Халықаралық автомобиль жолдары
АҢДАТПА
Бұл дипломдық жұмыстық мақсаты тасымалдау кезіндегі оңтайлы тасымал түрін және тасамамал жасайтын көлік түрін таңдау. Елімізде кеңінен таралған және ең көп қолдатылатын көлік түрлері арасында салыстыру арқылы тасымал түрін белгілеу. Нақтырақ айтқанда, тасымалдау кезінде болуы мүмкін барлық шығындарды, қауіпті сәттердің алдын алу. Жеткізілетін жүктің бұзылып кетуінен сақтау. Тасымалдататын жүктін темір жол тасымалы түрінен ыңғайлырақ, тиімдірек деп саналатын жүк автокөлігімен тасымалдауға ауыстыру.
Осы мақсатты негізге ала отырып, жалпы Қазақстандағы жол нарығы қалай даму үстінде, еліміздегі логистика саласында қандай артықшылықтар мен кемшіліктер бар екенін көру. Жүкті тиімді тасымалдаудың мысалын есептеу арқылы көрсетілді.
АННОТАЦИЯ
Целью данной дипломной работы является выбор оптимального вида перевозок при транспортировке, вида транспорта, который будет перевозиться. Установление вида перевозок путем сравнения между наиболее распространенными и наиболее поддерживаемыми видами транспорта в стране.В частности, во время транспортировки возможно быть предотвращение всех потерь, опасных моментов. Защита от порчи поставляемого груза. Перевод перевозочного груза с железнодорожного на грузовой автотранспорт, который считается более удобным и выгодным.
Исходя из этой цели, посмотреть, как развивается дорожный рынок в Казахстане в целом, какие преимущества и недостатки имеются в сфере логистики в стране. Пример эффективной перевозки груза был продемонстрирован расчетом.
ANNOTATION
The purpose of this Diploma work is to choose the optimal type of transport during transportation, the type of transport that will be transported. Establishing the type of transportation by comparison between the most common and most supported modes of transport in the country. Protection of the delivered cargo from damage. Transfer of transported cargo from the type of railway transport to transport by truck, which is considered more convenient and more profitable.
Based on this goal, to see how the road market in Kazakhstan is developing as a whole, What are the advantages and disadvantages in the field of logistics in our country. An example of effective cargo transportation was shown by calculation.
КІРІСПЕ
Мен таңдаған тақырып бүгінгі күні ең өзекті тақырыптардың бірі болып саналады, себебі автомобиль көлігімен тасымалдау ең ірі сала бола отырып, елімізде ұзақ уақыт бойы көлік кешенінде осы тасымал түрі өзіндек орынға ие болды және жетекші орынды иеленді. Біз бұл көлік түрін күнделікті көру арқылы онымен жақсы таныспыз және тығыз қарым-қатынастамыз, тиісінше сонын ықпалынан оның қолданыстағы артықшылықтарын, сонымен қатар кемшіліктерін, қателіктерін, өзгерістерін бақылай аламыз.
Бүгінгі таңда автомобиль көлігі - жүктерді тасымалдау мен тасымалдаудың ең маңызды құралы болып табылады және де еліміздің логистикалық кешенінде алатын орны өте ерекше.
Автокөлік тасымалдау түрінің 80 % нан жоғары бөлігі жолаушылар тасымалыны мен фрахтты тасымалдауға тиесілі болса, жұмыс күшінің 70 % нан жоғары бөлігін құрайды. Ал бөлінген қаржылық инвестициялар 55 % - дан жоғары.
Көлік тасымалдарының ішінде кең таралғаны ол - теміржол көлігі. Теміржол көлігі қауіпсіздік тұрғысынан ең сенімді көлік түрлерінің бірі ретінде пайда болды. Темір жол көлігі жылдам жүреді және басқа көлік механизмдерімен салыстырғанда жаңбыр немесе тұман сияқты әдеттегі ауа райына қатысты апаттарға аз әсер етеді. Темір жол көлігі басқа көліктерге қарағанда жақсы ұйымдастырылған. Оның белгіленген маршруттары мен кестелері болады. Оның қызметтері басқа көлік түрлерімен салыстырғанда нақтырақ, біркелкі және тұрақты. Қазір ол қалалық және қалааралық (және континенттік) желілерде ұзақ қашықтықта қолданылатын заманауи және күрделі жүйеге айналған.
Теміржол көлігі - бұл жүктерді, сондай-ақ адамдарды тасымалдау үшін қолданылатын экономикалық прогрестің құралы. Бұл тасымал түріне жолаушылар темір жолдары, жер асты (немесе жер үсті) қалалық метрополитен темір жолдары және жүк вагондары жатады. Теміржол көлігінде де бірқатар шектеулер мен кемшіліктер бар. Теміржол көлігіндегі ең үлкен кемшіліктің бірі - үлкен шығындар. Пойыздарды құрау, жолдарды салу және күтім жасау үшін үлкен қаржы қажет, ал бүкіл теміржол желісін салу кезінде шығын құны ұлғаяды. Құрылысқа, жөндеуге және үстеме шығындарға кететін шығындар басқа көлік түрлерімен салыстырғанда өте жоғары. Сондай-ақ теміржол көлігі белгілі бір жолға байланғандықтан, есіктен есікке дейін қызмет көрсете алмайды. Аралық тиеу немесе түсіру үлкен шығындарды, көбірек тозуды және уақытты жоғалтуды талап етеді.
Әуе көлігі экономикалық өсу мен дамуға қол жеткізудің маңызды факторы болып табылады. Әуе көлігі жаһандық экономикадағы интеграцияны жеңілдетеді және ұлттық, аймақтық және халықаралық деңгейде өмірлік маңызды байланысты қамтамасыз етеді. Бұл сауданы ынталандыруға, туризмді дамытуға және жұмыс орындарын құруға көмектеседі. Әуе көлігі идеясы бастапқыда жолаушыларды тасымалдаумен байланысты болғанымен, соңғы уақытта ол жүктерді тасымалдау үшін де өте тиімді даму үстінде. Логистика секторында әуе көлігі кең өріс алып, ең сұранысқа ие және пайдаланылатын көлік түрлерінің біріне айналды. Жүктерді тасымалдауда тиімді және қауіпсіз тасымалдау қызметіне қол жеткізу үшін әуе кемесінің сан түрі қолданылады. Оларда әдетте бірінші дәрежелі әуе көлігі қызметін орындау үшін тауарларды оңтайлы түрде тиеу үшін жобаланған бірнеше бөлімдері бар.
Теңіз тасымалы континенттер мен елдер арасындағы ең танымал жүк тасымалдау түрі болып табылады. Тіпті теңізге шыға алмайтын мемлекеттер де пайдаланады. Теңіз тасымалының негізгі артықшылығы олардың төмен бағасы және мұндай көліктің жақсы қалыптасқан операциялық жүйесі болып табылады.
Әртүрлі жүктерді тасымалдауға арналған су жолдарының артықшылықтарын адам бұрыннан ашқан. Алдымен ежелгі адамдар өзендердің мүмкіндіктерін пайдаланып, содан кейін олар ұзақ теңіз саяхаттарына шыға бастады. Су ең маңызды көлік жолдарының біріне айналды және әлемнің әртүрлі бөліктерінде орналасқан қалалар арасында тауар алмасуға мүмкіндік берді. Негізгі міндет үлкен көлемдегі жүктерді тез және қауіпсіз тасымалдауға қабілетті кемелерді жасау болды. Өкінішке қарай елімізде бұл тасымал түрі кенінен қолданылмайды.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты автомобиль көлігімен тасымалдауды зерттеу және тереңірек таңысу. Сонымен қатар RG Brands Kazakhstan компаниясының мысалында тасымалдауды қалай оптимизациялауға болатынын көрсету.
Жобалаудың негізгі міндеттері:
-Жылжымалы құрамды дұрыс таңдау арқылы кәсіпорындағы жағдайды жақсарту;
- Жүк тасымалын оңтайландыру бойынша ұсыныстарды дайындау;
-Автокөлік кәсіпорынының және жүк жөнелтушілерлердің жұмыстарын үйлестіру, жақсартуға мүмкіндік беретін ұсыныстар дайындау;
- Тасымалдау кезіндегі шығындарды азайту;
- Кәсіпорындағы тасымалдауды неғұрлым ұтымды жоспарлауды жүзеге асыру.
Дипломдық жұмыстың нысаны - RG Brands Kazakhstan кәсіпорыны.
Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорындығы жүк тасымалдарын оңтайландыру, ең қолайлы әдісті таңдау.
Бұл зерттеудің өзектілігі - жылжымалы құрамды дұрыс таңдау арқылы уақытты үнемдеуге, көлік шығындарын азайтуға және жүкті қауіпсіз жеткізуге болатынына көз жеткізу.
Қазақстан Республикасындағы автомобиль көлігінің жай-күйіне шолу
Автомобиль көлігін дамытудың негізгі бағыттары
Қазақстанның көлік кешенінде барлық көлік түрлері ұсынылған, олар : теміржол, автомобиль, құбыр (мұнай және газ құбырлары, су құбырлары), сондай-ақ су (өзен және теңіз) және әуе арқылы тасымал түрі. Тиісінше, республиканың көлік инфрақұрылымында автомобиль және темір жолдар желілерінен, өзен-кеме қатынасы жолақтарынан, көптеген теміржол вокзалдары мен станциялардан, әуежайлар сияқты көлік инфрақұрылымының объектілері, сервистік кәсіпорындар және жөндеуді қамтамасыз ететін көлік құралдары, көлік қызметкерлері мен жолаушыларға қызмет көрсету орталықтарынан тұрады.
Қазақстандағы әрбір көлік түрінің тасымалданатын жүктің сипатына және қашықтығына байланысты өзіндік пайдалы тұстары бар.
Көлік кешенінің құрылымында теміржол көлігі ең жиі кездесетін тасымалдау түрі. Қазақстан темір жолдары жүк айналымының көп бөлігін (70% - дан астам) және жолаушылар тасымалының 10%- ын қамтамасыз етіп отыр. Алайда, автомобиль көлігімен тасымалдау түрі біртіндеп артып келеді, оның жалпы жүк айналымының үлесі 30% - дан асып келе жатқанынан байқай аламыз.
Автомобиль көлігі - бұл тауарлар мен жолаушыларды рельсіз жолдармен тасымалдайтын доңғалақты қозғалтқышы бар көлік. Көліктің бұл түрінің дамуы көлік тұрағының көлеміне қарай анықталады.
Автомобиль көлігі тасымалдауда жетекші рөл атқарады (әлемдегі жолаушылар айналымының шамамен 85% - ын қамтамасыз етеді), сондай-ақ
қысқа және орта қашықтықтағы тауарларды да тасымалдауда алдыңғы қатарда (тасымалданатын жүк көлемі бойынша бірінші орында). Көліктің бұл түрінің басты артықшылығы оның маневрлік қабілеті (үйден үйге жеткізе алатындығы). Көліктің басқа түрлерінің ішінде ол да жол желісінің ұзындығы бойынша көшбасшы болып табылады (30 миллион км немесе әлемдік көлік желісінің 70%). (1-кесте)
кесте
Автокөліктің артықшылықтары мен кемшіліктері
Автокөліктің артықшылықтары
Автокөліктің кемшіліктері
Жеткізу жылдамдығы
Жанар майдың үлкен шығыны
Есіктен-есікке жеткізу мүмкіндігі
Өзіндік құнының көп болуы
Маневрдің оңай жасалуы
Еңбек күшінің жоғары болуы
1-кестенің жалғасы
Жеткізу жолдарының көп болуы
Техниканың жиі істен шығып қалуы
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
Автокөлік елдің ұлттық экономикасының барлық салаларын дамытуда маңызы аса түсуде. Жүк тасымалының өзіндік қүнының төмендеуі транспорттық тарифтың төмендеуіне әкеледі, демек тұтынушылардың өнімдерінің өзіндік құнының төмендеуіне де әкеп соқтырады. Нарықтық қатынастардың қалыптасуы көліктегі механизм және басқару құрылымының жағдайын айтарлықтай өзгертті. Қазіргі уақытта , мемлекеттік және жеке меншікті акционерлеу және жекешелендіру өнеркәсіптің коммуналдық кәсіпорындары арқылы жүзеге асырылуда; жеке және мемлекеттік кәсіпорындар құрылуда; икемді тарифтік жүйе енгізілуде; автокөлік кәсіпорындарын өтеусіз мемлекеттік қаржылай қолдау қысқаруда; әкімшілік қызметтен көшу арқылы пайданы салық жүйесіне өту біртіндеп жүргізілуде.
Көлік қызметкерлерінің алдында тұрған басты міндет-уақытылы елдің көлік қажеттіліктерін сапалы және толық қанағаттандыру және әрбір кәсіпорынның экономикалық тиімділігін арттыру мен жалпы салаларды дамыту. Сондықтан көлік кәсіпорындарының негізгі мақсаты тасымалдаудың жеткілікті көлемін орындау ғана емес, сонымен қатар, әр түрлі саладағы кәсіпорындарға уақытылы және сапалы қызмет көрсету, кәсіпорының көлік шығындары мен тарифтерін төмендету. Нарықтық экономика көлік қызметтерін пайдаланатын тұтынушылар үшін бәсекелестіктің күшеюіне әкеледі, бұл өз кезегінде көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру және олардың ауқымын кеңейтуге оң әсер етеді.
Статистикалық және тактикалық міндеттерді ұтымды шешу жолдары, елдің автомобиль көлігіндегі экономикалық саясатының өкілі, оның экономикасының негізі. Соңғы онжылдықта Қазақстандағы автомобиль көлігі экономикалық маңыздылығы бойынша құбыр және теміржолдан кейін үшінші орынды иеленді . Автомобиль көлігінің темір жолдармен салыстырғанда артықшылығына, шамамен жолдардың тығыздығының 6 есе жоғары болуы әсер етуде (1000 шаршы метрге 30 км-ден астам) . Теміржолда вагондардың жетіспеушілігі жүк тасымалдау компанияларында оң әсерін тигізуде, себебі жетіспеушілік салдарынын автокөлікті тасымалдауға тапсырыстар келіп түседі. Автомобиль көлігі жүк тасымалының едәуір бөлігін құрайды (2016 жылы 30,8% құрады, 90-шы жылдардағы 10% салыстырғанда) және 90 % нан астам жолаушылар тасымалын құрайды. Сарапшылардың пікірінше, 2025 жылға қарай үлес көлік құралдарының жүк айналымы 32 % - ға дейін артады. Автомобиль арқылы тасымалдау Қазақстанның көптеген өңірлері үшін жалғыз тасымалдауға арналған көлік құралының түрі . (2-кесте)
Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарының ұзындығы 128 мың км құрайды, сонын ішінде оның 97,1 мың шақырымы жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары, оның ішінде 23,5 мың шақырымы республикалық маңызы бар 73,6 мың км жергілікті желіге жатады. Асфальтталған жолдар еліміздің жолдарының жалпы көлемнің 32,8% - ын ғана құрайды. Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының 80% - дан астамы техникалық жағдайы экономикалық қажеттіліктерге сай емес. Республикалық автокөлік паркінде шамамен 3458,2 мың жеңіл автокөлік, шамамен 502,9 мың жүк көлігі және 110 мың автобустар бар. Тұрақты қызмет көрсетуді ұйымдастыруға арналған халықаралық 130 дан асатын және 115 аймақаралық жолаушылар маршруттары бар. 2011 жылдың 1 тамызында Қазақстан Республикасында 3368,2 мың бірлік жолаушылар көлігі тіркелген.
2-кесте
2023 жылғы 1 қаңтардағы жалпыға ортақ жолдардың ұзындығы
Қоғамдық жолдардың ұзындығы
Соның ішіне
халықаралық және республикалық маңызы бар
аймақтық маңызы
аудандық маңызы
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
Қазақстан
Республикасы
94 781,1
86 311,6
24 920,0
24 801,0
31 788,0
30 672,5
38 073,1
30 838,1
Акмола
7 973,0
7 936,1
2 347,0
2 310,1
2 661,0
2 661,0
2 965,0
2 965,0
Актөбе
6 309,2
6 081,1
1 869,0
1 869,0
1 264,9
1 166,1
3 175,3
3 046,0
Алматы
5 608,8
5 485,1
1 783,0
1 756,0
3 371,0
3 329,4
454,8
399,7
Атырау
3 052,5
2 429,5
1 126,0
1 125,6
837,9
572,1
1 088,6
731,8
Батыс-Қазақстан
6 176,1
4 352,1
1 414,0
1 414,0
1 620,0
1 405,2
3 142,1
1 532,9
Жамбыл
4 338,2
4 326,8
1 199,0
1 198,5
1 755,7
1 755,7
1 383,5
1 372,6
Қараганды
6 631,0
6 600,2
1 853,0
1 853,0
2 566,0
2 566,0
2 212,0
2 181,2
Қостанай
9 173,8
7 244,6
1 534,0
1 513,2
2 206,9
2 114,9
5 432,9
3 616,5
Қызылорда
3 403,6
3 044,6
1 015,0
1 014,5
557,4
555,6
1 831,2
1 474,5
Павлодар
5 504,9
5 071,0
1 663,0
1 662,8
1 010,0
1 006,0
2 831,9
2 402,2
Солтүстік-ҚР
8 996,0
7 173,2
1 970,0
1 969,8
1 983,0
1 942,6
5 043,0
3 260,8
Түркістан
6 508,1
6 313,6
725,0
724,6
4 022,5
4 008,7
1 760,6
1 580,3
Шығыс-Қазақстан
5 278,6
5 027,2
1 238,0
1 238,0
1 600,0
1 587,0
2 440,6
2 202,2
Дереккөз: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің мәліметтері бойынша
Автокөлік құралдарын белсенді пайдаланудың негізгі себептері жеткізудің икемділігі және қалааралық байланыстың жоғары тасымалдау жылдамдығы.
Автокөлік темір жолдардан терминалдық жабдыққа инвестициялардың аз болуы (тиеу-түсіру нысандары) және жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын пайдалануда салыстырмалы түрде аз ерекшеленеді. Алайда, автомобиль көлігінде ауыспалы шығындарды ( жүргізушілердің жалақысы, жанармай шығындары, шиналар және жөндеу) бір километр жолға шаққанда едәуір үлкен. Ал тұрақты шығындар (үстеме шығындар, амортизация, көлік құралдары) көп емес. Сондықтан, теміржолдан айырмашылығы автомобиль көлігі қысқа қашықтыққа шағын көлемді жүкті тасымалдауға ең қолайлы тасымалдау түрі.
Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың километрді құрайтын 5 халықаралық автомобиль жолдары өтеді. (1-сурет)
1-сурет. Халықаралық автомобиль жолдары
Дереккөз:https:novelco.ruupload medialibrary255gt03yngdkwnoup6kvz na3ymqa5qedkey.jpg
Алматы - Астана - Қостанай (М 36 - тас жолы ) Челябинскіге шығу мүмкіндігімен
Алматы - Петропавл Омбыға шығу мүмкіндігімен (М 51)
Алматы - Семей - Павлодар (М-38 тас жолы) Омбыға шығу мүмкіндігімен
Алматы - Шымкент (А2 жолы) Ташкентке шығу мүмкіндігімен
Шымкент - Ақтөбе - Орал (М-32 тас жолы) Самараға шығу мүмкіндігімен
Логистикадағы автомобиль көлігінің түрлері.
Автокөліктер сондай-ақ оған тіркелетін қозғалтқыштар жалпы алғанда барлығы жылжымалы құрам болып саналады. Қолданылуы бойынша автомобильдің жылжымалы құрамы жүк, жолаушы және арнайы болып бөлінеді. Жүк көліктеріне - ауыр жүк көліктері, авто-тіркемелер, тіркемелер және жартылай тіркемелер, жеңіл автомобильдер - автобустар, тіркемелер және жартылай тіркемелер, арнайы көліктер, тіркемелер және тиісті жабдықпен тасымалдаусыз жұмыс істеуге арналған жартылай тіркемелер (өрт сөндірушілер, крандар және т.б.) жатады. Пайдалану сипаты бойынша жылжымалы құрам мыналарға бөлінеді: жалпы мақсаттағы және мамандандырылған жылжымалы құрам. Негізгі жалпы мақсаттағы жүк көліктерінің айырмашылығы - дизайны борттық платформа түрінде жасалған. Мамандандырылған жылжымалы құрам көліктерінің шанақтары бар, тек белгілі бір жүктерді (самосвалдарды) тасымалдауға арналған (фургондар, цистерналар).
Логистикада автомобиль көлігінің әртүрлі түрлері бар. (3-кесте)
3-кесте
Логистикадағы автокөліктердің түрлері
№
Атауы
Сипаттамасы
Суреті
1
Рефрижератор
Тоңазытқышы бар көлік түрі : жемістер, көкөністер, теңіз өнімдері, ет және т.б. сияқты тез бұзылатын жүктерді, сондайақ фармацевтикалық өнімдерді тасымалдауға арналған салқындатылған бірегей жүйесі бар жүк көліктері. Көліктің бұл түрі тасымалдау кезінде өнімдерді салқындатады немесе мұздайды. Жүк көтерімі 20-25 тонна. Сыйымдылығы 26 стандатты палетта .
2
Изотерм
Жүк салатын бөлігі тоңазытқышпен жабдықталмаған,жылуы оқшауланған жартылай тіркемелі жүк көлігі. Тез бұзылуға бейім азық-түліктерді жеткізуге арналған.
3-кестенің жалғасы
3
Тент
Әмбебап жүктерді тасымалауға арналған жүк көлігі. Ауа-райының әр түрлі жағдайларына төзімді. Жүктерді тиеу кезінде жүк көлігіне төрт жақтанда тиеу жұмыстарын жасауға болады. Жүк көтеру сипаттасмасы 20-25 тонна.
4
Автоцеп
Жылжымалы құрамды адамның көмегінсіз тиеп алуға болатын жартылай тіркемелі жүк көлігі. Ұзын көлемді жүктерді тасымалдауға арналмаған. Сыйымдылығы 60 м3 тан 120 и3 дейін болады.
5
Ашық бортты платформа
Бортты яғни үсті ашық, жабылмаған жартылай тіркемме. Әртүрлі көлемі мен сипаттамасы бар жүктерді тасымалдауға арналған. Стандартты жүк көтерімі 15-25 тоннаны құрайды.
6
Габараитті емес жүктерген арналған платформа
Аты айтып тұрғандай әртүрлі жүртерді тасымалдауға арналған жартылай тіркеме. Ұзындығы жоғары және биік жүктерді тасымалдауға ыңғайлы.
7
Автоцистерна
Цистернасы бар жүк көлігі. Жүктерді уақытша сақтауға, жақын ара-қашықтыққа тасымалдауға арналған. Бұл көлік түрімен газ, сұйықтықтар және құм тектес заттарды тасымалдауға болады. Сыйымдылығы 30-40 м3.
8
Автовоз
Жеңіл көліктерді тасымалдауға арналған жартылай тіркеме. Шамамен 6 дан 10 ға дейін көлктерді тиеп, тасымалдауға болады. Жүк көтерімі 20-25 тонна.
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
1.2 Жол инфрақұрылымы
Қазақстандағы Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының желісі негізінен өнеркәсіптік және экономикалық қажеттіліктерді өтеу мақсатында қалыптасқан.
Алайда жолдардың техникалық жағдайы экономикалық қажеттіліктерді қанағаттандырмайды: Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының 80 % - ы және жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының 90 % - ы III-V жол санаттарына сәйкес келеді. Республикалық маңызы бар жолдың жалпы ұзындықтағы еліміздің жолдарынан 25% - ды құрайды, бірақ оның тек 4% - ы ғана техникалық санаты I деңгейлі жолдар. Қазақстандағы барлық автомобиль жолдарының оннан бір бөлігі асфальтталмаған және 1574 шақырымдық жолдардың санаты жоқ. 1990 жылмен салыстырғанда өткен жылы Қазақстанда автомобиль жолдарының ұзындығы 10,3 мың км-ге ұлғайды оның ішінде 5,3 мың шақырым асфальтталған жолдар. Яғни, жаңа жолдардың жартысына жуығында қандай да бір түрдегі толыққанды қатты беті жоқ немесе асфальтталмаған. Соңғы жылдары автомобиль жолдарының ұзындығының жергілікті бір жолақты қозғалысы бар және ені 4,5 м-ге дейінгі жолдарды салу есебінен ұлғайды. Экономиканың осы саласының одан әрі дамуы жол желісінің жағдайының әсерінен тежелуде. Егер алдағы жылдары жолдардың дамуы артта қалса, бұл жағдай ұшығып кетуі әбден мүмкін.
Қазақстанның автомобиль жолдары желісін дамыту мақсатында жыл сайын соммасы артып жатқан инвестициялар құйылуда, негізінен көбіне республикалық бюджеттен қаражат бөлінеді. Алайда, қайта жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатса да, жасылған жұмыс жер бітінің бұзылуның жылдамығына ілесе алмай жатыр. Түсінікті тілмен айтқанда қандай да бір жерді жөлдеп немесе жол салынып жатқандары, еліміздігі басқа жолдардың жарамсыз болу жылдамдығы одан жоғары. Бұл жағдай барлық көлік түрінің жүріп тұруына кері әсерін тигізеді. Қазақстанның заманауи жол желісі Еуропалық стандарттарға сәйкес келмейді. Көлік инфрақұрылымының техникалық параметрлерінің халықаралық стандарттаға және Қазақстанның сауда-саттық жасайтын серіктестерінің талаптарына сәйкес келмеуі елімізде өңірлік интеграция мен көлік байланысының дамуына кедергі болып отыр.
Қолданыстағы Қазақстандық автомобиль жолдарының негізгі проблемалары:
- төмен техникалық параметрлер (осьтің есептелген жүктемесіне сәйкес, санаттар және т.б.);
- екі жолақты жолдарда апаттар мен өлім қаупінің жоғары болуы;
- қауіпсіздік деңгейінің төмендігі;
- облыстық және аудандық автомобиль жолдарының жағдайы нашар болуы және көпірлерде қаржыландырудың жеткіліксіз болу есебінен құрылыс пен жөндеу жұмыстарының жүргізілмеуінде;
- Қазақстанда жолдарды жөндеу сапасы төмен деңгейде қалыуның басты себептері жұмысшылардың біліктілігі төмен, пайдаланылған материалдар сапасы нашар және артта қалған технологиялардың жөндеу кезінде қолданылуы, тендерлік мәселенің жетілмегендігінен жол құрылысы және жөндеу жобаларын орындаушыларды іріктеу кезінде кемшіліктің болуы.
Жол төсемінің қанағаттанарлықсыз жағдайы мыналарға әкеледі: қозғалыс жылдамдығын төмендеуі, тасымалдау кезіндегі шығындардың артуы және жазатайым оқиғалардың көбеюі. Осылайша, қазіргі таңда жол инфрақұрылымының негізгі проблемасы - жол бетінің сапасының нашар болуы.
Автомобиль жолдарын дамыту стратегиясы мына міндеттерді шешуге бағытталуы керек :
- қолданыстағы жол желісін сақтап қалу, оны жетілдіру, көлік және пайдалану жағдайы толық көлемдегі жолдарды жаңғырту, жөндеу және күтіп ұстау бойынша жұмыстар кешені;
- бірінші кезекте тірек жолдар желісін басымдықпен дамыту, халықаралық көлік дәліздерінің бөлігі ретінде автомобиль жолдарының учаскелері, жоғары жылдамдықты автомобиль жолдарын салу жобаларын іске асыру, оның ішінде жеке инвестицияларды тарту;
- облыстық және аудандық автомобиль жолдар желілерін, сондай-ақ елді мекендердің жол желісін жетілдіру және дамыту. Автомобиль жолдары желісінің дамуы нәтижесінде көліктің азаюы есебінен өнімнің бәсекеге қабілеттілігін, өнімнің түпкілікті бағасының құрамдас бөлігін дамыған елдер деңгейіне дейін арттыруға болады.
Көлік инфрақұрылымын жақсарту мыналарға ықпал етеді:
- жұмыс күшінің ұтқырлығын арттыру және еңбек нарығында бәсекелестіктің артуы;
- қоғамдық уақыттың ұтымсыз ысырабын азайту;
- халыққа көрсетілетін қызметтердің барлық түрлерінің қолжетімділігін арттыру;
- бюджеттерге салық түсімдерін ұлғайту.
Автомобиль көлігінің ұзақ мерзімді дамуында транзиттік тауарларды тасымалдау үшін ерекше маңызға ие халықаралық көлік дәліздерін ұйымдастыру болып табылады. Автомобиль көлігі инфрақұрылымының жай-күйінің жақсы болуы мемлекет пен жеке сектордың қосымша инвестицияларын талап етеді. Тәжірибеде мұндай серіктестік Қазақстанда аз. Бұл логистиканың орталықтар құрылысы, сервистік орталықтар, жолдарды салу және жөндеу. (4 -кесте)
Жол саласының бағдарламалық мақсаты: экономиканың қажеттіліктерді қанағаттандыруға қабілетті жол желісін құру және халықты сапалы және қауіпсіз жолдармен қамтамсыз ету. (5-кесте)
4-кесте
Мақсатты көрсеткіштер
№
Көрсеткіштер
Өлшем бірлік
2012
2016
2020
1
Республикалық маңызы бар жағдайы жақсы немесе қанағаттарарлық жол желілеріңін үлесі
%
79
86
89
2
Жақсы жағдайдағы
%
30
38
48
3
Қанағаттанарлық жағдайдағы
%
49
48
41
4
Областық және аудандық маңызы бар жағдайы жақсы немесе қанағаттарарлық жол желілеріңін үлесі
%
63
72
78
5
Жақсы жағдайдағы
%
16
23
28
6
Қанағаттанарлық жағдайдағы
%
47
49
50
7
Республикалық маңызы бар 1 және 2 деңгейлі жолдардың ұзындығынан ақылы авто жолдардың алатын үлесі
%
4
10
55
8
ҚР Автокөлік жолдарындығы транзиттік жүктердің өсу көлемі
км
1,46
2,3
3,5
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
Жол саласының бағдарламалық міндеттері. Қойылған мақсаттарға жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
1) өңіраралық жолдар арасындағы магистральдық байланысты қамтамысыз ету.
2) күрделі және орташа жөндеу циклдарының артта қалуын азайту, сондай-ақ ақаусыз техникалық қызмет көрсетуге көшу.
3) саланы қаржыландыру тетігін жетілдіру.
4) технологиялық әдістерге көшу жолдарды басқару.
5) нормативтік-техникалық саясатты жетілдіру.
5-кесте
Тура нәтижелер көрсеткіші
№
Көрсеткіш
Өл.бір
2012
2020
1
Республикалық маңызы бар жолдардың құрылысы және жөндеу жұмыстарын жүргізу
км
2932
5703
2
Областық және аудандық маңызы бар жолдардың құрылысы және жөндеу жұмыстарын жүргізу
км
659
1124
5-кестенің жалғасы
3
Жалпы жолдардың ұзындағынан 1 және 2 дәрежедегі авто жолдардың өсу пайызы
%
36
48
4
Областық және аудандық маңызы бар жолдардың күрделі және орташа жөндеу
км
4366
12601
5
Республикалық маңызы бар жолдардың ақаусыз жиынтықты көрсеткіші
%
80
90
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
Автомобиль көлігімен жүк айналымының сипаттамасы
Жүк айналымы-бұл көлік жұмысының экономикалық көрсеткіші (жүк тасымалы көлемінің көрсеткіші), белгілі бір уақыт ішінде тасымалданатың жүк массасының қашықтыққа шаққандағы үлесіне тең.
Соңғы жылғы мәліметтер бойынша, тасымалданатын тауарлардың жалпы көлеміндегі автомобиль көлігінің үлесі 85,3% құраса, теміржол - 9,1%, құбыр желісі-5,5% және басқа көлік түрлері (әуе, су, теңіз) - жүк айналымының 0,1% құрайды. Жүк тасымалдаудағы теміржол көлігінің үлесі 46,1%, автомобиль - 31,5%, құбыр-22,1%, басқа көлік түрлері (әуе, ішкі су жолы, теңіз) - 0,4%.
Қазақстандағы жүк тасымалы нарығының соңғы жылдарға арналған динамикасын талдау кезінде сумен және әуе көлігімен жүк тасымалдау көлемінің айтарлықтай төмендегенін көрсетеді: теңіз арқылы - 36,6% - ға, ішкі бағытта су жолдары - 7,9% - ға, әуе көлігімен - 17,9% - ға және жүктердің айтарлықтай өсуі автомобиль және теміржол көлігімен тасымалдау тиісінше - 17,0% және 15,0%-ды құраған (6-кесте). Жүктерді құбырлармен тасымалдау сол кезеңде 3,5% - ға төмендеді (7-кесте). Жүк айналымы бойынша қарастырылып отырған кезеңдегі ең маңызды төмендеу байқалды, ішкі су көлігі (-65,4%), одан кейін теңіз көлігі ( -35,6%) және әуе көлігі (-27,8%). Қалғандарының жүк айналымына сәйкес көлік түрлерінің өсуі байқалады: автомобиль - 23,4% - ға%, құбыр - 7,1% - ға, теміржол-1,3% - ға.
6-кесте
2017-2021 жж. 1 тоқсандағы көлік қызметінің экономикалық қызмет түрі бойынша негізгі көрсеткіштері
2019
2020
2021
Тасы-ған
жүк,багаж жүк багажы,
мың тонна
Жүк айналымы,
млн, т-км
Тасы-ған
жүк,багаж
жүк багажы,
мың тонна
Жүк айналымы,
млн, т-км
Тасы-ған
жүк,багаж
жүк багажы,
мың тонна
Жүк айналымы,
млн, т-км
Барлығы
873960,89
139412,15
843931,87
137525,61
815367,00
133031,36
Темір жол көлігі
х
68870,56
96944,81
70170,18
98356,99
68146,60
6-кестенің жалғасы
Автокөлік және
қалалық
электр
тасымалдау
711009,23
36380,04
675,302,45
33387,24,
652603,95
32111,16
Тасымалдау
құбырлар арқылы
71444,38
33769,85
64174,14
32606,61
Теңіз және
жағалау
тасымалдау
232,26
157,94
225,25,
153,17
Ішкі су көлігі
-
-
2,5
0,01
-
-
Әуе көлігі
5,96
24,11
5,47
13,39
6,67
13,82
Ескерту: X - құпия деректер
Дереккөз: Қазақстан Республикасындағы көлік қызметінің негізгі көрсеткіштері бюллетені, қаңтар-наурыз 2017-2021 ж
7-кесте
Көлік түрлері жүк айналымының көлемі, 2017-2021 жж.
№
Атауы
2019
2020
2021
Алдынғы ж.өзеріс %
2021ж 2019 ж % өзгер
1
Транспорттың барлық түрі
186455,8
182512,5
179515,3
-1,6
7,5
2
Темір жол көлігі
91387,9
94460,2
93625,6
-0,9
17,0
3
Автокөлік
Х
43394,1
394,1
-2,7
-3,6
4
Құбыр
х
44162,6
43418,1
-1,7
2,0
5
Әуе
30,5
15,9
21,4
34,4
47,6
Дереккөз: Талдау ақпараттық-талдау жүйесі
Автомобиль көлігі нарықтық инфрақұрылымды дамытуда және ішкі және сыртқы нарықты кеңейтуде маңызды рөл атқарады. Республиканың автомобиль паркіне 439,2 мың жүк көлігі, 98,7 мың автобус, 3845,3 мың жеңіл автокөлік кіреді. Бұдан басқа, Республикада 10,6 мың автокөлік тіркелген, сонымен қатар, 68 мың мото-транспорт тіркеуде тұр.
Республиканың автомобиль көлігі, тасымалдау көлемін бағалауды ескере отырып коммерциялық қызметпен айналысатын жеке кәсіпкерлерді қоса алғанда тасымалданатын жүктер 2016 жылы - 3 180,7 млн. тонна, жүк айналымы ол 163,3 миллиард км құрады.
Оңтайлы көлік түрін таңдау
2.1 Көлік түрін таңдау. Көліктің алыстырмалы сипаттамалары
Теміржол көлігінің артықшылықтары мен келшіліктері.
Біздің жағдайымызда қауіпті жүктерді тасымалдауды тек қана екі жолын қарастырамыз: автомобиль және теміржол арқылы. Бастау үшін, көліктің екі түрінің салыстырмалы сипаттамасын жасайық. Олардың барлық артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалайық.
Теміржол көлігімен жүк тасымалдау ең тиімді және арзан тасымал түрінің бірі болып саналады. Мұндай тасымалдау түрі әлемнің көптеген елдерінде және әсіресе үлкен аумақтарда жол бағыттарының ұзақтығына байланысты әр елдерде танымал.
Жеткізушіден соңғы пайдаланушыға тауарларды жеткізудің бұл әдісі қаншалықты танымал болса да оның артықшылықтары мен кемшіліктері бар, оларды енді егжей-тегжейлі қарастырамыз.
Артықшылықтары:
Теміржол көлігі - автомобиль көлігімен тасымалдаудың басты бәсекелесі болып табылады. Егер сізге қандай да бір жүктерді тасымалдау қажет болса көбінесе бұл екі тасымалдау түрінің арасында таңдау тұрады. Тасымалдаудың әр түрінің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Бұл ерекшеліктер жүктің өзіндік сипаттамаларымен байланысты болуы керек. Әр тасымал түрінің кемшіліктерін барынша азайту үшін, ерекшеліктеріне назар аудару керек.
Теміржол көлігінің басты артықшылығы деп күрделі көлемді объектілерді тасымалдау мүмкіндігін қарастыруға болады. Себебі автомобиль көлігімен тасымалдау кей жағдайда мүмкін емес немесе тасымалдау қиынға соғады. Тағы бір артықшылығы - сусымалы материалдардың көп мөлшерін, құрылыс материалдары мен әртүрлі шикізат түрлерін қауіпсіз және жедел тасымалдау.
Тасымалдаудың өз шығынының аз болуы, әсіресе нүктелер арасындағы қашықтық үлкен болса;
Теміржол пойызы жаңбыр, қар, тұман болсын, кез келген ауа райында қозғала алады ;
Маршруттар көбінесе бір кәсіпорыннан екінші кәсіпорынға дейін салынады, бұл айтарлықтай ақша үнемдеуге мүмкіндік береді, өйткені басқа көлік жалдап, жүк тиеп, түсіруді қажет етпейді.
Кемшіліктері:
Теміржол көлігінің кемшіліктерінің бірі деп, нақты бір маршрутқа тәуелді болуын айта аламыз. Бірқатар тауарларды жеткізу жағдайында мұндай кеңістіктік шектеу таңдау кезінде қарсы шешуші дәлел бола алады.
Қысқа қашықтықтағы теміржол көлігі жеткізудің төмен жылдамдығымен сипатталады. Нарықта сенімді тасымалдаушылардың саны да аз. Мұнда бәсекелестік төмен болғандықтан, бұл қызмет көрсету сапасының төмендеуіне және өзіндік құнының өсуіне әкеледі. Егер компания қызметкерлері вагондарды дұрыс қоспаған болса, онда бұл жүктің бүлінуі немесе оны ұрлау мүмкіндігіне жол береді. Кем дегенде талап етілетін жақсы жағдайдың болмауы немесе нашар техникалық қызмет көрсетудің жоқтығы ағымдағы жылжымалы құрамның тозуын арттырады, бұл өз кезегінде қызмет көрсету сапасын төмендетеді. Жүк тасымалдау құжаттарды рәсімдеуді қажет етеді, бұл көп уақыт пен күш жұмсауды талап етеді. Жүктер көптеген ережелер мен белгілі бір нормативке сәйкес өңделеді, ол кезде шот-фактуралар және басқа да құжаттар пайдаланылады. Онсыз, жүктерді тасымалдау мүмкін емес. Сыйымдылығы 20 тонна вагонды мысал ретінде алайық. (2.1-кесте)
2.1-кесте
20 тонналық стандатты контейнердің сипаттамасы
Контейнердің өлшемдері
фут
стан - дарт - ты
(Dry Cube)
20 фут
ұзын
(High Cube)
Сыртқы өлшем
Ұзындығы, мм
6058
6058
Ені, мм
2438
2438
Биіктігі, мм
2591
2896
Ішкі өлшем
Ұзындығы, мм
5898
5998
Ені, мм
2352
2352
Биіктігі, мм
2393
2698
Есіктің өлшемі
Ені, мм
2336
2340
Үзындығы, мм
2291
2597
Сипаттамасы
max Брутто, кг
24000-30480
30480
Тараның массасы, кг
2145-2370
2340
Пайдалы күш, кг
21630-28335
28140
Көлемі, куб.м
33-33,2
37,5
Европаллетталардың сыйымдылығы (1200х800 мм), шт
11
11
Дереккөз: https:askor-tk.rublogpostrazme ry-i-gruzopodyemnost-zhd-konteynero v
Егер паллеталарды кузовқа ұзын жағымен бойлай қойсақ (екеулеп қою деп аталады ), егер қысқа жағымен қойсақ ( үшеулеп қою ) 33 палетта қойылады. 16 екілік = 12,8 м болса, 11 екілік = 13,2 м. Кейбір жылжымалы құрамдар сәл ұзынырақ болады, оларға 30-25 палетта сыйады. Егер палетталарды үшеулеп қойса, жүктің жылжымалы құрамда тұруы берік болады. Әсіресе бұл жолмен палетталарды орнату, габарариттері мықты емес жүктерді тиеуде қолданылады, себебі жүк көлігі тез тоқтаған жағдайда жүктің орнынан жылжып кетуінен сақтайды. (2.1 - сурет )
2.1-сурет. Паллаталарды орналастыу мысалы
Дереккөз:https:art-pallet.ruuser full-infoskhemy-razmeshcheniya-pal et-v-mashinakh.html
20 тонналық вагонға жүкті тиеуді есептеу:
1 жәшік - 19 бөтелке
1 поддон - 8 жәшік- 152 бөтелке
1 вагон - 33 поддон - 264 жәшік - 5016 бөтелке
1 бөтелке салмағы шамаен 1-1,2 кг
1 жәшік салмағы - 1,4 кг
1 поддон салмағы - 17 кг
Барлық бөтелкенің салмағы: 5016*1 кг = 5016кг
Барлық жәшіктің салмағы: 264*1,4= 369,6 кг
Барлық поддонның салмағы: 33*17 кг = 561 кг
Шешуі: 5016+369,6+561= 5946,6 тг
Жоғарыда көрсетілген есепке сәйкес, мынандай шешімге келуге болады 1 вагонға 5946,6 кг жүк сыйады ( поддонның, жәшіктің, бөтелгеннің салмағын қоса алғанда ) егер жәшіктерді бір қабатпен қойса.
Фургонның сыйымдылығын барынша ұтымды пайдалану үшін жәшіктерді 3 қабатпен орнатамыз. Поддонға түсетін салмақ 575,6 кг болады. Осы тұста айта кетерлік жағдай 1 поддонға түсетін күш 3 тоннаны құрайды. Ал біз мысалға алған жүк көлігінің жүк көтерімі 20 тонна.
Жүк массасының соңғы есебі:
(5016*3) + (369,6*3)+561=15048+1108,8+561=1671 7,8 кг
Вагонның барлық жүк көтерімі - 20000 кг
Пайдалы массасы - 16717,8 кг
Қосымша массасы - 20000-16717,8 = 3282,3 кг
Енді бір тасымалға кетеін шығындарды есептейміз:
Алматы мен Астана қаласының арасынжағы темір жол жолдарының ара-қашықтығы - 1337 км.
Бір тасымал кезіндегі жүріс - 2605 км
100 км-ге - 0,4 л ДТ кетеді
1354 км - 534,8 л ДТ
1 л ДТ ның бағасы - 200 тг
1337 км - ге 106960 тг кетеді.
Майлауға кететін шығын жанар майдың 5 % құрайды.
106960*5100%=5348тг
Жанар-жағармай материалдарына кететін шығын
106960+5348=112308 тг
Жүргізушіге төлететін жалақы салықпен есептелгенде 300000 тг. Орташа алғанда айына 8 рет жол жүреді, бұл есеппен алғанда 1 жол жүргені 37500 тенге. Жабық вагоннын бағасы 400000 тг.
Жыл сайынғы амортизацияға кететін шығын :
400000*20%=80000 тг
Ай сайынғы амортизацияға кететін шығын:
8000012=6666 тг
Осылайша, тасымалдауға кететін барлық шығын:
112308+37500+6666=156 474 тг
Тиеп-түсіру жұмыстары:
Алматы және Астана қалаларында қоймаға дейін темір жолдар болмағандықтан, вокзалдан қоймаға дейін тасымалдануға кететін шығындар бар.
Қала ішінде жүк тасымалдау 20 тонналық жүк машиналарымен жасалмайды, көбіне 5 тонналық. Демек жүкті вагонға тиеу үшін 4 жүк көлігі қажет. Алматы және Астана қалаларында бұндай қызмет түрі шамамен 7500 тг. Алматыдағы қойманың мекен-жайынан вагон тоқтайтын жерге дейінгі ара-қашықтық 18 км құрайды және кептелістерді қоса алғанда 40 минут. Ал Астанадығы вокзалдан қоймаға дейін ара-қашықтық 9 км және пробкамен жету уақыты 25 минутты алады.
Алматыдағы вокзалға жеткізу шығыны: 7500* 4 = 30 000тенге
Астанадағы вокзалға жеткізу шығыны: 7500* 4 = 30 000тенге
Қала ішіндегі көлікпен жеткізудің барлық шығыны:
30 000+30 000 = 60 000 тенге
Жүк тиеушінің жұмысы 3000 тенгесағатына.
Тиеп-түсіру жұмыстарына кететін уақытты келесі 2.1 формула бойынша есептейміз:
tтс = tку + tту + tду, (2.1-формула)
tку - күту уақыты, мин;
tту - тиеу уақыты, мин;
tду - дайындау уақыты, минут.
Күту уақытын шамамен орташа есеппен 12 минут.
Тиеу уақытын келесі 2.2- формула бойынша анықтаймыз :
tту = t1т ∗ qф (2.2-формула)
t1т - 1 тоннаны тиеу уақыты , минут;
qф - жүк көтере алу мүмкіншілігі, тонна.
1 тоннаны тиеу уақыты 6 минут
Жүк көтере алу мүмкіншілігі 5 тонна.
6 * 5 = 30 минут. = 0,5 сағат
дайындау уақыты 7 минут
Берілген формулаға сандарды қоямыз,
t = 30 +12+7 = 66,8 = 49 минут
Демек, 5 тонналық жүк көлігіне тиеп-түсіру жұмыстары үшін 49 минут және 4 жұмысшы қажет. Бұндай жүк көлігі төртеу, соған сәйкес , 49 * 4 = 196 минут = 3,2 сағат.
Жұмысшыларға төлегентін ақша: 4 * 3 = 12 000 тенге
Астана қаласынада бұл сомма сақталады: 4 * 3 = 12 000 тенге
Барлығын қосқанда жұмысшыларға төлететін ақша: 12 000+12 000 = 24 000 тенге
Темір жол арқылы тасымалдауғы, тиеп-түсіруге кеткен шығындарды қосқанда: 156 474 + 60000 + 24 000 = 240474 тенге
Енді тасымалдататын 1 дана өнімге кетеін шығында есептейік:
233 690 16717,8 = 13,9 тенге
13,9 тенге 1 дана өнімді тасымалдауға кететін шығын болғандықтан осы сомма тасымалдануға кеткен ақшаға қосылатын үстеме ақша .
20 тонналық жүк көлігінің сыйпаттамасы:
Жүк көлігінің жүк көтеру мүмкіндігі: 20 тонна
Көліктің пайдалы көлемі: 79 метркуб
Ішкі өлшемдері:
− көліктің ұзындағы: 14,1 м.
− көліктің ені 2,52 м.
−көліктің биіктігі: 2,4-2,8 м.
Европалық стандартқа сәйкес паллетталардың сыйымдылыға: 33 палетта
20 тонналық вагонға жүкті тиеуді есептеу:
1 жәшік - 19 бөтелке
1 поддон - 8 жәшік- 152 бөтелке
1 вагон - 33 поддон - 264 жәшік - 5016 бөтелке
1 бөтелке салмағы шамаен 1-1,2 кг
1 жәшік салмағы - 1,4 кг
1 поддон салмағы - 17 кг
Барлық бөтелкенің салмағы: 5016*1 кг = 5016кг
Барлық жәшіктің салмағы: 264*1,4= 369,6 кг
Барлық поддонның салмағы: 33*17 кг = 561 кг
Шешуі: 5016+369,6+561= 5946,6 тг
Жоғарыда көрсетілген есепке сәйкес, мынандай шешімге келуге болады 1 вагонға 5946,6 кг жүк сыйады ( поддонның, жәшіктің, бөтелгеннің салмағын қоса алғанда ) егер жәшіктерді бір қабатпен қойса.
Фургонның сыйымдылығын барынша ұтымды пайдалану үшін жәшіктерді 3 қабатпен орнатамыз. Поддонға түсетін салмақ 575,6 кг болады. Осы тұста айта кетерлік жағдай 1 поддонға түсетін күш 3 тоннаны құрайды. Ал біз мысалға алған жүк көлігінің жүк көтерімі 20 тонна.
Жүк массасының соңғы есебі:
(5016*3) + (369,6*3)+561=15048+1108,8+561=1671 7,8 кг
Вагонның барлық жүк көтерімі - 20000 кг
Пайдалы массасы - 16717,8 кг
Қосымша массасы - 20000-16717,8 = 3282,3 кг
1200 км жолды жүріп өті үшін керек жанар-майды есептейік. Ол үшін бірінші белгіленген жолды автокөлік қанша уақытта жүріп өтетінін табу керек.
(2.3-формула).
Q = Qмин + Qп.ж . (2.3)
Q - жанар-май шығыны
Qмин - жанар-майдың минималды көрсеткіші
Qп.ж - пайдалы жұмысқа кететін шыған (жүктің жүрісі)
Шешуі: t = 1200 68 =17,6
Керек мөлшердегі жанар-жағар майды анықтау үшін, келесі тәсілді қолданамыз. Өндіретін өнеркісіптің ұсынылып отырған минималды жанар-жағар май шығыны алынады (14л100км). Оған пайдалы жұмысқа кететін шығын қосылады (жүкпен қоса алғанда жүріс ) 1,1-1,3 л 1тонну100км ге шаққанда. Оған тағы да мұздатқышты қоюға кеткен жанар-жағар майдың 15 есепті шығынды қосамыз (2.4-формула):
T= SV сағат (2.4-формула):
Шешуі: Qмин =14∗1200 100=168 л
Qп.ж = 1,2∗20∗12,00 = 288 л
Q =168+288+38,9= 494,9
Бұдан шығатын қорытынды 1200 км-ді 17,6 сағатта жүріп өту үшін 504,2 л жанар-жағар май кетеді, бұл тек бір бағытта ғана жүріп өтетін жол. Ал Алматы Астана бағытынан қайтар жол үшін:
Q =168+288 = 456
Жүруге кететін шығын = 456+456= 930
Енді 1 бағытқа кететін шығынды да есептейміз
Алматыдан Астанаға дейінгі ара-қашықты 1200 км. Бір бағыттағы жүріс 2380 км.
100 км - ге керек - 40 ДТ
1 км ге - 0,40 л ДТ
2380 км ге - 952 л ДТ
1л ДТ бағасы - 200 тенге
2380 км - ге керек - 190400 тенге.
Отынға кететін шығыннын 5% жанар-жағар майды құрайды:
231000*5100% = 11550тенге.
ЖЖМ кететін шығын:
190400+ 11150= 201950
Жүргізушінің салықпен қосқанда алатын жалақысы 300000 тенге. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бұл дипломдық жұмыстық мақсаты тасымалдау кезіндегі оңтайлы тасымал түрін және тасамамал жасайтын көлік түрін таңдау. Елімізде кеңінен таралған және ең көп қолдатылатын көлік түрлері арасында салыстыру арқылы тасымал түрін белгілеу. Нақтырақ айтқанда, тасымалдау кезінде болуы мүмкін барлық шығындарды, қауіпті сәттердің алдын алу. Жеткізілетін жүктің бұзылып кетуінен сақтау. Тасымалдататын жүктін темір жол тасымалы түрінен ыңғайлырақ, тиімдірек деп саналатын жүк автокөлігімен тасымалдауға ауыстыру.
Осы мақсатты негізге ала отырып, жалпы Қазақстандағы жол нарығы қалай даму үстінде, еліміздегі логистика саласында қандай артықшылықтар мен кемшіліктер бар екенін көру. Жүкті тиімді тасымалдаудың мысалын есептеу арқылы көрсетілді.
АННОТАЦИЯ
Целью данной дипломной работы является выбор оптимального вида перевозок при транспортировке, вида транспорта, который будет перевозиться. Установление вида перевозок путем сравнения между наиболее распространенными и наиболее поддерживаемыми видами транспорта в стране.В частности, во время транспортировки возможно быть предотвращение всех потерь, опасных моментов. Защита от порчи поставляемого груза. Перевод перевозочного груза с железнодорожного на грузовой автотранспорт, который считается более удобным и выгодным.
Исходя из этой цели, посмотреть, как развивается дорожный рынок в Казахстане в целом, какие преимущества и недостатки имеются в сфере логистики в стране. Пример эффективной перевозки груза был продемонстрирован расчетом.
ANNOTATION
The purpose of this Diploma work is to choose the optimal type of transport during transportation, the type of transport that will be transported. Establishing the type of transportation by comparison between the most common and most supported modes of transport in the country. Protection of the delivered cargo from damage. Transfer of transported cargo from the type of railway transport to transport by truck, which is considered more convenient and more profitable.
Based on this goal, to see how the road market in Kazakhstan is developing as a whole, What are the advantages and disadvantages in the field of logistics in our country. An example of effective cargo transportation was shown by calculation.
КІРІСПЕ
Мен таңдаған тақырып бүгінгі күні ең өзекті тақырыптардың бірі болып саналады, себебі автомобиль көлігімен тасымалдау ең ірі сала бола отырып, елімізде ұзақ уақыт бойы көлік кешенінде осы тасымал түрі өзіндек орынға ие болды және жетекші орынды иеленді. Біз бұл көлік түрін күнделікті көру арқылы онымен жақсы таныспыз және тығыз қарым-қатынастамыз, тиісінше сонын ықпалынан оның қолданыстағы артықшылықтарын, сонымен қатар кемшіліктерін, қателіктерін, өзгерістерін бақылай аламыз.
Бүгінгі таңда автомобиль көлігі - жүктерді тасымалдау мен тасымалдаудың ең маңызды құралы болып табылады және де еліміздің логистикалық кешенінде алатын орны өте ерекше.
Автокөлік тасымалдау түрінің 80 % нан жоғары бөлігі жолаушылар тасымалыны мен фрахтты тасымалдауға тиесілі болса, жұмыс күшінің 70 % нан жоғары бөлігін құрайды. Ал бөлінген қаржылық инвестициялар 55 % - дан жоғары.
Көлік тасымалдарының ішінде кең таралғаны ол - теміржол көлігі. Теміржол көлігі қауіпсіздік тұрғысынан ең сенімді көлік түрлерінің бірі ретінде пайда болды. Темір жол көлігі жылдам жүреді және басқа көлік механизмдерімен салыстырғанда жаңбыр немесе тұман сияқты әдеттегі ауа райына қатысты апаттарға аз әсер етеді. Темір жол көлігі басқа көліктерге қарағанда жақсы ұйымдастырылған. Оның белгіленген маршруттары мен кестелері болады. Оның қызметтері басқа көлік түрлерімен салыстырғанда нақтырақ, біркелкі және тұрақты. Қазір ол қалалық және қалааралық (және континенттік) желілерде ұзақ қашықтықта қолданылатын заманауи және күрделі жүйеге айналған.
Теміржол көлігі - бұл жүктерді, сондай-ақ адамдарды тасымалдау үшін қолданылатын экономикалық прогрестің құралы. Бұл тасымал түріне жолаушылар темір жолдары, жер асты (немесе жер үсті) қалалық метрополитен темір жолдары және жүк вагондары жатады. Теміржол көлігінде де бірқатар шектеулер мен кемшіліктер бар. Теміржол көлігіндегі ең үлкен кемшіліктің бірі - үлкен шығындар. Пойыздарды құрау, жолдарды салу және күтім жасау үшін үлкен қаржы қажет, ал бүкіл теміржол желісін салу кезінде шығын құны ұлғаяды. Құрылысқа, жөндеуге және үстеме шығындарға кететін шығындар басқа көлік түрлерімен салыстырғанда өте жоғары. Сондай-ақ теміржол көлігі белгілі бір жолға байланғандықтан, есіктен есікке дейін қызмет көрсете алмайды. Аралық тиеу немесе түсіру үлкен шығындарды, көбірек тозуды және уақытты жоғалтуды талап етеді.
Әуе көлігі экономикалық өсу мен дамуға қол жеткізудің маңызды факторы болып табылады. Әуе көлігі жаһандық экономикадағы интеграцияны жеңілдетеді және ұлттық, аймақтық және халықаралық деңгейде өмірлік маңызды байланысты қамтамасыз етеді. Бұл сауданы ынталандыруға, туризмді дамытуға және жұмыс орындарын құруға көмектеседі. Әуе көлігі идеясы бастапқыда жолаушыларды тасымалдаумен байланысты болғанымен, соңғы уақытта ол жүктерді тасымалдау үшін де өте тиімді даму үстінде. Логистика секторында әуе көлігі кең өріс алып, ең сұранысқа ие және пайдаланылатын көлік түрлерінің біріне айналды. Жүктерді тасымалдауда тиімді және қауіпсіз тасымалдау қызметіне қол жеткізу үшін әуе кемесінің сан түрі қолданылады. Оларда әдетте бірінші дәрежелі әуе көлігі қызметін орындау үшін тауарларды оңтайлы түрде тиеу үшін жобаланған бірнеше бөлімдері бар.
Теңіз тасымалы континенттер мен елдер арасындағы ең танымал жүк тасымалдау түрі болып табылады. Тіпті теңізге шыға алмайтын мемлекеттер де пайдаланады. Теңіз тасымалының негізгі артықшылығы олардың төмен бағасы және мұндай көліктің жақсы қалыптасқан операциялық жүйесі болып табылады.
Әртүрлі жүктерді тасымалдауға арналған су жолдарының артықшылықтарын адам бұрыннан ашқан. Алдымен ежелгі адамдар өзендердің мүмкіндіктерін пайдаланып, содан кейін олар ұзақ теңіз саяхаттарына шыға бастады. Су ең маңызды көлік жолдарының біріне айналды және әлемнің әртүрлі бөліктерінде орналасқан қалалар арасында тауар алмасуға мүмкіндік берді. Негізгі міндет үлкен көлемдегі жүктерді тез және қауіпсіз тасымалдауға қабілетті кемелерді жасау болды. Өкінішке қарай елімізде бұл тасымал түрі кенінен қолданылмайды.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты автомобиль көлігімен тасымалдауды зерттеу және тереңірек таңысу. Сонымен қатар RG Brands Kazakhstan компаниясының мысалында тасымалдауды қалай оптимизациялауға болатынын көрсету.
Жобалаудың негізгі міндеттері:
-Жылжымалы құрамды дұрыс таңдау арқылы кәсіпорындағы жағдайды жақсарту;
- Жүк тасымалын оңтайландыру бойынша ұсыныстарды дайындау;
-Автокөлік кәсіпорынының және жүк жөнелтушілерлердің жұмыстарын үйлестіру, жақсартуға мүмкіндік беретін ұсыныстар дайындау;
- Тасымалдау кезіндегі шығындарды азайту;
- Кәсіпорындағы тасымалдауды неғұрлым ұтымды жоспарлауды жүзеге асыру.
Дипломдық жұмыстың нысаны - RG Brands Kazakhstan кәсіпорыны.
Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорындығы жүк тасымалдарын оңтайландыру, ең қолайлы әдісті таңдау.
Бұл зерттеудің өзектілігі - жылжымалы құрамды дұрыс таңдау арқылы уақытты үнемдеуге, көлік шығындарын азайтуға және жүкті қауіпсіз жеткізуге болатынына көз жеткізу.
Қазақстан Республикасындағы автомобиль көлігінің жай-күйіне шолу
Автомобиль көлігін дамытудың негізгі бағыттары
Қазақстанның көлік кешенінде барлық көлік түрлері ұсынылған, олар : теміржол, автомобиль, құбыр (мұнай және газ құбырлары, су құбырлары), сондай-ақ су (өзен және теңіз) және әуе арқылы тасымал түрі. Тиісінше, республиканың көлік инфрақұрылымында автомобиль және темір жолдар желілерінен, өзен-кеме қатынасы жолақтарынан, көптеген теміржол вокзалдары мен станциялардан, әуежайлар сияқты көлік инфрақұрылымының объектілері, сервистік кәсіпорындар және жөндеуді қамтамасыз ететін көлік құралдары, көлік қызметкерлері мен жолаушыларға қызмет көрсету орталықтарынан тұрады.
Қазақстандағы әрбір көлік түрінің тасымалданатын жүктің сипатына және қашықтығына байланысты өзіндік пайдалы тұстары бар.
Көлік кешенінің құрылымында теміржол көлігі ең жиі кездесетін тасымалдау түрі. Қазақстан темір жолдары жүк айналымының көп бөлігін (70% - дан астам) және жолаушылар тасымалының 10%- ын қамтамасыз етіп отыр. Алайда, автомобиль көлігімен тасымалдау түрі біртіндеп артып келеді, оның жалпы жүк айналымының үлесі 30% - дан асып келе жатқанынан байқай аламыз.
Автомобиль көлігі - бұл тауарлар мен жолаушыларды рельсіз жолдармен тасымалдайтын доңғалақты қозғалтқышы бар көлік. Көліктің бұл түрінің дамуы көлік тұрағының көлеміне қарай анықталады.
Автомобиль көлігі тасымалдауда жетекші рөл атқарады (әлемдегі жолаушылар айналымының шамамен 85% - ын қамтамасыз етеді), сондай-ақ
қысқа және орта қашықтықтағы тауарларды да тасымалдауда алдыңғы қатарда (тасымалданатын жүк көлемі бойынша бірінші орында). Көліктің бұл түрінің басты артықшылығы оның маневрлік қабілеті (үйден үйге жеткізе алатындығы). Көліктің басқа түрлерінің ішінде ол да жол желісінің ұзындығы бойынша көшбасшы болып табылады (30 миллион км немесе әлемдік көлік желісінің 70%). (1-кесте)
кесте
Автокөліктің артықшылықтары мен кемшіліктері
Автокөліктің артықшылықтары
Автокөліктің кемшіліктері
Жеткізу жылдамдығы
Жанар майдың үлкен шығыны
Есіктен-есікке жеткізу мүмкіндігі
Өзіндік құнының көп болуы
Маневрдің оңай жасалуы
Еңбек күшінің жоғары болуы
1-кестенің жалғасы
Жеткізу жолдарының көп болуы
Техниканың жиі істен шығып қалуы
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
Автокөлік елдің ұлттық экономикасының барлық салаларын дамытуда маңызы аса түсуде. Жүк тасымалының өзіндік қүнының төмендеуі транспорттық тарифтың төмендеуіне әкеледі, демек тұтынушылардың өнімдерінің өзіндік құнының төмендеуіне де әкеп соқтырады. Нарықтық қатынастардың қалыптасуы көліктегі механизм және басқару құрылымының жағдайын айтарлықтай өзгертті. Қазіргі уақытта , мемлекеттік және жеке меншікті акционерлеу және жекешелендіру өнеркәсіптің коммуналдық кәсіпорындары арқылы жүзеге асырылуда; жеке және мемлекеттік кәсіпорындар құрылуда; икемді тарифтік жүйе енгізілуде; автокөлік кәсіпорындарын өтеусіз мемлекеттік қаржылай қолдау қысқаруда; әкімшілік қызметтен көшу арқылы пайданы салық жүйесіне өту біртіндеп жүргізілуде.
Көлік қызметкерлерінің алдында тұрған басты міндет-уақытылы елдің көлік қажеттіліктерін сапалы және толық қанағаттандыру және әрбір кәсіпорынның экономикалық тиімділігін арттыру мен жалпы салаларды дамыту. Сондықтан көлік кәсіпорындарының негізгі мақсаты тасымалдаудың жеткілікті көлемін орындау ғана емес, сонымен қатар, әр түрлі саладағы кәсіпорындарға уақытылы және сапалы қызмет көрсету, кәсіпорының көлік шығындары мен тарифтерін төмендету. Нарықтық экономика көлік қызметтерін пайдаланатын тұтынушылар үшін бәсекелестіктің күшеюіне әкеледі, бұл өз кезегінде көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру және олардың ауқымын кеңейтуге оң әсер етеді.
Статистикалық және тактикалық міндеттерді ұтымды шешу жолдары, елдің автомобиль көлігіндегі экономикалық саясатының өкілі, оның экономикасының негізі. Соңғы онжылдықта Қазақстандағы автомобиль көлігі экономикалық маңыздылығы бойынша құбыр және теміржолдан кейін үшінші орынды иеленді . Автомобиль көлігінің темір жолдармен салыстырғанда артықшылығына, шамамен жолдардың тығыздығының 6 есе жоғары болуы әсер етуде (1000 шаршы метрге 30 км-ден астам) . Теміржолда вагондардың жетіспеушілігі жүк тасымалдау компанияларында оң әсерін тигізуде, себебі жетіспеушілік салдарынын автокөлікті тасымалдауға тапсырыстар келіп түседі. Автомобиль көлігі жүк тасымалының едәуір бөлігін құрайды (2016 жылы 30,8% құрады, 90-шы жылдардағы 10% салыстырғанда) және 90 % нан астам жолаушылар тасымалын құрайды. Сарапшылардың пікірінше, 2025 жылға қарай үлес көлік құралдарының жүк айналымы 32 % - ға дейін артады. Автомобиль арқылы тасымалдау Қазақстанның көптеген өңірлері үшін жалғыз тасымалдауға арналған көлік құралының түрі . (2-кесте)
Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарының ұзындығы 128 мың км құрайды, сонын ішінде оның 97,1 мың шақырымы жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары, оның ішінде 23,5 мың шақырымы республикалық маңызы бар 73,6 мың км жергілікті желіге жатады. Асфальтталған жолдар еліміздің жолдарының жалпы көлемнің 32,8% - ын ғана құрайды. Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының 80% - дан астамы техникалық жағдайы экономикалық қажеттіліктерге сай емес. Республикалық автокөлік паркінде шамамен 3458,2 мың жеңіл автокөлік, шамамен 502,9 мың жүк көлігі және 110 мың автобустар бар. Тұрақты қызмет көрсетуді ұйымдастыруға арналған халықаралық 130 дан асатын және 115 аймақаралық жолаушылар маршруттары бар. 2011 жылдың 1 тамызында Қазақстан Республикасында 3368,2 мың бірлік жолаушылар көлігі тіркелген.
2-кесте
2023 жылғы 1 қаңтардағы жалпыға ортақ жолдардың ұзындығы
Қоғамдық жолдардың ұзындығы
Соның ішіне
халықаралық және республикалық маңызы бар
аймақтық маңызы
аудандық маңызы
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
барлығы
оның ішінде - қатты жабыны бар
Қазақстан
Республикасы
94 781,1
86 311,6
24 920,0
24 801,0
31 788,0
30 672,5
38 073,1
30 838,1
Акмола
7 973,0
7 936,1
2 347,0
2 310,1
2 661,0
2 661,0
2 965,0
2 965,0
Актөбе
6 309,2
6 081,1
1 869,0
1 869,0
1 264,9
1 166,1
3 175,3
3 046,0
Алматы
5 608,8
5 485,1
1 783,0
1 756,0
3 371,0
3 329,4
454,8
399,7
Атырау
3 052,5
2 429,5
1 126,0
1 125,6
837,9
572,1
1 088,6
731,8
Батыс-Қазақстан
6 176,1
4 352,1
1 414,0
1 414,0
1 620,0
1 405,2
3 142,1
1 532,9
Жамбыл
4 338,2
4 326,8
1 199,0
1 198,5
1 755,7
1 755,7
1 383,5
1 372,6
Қараганды
6 631,0
6 600,2
1 853,0
1 853,0
2 566,0
2 566,0
2 212,0
2 181,2
Қостанай
9 173,8
7 244,6
1 534,0
1 513,2
2 206,9
2 114,9
5 432,9
3 616,5
Қызылорда
3 403,6
3 044,6
1 015,0
1 014,5
557,4
555,6
1 831,2
1 474,5
Павлодар
5 504,9
5 071,0
1 663,0
1 662,8
1 010,0
1 006,0
2 831,9
2 402,2
Солтүстік-ҚР
8 996,0
7 173,2
1 970,0
1 969,8
1 983,0
1 942,6
5 043,0
3 260,8
Түркістан
6 508,1
6 313,6
725,0
724,6
4 022,5
4 008,7
1 760,6
1 580,3
Шығыс-Қазақстан
5 278,6
5 027,2
1 238,0
1 238,0
1 600,0
1 587,0
2 440,6
2 202,2
Дереккөз: Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің мәліметтері бойынша
Автокөлік құралдарын белсенді пайдаланудың негізгі себептері жеткізудің икемділігі және қалааралық байланыстың жоғары тасымалдау жылдамдығы.
Автокөлік темір жолдардан терминалдық жабдыққа инвестициялардың аз болуы (тиеу-түсіру нысандары) және жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын пайдалануда салыстырмалы түрде аз ерекшеленеді. Алайда, автомобиль көлігінде ауыспалы шығындарды ( жүргізушілердің жалақысы, жанармай шығындары, шиналар және жөндеу) бір километр жолға шаққанда едәуір үлкен. Ал тұрақты шығындар (үстеме шығындар, амортизация, көлік құралдары) көп емес. Сондықтан, теміржолдан айырмашылығы автомобиль көлігі қысқа қашықтыққа шағын көлемді жүкті тасымалдауға ең қолайлы тасымалдау түрі.
Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың километрді құрайтын 5 халықаралық автомобиль жолдары өтеді. (1-сурет)
1-сурет. Халықаралық автомобиль жолдары
Дереккөз:https:novelco.ruupload medialibrary255gt03yngdkwnoup6kvz na3ymqa5qedkey.jpg
Алматы - Астана - Қостанай (М 36 - тас жолы ) Челябинскіге шығу мүмкіндігімен
Алматы - Петропавл Омбыға шығу мүмкіндігімен (М 51)
Алматы - Семей - Павлодар (М-38 тас жолы) Омбыға шығу мүмкіндігімен
Алматы - Шымкент (А2 жолы) Ташкентке шығу мүмкіндігімен
Шымкент - Ақтөбе - Орал (М-32 тас жолы) Самараға шығу мүмкіндігімен
Логистикадағы автомобиль көлігінің түрлері.
Автокөліктер сондай-ақ оған тіркелетін қозғалтқыштар жалпы алғанда барлығы жылжымалы құрам болып саналады. Қолданылуы бойынша автомобильдің жылжымалы құрамы жүк, жолаушы және арнайы болып бөлінеді. Жүк көліктеріне - ауыр жүк көліктері, авто-тіркемелер, тіркемелер және жартылай тіркемелер, жеңіл автомобильдер - автобустар, тіркемелер және жартылай тіркемелер, арнайы көліктер, тіркемелер және тиісті жабдықпен тасымалдаусыз жұмыс істеуге арналған жартылай тіркемелер (өрт сөндірушілер, крандар және т.б.) жатады. Пайдалану сипаты бойынша жылжымалы құрам мыналарға бөлінеді: жалпы мақсаттағы және мамандандырылған жылжымалы құрам. Негізгі жалпы мақсаттағы жүк көліктерінің айырмашылығы - дизайны борттық платформа түрінде жасалған. Мамандандырылған жылжымалы құрам көліктерінің шанақтары бар, тек белгілі бір жүктерді (самосвалдарды) тасымалдауға арналған (фургондар, цистерналар).
Логистикада автомобиль көлігінің әртүрлі түрлері бар. (3-кесте)
3-кесте
Логистикадағы автокөліктердің түрлері
№
Атауы
Сипаттамасы
Суреті
1
Рефрижератор
Тоңазытқышы бар көлік түрі : жемістер, көкөністер, теңіз өнімдері, ет және т.б. сияқты тез бұзылатын жүктерді, сондайақ фармацевтикалық өнімдерді тасымалдауға арналған салқындатылған бірегей жүйесі бар жүк көліктері. Көліктің бұл түрі тасымалдау кезінде өнімдерді салқындатады немесе мұздайды. Жүк көтерімі 20-25 тонна. Сыйымдылығы 26 стандатты палетта .
2
Изотерм
Жүк салатын бөлігі тоңазытқышпен жабдықталмаған,жылуы оқшауланған жартылай тіркемелі жүк көлігі. Тез бұзылуға бейім азық-түліктерді жеткізуге арналған.
3-кестенің жалғасы
3
Тент
Әмбебап жүктерді тасымалауға арналған жүк көлігі. Ауа-райының әр түрлі жағдайларына төзімді. Жүктерді тиеу кезінде жүк көлігіне төрт жақтанда тиеу жұмыстарын жасауға болады. Жүк көтеру сипаттасмасы 20-25 тонна.
4
Автоцеп
Жылжымалы құрамды адамның көмегінсіз тиеп алуға болатын жартылай тіркемелі жүк көлігі. Ұзын көлемді жүктерді тасымалдауға арналмаған. Сыйымдылығы 60 м3 тан 120 и3 дейін болады.
5
Ашық бортты платформа
Бортты яғни үсті ашық, жабылмаған жартылай тіркемме. Әртүрлі көлемі мен сипаттамасы бар жүктерді тасымалдауға арналған. Стандартты жүк көтерімі 15-25 тоннаны құрайды.
6
Габараитті емес жүктерген арналған платформа
Аты айтып тұрғандай әртүрлі жүртерді тасымалдауға арналған жартылай тіркеме. Ұзындығы жоғары және биік жүктерді тасымалдауға ыңғайлы.
7
Автоцистерна
Цистернасы бар жүк көлігі. Жүктерді уақытша сақтауға, жақын ара-қашықтыққа тасымалдауға арналған. Бұл көлік түрімен газ, сұйықтықтар және құм тектес заттарды тасымалдауға болады. Сыйымдылығы 30-40 м3.
8
Автовоз
Жеңіл көліктерді тасымалдауға арналған жартылай тіркеме. Шамамен 6 дан 10 ға дейін көлктерді тиеп, тасымалдауға болады. Жүк көтерімі 20-25 тонна.
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
1.2 Жол инфрақұрылымы
Қазақстандағы Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының желісі негізінен өнеркәсіптік және экономикалық қажеттіліктерді өтеу мақсатында қалыптасқан.
Алайда жолдардың техникалық жағдайы экономикалық қажеттіліктерді қанағаттандырмайды: Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының 80 % - ы және жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының 90 % - ы III-V жол санаттарына сәйкес келеді. Республикалық маңызы бар жолдың жалпы ұзындықтағы еліміздің жолдарынан 25% - ды құрайды, бірақ оның тек 4% - ы ғана техникалық санаты I деңгейлі жолдар. Қазақстандағы барлық автомобиль жолдарының оннан бір бөлігі асфальтталмаған және 1574 шақырымдық жолдардың санаты жоқ. 1990 жылмен салыстырғанда өткен жылы Қазақстанда автомобиль жолдарының ұзындығы 10,3 мың км-ге ұлғайды оның ішінде 5,3 мың шақырым асфальтталған жолдар. Яғни, жаңа жолдардың жартысына жуығында қандай да бір түрдегі толыққанды қатты беті жоқ немесе асфальтталмаған. Соңғы жылдары автомобиль жолдарының ұзындығының жергілікті бір жолақты қозғалысы бар және ені 4,5 м-ге дейінгі жолдарды салу есебінен ұлғайды. Экономиканың осы саласының одан әрі дамуы жол желісінің жағдайының әсерінен тежелуде. Егер алдағы жылдары жолдардың дамуы артта қалса, бұл жағдай ұшығып кетуі әбден мүмкін.
Қазақстанның автомобиль жолдары желісін дамыту мақсатында жыл сайын соммасы артып жатқан инвестициялар құйылуда, негізінен көбіне республикалық бюджеттен қаражат бөлінеді. Алайда, қайта жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатса да, жасылған жұмыс жер бітінің бұзылуның жылдамығына ілесе алмай жатыр. Түсінікті тілмен айтқанда қандай да бір жерді жөлдеп немесе жол салынып жатқандары, еліміздігі басқа жолдардың жарамсыз болу жылдамдығы одан жоғары. Бұл жағдай барлық көлік түрінің жүріп тұруына кері әсерін тигізеді. Қазақстанның заманауи жол желісі Еуропалық стандарттарға сәйкес келмейді. Көлік инфрақұрылымының техникалық параметрлерінің халықаралық стандарттаға және Қазақстанның сауда-саттық жасайтын серіктестерінің талаптарына сәйкес келмеуі елімізде өңірлік интеграция мен көлік байланысының дамуына кедергі болып отыр.
Қолданыстағы Қазақстандық автомобиль жолдарының негізгі проблемалары:
- төмен техникалық параметрлер (осьтің есептелген жүктемесіне сәйкес, санаттар және т.б.);
- екі жолақты жолдарда апаттар мен өлім қаупінің жоғары болуы;
- қауіпсіздік деңгейінің төмендігі;
- облыстық және аудандық автомобиль жолдарының жағдайы нашар болуы және көпірлерде қаржыландырудың жеткіліксіз болу есебінен құрылыс пен жөндеу жұмыстарының жүргізілмеуінде;
- Қазақстанда жолдарды жөндеу сапасы төмен деңгейде қалыуның басты себептері жұмысшылардың біліктілігі төмен, пайдаланылған материалдар сапасы нашар және артта қалған технологиялардың жөндеу кезінде қолданылуы, тендерлік мәселенің жетілмегендігінен жол құрылысы және жөндеу жобаларын орындаушыларды іріктеу кезінде кемшіліктің болуы.
Жол төсемінің қанағаттанарлықсыз жағдайы мыналарға әкеледі: қозғалыс жылдамдығын төмендеуі, тасымалдау кезіндегі шығындардың артуы және жазатайым оқиғалардың көбеюі. Осылайша, қазіргі таңда жол инфрақұрылымының негізгі проблемасы - жол бетінің сапасының нашар болуы.
Автомобиль жолдарын дамыту стратегиясы мына міндеттерді шешуге бағытталуы керек :
- қолданыстағы жол желісін сақтап қалу, оны жетілдіру, көлік және пайдалану жағдайы толық көлемдегі жолдарды жаңғырту, жөндеу және күтіп ұстау бойынша жұмыстар кешені;
- бірінші кезекте тірек жолдар желісін басымдықпен дамыту, халықаралық көлік дәліздерінің бөлігі ретінде автомобиль жолдарының учаскелері, жоғары жылдамдықты автомобиль жолдарын салу жобаларын іске асыру, оның ішінде жеке инвестицияларды тарту;
- облыстық және аудандық автомобиль жолдар желілерін, сондай-ақ елді мекендердің жол желісін жетілдіру және дамыту. Автомобиль жолдары желісінің дамуы нәтижесінде көліктің азаюы есебінен өнімнің бәсекеге қабілеттілігін, өнімнің түпкілікті бағасының құрамдас бөлігін дамыған елдер деңгейіне дейін арттыруға болады.
Көлік инфрақұрылымын жақсарту мыналарға ықпал етеді:
- жұмыс күшінің ұтқырлығын арттыру және еңбек нарығында бәсекелестіктің артуы;
- қоғамдық уақыттың ұтымсыз ысырабын азайту;
- халыққа көрсетілетін қызметтердің барлық түрлерінің қолжетімділігін арттыру;
- бюджеттерге салық түсімдерін ұлғайту.
Автомобиль көлігінің ұзақ мерзімді дамуында транзиттік тауарларды тасымалдау үшін ерекше маңызға ие халықаралық көлік дәліздерін ұйымдастыру болып табылады. Автомобиль көлігі инфрақұрылымының жай-күйінің жақсы болуы мемлекет пен жеке сектордың қосымша инвестицияларын талап етеді. Тәжірибеде мұндай серіктестік Қазақстанда аз. Бұл логистиканың орталықтар құрылысы, сервистік орталықтар, жолдарды салу және жөндеу. (4 -кесте)
Жол саласының бағдарламалық мақсаты: экономиканың қажеттіліктерді қанағаттандыруға қабілетті жол желісін құру және халықты сапалы және қауіпсіз жолдармен қамтамсыз ету. (5-кесте)
4-кесте
Мақсатты көрсеткіштер
№
Көрсеткіштер
Өлшем бірлік
2012
2016
2020
1
Республикалық маңызы бар жағдайы жақсы немесе қанағаттарарлық жол желілеріңін үлесі
%
79
86
89
2
Жақсы жағдайдағы
%
30
38
48
3
Қанағаттанарлық жағдайдағы
%
49
48
41
4
Областық және аудандық маңызы бар жағдайы жақсы немесе қанағаттарарлық жол желілеріңін үлесі
%
63
72
78
5
Жақсы жағдайдағы
%
16
23
28
6
Қанағаттанарлық жағдайдағы
%
47
49
50
7
Республикалық маңызы бар 1 және 2 деңгейлі жолдардың ұзындығынан ақылы авто жолдардың алатын үлесі
%
4
10
55
8
ҚР Автокөлік жолдарындығы транзиттік жүктердің өсу көлемі
км
1,46
2,3
3,5
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
Жол саласының бағдарламалық міндеттері. Қойылған мақсаттарға жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
1) өңіраралық жолдар арасындағы магистральдық байланысты қамтамысыз ету.
2) күрделі және орташа жөндеу циклдарының артта қалуын азайту, сондай-ақ ақаусыз техникалық қызмет көрсетуге көшу.
3) саланы қаржыландыру тетігін жетілдіру.
4) технологиялық әдістерге көшу жолдарды басқару.
5) нормативтік-техникалық саясатты жетілдіру.
5-кесте
Тура нәтижелер көрсеткіші
№
Көрсеткіш
Өл.бір
2012
2020
1
Республикалық маңызы бар жолдардың құрылысы және жөндеу жұмыстарын жүргізу
км
2932
5703
2
Областық және аудандық маңызы бар жолдардың құрылысы және жөндеу жұмыстарын жүргізу
км
659
1124
5-кестенің жалғасы
3
Жалпы жолдардың ұзындағынан 1 және 2 дәрежедегі авто жолдардың өсу пайызы
%
36
48
4
Областық және аудандық маңызы бар жолдардың күрделі және орташа жөндеу
км
4366
12601
5
Республикалық маңызы бар жолдардың ақаусыз жиынтықты көрсеткіші
%
80
90
Ескерту-кесте автордың жеке зерттеу нәтижесінде құралған
Автомобиль көлігімен жүк айналымының сипаттамасы
Жүк айналымы-бұл көлік жұмысының экономикалық көрсеткіші (жүк тасымалы көлемінің көрсеткіші), белгілі бір уақыт ішінде тасымалданатың жүк массасының қашықтыққа шаққандағы үлесіне тең.
Соңғы жылғы мәліметтер бойынша, тасымалданатын тауарлардың жалпы көлеміндегі автомобиль көлігінің үлесі 85,3% құраса, теміржол - 9,1%, құбыр желісі-5,5% және басқа көлік түрлері (әуе, су, теңіз) - жүк айналымының 0,1% құрайды. Жүк тасымалдаудағы теміржол көлігінің үлесі 46,1%, автомобиль - 31,5%, құбыр-22,1%, басқа көлік түрлері (әуе, ішкі су жолы, теңіз) - 0,4%.
Қазақстандағы жүк тасымалы нарығының соңғы жылдарға арналған динамикасын талдау кезінде сумен және әуе көлігімен жүк тасымалдау көлемінің айтарлықтай төмендегенін көрсетеді: теңіз арқылы - 36,6% - ға, ішкі бағытта су жолдары - 7,9% - ға, әуе көлігімен - 17,9% - ға және жүктердің айтарлықтай өсуі автомобиль және теміржол көлігімен тасымалдау тиісінше - 17,0% және 15,0%-ды құраған (6-кесте). Жүктерді құбырлармен тасымалдау сол кезеңде 3,5% - ға төмендеді (7-кесте). Жүк айналымы бойынша қарастырылып отырған кезеңдегі ең маңызды төмендеу байқалды, ішкі су көлігі (-65,4%), одан кейін теңіз көлігі ( -35,6%) және әуе көлігі (-27,8%). Қалғандарының жүк айналымына сәйкес көлік түрлерінің өсуі байқалады: автомобиль - 23,4% - ға%, құбыр - 7,1% - ға, теміржол-1,3% - ға.
6-кесте
2017-2021 жж. 1 тоқсандағы көлік қызметінің экономикалық қызмет түрі бойынша негізгі көрсеткіштері
2019
2020
2021
Тасы-ған
жүк,багаж жүк багажы,
мың тонна
Жүк айналымы,
млн, т-км
Тасы-ған
жүк,багаж
жүк багажы,
мың тонна
Жүк айналымы,
млн, т-км
Тасы-ған
жүк,багаж
жүк багажы,
мың тонна
Жүк айналымы,
млн, т-км
Барлығы
873960,89
139412,15
843931,87
137525,61
815367,00
133031,36
Темір жол көлігі
х
68870,56
96944,81
70170,18
98356,99
68146,60
6-кестенің жалғасы
Автокөлік және
қалалық
электр
тасымалдау
711009,23
36380,04
675,302,45
33387,24,
652603,95
32111,16
Тасымалдау
құбырлар арқылы
71444,38
33769,85
64174,14
32606,61
Теңіз және
жағалау
тасымалдау
232,26
157,94
225,25,
153,17
Ішкі су көлігі
-
-
2,5
0,01
-
-
Әуе көлігі
5,96
24,11
5,47
13,39
6,67
13,82
Ескерту: X - құпия деректер
Дереккөз: Қазақстан Республикасындағы көлік қызметінің негізгі көрсеткіштері бюллетені, қаңтар-наурыз 2017-2021 ж
7-кесте
Көлік түрлері жүк айналымының көлемі, 2017-2021 жж.
№
Атауы
2019
2020
2021
Алдынғы ж.өзеріс %
2021ж 2019 ж % өзгер
1
Транспорттың барлық түрі
186455,8
182512,5
179515,3
-1,6
7,5
2
Темір жол көлігі
91387,9
94460,2
93625,6
-0,9
17,0
3
Автокөлік
Х
43394,1
394,1
-2,7
-3,6
4
Құбыр
х
44162,6
43418,1
-1,7
2,0
5
Әуе
30,5
15,9
21,4
34,4
47,6
Дереккөз: Талдау ақпараттық-талдау жүйесі
Автомобиль көлігі нарықтық инфрақұрылымды дамытуда және ішкі және сыртқы нарықты кеңейтуде маңызды рөл атқарады. Республиканың автомобиль паркіне 439,2 мың жүк көлігі, 98,7 мың автобус, 3845,3 мың жеңіл автокөлік кіреді. Бұдан басқа, Республикада 10,6 мың автокөлік тіркелген, сонымен қатар, 68 мың мото-транспорт тіркеуде тұр.
Республиканың автомобиль көлігі, тасымалдау көлемін бағалауды ескере отырып коммерциялық қызметпен айналысатын жеке кәсіпкерлерді қоса алғанда тасымалданатын жүктер 2016 жылы - 3 180,7 млн. тонна, жүк айналымы ол 163,3 миллиард км құрады.
Оңтайлы көлік түрін таңдау
2.1 Көлік түрін таңдау. Көліктің алыстырмалы сипаттамалары
Теміржол көлігінің артықшылықтары мен келшіліктері.
Біздің жағдайымызда қауіпті жүктерді тасымалдауды тек қана екі жолын қарастырамыз: автомобиль және теміржол арқылы. Бастау үшін, көліктің екі түрінің салыстырмалы сипаттамасын жасайық. Олардың барлық артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалайық.
Теміржол көлігімен жүк тасымалдау ең тиімді және арзан тасымал түрінің бірі болып саналады. Мұндай тасымалдау түрі әлемнің көптеген елдерінде және әсіресе үлкен аумақтарда жол бағыттарының ұзақтығына байланысты әр елдерде танымал.
Жеткізушіден соңғы пайдаланушыға тауарларды жеткізудің бұл әдісі қаншалықты танымал болса да оның артықшылықтары мен кемшіліктері бар, оларды енді егжей-тегжейлі қарастырамыз.
Артықшылықтары:
Теміржол көлігі - автомобиль көлігімен тасымалдаудың басты бәсекелесі болып табылады. Егер сізге қандай да бір жүктерді тасымалдау қажет болса көбінесе бұл екі тасымалдау түрінің арасында таңдау тұрады. Тасымалдаудың әр түрінің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Бұл ерекшеліктер жүктің өзіндік сипаттамаларымен байланысты болуы керек. Әр тасымал түрінің кемшіліктерін барынша азайту үшін, ерекшеліктеріне назар аудару керек.
Теміржол көлігінің басты артықшылығы деп күрделі көлемді объектілерді тасымалдау мүмкіндігін қарастыруға болады. Себебі автомобиль көлігімен тасымалдау кей жағдайда мүмкін емес немесе тасымалдау қиынға соғады. Тағы бір артықшылығы - сусымалы материалдардың көп мөлшерін, құрылыс материалдары мен әртүрлі шикізат түрлерін қауіпсіз және жедел тасымалдау.
Тасымалдаудың өз шығынының аз болуы, әсіресе нүктелер арасындағы қашықтық үлкен болса;
Теміржол пойызы жаңбыр, қар, тұман болсын, кез келген ауа райында қозғала алады ;
Маршруттар көбінесе бір кәсіпорыннан екінші кәсіпорынға дейін салынады, бұл айтарлықтай ақша үнемдеуге мүмкіндік береді, өйткені басқа көлік жалдап, жүк тиеп, түсіруді қажет етпейді.
Кемшіліктері:
Теміржол көлігінің кемшіліктерінің бірі деп, нақты бір маршрутқа тәуелді болуын айта аламыз. Бірқатар тауарларды жеткізу жағдайында мұндай кеңістіктік шектеу таңдау кезінде қарсы шешуші дәлел бола алады.
Қысқа қашықтықтағы теміржол көлігі жеткізудің төмен жылдамдығымен сипатталады. Нарықта сенімді тасымалдаушылардың саны да аз. Мұнда бәсекелестік төмен болғандықтан, бұл қызмет көрсету сапасының төмендеуіне және өзіндік құнының өсуіне әкеледі. Егер компания қызметкерлері вагондарды дұрыс қоспаған болса, онда бұл жүктің бүлінуі немесе оны ұрлау мүмкіндігіне жол береді. Кем дегенде талап етілетін жақсы жағдайдың болмауы немесе нашар техникалық қызмет көрсетудің жоқтығы ағымдағы жылжымалы құрамның тозуын арттырады, бұл өз кезегінде қызмет көрсету сапасын төмендетеді. Жүк тасымалдау құжаттарды рәсімдеуді қажет етеді, бұл көп уақыт пен күш жұмсауды талап етеді. Жүктер көптеген ережелер мен белгілі бір нормативке сәйкес өңделеді, ол кезде шот-фактуралар және басқа да құжаттар пайдаланылады. Онсыз, жүктерді тасымалдау мүмкін емес. Сыйымдылығы 20 тонна вагонды мысал ретінде алайық. (2.1-кесте)
2.1-кесте
20 тонналық стандатты контейнердің сипаттамасы
Контейнердің өлшемдері
фут
стан - дарт - ты
(Dry Cube)
20 фут
ұзын
(High Cube)
Сыртқы өлшем
Ұзындығы, мм
6058
6058
Ені, мм
2438
2438
Биіктігі, мм
2591
2896
Ішкі өлшем
Ұзындығы, мм
5898
5998
Ені, мм
2352
2352
Биіктігі, мм
2393
2698
Есіктің өлшемі
Ені, мм
2336
2340
Үзындығы, мм
2291
2597
Сипаттамасы
max Брутто, кг
24000-30480
30480
Тараның массасы, кг
2145-2370
2340
Пайдалы күш, кг
21630-28335
28140
Көлемі, куб.м
33-33,2
37,5
Европаллетталардың сыйымдылығы (1200х800 мм), шт
11
11
Дереккөз: https:askor-tk.rublogpostrazme ry-i-gruzopodyemnost-zhd-konteynero v
Егер паллеталарды кузовқа ұзын жағымен бойлай қойсақ (екеулеп қою деп аталады ), егер қысқа жағымен қойсақ ( үшеулеп қою ) 33 палетта қойылады. 16 екілік = 12,8 м болса, 11 екілік = 13,2 м. Кейбір жылжымалы құрамдар сәл ұзынырақ болады, оларға 30-25 палетта сыйады. Егер палетталарды үшеулеп қойса, жүктің жылжымалы құрамда тұруы берік болады. Әсіресе бұл жолмен палетталарды орнату, габарариттері мықты емес жүктерді тиеуде қолданылады, себебі жүк көлігі тез тоқтаған жағдайда жүктің орнынан жылжып кетуінен сақтайды. (2.1 - сурет )
2.1-сурет. Паллаталарды орналастыу мысалы
Дереккөз:https:art-pallet.ruuser full-infoskhemy-razmeshcheniya-pal et-v-mashinakh.html
20 тонналық вагонға жүкті тиеуді есептеу:
1 жәшік - 19 бөтелке
1 поддон - 8 жәшік- 152 бөтелке
1 вагон - 33 поддон - 264 жәшік - 5016 бөтелке
1 бөтелке салмағы шамаен 1-1,2 кг
1 жәшік салмағы - 1,4 кг
1 поддон салмағы - 17 кг
Барлық бөтелкенің салмағы: 5016*1 кг = 5016кг
Барлық жәшіктің салмағы: 264*1,4= 369,6 кг
Барлық поддонның салмағы: 33*17 кг = 561 кг
Шешуі: 5016+369,6+561= 5946,6 тг
Жоғарыда көрсетілген есепке сәйкес, мынандай шешімге келуге болады 1 вагонға 5946,6 кг жүк сыйады ( поддонның, жәшіктің, бөтелгеннің салмағын қоса алғанда ) егер жәшіктерді бір қабатпен қойса.
Фургонның сыйымдылығын барынша ұтымды пайдалану үшін жәшіктерді 3 қабатпен орнатамыз. Поддонға түсетін салмақ 575,6 кг болады. Осы тұста айта кетерлік жағдай 1 поддонға түсетін күш 3 тоннаны құрайды. Ал біз мысалға алған жүк көлігінің жүк көтерімі 20 тонна.
Жүк массасының соңғы есебі:
(5016*3) + (369,6*3)+561=15048+1108,8+561=1671 7,8 кг
Вагонның барлық жүк көтерімі - 20000 кг
Пайдалы массасы - 16717,8 кг
Қосымша массасы - 20000-16717,8 = 3282,3 кг
Енді бір тасымалға кетеін шығындарды есептейміз:
Алматы мен Астана қаласының арасынжағы темір жол жолдарының ара-қашықтығы - 1337 км.
Бір тасымал кезіндегі жүріс - 2605 км
100 км-ге - 0,4 л ДТ кетеді
1354 км - 534,8 л ДТ
1 л ДТ ның бағасы - 200 тг
1337 км - ге 106960 тг кетеді.
Майлауға кететін шығын жанар майдың 5 % құрайды.
106960*5100%=5348тг
Жанар-жағармай материалдарына кететін шығын
106960+5348=112308 тг
Жүргізушіге төлететін жалақы салықпен есептелгенде 300000 тг. Орташа алғанда айына 8 рет жол жүреді, бұл есеппен алғанда 1 жол жүргені 37500 тенге. Жабық вагоннын бағасы 400000 тг.
Жыл сайынғы амортизацияға кететін шығын :
400000*20%=80000 тг
Ай сайынғы амортизацияға кететін шығын:
8000012=6666 тг
Осылайша, тасымалдауға кететін барлық шығын:
112308+37500+6666=156 474 тг
Тиеп-түсіру жұмыстары:
Алматы және Астана қалаларында қоймаға дейін темір жолдар болмағандықтан, вокзалдан қоймаға дейін тасымалдануға кететін шығындар бар.
Қала ішінде жүк тасымалдау 20 тонналық жүк машиналарымен жасалмайды, көбіне 5 тонналық. Демек жүкті вагонға тиеу үшін 4 жүк көлігі қажет. Алматы және Астана қалаларында бұндай қызмет түрі шамамен 7500 тг. Алматыдағы қойманың мекен-жайынан вагон тоқтайтын жерге дейінгі ара-қашықтық 18 км құрайды және кептелістерді қоса алғанда 40 минут. Ал Астанадығы вокзалдан қоймаға дейін ара-қашықтық 9 км және пробкамен жету уақыты 25 минутты алады.
Алматыдағы вокзалға жеткізу шығыны: 7500* 4 = 30 000тенге
Астанадағы вокзалға жеткізу шығыны: 7500* 4 = 30 000тенге
Қала ішіндегі көлікпен жеткізудің барлық шығыны:
30 000+30 000 = 60 000 тенге
Жүк тиеушінің жұмысы 3000 тенгесағатына.
Тиеп-түсіру жұмыстарына кететін уақытты келесі 2.1 формула бойынша есептейміз:
tтс = tку + tту + tду, (2.1-формула)
tку - күту уақыты, мин;
tту - тиеу уақыты, мин;
tду - дайындау уақыты, минут.
Күту уақытын шамамен орташа есеппен 12 минут.
Тиеу уақытын келесі 2.2- формула бойынша анықтаймыз :
tту = t1т ∗ qф (2.2-формула)
t1т - 1 тоннаны тиеу уақыты , минут;
qф - жүк көтере алу мүмкіншілігі, тонна.
1 тоннаны тиеу уақыты 6 минут
Жүк көтере алу мүмкіншілігі 5 тонна.
6 * 5 = 30 минут. = 0,5 сағат
дайындау уақыты 7 минут
Берілген формулаға сандарды қоямыз,
t = 30 +12+7 = 66,8 = 49 минут
Демек, 5 тонналық жүк көлігіне тиеп-түсіру жұмыстары үшін 49 минут және 4 жұмысшы қажет. Бұндай жүк көлігі төртеу, соған сәйкес , 49 * 4 = 196 минут = 3,2 сағат.
Жұмысшыларға төлегентін ақша: 4 * 3 = 12 000 тенге
Астана қаласынада бұл сомма сақталады: 4 * 3 = 12 000 тенге
Барлығын қосқанда жұмысшыларға төлететін ақша: 12 000+12 000 = 24 000 тенге
Темір жол арқылы тасымалдауғы, тиеп-түсіруге кеткен шығындарды қосқанда: 156 474 + 60000 + 24 000 = 240474 тенге
Енді тасымалдататын 1 дана өнімге кетеін шығында есептейік:
233 690 16717,8 = 13,9 тенге
13,9 тенге 1 дана өнімді тасымалдауға кететін шығын болғандықтан осы сомма тасымалдануға кеткен ақшаға қосылатын үстеме ақша .
20 тонналық жүк көлігінің сыйпаттамасы:
Жүк көлігінің жүк көтеру мүмкіндігі: 20 тонна
Көліктің пайдалы көлемі: 79 метркуб
Ішкі өлшемдері:
− көліктің ұзындағы: 14,1 м.
− көліктің ені 2,52 м.
−көліктің биіктігі: 2,4-2,8 м.
Европалық стандартқа сәйкес паллетталардың сыйымдылыға: 33 палетта
20 тонналық вагонға жүкті тиеуді есептеу:
1 жәшік - 19 бөтелке
1 поддон - 8 жәшік- 152 бөтелке
1 вагон - 33 поддон - 264 жәшік - 5016 бөтелке
1 бөтелке салмағы шамаен 1-1,2 кг
1 жәшік салмағы - 1,4 кг
1 поддон салмағы - 17 кг
Барлық бөтелкенің салмағы: 5016*1 кг = 5016кг
Барлық жәшіктің салмағы: 264*1,4= 369,6 кг
Барлық поддонның салмағы: 33*17 кг = 561 кг
Шешуі: 5016+369,6+561= 5946,6 тг
Жоғарыда көрсетілген есепке сәйкес, мынандай шешімге келуге болады 1 вагонға 5946,6 кг жүк сыйады ( поддонның, жәшіктің, бөтелгеннің салмағын қоса алғанда ) егер жәшіктерді бір қабатпен қойса.
Фургонның сыйымдылығын барынша ұтымды пайдалану үшін жәшіктерді 3 қабатпен орнатамыз. Поддонға түсетін салмақ 575,6 кг болады. Осы тұста айта кетерлік жағдай 1 поддонға түсетін күш 3 тоннаны құрайды. Ал біз мысалға алған жүк көлігінің жүк көтерімі 20 тонна.
Жүк массасының соңғы есебі:
(5016*3) + (369,6*3)+561=15048+1108,8+561=1671 7,8 кг
Вагонның барлық жүк көтерімі - 20000 кг
Пайдалы массасы - 16717,8 кг
Қосымша массасы - 20000-16717,8 = 3282,3 кг
1200 км жолды жүріп өті үшін керек жанар-майды есептейік. Ол үшін бірінші белгіленген жолды автокөлік қанша уақытта жүріп өтетінін табу керек.
(2.3-формула).
Q = Qмин + Qп.ж . (2.3)
Q - жанар-май шығыны
Qмин - жанар-майдың минималды көрсеткіші
Qп.ж - пайдалы жұмысқа кететін шыған (жүктің жүрісі)
Шешуі: t = 1200 68 =17,6
Керек мөлшердегі жанар-жағар майды анықтау үшін, келесі тәсілді қолданамыз. Өндіретін өнеркісіптің ұсынылып отырған минималды жанар-жағар май шығыны алынады (14л100км). Оған пайдалы жұмысқа кететін шығын қосылады (жүкпен қоса алғанда жүріс ) 1,1-1,3 л 1тонну100км ге шаққанда. Оған тағы да мұздатқышты қоюға кеткен жанар-жағар майдың 15 есепті шығынды қосамыз (2.4-формула):
T= SV сағат (2.4-формула):
Шешуі: Qмин =14∗1200 100=168 л
Qп.ж = 1,2∗20∗12,00 = 288 л
Q =168+288+38,9= 494,9
Бұдан шығатын қорытынды 1200 км-ді 17,6 сағатта жүріп өту үшін 504,2 л жанар-жағар май кетеді, бұл тек бір бағытта ғана жүріп өтетін жол. Ал Алматы Астана бағытынан қайтар жол үшін:
Q =168+288 = 456
Жүруге кететін шығын = 456+456= 930
Енді 1 бағытқа кететін шығынды да есептейміз
Алматыдан Астанаға дейінгі ара-қашықты 1200 км. Бір бағыттағы жүріс 2380 км.
100 км - ге керек - 40 ДТ
1 км ге - 0,40 л ДТ
2380 км ге - 952 л ДТ
1л ДТ бағасы - 200 тенге
2380 км - ге керек - 190400 тенге.
Отынға кететін шығыннын 5% жанар-жағар майды құрайды:
231000*5100% = 11550тенге.
ЖЖМ кететін шығын:
190400+ 11150= 201950
Жүргізушінің салықпен қосқанда алатын жалақысы 300000 тенге. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz