Бауырдың атқаратын қызметтері, бауыр циррозының клиникалық көрінісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Жамбыл облысы әкімдігі денсаулық сақтау басқармасы Жамбыл жоғары медициналық колледжі шаруашылық жүргізу құқығындағы коммуналдық мемлекеттік кәсіпорын

Мамандық: 0302000 Мейіргер ісі
Біліктілігі: 0302054 Мейіргер ісінің қолданбалы бакалавры

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

ТАҚЫРЫБЫ: БАУЫР ЦИРРОЗЫ БАР НАУҚАСТАРҒА КӨРСЕТІЛЕТІН МЕЙІРГЕРЛІК КҮТІМ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Орындаған: Каниева Жадыра _________
Ғылыми жетекші: Баетова А. Қ.________

Тараз 2024 ж.

МАЗМҰНЫ

АНЫҚТАМАЛАР
3-5

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
6

КІРІСПЕ
7-9

1 ТAРAУ
10
1.1
Бауыр ауруларының ауыртпашылығы (жүктемесі)
10-11
1.2
Бауырдың атқаратын қызметтері, бауыр циррозының клиникалық көрінісі
12-14
1.3

Бауыр трансплантациясы
14-22

2 ТAРAУ
23
2.1
Бауыр циррозы ауруының дамуына әкелген факторларды анықтау
24-31
2.2

Бауыр циррозы бар науқастарға көрсетілетін мейіргерлік күтім сапасын анықтау
31-42

3 ТAРAУ
43

ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ
43

ҚОРЫТЫНДЫ
44

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
4

АНЫҚТАМАЛАР

Дипломдық жұмыста қолданылған негізгі анықтамалар:

Білікті медициналық көмек - диагностика, емдеу және медициналық оңалтудың мамандандырылған әдістерін, оның ішінде телемедицина құралдарын пайдалануды талап етпейтін ауруларда жоғары медициналық білімі бар медициналық қызметкермен көрсетілетін медициналық көмек;

Дәрігерге дейінгі көмек - аурулардың алдын алу мақсатында, сондай-ақ дәрігердің қатысуымен диагностика, емдеу және медициналық оңалту әдістерін пайдалануды талап етпейтін, орта медициналық білімі бар медициналық қызметкермен көрсетілетін медициналық көмек;

Денсаулық сақтау - аурулардың алдын алуға және оларды емдеуге, қоғамдық гигиена мен санитарияны қолдауға, әрбір адамның тәни және психикалық саулығын сақтап, нығайтуға, оның ұзақ жыл белсенді өмір сүруін қолдауға, денсаулығынан айырылған жағдайда оған медициналық көмек ұсынуға бағытталған саяси, экономикалық, құқықтық, әлеуметтік, мәдени, медициналық сипаттағы шаралар жүйесі.

Денсаулық сақтау ұйымы - денсаулық сақтау саласындағы қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға;

Денсаулыққа байланысты өмір сапасы - физикалық, ақыл-ой, эмоционалды және әлеуметтік қызметке қатысты салаларды қамтитын кең ауқымды ұғым. Халықтың денсаулығы, өмір сүру ұзақтығы және өлім себептерін анықтау туралы тікелей өлшемдер шеңберінен шығып, негізгі назар денсаулық жағдайының өмір сапасына тигізетін әсеріне аударылады.

Денсаулыққа байланысты өмір сапасы туралы тұжырым - адам өміріндегі жағымды эмоциялар мен өмірге қанағаттану сияқты жағымды жақтарды бағалайтын әл-ауқат.

Динамикалық байқау - пациенттің денсаулық жағдайын жүйелі түрде байқау, сондай-ақ осы байқау нәтижелері бойынша қажетті медициналық көмек көрсету.

Донор - донорлық қанды, оның компоненттерін, өзге донорлық материалды (оның ішінде шәует, аналық жасуша, репродукциялық ағзалардың, жыныстық жасушалардың, эмбриондардың тіндері) жинақтау, сондай-ақ реципиентке транспланттау үшін тінді (тін бөлшегін) және (немесе) ағзаларды (ағза бөліктерін) алу жүргізілетін адам, адамның мәйіті, жануар.

Донорлық ұйым - транспланттау мақсатында мәйіттерден ағзаларды (ағзаның бөлігін) және (немесе) тіндерді (тіннің бөлігін) алу және консервациялау жүзеге асырылатын денсаулық сақтау ұйымы;

Донорлық функция - медициналық тексеруді және қан мен оның компонентерін медициналық мақсаттар үшін тапсыру рәсімін орындауды қамтитын донордың ерікті актісі.

Клиникалық хаттама - белгілі бір сырқаттанушылығы немесе пациенттің жағдайы болған кезде, профилактика, диагностика, емдеу, медициналық оңалту және паллиативті медициналық көмек бойынша ғылыми дәлелді ұсынымдар;

Мамандандырылған медициналық көмек - диагностика, емдеу және медициналық оңалтуда, оның ішінде телемедицина құралдарын пайдалану арқылы арнайы әдістерді талап ететін ауруларда бейінді мамандармен көрсетілетін медициналық көмек;

Медициналық қызметтер - денсаулық сақтау субъектілерінің нақты адамға қатысты профилактикалық, диагностикалық, емдеу, оңалту немесе паллиативтік бағыты бар іс-қимыл;

Медициналық ұйым - негізгі қызметі медициналық көмек көрсету болып табылатын денсаулық сақтау ұйымы;

Мейіргер күтімі - дәрігер байқауы талап етілмейтін жағдайларда ауыр аурулары бар күтімге мұқтаж адамдарға орта медицина қызметкерлері көрсететін медициналық қызметтер кешені;

Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру - әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының активтері есебінен медициналық қызметтердің тұтынушыларына медициналық көмек көрсету жөніндегі құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық шаралар кешені;

Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі - міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің қатысушылары арасындағы қатынастарды реттейтін, мемлекет белгілейтін нормалар мен қағидалардың жиынтығы;

Өмір сапасы - өмірдің жағымсыз және жағымды сипаттамаларын көрсететін жеке адамдар мен қоғамның жалпы әл-ауқаты. Ол өмірге қанағаттанушылық деңгейін көрсетеді: физикалық денсаулық, отбасы, білім, жұмыс, байлық, қауіпсіздік, діни сенім бостандығы және қоршаған орта. Өмір сапасы кең ауқымды контекстерге ие, оның ішінде, халықаралық даму, денсаулық сақтау, саясат және жұмыспен қамту салаларын қамтиды.

Стационарды алмастыратын көмек - білікті, мамандандырылған, оның ішінде медициналық байқаумен, жоғары технологиялық медициналық қызметтерді қолдану арқылы дәрігерге дейінгі медициналық көмек ұсыну нысаны;

Стационарлық көмек - білікті, мамандандырылған, оның ішінде тәулік бойы медициналық байқаумен, жоғары технологиялық медициналық қызметтерді қолдану арқылы дәрігерге дейінгі медициналық көмек ұсыну нысаны.

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі (бұдан әрі - ТМККК) - бюджет қаражаты есебінен берілетін медициналық көмектің көлемі.

Тірі донорлар - ағзаны немесе ағзаның бөлігін өз еркімен науқастарға трансплантациялау үшін беретін және донорлыққа қарсылығы жоқ адамдар.

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

БАЕМА - Бауырдың алкогольді емес майлы ауруы
БИ - Белгісіздік интервалы
ВВГ - В вирусты гепатиті
ВСГ - С вирусты гепатиті
ГЦК - Гепатоцеллюлярлық карцинома
ДДСҰ - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ДДҰ - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ДСМ - Денсаулық сақтау министрлігі
ЖТД - Жалпы тәжірибе дәрігері
ҚР - Қазақстан Республикасы
ТМККК - Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі

КІРІСПЕ

Жұмыстың өзектілігі. Статистика бойынша жер шарында 30% халық созылмалы диффузды бауыр ауруларынан зардап шегеді. ДДҰ мәліметтеріне сүйенсек , бұл пайыздық көрсеткіш 2 млрд адамды құрайды екен.
Бауыр аурулары медициналық қоғамдық маңызды мәселе және осындай бұзылыстармен зардап шегетін 60% науқастар еңбекке қабілетті жастағылар болып табылады. Ерлерде жиі байқалады. Ерлер мен әйелдер арсындағы арақатынасы 3:1-ді құрайды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сәйкес, жыл сайын бауыр циррозынан 2 миллионға жуық адам көз жұмады.
Еліміздегі жағдай да мәз емес. Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметі бойынша 2019 жылы 3 994 адам, 2020 жылы 4 772 адам, ал былтыр 5 614 адам қайтыс болған. Жылдан жылға статистикалық деректердің өсіп жатқанын байқауға болады.
ДДСҰ-ның анықтамасы бойынша бауыр циррозы дегеніміз бауырдың қалыпты құрылымында түйіндердің пайда болуымен және өзгеруімен сипатталатын диффузиялық процесс. Бұл созылмалы аурудың қатарына жатады.
Бауыр циррозының асқынулары қауіпті екенін айтады. Бұл ауру түрі асцит (іш қуысына сұйықтықтың мөлшерден тыс жиналуы), бактериалды перитонит (іш қуысындағы асциттік сұйықтыққа бактериалық инфекцияның қосылуы), өңештегі көк тамырлардың кеңеюі, бауыр энцефалопатиясы, көк бауырдың көлемінің ұлғаюына әкелуі мүмкін. Бұдан бөлек бауыр жетіспеушілігі, бауырдың қатерлі ісігі де пайда болады дейді маман.
Дәрігердің айтуынша, бауыр циррозының жалпы белгілері симптомсыз түрден, өмірге қауіп-қатер туғызатын жағдайға дейін әкелуі мүмкін. Оған тәбеттің жоғалуы, оң жақ қабырға астының сыздауы, ұйқының бұзылуы, есте сақтау қабілетінің төмендеуі, ентігу секілді белгілер жатады. Бұдан бөлек әлсіздік, шаршау, бастың айналуы, іш көлемінің ұлғаюы, аяқтардың ісінуі, қан құсу, нәжістің қараюы мен тері қабатының, көз шырышының сарғаюы секілді белгілер де байқалады. Айжан Мұратбекова адамның бауыр циррозына шалдыққанын білмеуіне
Бұл ауру түрінен толығымен айығу мүмкін емес екенін айтады. Өңеш пен көк тамырларының кеңеюі әсерінен қан кетуді уақытылы тоқтатпаған жағдайда жедел бауыр жетіспеушілігі, бауырдың қатерлі ісігі мен бактериалды перитонит өлімге әкеп соғатын көрінеді.
"Науқастарға ем-дом аурудың пайда болу себептеріне байланысты тағайындалады. Вирусты гепатиттермен шалдыққан бауыр циррозында вирусқа қарсы ем тағайындалады. Ал асқынуларына байланысты қосымша ем қолданылады. Арнайы диета жоқ. Тұзы аз, ақуызға бай тағамдарды тұтынған жөн".

Бауыр циррозының пайда болу себептеріне ұзақ уақыт бойы ішімдік ішу, В және С вирустық гепатиттері, зат алмасудың бұзылуы, генетикалық бұзылыстар, біріншілік билиарлы холангит, семіздік, дәрілік гепатит жатады.
Науқастардың өмір сүру ұзақтығы бауыр циррозының ауырлық дәрежесіне байланысты. Елімізде Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде бауыр циррозы сатысын қоса алғанда созылмалы С вирустық гепатиті кезінде тегін дәрі-дәрмек қарастырылған.
Соңғы 10 жылда қазақстандық трансплантологтар тек бауыр трансплантациясы бойынша 434 операция жүргізген. Оның ішінде Ұлттық ғылыми орталық базасында алпысқа жуық трансплантация жасалды. Жүргізілген операциялардың нәтижелері көрсеткендей, реципиенттердің өмір сүру деңгейі айтарлықтай жоғары және дамыған елдердің деректерімен салыстыруға болады.
Айта кетерлігі, бауыр трансплантациясына мұқтаж адамдар тізімінің негізгі бөлігін вирустық және аутоиммунды этиологиясы бар бауыр циррозына шалдыққан адамдар құрайды. Бүгінгі күні оларға негізінен туыстық трансплантациялар жасалады. Трансплантацияның барлық кезеңінде тірі донорлардан 1923, ал қайтыс болғаннан кейінгі донорлардан 345 бауыр алмастыру отасы жүргізілді.
Еске сала кететін жайт, елімізде транспланттаудың барлық түрі медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі аясында, яғни бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі. Сонымен қатар операциядан кейінгі кезеңде барлық пациенттер қажетті иммуносупрессивті терапиямен қамтамасыз етіледі және тегін оңалтудан өтеді.
2013-2022 жылдар аралығында, яғни соңғы он жылда республикада ағзаларды трансплантаттау бойынша барлығы 2314 операция жүргізілді.
Оның ішінде, 1712 бүйрек трансплантациясы, 434 бауыр трансплантациясы, 88 жүрек алмастыру, 300-ге жуық көздің мүйізді қабығының трансплантациясы жасалған.
Ал Ұлттық ғылыми онкология орталығында 440 пациентке бүйрек, 64 адамға бауыр алмастырылды.
Қазіргі уақытта 3805 адам күту парағында тұр. Оның ішінде ағза ауыстыруға мұқтаж жандардың 100-і - балалар.
"Аурудың алдын алу үшін дұрыс тамақтанып, ішімдіктен бас тартқан жөн. Сонымен қатар дәрігердің тағайындауынсыз қандай да бір дәрілерді, биологиялық белсенді қоспалар мен шөптерді пайдалануға болмайды.
Сырқат түрінің алдын алу үшін мейіргер мамандардың орны ерекше.
Зерттеу мақсаты: бауыр циррозы бар науқастарға көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктерін зерделеу.
Зерттеу міндеттері:
Бауырдың атқаратын қызметтері, бауыр циррозының клиникалық көрінісін әдебиеттік шолу жасау;
Бауыр циррозы ауруының дамуына әкелген факторларды респонденттер арасында сауалнама арқылы анықтау;
Жамбыл облыстық көпбейінді арухана базасында бауыр циррозы бар науқастарға көрсетілетін мейіргерлік күтім сапасын бағалау.
Зерттеу әдістері: Дипломдық жұмыста жүйелік тәсіл қолданылды, оның ішінде зерттеудің статистикалық әдістері: статистикалық бақылау, деректерді өңдеу және топтау, статистикалық материалдарды талдау, бағалау. Статистикалық зерттеу нәтижелерінің сенімділігі бағалау әдісі, салыстырмалы әлеуметтік әдістер (сауалнама жүргізу).
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Мейіргердің кәсіби құзыреттілігіне бауыр аурулары бар науқастарды емдеудің көп жағдайда сәттілігі байланысты екені анықталды. Мейіргерлердің қызмет атқару барысына әсер ететін мотивациялық қондырғылар анықталды. Жүргізілген зерттеу көрсеткіштері негізінде мейіргерлердің еңбек қызметіне бағалау жүргізілді.
Тәжірибелік маңыздылығы: Зерттеу нәтижесінде ұсынылған ережелер мен қорытындылар, бағыттар мен жолдарды мейіргерлердің жұмыс істеу және даму тиімділігін арттыру үшін, бауыр циррозы кезіндегі күтімді жақсарту үшін емдеу-алдын алу мекемелерінде тәжірибелік маңызы бар.

1.1 Бауырдың атқаратын қызметтері, бауыр циррозының клиникалық көрінісі

Бауыр -- қанды тазартуға және удан арылтуға көмектесетін, дененің құрсақ бөлігіндегі оң жақ қабырғалардың астына орналасқан ішкі ағза.
Бауыр -- адам ағзасының химиялық зертханасы. 300 миллиардқа жуық бауырдағы жасушалар қаннан ағзаға қажетті қышқылдар мен қоректік өнімдерді бөліп алады.
Оларды сүзіп, қажетт імүшеге жеткізіп отырады. Ішімдіктер, вирустар мен майлы тағамдар бауырдың қызметін төмендетеді.
Бауырдың атқаратын қызметтері:
:: ас қорту кезінде мүшелердің қажетті энергиямен, атап айтқанда, глюкозамен қаматамасыз ету және әр түрлі энергия көздерін глюкозаға түрлендіру (айналдыру);
:: ағзадағы қажетсіз химиялық қалдықтарды ағзадану;
:: ағзадағы қан жасау немесе жаңарту кезінде қан плазмасындағы ақуыздарды синтездеу;
:: холестерин мен оның эфирін синтездеу, липидтер мен фосфолипидтерді синтездеу және ағзадағы липид алмасуын реттеу;
:: он екі елі ішек пен аш ішектің кейбір бөлігіндегі ас қорту үрдісіне қатысатын гормондар мен ферменттерді синтездеу;
:: Өт қышқылы мен пигменттерін синтездеу;
:: Кейбір дәрумендердің қорын толтырып отыру және сақтау. Мысалы, майларды ерітетін А және Д дәрумендерін, суды ерітетін В12 дәрумендерін сақтап, қорын арттыру. Сондай-ақ, катиондардың қоры да бауырда болады.
Бауыр циррозы( БЦ) - бауыр паренхимасының фиброзды дәнекер ұлпамен қайтымсыз алмасуымен сипатталатын бауыр ауруы.
Бауыр циррозының клиникалық көрінісі бауыр жасушаларының зақымдануының дәрежесіне байланысты болады. Бауыр аймағында ауыру сезімінің пайда болуы оң жақ қабырға астынан бүкіл ішке ауыру сезімінің жайылуы, сыздаған ауыру сезімі физикалық жүктемеден кейін немесе қою майлы тағамнан кейін сезіледі. Ауыру сезімі бауырдың сыртқы қабығының керілуімен ұлғаюынан немесе өлі еттену ошақтарының бауыр қабығына жақын орналасуынан сипатталады.
Диспепсиялық көріністер тәбетінің төмендеуінен немесе жойылуынан, оң жақ қабырға астында тамақтанғаннан кейін ауыру сезімінің пайда болуымен, жүрек айнуы, құсу, іштің кебуі (әсіресе майлы тағам қабылддағаннан кейін), негізінен өттің бөлінуінің бұзылуы асқорытудың бұзылуына әкеліп соғады. Науқастың жұмысқа қабілетінің төмендеуі, жалпы әлсіздік, тез шаршағыштық, ұйқысының бұзылуы бауыр циррозы кезінде жиі байқалады.
Тексергенде БЦ мынандай белгілерді байқауға болады: жүдеу - бауырдың қақпалық циррозымен ауыратын науқастарға тән, ауырудың қатты ұлғайған кезінде, науқастардың тері асты май қабатының жоғалуы ғана емес, бұлшықеттердің де семуі болады, әсіресе иық бұлшықеттерінің семуін бірден байқауға борлады.
Мұндай науқастарға тән көрініс: бет әлпеті жүдеу, терісі бозарған, сарғыш, тілі мен ерні ашық қызыл түсті, теріде эритемалар, аяқтары жіңішкеріп, іші ұлғайған, аяқтары ісінген, құрсақ қабырғаларында, тері асты көктамырларының үлкейіп көрінуі байқалады. Сарғаю билиарлы цирроз ауруынан басқа жағдайларда да кездеседі, ол бауырлық тіндердің некрозына байланысты, гепатоцеллюлярлы жеткіліксіздігімен көрінеді. Сарғаюға тән белгі нәжістің түссізденуі, ұлтабардың ішіндегі сұйықтықтың құрамында оттегінің болуымен сипатталады, кейде теріде қышыну белгілері болады.
Цирроздың кіші белгілері:
1. қан тамырлық жұлдызшалар, олардың көбеюі аурудың өршуін көрсетеді
2. алақандағы эритемалар (бауырлық алақан) ;
3. қызыл, жалтыраған ерін, ауыз қуысы шырышты қабаты қызарған, тілі жылтыр, тегістелген, қызыл;
4. ерлерде гинекомастия, әйелдерде аменорея;
5. ксантоматозды терідегі дақ;
6. саусақ басы барабан таяқшалары тәрізді, терісі қызарған.:
Шемен - қақпалық циррозға тән белгі. Сарысу біртіндеп жиналып, ол үлкен мөлшерге жетеді, сол кезде науқастарда ентігу байқалады. Пальпацияда - бауыр ұлғайған, тығыз, беткейі тегіс емес. Төменгі қыры өткір. Көкбауыры ұлғайған - спленомегалия.
Аускультацияда - систолалық шу, тахикардия. Зертханалық мәліметтер: қанда анемия, лейкопения, тромбоцитопения және ЭТЖ жоғарылауы.
Байланысқан билирубин жоғарылайды, сілтілі фосфатаза белсенділігі, жалпы липидтер, фосфолипидтер және холестерин, альфа-глобулиндер және бетта-липопротеидтер деңгейі артады. Несепте - уробилиноген және нәжісте - стеркобилиноген. Бауырда қабыну үдерісінің белсенділігі артса, альфа2-глобулиндер, ал сарғаюда - бетта-глобулиндер деңгейі артады.
Бауыр функциясы зақымдануының сезімталдық көрсеткіші болып сарысудағыхолинэстераза белсенделігінің төмендеуі табылады. Цирроз өршігенде трансаминаза белсенділігі артады. Аспаптық зерттеулерден қолданылатындары:
Радиоизотопты сканирлеу, мұнда изотоптардың шашыраңқы таралуын көреміз.
УДЗ - қақпа көктамырының жағдайын, диаметрін анықтайды. диаметрінің 1,4мм-ден артуы циррозға тән.
Асқорыту жолының рентгеноскопиясында өңеш көктамырларының варикозды кеңеюін анықтайды.
Фиброгастроскопия.
Компьютерлік томография.
Аурудың ағымы әдетте өршімелі. Ұзақтығы орташа 3-5 жыл. БЦ асқынулары: 1.
1.2 Бауыр ауруларының ауыртпашылығы (жүктемесі)

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша, жыл сайын созылмалы аурулар өлім-жітімнің 59%-ына әкеліп соғады (жыл сайын 35 миллион адам?) және олар жаһандық аурулардың 46%-ға жуығын құрайды.
Бүкіл әлемде бауыр ауруының терминалды сатысы өлім-жітім мен аурушаңдықтың кең таралған себебі болып табылады [12, 13, 14].
2010 жылы өлім-жітімді жаһандық бағалау, барлық өлімнің 2%-ы (1 миллионға жуық науқастардың өлім-жітімі) бауыр ауруының терминалды сатысымен байланысты екенін анықтады [15, 16].
Бірлескен авторлармен бірге Asrani деректеріне сәйкес, бүкіл әлемде жыл сайын 2 миллионға жуық өлім-жітім бауыр ауруларының себебінен екен, бұл цирроздың, вирусты гепатиттің және гепатоцеллюлярлық карциноманың асқынуына байланысты [17, 18].
Еуропа өңірлері бауыр ауруларына қатысты өлім-жітім бойынша жетінші орында, Біріккен Корольдік - (65 жасқа толмаған тұлғалар арасында) бесінші орында, Америка Құрама Штаттары (бұдан әрі - АҚШ) (45-54 жас санаты арасында) төртінші орында. Өлім-жітімнің жартысынан көп жағдайлары С вирусты гепатитіне (бұдан әрі - СВГ), алкогольді және алкогольді емес стеатогепатитке, сондай-ақ метаболикалық синдром компонентіне байланысты [19-21].
Асқынған бауыр аурулары бар науқастар арасындағы өлім-жітім деңгейі 2 жылдық интервал ішінде шамамен 26%-ды құрайды. АҚШ-та бауыр ауруы жылына 1,2 миллионан астам госпитализацияға әкеліп соғады, және жылына тікелей және қосымша шығындарды есептегенде 13,1 млрд. Доллардан асатын сомаға бағаланады, сәйкесінше бұл ауқымды экономикалық салдарларға ұшыратады [22].
Қазіргі таңда бауыр циррозы әлемдегі өлім-жітімнің кең таралған себебі бойынша 11-орында, ал бауырдың қатерлі ісігі өлім-жітім себебінің мәні бойынша 16 орында тұр; екеуі бірге әлемдегі барлық өлім-жітімнің 3,5%-ын құрайды [23-26].
Бағалаулар бойынша, 2012 жылы АҚШ-та 3 миллионнан астам ересек адам бауыр ауруларына шалдыққан [27, 28].
Бағалауларға сәйкес, барлық қытай халқының 7 миллионға жуығы (немесе 0,5%) бауыр циррозымен өмір сүреді, мұның себебінен жылына бауырдың қатерлі ісігінің 460 000 жаңа жағдайы тіркеледі [29, 30].
Басқа ағзалардың терминалды сатысымен салыстырғанда, бауыр жеткіліксіздігі едәуір жас топтарға пропорциональды емес көрсеткіште әсер етеді, ал өмірдің жоғалтылған жылдарының саны шамамен 20 жылға тең деп бағаланады [40,41].
Бауыр циррозы асқынған бауыр фиброзының гистологиялық дамуы ретінде анықталады және түрлі этиологиядағы бауырдың созылмалы зақымдалуы бар науқастардағы терминалды саты деп танылады [42].
Бауыр циррозы әлемдегі өлім-жітім себептерінің таралуы бойынша 13 орынды алып, қоғамдық денсаулық сақтау саласының өзекті мәселесі болып тұр.
Бүкіл әлемде цирроздың себебінен 2017 жылы 1,32 миллионнан (белгісіздік интервалы 95% (БИ) астам өлім-жітім орын алды, әйелдердің 440000 (416000 - 518 000; 33,3%) және еркектердің 883000 (838 000 - 967000; 66,7%) өлімі, 1990 ж. Салыстырғанда екі жыныс үшін де 899000-нан астам (829000 - 948000) өлім [43].
Өлім-жітім көрсеткіштері 1990 жылмен 1,9% (1,8 - 2,0) салыстырғанда, 2017 жылғы әлемдегі барлық өлім-жітімнің 2,4%-ын (2,3 - 2,6) құрады.
Цирроз - мүгедектікке таңылған өмірдің немесе жоғалтылған жылдардың
негізгі себебінің бірі, ол сондай-ақ әлемдік ауыртпашылықтың 1,6% және 2,1%-ын құрайды [44].
Бауыр циррозының кең таралған бастапқы этиологиялары - созылмалы ВВГ, бауырдың алкогольді ауруы және созылмалы СВГ және БАЕМА, оның ішінде бауырдың алкогольді ауруы және СВГ дамыған елдердегі өлім-жітімнің негізгі себебі, ал ВВГ Азияның басым бөлігінде және Африкада Сахараның оңтүстігінде кең таралған себептердің бірі [45, 46].
Бүкіл әлемде 2 миллиардқа жуық адам алкоголь тұтынады, ал 75 миллионнан астам адам алкоголь алкогольдік бұзылыстардан зардап шегеді және бауыр ауруларына шалдығу қаупіне ұшырайды. Шамамен 2 миллиард ересек адам май басу немесе артық салмақтан зардап шегеді, ал 400 миллионнан астам адам қант диабетіне шалдыққан, бұл екеуі де БАЕМА-ның және гепатоцеллюлярлық карцинома (ГЦК) қатерінің факторлары болып танылады [47].
Вирусты гепатиттердің жаһандық таралуы әлі де өте жоғары, ал дәрілік препараттардың әсерінен туындайтын бауырдың зақымдалуы жіті гепатиттің негізгі себебі ретінде әлі де арту үстінде. 2020 жылға қарай БАЕМА себебінен бауыр циррозына шалдыққан адамдардың саны ВВГ және СВГ-ге байланысты циррозы бар адамдардың санынан асып түседі деп күтілуде, осылайша БАЕМА-на байланысты бауыр циррозы бауыр трансплантациясының негізгі көрсеткішіне айналады [48], өйткені БАЕМА-ның жаһандық таралуы шамамен 24%-ға бағаланып отыр. 2 типті (бұдан әрі - 2ҚД) қант диабеті бар 1799 науқасқа жүргізілген зерттеу өтпелі эластографияның көмегімен диагноз қойылған БАЕМА циррозының таралуы 11,2%-ды құрағанын көрсеткен [49].
Май басуы бар 2956 науқасқа жүргізілген 16 жеке зерттеуге шолу науқастардың 5,8%-ында БАЕМА циррозы бар екенін көрсетті [50].
Бұл зерттеулер 2ҚД және артық салмағы, май басуы бар науқастарда БАЕМА циррозының деңгейі жоғары екенін көрсетті және бағалаулар бойынша, таралу деңгейі 10-40%-ды құрайды [51, 52].
Осылайша, бауыр ауруы қоғамдық денсаулық сақтаудың жаһандық мәселелерінің бірі, өйткені негізгі қауіп-қатер факторларын жою және (немесе) төмендету арқылы бауыр ауруларының алдын алуға болады: алкоголь, май басу және В мен С гепатиті (90% жағдайға дейін). Бауыр ауруларының бейіні - мезгілсіз өлім-жітімнің негізгі себептерінің біріне қатысты баға жетпейтін ресурс. Денсаулықты және әл-ауқатты жақсарту бойынша бағдарламаларды әзірлеу және стратегиялық бағыттарды анықтау бауыр ауруларының сапасы

1.3 Бауыр трансплантациясы

Бауыр трансплантациясы - бауыр ауруларының терминалды сатыларын оталы емдеудің ағза алмастыратынағзабіріктіретін әдісі болып келеді [1].
Негізгі диагностикалық зерттеулер тізбесі:
қан тобын, Rh-факторын анықтау;
жалпы қан анализі;
жалпы зәр анализі;
ашық коагулограммасы (АЧТВ, ПТИ, МНО, А фибриногені, антитромбин-III, D-димер);
құрсақ қуысының және өкпеқап қуысының УДЗ;
ЭКГ,
гепатологтың консультациясы;
сифилиске ИФТ;
Қосымша диагностикалық шаралардың тізбесі:
қанның ашық биохимиялық талдауы (жалпы ақуыз және ақуыздың фракциялары, электролиттер, трансминаздар, билларубин және оның фракциялары, амилазу, креатинин, несепнәр, аммиак, лактат. С-реактивті ақуыз);
ПЦР әдісімен В, С және D гепатиттерінің вирустарын анықтау (сапалы, мөлшерлік талдау);
серологиялық әдісімен қанның сарысуында А, М,G класстарының жалпы антиденелерін анықтау;
онкомаркерлерді анықтау (CA 19-9, CA 125; АФП; РЭА);
зәр және қанның бактериологиялық зерттелуі [27];
ИФТ әдісімен қан сарысуында антинуклеарлы аутоантиденелерді анықтау (AMA, ANA);
В, С және D вирустық гепатиттерін ИФТ;
АИТВ-инфекцияларына қанның анализі;
герпес тобының вирустарына ИФТ (герпес 1,2,8, цитомегаловирус, Эбштейн-Барра вирус);
иммуногистохимиялық әдісімен моноклиналды антиденелерді қолдана отырып зерттеулерді жүргізу;
МРХПГ;
асцитикалық сұйықтықтарының бактериалды талдауы;
көрсетілімдер бойынша HLA-типтілеу;
корсетілімдер бойынша донормен кросс матч;
дәрігер-инфекционистпен консультация;
қан гормондары: ТТГ, Т4 еркін, Т3 еркін
спирография;
кеуде қуысының ағзаларының шолулық рентгенографиясы;
эзофагогастродуоденоскопия;
эхокардиография;
құрсақ қуысы тамырларының допплерографиясы;
ангиографиясы бар құрсақ қуысының КТ.
кардиологтың консультациясы;
психологтың консультациясы;
дәрігер-инфекционистерінің консультациясы;
оториноларингологтарының консультациясы;
стоматологтың консультациясы.

Диагностиканың және емдеудің әдістері, тәсілдері және емшаралары
Емшаралардыараласуды жүргізу мақсаты:
Бауыр ауруының терминалды сатысы бар пациентті радикалды емдеу.
Емшарағаараласуға көрсетілімдер және қарсы көрсетілімдер
Емшарағаараласуға көрсетілімдер:
бауырдың ауруының терминалды сатылары, бұл жағдайда өмірінің ұзақтығы 1 жылдан кем құрайды (Child-Turcotte-Pugh бойынша В және С класстары);
тұрақты паренхиматозды сарыауруы бар бауыр циррозы;
энцефалопатия бар бауыр циррозы;
энцефалопатиясы бар бауыр циррозы (оның ішінде TIPS жүргізуден кейін)
өңештің кеңейген тамырларынан қайталанбалы қан кетуі бар бауыр циррозы;
гепатореналды синдроммен, тұрақты асцитпен, көбеетін бауыр жетіспеушілігімен ілесетін бауыр циррозы;
бауырдың ошақты ауруы, бұл жағдайда резекцияны жүргізу техникалық тұрғыдан мүмкін емес (үлкен ошақта немесе көптеген ошақтар болған кезінде);
Милан немесе UCSF өлшемшарттары шегіндегі гепатоцеллюлярлы карционамасы;
биллиарлы атрезия және өт арналарының туа біткен ауытқулары;
асқынған бауыр жетіспеушілігі;
өмір сапасын төмендететін бақыланбайтын шыдамсыз тері қышуы;
Емшарағаараласуға қарсы көрсетілімдер:
жүрек, өкпе ауруы, ОЖЖ декомпенсация сатысында;
резистентті туберкулез;
АИТВ-инфекциясы;
белсеңді фазасындағы сифилис;
терапияға бағынбайтын инфекциялар;
онкологиялық аурулар, Милан немесе UCSF өлшемшарттары шегіндегі гепатоцеллюлярлы карциномалардан басқа;
ішімдік (емдеуге жатпайтын);
нашақорлық (емдеуге жатпайтын);
пациенттің бауырды көшіруге психологиялық дайындығының толығымен жоқтығы.
Емшалардыараласуларды жүргізуге қойылатын талаптар
Қауіпсіздік шараларын, санитарлы-эпидемиологияға қарсы режимді сақтауға қойылатын талаптар [21]
Жабдықталуына қойылатын талаптар [22,23]:
Техникалық жабдықталу:
кавитационды хирургиялық аспираторлар (ультрадыбыстық жәненемесе суағысты);
кесу (тілу) режимдері бар электрохирургиялық коагулятор, коагуляция, тамырлар биполяры және лигирлеу;
қанның үзіліссіз аутотрансфузиясына арналған жүйе;
аспаптардың микрохирургиялық жиынтығы;
стационарлы ота микроскопы;
мобилді рентгенологиялық қондырғысы (С-доғасы);
көпфункционалды жараны кеңейткіші;
оптикалық аспаптары (бинокулярлы лупа);
ерітіндіні жылытатын тез инфузияға арналған аспап;
жасанды қан айналымының аспабы (тамыр-тамырлы айналу - байпас);
бауырдың пункциондық биопсиясына арналған аспап және бір реттік инелер;
орталық гемодинамика мониторингісіне арналған аспап;
анестезияның тереңдігін анықтайтын аспап;
пациенттерді жылытуға арналған аспап:
төменгі көктамырды қысуға арналған қысқыш;
клипсалары бар клипаторлары (кішкентай, орташа, үлкен);
жазық датчигі бар УДЗ аппараты;
суыттатқыш камерасы бар холодильник;
бауырлы графты дауындауға арналған қозғалмалы ота үстелі;
ангиография.
Шығын материалдарына қойылатын талаптар:
тамырларға арналған тігуші аспаптар;
ішектерге арналған тігуші аспаптар;
синтетикалық тамырлы протездер;
екі баллонды катеторлар;
ағзаларды байлауға арналған контейнерлер;
таралып кететін және таралмайтын монофиламентті тігісті материал;
каркасты биллиарды дренаждар.
Пациентті дайындауға қойылатын талаптар:
риа алдында кешке жеңіл ас сағат 18.00 дейін, ота күні - аш қарын;
ішекті тазалау;
ота күні танертен ота белдемін қыру;
отаның алдында барлық гигиеналыө процедураларын жүргізу: ауыз қуысын шаю, тісті тазалау, шешілмелі тіс протездарын шешу; мұрын қуысын тазалау, ер адамдарға қырыну;
хирургиялық пациенттер үшін оталық белдемін стандартты дайындау (асептикалық ерітіндісімен).
Антибиотиктармен профилактикасы:
антибиотикті таңдау пациентте анықталған патологиялық флорасының сезімталдылығына сәйкес жүргізіледі;
антибиотикті тамыр ішіне отаға дейін 30-60 минут бұрын енгізеді.
Ота кезінде дәрі-дәрмектермен қолдау:
Иммуносупрессивті терапия (транспланттантың қабылдамау профилактикасы мақсатында):
метилпреднизолон интраоталық:
төменгі көктамырды қысу алдында - 500 мг ті;
траспланттанттың реперфузиясы алдында - 500 мг ті;
базиликсимаб - 20 мг, ті, реперфузия алдында (тірі донордан трансслпантациясы кезінде көрсетілімдер бойынша).
B және D гепатитінің вирусымен реиннфекциясының профилактикасы:
В гепатитіне (HBIg) қарсы иммуноглобулинді интраоталық енгізу (агепатикалық кезеңде).
Цитомегаловирусты инфекцияны профилактикалау және емдеу:
ЦМВИ рутиндің профилактикасы D-R- бауыр реципиенттері бар пациенттерге ұсынылмайды. ЦМВИ дамуының жоғары қауіптілігі бар рецепиенттер үшін профилактикасы: валганцикловир ішіне 450 мг, тәулігіне 2 рет (дәрілік заттардың мөлшері бүйрек функциясына тәуелді болады).
Басқа герпестік инфекциялардың профилактикасы (қарапайым герпес, герпес зостер) валацикловирдің көмегімен жүргізіледі, мөлшері 500 мг күніне 2 рет.
анестезиологиялық нұсқама;
стандартты премедикация;
пациент күйінің мониторингісі (5бөліну ЭКГ), IBP, CVP, орталық гемодинамикасын өлшеу (PAР, WP, СО, CI, PVR), пульсоксиметрия, пациенттің температурасы, капнография);
тромбоэлластографияның бақылауымен гемотрансфузионды терапия [24]:
жаңадан мұздатылған плазма;
криопреципитат;
тромбомасса;
эритроцитарлы масса.
Когулопатикалық қан кетулерде гемостатикалық терапия:
октаплекс 0,9-1,9 млкг, ең жоғарғы бір реттік мөлшері 3.000 МЕ.
Емдеуге арналған қажетті мөлшерін есептеу негізінен ІІ фактордан 1МЕ немесе 1 кг салмағына Х фактордан эмпирикалық есептеуден құралады, сәйкесінше, ІІ және Х плазмалы факторларының белсеңділігі 0,02 және 0,017 МЕмл жоғарлайды.
альфа:
алғашқы мөлшері 90 мкгкг;
екінші мөлшері 2 сағаттан кейін енгізіледі;
кейін дәрілік зат бірінші 24-48 сағат ішінде 2-3 сағаттық аралықпен енгізіледі және пациентке жүргізіліп жатқан араласу мен клиникалық күйіне байланысты болады.
Портальнды гипертензияны емдеу:
пропранолол 20 -- 180 мг, тәулігіне 2 рет немесе карведилол 6,25 - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.