Геосаяси әлеует ұғымы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

$\\10.24.29.221\Desktops\Ibrayeva_a.hbsh\Desktop\44618_html_m5bd2ed93.jpg$

Көкшетау қаласындағы

физика-математика бағытындағы

Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазіргі әлемдегі Қазақстан

Курстық жұмыс

Оқу бағдарламаға сәйкес тақырыптың бағыты: Қазақстанның геосаясаты

Тақырып: Қазақстанның геосаясат әлеуетінің оның экономикасына әсері

(1903 сөз)

Орындаған: Айдархан А. Б.

Жетекші: Калиева З. С.

Ішкі модератор: Бектасова Г. Е.

Көкшетау, 2022

Мазмұны

Кіріспе. 2

Негізгі бөлім. 2

Қорытынды(интервью және сауалнамасыз) . 7

Қолданылған ресурстар. 7

Кіріспе.

Орталық Азияның қақ ортасында орналасқан Қазақстан өзінің экономикалық дамуы үшін мүмкіндіктер мен қиындықтарды ұсынатын стратегиялық орналасуымен геосаяси қиылыста тұр. Теңізге шыға алмайтын әлемдегі ең ірі елдердің бірі ретінде Қазақстан аймақтағы бірнеше негізгі ойыншылармен, соның ішінде Ресеймен, Қытаймен және Орталық Азия мемлекеттерімен шектеседі. Бұл бірегей ұстаным қазақстанның сыртқы саясаты мен экономикалық стратегияларын қалыптастырды, өйткені ол өз мүдделерін аймақтық ынтымақтастық пен жаһандық интеграциямен байланыстыруға тырысады.

Қазақстанның көрші елдермен ынтымақтастықтағы мүдделері көп қырлы және тарихи, мәдени, экономикалық байланыстарға терең енген. Қазақстанның сыртқы саясаты бейбіт аймақ құруға ұмтыла отырып, көршілерімен тұрақтылық пен ынтымақтастыққа бас назар аударады. Ел экономикалық интеграция мен қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастықты ілгерілету мақсатында Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО) және Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ) сияқты әртүрлі аймақтық ұйымдарға белсенді қатысады. Бұл мүдделерді түсіну қазақстанның өңірлік және жаһандық істерге деген көзқарасын түсіну үшін өте маңызды.

Қазақстанның геосаяси әлеуеті оның экономикасын дамытуға көптеген мүмкіндіктер ашады. Ел табиғи ресурстарға, оның ішінде мұнайға, газға, пайдалы қазбаларға және ауылшаруашылық жерлеріне бай, бұл оны шетелдік инвестициялар үшін тартымды орынға айналдырады. Сонымен қатар, Қазақстанның ежелгі Жібек Жолы бойындағы стратегиялық орналасуы Еуропа мен Азия арасындағы сауда үшін айтарлықтай транзиттік мүмкіндіктер ұсынады. Бұл әлеуетті пайдалану қазіргі кездегі геосаяси динамиканы жан-жақты түсінуді және күрделі аймақтық қатынастарды бағдарлай білуді талап етеді.

Алайда, осы мүмкіндіктермен қатар Қазақстанның геосаяси әлеуеті де елге белгілі бір қауіп төндіреді. Аймақ геосаяси шиеленістерге, соның ішінде шекара дауларына, этникалық қақтығыстарға және ресурстар үшін бәсекелестікке бейім. Қазақстанның экономикалық дамуы аймақтық тұрақтылықпен тығыз байланысты, бұл оны сыртқы күйзелістер мен қақтығыстарға осал етеді. Бұл қауіптерді түсіну тәуекелдерді азайту және тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету бойынша тиімді саясатты әзірлеу үшін өте маңызды.

Зерттеу мақсаты: бұл зерттеу оның геосаяси әлеуетінен туындайтын мүдделерге, мүмкіндіктерге және қауіптерге назар аудара отырып, Қазақстанның геосаясатының оның экономикасына әсерін зерттеуге бағытталған. Қазақстанның көрші елдермен ынтымақтастықтағы мүдделері, оның геосаяси әлеуеті ұсынатын мүмкіндіктер және оның алдында тұрған қауіптер сияқты негізгі мәселелерді қарастыра отырып, бұл зерттеу Қазақстандағы геосаясат пен экономиканың күрделі өзара әрекеттесуі туралы құнды түсінік беруге бағытталған.

Зерттеу сұрақтары:

1. Көрші елдермен ынтымақтастықта Қазақстанның мүдделері қандай?

2. Қазақстанның геосаясат әлеуетінің оның экономикасын дамытуға қандай мүмкіндіктер ашады?

3. Қазақстанның геосаясат әлеуеті елге қандай қауір-қатер көрсетуі мүмкін?

Негізгі бөлім

Геосаяси әлеует ұғымы.

Геосаяси әлеует әдетте мемлекеттің немесе аймақтың халықаралық саясат пен жаһандық қатынастардағы ықпалы мен мүмкіндіктерін анықтайтын географиялық, экономикалық, саяси, әскери және мәдени факторлардың жиынтығын білдіреді. Бұл термин географиялық орналасуды, табиғи ресурстарды, экономикалық мүмкіндіктерді, халықты, саяси тұрақтылықты, әскери күшті, дипломатиялық байланыстарды және белгілі бір мемлекеттің немесе аймақтың әлемдік аренадағы сыртқы қатынастары мен позициясына әсер етуі мүмкін басқа факторларды ескереді.

Геосаяси әлеует геостратегиялық позиция, теңіз жолдарына қол жеткізу, ресурстарды бақылау (мысалы, энергетикалық, табиғи және экономикалық ресурстар), саяси жүйенің тұрақтылығы, әскери күш, технологиялық даму деңгейі, аймақтық немесе әлемдік қақтығыстарға әсер ету қабілеті және т. б. сияқты элементтерді қамтиды.

Геосаяси әлеуетті талдау елдер мен саяси көшбасшыларға сыртқы саясаттағы мүмкіндіктерін бағалауға, басқа мемлекеттермен ықпал ету және ынтымақтастық стратегияларын әзірлеуге және олардың жаһандық істердегі рөлін анықтауға мүмкіндік береді.

Көршілес елдермен қарыс-қатынас.

Қазақстан сауда-экономикалық қатынастарды әртараптандыру және жаһандық өзгерістер жағдайында тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін түрлі елдермен әріптестікті нығайта отырып, сыртқы байланыстарды белсенді дамытуда.

Түркістан:

Қазақстан мен Түркия экономикалық байланыстарды нығайтуда: өзара тауар айналымы 2021 жылы 5 млрд доллардан асты, оны 10 млрд долларға дейін ұлғайту жоспарымен Түркия да Қазақстан экономикасына 4 млрд доллардан астам инвестиция салып, ірі инвестор болып табылады, ал Қазақстан Түрік экономикасына 1 млрд доллардан астам инвестиция салды. Қазақстан Президентінің Түркияға сапары елдердің серіктестік қатынастарды жалғастыру және кеңейту ниетін растады. Қытай, Қазақстан және Түркия арасында логистикалық тізбектерді орнатуға көмектесетін жүк тасымалдау және көлік бағыттарын дамыту туралы келісімдерді қоса алғанда, 14 екіжақты құжатқа қол қойылды.

Әзірбайжан:

Қазақстан сондай-ақ Әзірбайжан арқылы жеткізілімдерді ұлғайта отырып, мұнай экспорты үшін баламалы жолдарды іздеуде. Теңіз-Новороссийск аялдамасына байланысты Қазақстан Транскаспий бағытын қоса алғанда, баламалы маршруттар бойынша мұнайды ауыстырып тиеуді ұлғайтпақшы. Әзірбайжанмен ынтымақтастық жеткізілімдерді әртараптандыру мен экспорттық мүмкіндіктерді қамтамасыз ете отырып, халықаралық көлік тізбегіндегі өзгерістерде стратегиялық маңызға ие болады.

Қазақстан Түркиямен, Әзірбайжанмен және Орталық Азия елдерімен қарым-қатынасты дамыта отырып, жан-жақты ынтымақтастыққа белсенді ұмтылуда. Сыртқы саясаттың бұл бағыты әлемдік өзгерістер жағдайында экономиканың тұрақтылығын, әртараптандырылуын және тұрақтылығын қамтамасыз етуге арналған.

Қазақстан Еуропа мен Азияны 11 халықаралық транзиттік дәліз арқылы байланыстыра отырып, стратегиялық географиялық жағдайға ие. Еуразияның орталығында орналасқан ол өзегі ретінде танылады, бұл оны Ресейдің оңтүстігіндегі саясаты үшін маңызды және Қытайдың батысқа қарай кеңею стратегиясының кілті етеді. "Белдеу және жол" бастамасы Қазақстан экономикасына 25 миллиард доллардан астам үлес қосып, Қытаймен сауда қарқынын арттырады деп күтілуде. Астана сонымен қатар Мәскеумен және Бейжіңмен қарым-қатынас орнатуға ықпал ете отырып, транзиттік маршруттың рөлін атқарады, бұл Қазақстанды осы елдер мен Орталық Азия мемлекеттері үшін негізгі қатысушы етеді.

Маңызды жобалардың бірі Мазари-Шариф-Кабул-Пешавар теміржол желісі болып табылады, ол Өзбекстан арқылы өтіп, Астананың географиялық құндылығын едәуір арттырады. Ақтау және Құрық сияқты Каспий теңізіндегі қазақстандық порттар Әзірбайжан, Грузия және Түркия арқылы Орталық Азияның батыс әлемімен байланысы үшін негізгі буынға айналуда. Бұл Қазақстанды түрлі бағыттар мен елдер арасындағы көпірге айналдырады.

ҚР Президенті санкциялық соғыстар мен протекционизмнен туындаған жаһандық рецессия жағдайында өңірлік экономикалық ынтымақтастық қажеттігін атап өтті. Соңғы 5 жылда Қазақстанның Орталық Азияның басқа елдерімен тауар айналымы 42% - ға өсіп, 6, 3 миллиард долларға жетті. Осыған қарамастан, президент аймақ елдері арасындағы сауданың әлеуетін жеткіліксіз іске асыруға алаңдаушылық білдірді және бұл көрсеткішті жақын болашақта 15 миллиард долларға дейін ұлғайту қажет деп санайды.

ШЫҰ мен АӨСШК шеңберінде экономикалық ынтымақтастықты нығайту маңызды рөл атқарады. ШЫҰ-ға қатысушы мемлекеттер жалпы әлемдік ЖІӨ көлемінің төрттен бір бөлігін құрайды, бұл 23 триллион доллардан асады. Президент Тоқаев ШЫҰ-ны жаһандық экономикалық платформаға айналдыруға ұмтылысын білдіріп, экстремизмге, терроризмге және сепаратизмге қарсы күрес, сондай-ақ қауіпсіздік пен қорғаныс саласындағы өзара іс-қимылды нығайту қажеттігін атап өтті.

Қазақстанның ШЫҰ мемлекеттерімен белсенді сауда-экономикалық ынтымақтастығы республика үшін стратегиялық маңызды болып табылады. 2021 жылы Қазақстан мен ШЫҰ елдері арасындағы тауар айналымы өткен жылғы деректерден 11% - ға асып, $14, 2 млрд-қа жетті. Бұл айналым химия және тамақ өнеркәсібі, машина жасау және басқа да салаларды қоса алғанда, $2 млрд-қа бағаланатын экспортты одан әрі дамыту үшін ынталандыру болды.

Қазақстандық делегация сауданы жеделдету және қаржыландыруды дамыту үшін цифрлық инфрақұрылым саласындағы ынтымақтастықты күшейтуді ұсынды. 2020 жылы Қазақстаннан Өзбекстан мен Тәжікстанға экспорт тиісінше 6, 9% және 6, 1% - ға өсті.

Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы тауар айналымы 2021 жылғы қаңтар-сәуірде өткен жылдың көрсеткіштерінен 41, 3% - ға асып, 1 1, 2 млрд құрады. Осы кезеңде Қазақстаннан Өзбекстанға Экспорт 54% - ға өсіп, 8 899, 2 млн құрады. 2020 жылы Қазақстан мен Орталық Азия елдері арасындағы тауар айналымы 4 4, 6 млрд-қа жетті.

Айта кету керек, Қазақстан мен Тәжікстан арасындағы тауар айналымы 2021 жылы 3 335, 9 млн құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңіндегі деректерден 17, 2% - ға артық. Жемістер, көкөністер, су, автомобильдер, этилен полимерлері, кендер, шыны, пластмасса Қазақстанға әкелінетін негізгі тауарлар болып табылады.

Бұл деректер Қазақстанның ШЫҰ мемлекеттерімен, әсіресе Өзбекстанмен және Тәжікстанмен сауда-экономикалық қатынастарының елеулі өсуі мен маңыздылығын айғақтайды және экономиканың түрлі секторларындағы ынтымақтастықты тереңдетуге ұмтылысын көрсетеді.

2020 жылы 6 601, 6 мың сомаға экспортталған кондитерлік өнімдер 2021 жылы қаңтардан мамырға дейін 6 964, 2 мыңға дейін өсіп, 60, 3% - ға өсті. Ұн экспорты да өсті: 2020 жылы ол 25, 3 мың долларды, ал 2021 жылы 33, 7 мың долларды құрап, 33, 3% - ға өсті.

Алайда, Қазақстан мен Өзбекстан арасында ТМД тауарларының шығарылған елі туралы Келісімді қолдану мәселесі бар. Кейбір қазақстандық тауарлар 1993 жылғы ережелерді жеткілікті қайта өңдеу критерийлеріне сәйкес келмейді, бұл Өзбекстанда импорттық кедендік баж салығына жатады.

Қазақстан сондай-ақ "Қорғас торабын" дамыту тұжырымдамасын қайта қарауды және кейіннен ЕАЭО және ЕО нарықтарына шыға отырып, Ресеймен шекара маңы хабтарын іске қосуды қарастыруда.

Минусы

Қазақстан Ресейден, әсіресе тамақ өнімдері, металдар, химия өнеркәсібі, отын-энергетика тауарлары, машиналар мен жабдықтар салаларындағы импортқа қатты тәуелді. Қазақстанның 2022 жылғы жалпы импортындағы Ресейдің үлесі 38, 4% -. құрады, ал Қытайдың үлесі 21, 6% -. құрады. Сарапшылар Ресейден импорт тоқтатылғаннан кейін қант сияқты кейбір тауарлардың бағасы көтеріліп, Қазақстанды әлемдік нарықта балама іздеуге мәжбүр еткенін атап өтті. Ресей сонымен қатар металдардың, химиялық өнімдердің, отын-энергетикалық тауарлардың, машиналар мен жабдықтардың едәуір бөлігін Қазақстанға жеткізеді. Батыс компаниялары Ресейден кетеді, бұл Қазақстанға тауарларды тікелей импорттау мүмкіндігін ашады, алайда санкциялардың өсуіне байланысты жағдай өзгеруі мүмкін. ( https://masa. media/)

Почему я выбрал опрос и интервью

Мәселе бойынша ақпарат жинау мақсатында мен “Google Forms” платформасы арқылы сауалнама және сұхбат өткіздім.

Сауалнама зерттеудегі құнды құрал болып табылады, өйткені ол зерттеушілерге көптеген респонденттерден стандартталған деректерді тиімді жинауға мүмкіндік береді. Сауалнамалар сонымен қатар зерттеушілерге әртүрлі аудиторияға қол жеткізуге және әртүрлі демографиялық немесе географиялық орындардан деректерді жинауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, сауалнамаларарқылы респонденттерге анонимділік деңгейін қамтамасыз етеді, бұл шынайы және дәлірек жауаптарды ынталандырады. Тұтастай алғанда, сауалнамалар белгілі бір популяциядағы тенденцияларды, заңдылықтарды және қатынастарды түсіну үшін талдауға болатын сандық деректерді жинауға арналған пайдалы зерттеу құралы болып табылады.

Сұхбатқа келсек, ол зерттеушілерге қатысушылардан терең және сапалы ақпарат жинауға мүмкіндік беретін құнды зерттеу құралы. Сауалнамалардан айырмашылығы, сұхбаттар екі жақты өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді, бұл зерттеушілерге жауаптарды нақтылауға, сондай-ақ күрделі мәселелерді егжей-тегжейлі зерттеуге мүмкіндік береді. Тұтастай алғанда, сұхбат қатысушылардың көзқарастарын, тәжірибелері мен уәждерін тереңірек түсіну үшін пайдалы зерттеу құралы болып табылады.

Осы есепте елдегі геосаяси жағдай туралы ақпарат жинау мақсатында жүргізілген сауалнама нәтижелері ұсынылған. Сауалнама 11 сұрақтан тұрды және 52 қатысушымен толтырылды. Сауалнаманың мақсаты Қазақстанның геосаясаты және оның әлеуеті, оның қаншалықты жақсы дамығандығы және одан туындайтын қандай проблемалар болуы мүмкін екендігі туралы қоғамның пікірін алу болды. Жиналған жауаптар зерттеу сұрақтарына жауап беруге көмектескен құнды деректерді береді. Ары қарай сауалнаманың жауаптарын талдауы толығырақ жазылады.

Сауалнаманың бірінші және екінші сұрағында респонденттің жынысы және жасы туралы сұрақ қойылды. Сауалнамаға қатысқан адамдардың 49 %-ы ер және 51 %ы әйел адамдар болған. Сонымен қатар, сауалнамаға көбінесе 18-25 жастағы және 14-17 жастағы жастар қатысқан(38, 5% және 26, 9%) . Қалған 34, 7 пайыз респонденттер 26 жастан асқан ересектер болып табылады.

Сауалнаманың келесі сұрақтары Қазақстанның геосаяси әлеуетін бағалауға арналды. Бұл мәселенің мақсаты респонденттердің Қазақстанның әлемдік аренадағы геосаяси рөлі мен маңыздылығын қалай көретіні туралы пікірін алу болды. Бірінші сұрақтың нәтижелері бойынша қатысушылардың 27-сі еліміздің геосаяси әеуетің өте жақсы деңгейде, ал 14-і жақсы деңгейде бағалады. Қатысушылардың 11, 5 пайызы орташа, 9, 6 пайызы нашар деңгейде деп қорытындылады. Келесі графикке келсек, ол геосаяси әлеуеттің қаншалықты мүмкіндіктер ашады екені туралы мәлімет береді. Мәлімет бойынша, респонденттердің 86, 5 пайызы оның әлеуетінің экономикаға бар деп санайды, ал 9, 6 пайызы бұл тұжырымға қарсылық көрсеткен. 2 адам сұраққа жауап беріге қиналғанын мәлімдеген. Жалпыласақ, тұрғындардың көбі геосаяси әлеуетімізді жоғары бағалайды деп айтуға болады.

Бұдан кейін респонденттер Қазақстанның жақын елдермен жақсы қарым-қатынаста екендігін және елдің халықаралық ұйымдарға қатысуы оның экономикасына қалай әсер ететінін білуге бағытталған сұрақтар қойылды. Жалпылама айтсақ, жуықтап 70 пайыз қатысушылар біздің ел басқа елдермен жақсы қарым-қатынаста, 27 пайызы орташа деңгейде және қалғаны(3, 8 пайыз) нашар деңгейде деп ойлайды. Келесі сұрақ бойынша респонденттердің 44, 2 пайызы халықаралық ұйымдарда қатысудың үлесін жақсы деп санаған, және дәл сонша адам бұл қатысқандықтан ешқандай үлес немесе кемшілік байқамаған. 11, 5 пайызы бұл ұйымдардан мүлдем пайда көрмей, теріс әсер келтіреді деп санаған. Бұл нәтижелерді қорытындыласақ, халық Қазақстанның басқа елдермен қарым-қатынасы бар екені және оның пайдалы болуымен келіседі.

Кейінгі сұрақтар Қазақстанның геосаясатындағы кемшіліктерді табуға бағытталған. Экономикадағы табиғи ресурстардың қаншалықты ықпалды екендігі, қандай қауіптер төңуі мүмкін, көрші елдерге қаншалықты тәуелдіміз және экономиканы әртараптандыру қажет пе деген сұрақтар қойылды.

Қысқаша айтқанда, қазақстандықтардың 90 пайыздан астамы қазіргі уақытта табиғи ресурстар экономикаға әсер етеді деп санайды, ал қалғандары бұл дұрыс емес деп санайды.

Егер біз келесі диаграмманы талдайтын болсақ, респонденттердің көпшілігі бізді көрші мемлекеттерге тәуелді деп алаңдайды және бұл келесі сұрақ арқылы расталады, онда біз Ресей мен Қытай сияқты көрші елдерге қаншалықты тәуелдіміз. Қатысушылардың шамамен 75 пайызы біз оларға тәуелдіміз деп есептеді, олардың 50 пайызы бұл тәуелділік жоғары деңгейде деп санайды.

Сонымен қатар, респонденттердің 34, 6 пайызы біз шикізат экономикасына тәуелдіміз деп санайды. Жоғарыда аталған барлық фактілерді ескере отырып, сауалнамаға қатысушылардың жуықтап барлығы(96, 2 пайызы) Қазақстанға әртараптандыру қажет деп тұжырымдайтыны таңқаларлық емес.