Даланың Ұлы қыздары Шолпының сылдыры, шашбаудың сыңғыры

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Бағыты:
Әдебиет

Секциясы:
Лингвистік

Ғылыми жоба тақырыбы:

Сыңғыр шолпы шашбаулы
Сыңғыр шолпы шашбаулы

Орындаған:

Жетекшісі: білім беретін орта мектептің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

2024оқу жылы
Сыңғыр шолпы шашбаулы

Жоспары
І. Кіріспе:
ІІ. Зерттеу бөлімі:
Шолпы,шашбаудың түрлері және жасалу жолдары.
Шолпы, шашбаудың тәрбиелік мәні.
Шолпы , шашбау туралы ақын-жазушыларымыздың шығармалары.
Шолпы,шашбау сөздерінің қазіргі таңда қолданылуы.
ІІІ. Қорытынды:
Ұсыныс
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Аннотация

Ғылыми жұмысты жазу барысында оқушы шолпы, шашбау түрлерімен таныса отырып, ақын-жазушыларымыз осы ұлттық құндылықтарымыздың бірін өз шығармаларына арқау еткендігін сөз етеді. Жобада шолпы, шашбау таққан қыздарымыздың сұлулығын сөз қылған ақын-жазушыларымыздың шығармаларынан үзінді келтіру арқылы, осы бұйымдардың қыздар тәрбиесіндегі орнының зор екендігін аңғартады.

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің
мұғалімі Шыныбаева Л.С.

Данная работа является результатом исследования украшения длы волос в казахском национальном стиле шолпы и шашбау. В исследовательской работе рассказывается о большом значении шолпы и шашбау в воспитании девочек , приводятся примеры как писатели поэты воспевали волнительный звук шолпы.

орыс тілі мен әдебиеті пәнінің
мұғалімі Жаманова А.Б.

Кіріспе бөлімі:

Ғылыми жобамаздың негізгі мақсаты:

Шолпы таққан қыздың сұлулығын ақындарымыздың жырлары арқылы таныту;
Шолпы, шашбау қазақ халқының көнеден қалған әшекей бұйымы екенін дәлелдеу;
Шолпының түрлерін анықтап, оның тарихи құндылығын зерттей отырып, тәрбиелік мәнінің өте жоғары деңгейде екенін дәлелдеу;
Оқырманды қазақтың байырғы қолөнеріне, шеберліктеріне қызығушылығын арттыра отырып, өз ұлтының дәстүрлерін, бабадан қалған қолөнерін құрметтеуге, дәріптей білуге тәрбиелеу;

Ғылыми жобамыздың гипотезасы: Шашқа тағатын ұлттық әшекейлерді пайдалану арқылы ұлттық салт-дәстүрімізді сақтау, жаңарту.
Ғылыми жобамыздың зерттеу кезеңдері:
1.Шолпы , шашбаудың түрлері,жасалу жолдары туралы зерттеу жүргіздім.
2. Шашқа тағатын ұлттық әшекей түрлерімен таныстым.
3.Жинаған әдебиеттерді талдадым.
4. Ұлттық әшекейдің сән үлгісі ғана емес,өзіндік салт-дәстүрі бар екенін
дәлелдедім.
5. Шолпы, шашбау туралы өз шығармаларын арнаған ақын-жазушылармен сазгерлердің әндерімен таныстым.
6.Сыныптас құрбыларыммен сұхбаттасу барысында шолпы, шашбау туралы пікірлерін білдім
7.Өзіндік пікір,тұжырым жасадым.
Ғылыми жобаның зерттеу әдісі: Тақырыбымды ашу барысында әдебиетке шолу жасалды.
Өзіндік тұжырым жасала отырып,салыстыру әдісі де қолданылды.
Ғылыми жобамыздың жаңашылдығы:Қазіргі заманғы құрбыларымның шашқа тағатын әшекей бұйымдарды орынды пайдалануда өзіндік пікірімді айтпақпын.Ұлттық салт-дәстүрімізден алшақтамауға, құрметтеуге ,жаңартуға шақырамын.
Ғылыми жұмыстың нәтижесі мен қорытындысы:Бұл жұмыстың нәтижесінде зергерлік бұйымдарымыздың әлі де сұранысқа ие екеніне көз жеткіздім.Өз қатар құрбыларымның шолпы, шашбау жайлы ойлары белгілі болды.
Шолпыны тек қана қыз балалар мен бойжеткендер тағады; Қазақтың әшекей бұйымы шолпының сыңғыры қара ниетті күштерден сақтайды; Шолпы арқылы қыздың жасын, әлеуметтік тобын, қай жақтан екендігін аңғаруға болатынына көз жеткіздім;
Ғылыми жұмыстың практикалық қолдану салалары:Тақырып негізінде жинақталған материалдар әдебиет пен қазақ тілі пәндерінде қосымша қолдануға болады.Тәрбие сағаттарында пайдалануға болады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі :
Шашбау, шолпының тәрбиелік мәңге толы екенін жинақталған мәліметтер негізінде дәлелдеу.
Ғылыми жобаның зерттеу әдісі:
-Жинақтау,топтау;
-Салыстыру;
-Өзіндік ой топшылайды

Сылдыр, сылдыр, сылдыр...
Қанымды қайнатты құрғыр.
Шық-шық жүрекке тиеді,
Күлпара талқан боп сынғыр.
Мағжан Жұмабаев ("Шолпы" өлеңінен).

Шолпы,шашбаудың түрлері және жасалу жолдары.

Естеріңізде болар, Алпамыс батыр дастанында: Заманында тағыпсың, Тіллә шашбау жар - жар, - деп жырланатыны. Күміс немесе алтын тиындар қадалған осы шашбауды шолпы деп те атайды.
Шолпы - талғамы биік халқымыздың тамаша қасиетін әйгілейтін әшекей бұйымы, әдемілікке әр беріп, асылын жарқырата түсетін бөлекше болмысымыздың айғағы.
Жүрісі мен күлкісі, әшекейі мен әсемдігі үйлесім тапқан қыздарды біздің халық жоғары бағалаған.
Шолпы қақталған күмістен үш бұрышты немесе сопақша пішінді етіп жасалады да, ортасына асыл тас орнатылады. Дәстүрлі қазақ қоғамында Шолпының асыл тас қондырылған түрін көзді шолпы деп атайды, бұдан өзге қозалы шолпы, қоңыраулы шолпы, сылдырмақ шолпы деген түрлері де болған. Жас қыздар тағатын шолпының айрықша түрлерін үзбелі шолпы, маржанды шолпы, меруертті шолпы, ақықты шолпы, тағы басқаларға жіктеген, ал жасы егде тарқан әйелдер шолпының қарапайым үлгісін таққан.
Кейде шолпылардың салмағы 3 кг-ға жеткен.
Шашбау - бұрымға қоса өріліп, шаштың ұшына бекітіледі.
Даланың Ұлы қыздары Шолпының сылдыры, шашбаудың сыңғыры...

Ерте замандағы Қыз Жібек, Баян сұлу, т.б. қазақ қыздары ерекше сұлу болған. Себебі, олар өз сұлулықтарын сақтап, қос бұрымын бұландатып, шашының ұшына шолпы, шашбау тағып жүрген.
Ал 13-14 жасында құлағындағы сыңғырлаған сырғаларға асыл тасты бойтұмар, шолпы үндері қосылып, ырғақты әдемі әуен, кішігірім симфониялық оркестр үнін құраған. Бешпетіне таққан ұсақ тиындар мен теңгелер қыз қозғалғанда шолпыға қосылып сыңғырлап дыбыс береді. Оны ақындарымыз былай жырға қосқан :
Болса да қудай сұлу сырын ашпас,
Құлпыра сыңғырлаған шолпы тақпас.
Астарына үңілсек, қоңыраулы шолпыны таққан қыздар далада жүргенде, қатты күлсе, жүгірсе, шолпы сыңғырлап, дабыл қаққан. Бұл - бір. Ал шолпысына, маржан моншақ таққан қыздар оғаш қимыл жасаса, шолпы моншақтары салдырлап жағымсыз дыбыс шығарып, иесі оқыс қылығын дереу тоқтатқан. Қандай ғажап үйлесім... Шолпының бұл сылдыры оларды елең еткізіп, жинақы болуға мәжбүрлеген. Екіншіден, шолпының әуеніне байланысты ырғақты қозғалысты сезініп, аяғын аңдап басып, қалқып жүруге дағдыланған. Қазіргі тілмен айтқанда, дефиле - көрікті әсем бой түзеуді (осанка), түзу сәнді жүруді арнайы үйрететін модельдер мектебінің рөлін атқарған. Үшіншіден, ауыр шолпы таққанда бас ауырмайтын басқа да емдік қасиеті болған. Төртіншіден, шолпы, шашбау сыңғыры қыз баланың үйге қарай келе жатқанынан хабар берген. Үлкендер жағы артық сөзін тыйып, қыз алдында өздерін тәртіпке шақырған. Бесіншіден, балғын қыздар денесін тік ұстап, бойдағы сенімділікті қайрап, кез келген ортада өзін-өзі еркін ұстай білуді балалық шақтан үйренеді. Алтыншыдан, шолпының салмағының әсерінен шаш ұзын болып өскен, бұл тұжырым биологиялық тұрғыдан расталған ақиқат. Жетіншіден, шолпы мен шашбауды бұрымы тарқатылып кетпеу үшін таққан және ол этномәдени ұғым. Міне, әшекейлер әуені осылайша бірнеше міндетті қатар атқарған.
Ұлы аналар қоғамда өзін-өзі қалай ұстау этикасын сонау орта ғасырда қалыптастырды. Жазушы Сарбас Ақтаев Қазақ ханымдары тарихи-әдеби эсселер кітабында он сегізінші ғасырдағы өмір сүрген Уәли сұлтанның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.