Бастауыш мектепте дүниетануды оқыту

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

1. Пән туралы ақпарат
Пән атауы Пәннің коды кредит саны Курс, семестр
Қоршаға орта пәнін MPPM-3306 5 3 курс, 5
оқыту әдістемесі семестр
мамандық атауы мамандық шифрі кафедра факультет
Бастауыш оқыту 5B010200 Бастауыш білім Педагогика-пс
педагогикасы және теориясы мен ихология
әдістемесі әдістемесі
оқу түрі оқыту тілі
күндізігі Қазақ тілі
кеңес беру уақыты
С.Аманжолов атындағы ШҚМУ №1 ғимарат ауд сабақ кестесіне сәйкес
өткізіледі.
Рейтинг кестесі (семестр аптасы)
7, 15
оқытушының аты-жөні Байланыс ақпараты: (телефон, e-mail)
лауазымы, дәрежесі,
атағы
Базарбек Бағи
оқытушы тел: 87781068500, e- mail-dar_bag_nur@mail.ru
кафедра меңгерушісі п.ғ.к. Радченко Н.Н.

2. Пәннің қысқаша сипаттамасы.

Қоршаған орта пәнін оқыту әдістемесінің теориялық негізі студенттер
оқыған Жаратылыстану негіздері, Экология, Жас ерекшелік физиологиясы
мен Педагогика және Психология пәні болып табылады. Бұл пәннің көп
бағыттылығы, көп пәнділігі және олардың арасындағы пәнаралық байланыс,
оқытудағы жүйелік және болашақ Қоршаған орта пәнінің мұғаліміне қажетті
білім мен білік деңгейі көрсетілген.
Қоршаған орта пәнін оқыту әдістемесі ғылыми педагогикалық пән. Оның
бастауыш білім беру стандарты, оқу бағдарламалары, қазіргі кездегі көп
нұсқалық бағдарламалы оқулықтар талданады; оқыту әдістемелері оқытылады;
әдістемелік тәсілдер; сабақ түрлері (кіріспе, аралас, заттық, қорытынды,
топсеруен, ойын, сарамандық, пікірталас) пайдаланылады.
Семинар сабақтарда күнделікті сабақтар әдістемелері, сабақтан тыс,
сыныптан тыс жұмыстар талданады, көпшілік жұмыстарды өткізу, ұйымдастыру
және дайындау жұмыстары. Оқушылардың мұғалімнің көмегімен өз бетімен
орындайтын тапсырмаларында бастауыш сынып оқушыларына қажетті тақырыптар
шығарылады. Онда сабақ түрлері бойынша әр түрлі сабақтардың кеңейтілген
сабақ жоспарлары талданады.
Оқушы білім – білігін, дағдысын бағалаудың жолдары мен түрлері
қарастырылады.
Материалдық база, көрнекіліктер, тірі табиғат мүйісі, оны ұйымдастыру
жолдары қарастырылады. Шағын кешенді мектептер, олардың ерекшелігі
талданады.
Студенттерді дүниетану пәндерінің мазмұнын экологиялық, табиғат
қорғау, адамгершілік т.б. бағыттарды көре білуге үйрету.
Бағдарлама студент қандай әдістемелік білм мен білік дағдыларды
жаратылыстану циклі және педагогика – психология пәндерінен білуі қажет
екендіктері көрсетілген.
Қоршаған орта пәнін оқыту әдістемесі бағдарламасының мазмұны болашақ
бастауыш мектеп мұғалімдерінен оқу–тәрбиелік мақсаттарын дұрыс анықтау және
табиғатта, адамды, қоғамды, еңбек адамдарын оқуда оқыту тәсілдерін дұрыс
таңдауды қажет етеді.
білім алушыларда білім берудің жаңартылған мазмұны жағдайында оқу және
сабақтан тыс қызметті ұйымдастыру бойынша кәсіби міндеттерді табысты шешу
үшін қажетті білім беру технологияларының ғылыми-теориялық негіздері мен
оларды қолдануға қойылатын әдістемелік талаптар жүйесін қалыптастыру.Пәнді
оқытудың негізгі міндеттері:
- студентерге мектепалды дайындығын жүзеге асыруда ұйымдастыратын
жұмыс түрлерімен әдістерін меңгерту;
- бастауыш мектеп оқушыларын қоршаған ортамен таныстырудың балаларды
дамытудағы маңызын саралау;
- қоршаған ортамен таныстыру бойынша ұйымдастырылатын жұмыс түрлерін
үйрету;
- түрлі сабақтар түрлерін ұйымдастыруға жаттықтыру;

- бақылау түрлерін, оны ұйымдастырудың әдістерін және бақылау
нәтижелерін қорытындылауды үйрету;
- оқытудың әдістері мен құралдарын іріктей білуге үйтеру, жаттықтыру;
- топсаяхатты, серуенді ұйымдастыру түрлері мен әдістерін үйрету;
- мектеп алды балаларының қоршаған дүниені танып білу дағдыларын
қалыптастыру жолдарын үйрету;
- оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудың белсенді жаңа технологиясын
қолдануға жаттықтыру.
Пәнді оқу нәтижесінде студенттербілуге тиіс:
- жергілікті жердің өсімдік жануарларын;
- мектеп алды балаларының физиологиялық және психологиялық
ерекшеліктерін;
- арнайы және ғылыми терминдермен атауларды.
Студенттер меңгеретін дағдылар:
- қоршаған орта бойынша білім беруге байланысты тақырыптык жоспар
құру;
- сабақта жана технологияны пайдалану, бөлме өсімдіктерімен
жануарларын күту;
- фенологиялық бақылау жүргізу;
- табиғатқа бақылау жүргізу дәптерін жүргізу;
- серуен мен топ саяхат жоспарларын жасау;
- көрнекі кұралдар дайындау оны тиімді пайдалану;
- мектеп алды дайындығында педагогикалык диагностиканы қолдана
білу;
- алдыңғы қатарлы педагогикалық зерттеулерді сабақта пайдалану;
- балалардың экологиялық мәдениетін көтеру және экологиялық
ұғымдарды қолдану.
Пререквизиттер тізімі
№ Пәндердің атауы, олардың бөлімдері (тақырыптары)
1 Дүниетанудан дидактикалық материалды дайындау әдістемесі
пәнің оқытуы Жаратылыстану негіздері, Дүниетану оқыту
теориясы мен технологиясы , Педагогика т.б. пәндер негізіне
сүйенеді.

Постреквизиттер тізімі
№ Пәндердің атауы
1 Психология, Педагогика, Педагогикалық зерттеулер
әдістемесі, Бастауыш мектепте дүниетанудың оқытудың теориясы
мен технологиясы, Дүниетануды оқыту әдістемесі пәндерімен
байланысты оқытылады.

Студенттердің оқушымен бірігіп орындайтын және өздігінен орындайтын
жұмыстары кезінде әртүрлі топтағы балаларды қоршаған ортамен таныстырудың
мазмұны, әдістері талқыланады. Семинарлық сабақтарда әістемеге байланысты
жүргізіліп отырған жаңа бағыттағы педагогикалық, психологиалық
зерттеулерді, белгілі педагогтардың туындыларын, алдыңғы қатарлы озық іс-
тәжірибелерді саралап, оны студенттер өз тәжірибесінде қолдануға тиісті.

5. Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
№ Пәннің тақырып атауы апСабақ түрі бойыншаСабақ түрі барлығы
тааудиторлық сағат бойынша (с.)
саны аудиторлық емес
сағат саны

6. Дәріс сабақтарының мазмұны

1-бөлім. Жаратылыстану пәндерін оқыту әдістемесінің даму тарихы, кезеңдері.
Дүниетануды оқытудың жалпы мәселелері
XVIII ғасыр – жаратылыстану пәнінің оқу пәні ретінде енгізілуі.
Академик В.Ф.Зуев – жаратылыстану әдістемесінің негізін салушы, XIX
ғасырдағы А.Я. Гердтің жаратылыстану пәнін оқыту әдістемесі бағытындағы
еңбектері. Д.Н.Кайгородов, В.В.Половцов еңбектері. Кеңес дәуірі.
Б.Е.Райковтың, И.И.Полянскидің, Н.К.Крупскаяның, К.П.Ягожовскийдің
әдістемелік еңбектері.
Қазіргі кезең. М.Н.Скаткин, П.П.Завитова, Л.Ф.Мельчакова,
З.А.Клепининаның жаратылыстану пәндерін оқытытудағы еңбектері.
ҚР ғалым әдіскелері – Т.Мұсақұлов, Б.В.Мұханов, А.К.Аймағамбетова,
К.Жүнісова, т.б. еңбектері. Жаңа бағдарлама мен оқулықтар, оқу-әдістемелік
кешендер, олардың рөлі, маңызы.
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
Ушинский Константин Дмитриевич (1824-1870)- бастауыш білім беру
саласындағы аса ірі методист және педагог. Ол кіші мектеп жасындағылардың
логикалық ойы мен тілін дамыту үшін бастауыш мектептерде жаратылыстану мен
географияны оқып үйренуге үлкен мән берді. Ол балаларды оқыту сөзге
негізделмей, олардың тікелей қоршаған әлемнен алған әсерлеріне негізделуі
керек деп есептеді.
К.Д.Ушинскийдің бастауыш кластарда география мен жаратылыстануды оқыту
жөніндегі көзқарастары оның кіші мектеп жасындағыларға оқуға арналған Ана
тілі және Балалар әлемі деген кітаптарында, сонымен бірге оқытушыларға
арналған Ана тілі кітабында және Балалар әлемі оқулығының кіріспесінде
ашып көрсетілген.Мәселен, ΙΙ класқа арналған Ана тілі кітабының басында,
Айнала төңіректе деген бөлімінде кластың, үйдің, бау-бақшалы қоражайдың
планы берілген. Оқытушыларға арналған кітабында К.Д.Ушинский Төңіректі
зерттеу деген арнаулы тарау бөліп, онда балаларға планды оқуды және сызуды
қалай үйрету керектігін, бірте-бірте оқушылардың ой-өрісін кеңейте
отырып, мектеп төңірегіндегі жерді зерттеуге дейін қалайша баруды
көрсетеді.
Герд Александр Яковлевич (1841-1888) – Россия мектептерінде
жаратылыстанудан сабақ берудің озық орыс методикасының негізін қалаушы. Ол
бастауыш кластарда балаларды жаратылыс ғалымдарының негіздерінде дұрыс
оқыту мүмкінділігі үшін күресті, Ч.Дарвиннің ізбасары оның еңбектерінің
аудармашысы болды және Россияда алғашқылардың бірі болып орта мектепке
арналған зоология оқулығында дарвинизм идеясын жүзеге асырды.
Заттық сабақтар деген бастауыш мектеп мұғалімдеріне арналған
методикалық құралына А.Я. Герд мұғалімдерге бастауыш кластарда табиғат
зерттеу жөнінен қалай жұмыс істеу керек екенін түсіндіреді, неліктен
алдымен өлі табиғатты, ал содан кейін барып тірі табиғатты зерттеу
керектігін дәлелдейді. Ол заттық сабақтардың мақсаты оқушыларды дамытумен
қатар, оларға қоршаған әлем туралы, Жер туралы және Жерде тіршілік ететін
жан иелері туралы дұрыс және біртұтас ұғым беру деп жазды.
Әдебиет: [1-3].

Дүниетануды оқытудың жалпы мәселелері. Бастауыш мектепте дүниетануды оқыту.
Бастауыш мектепте дүниетануды оқып үйрену міндеттері. Дүниетану
әдістемесінің пәні және міндеттері. Бастауыш мектептегі дүниетанудың
базалық білім мазмұны.
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
1. Бастауыш мектепте дүниетануды оқып үйрену міндеттері
Дүниетану – оқу жоспарындағы жаңа пән, Адам, Қоғам, Табиғат білім
блоктарын біріктіреді. Интеративті пән болғандықтан, оны оқып-үйренудің
негізгі мақсаты – адам, қоғам, табиғат, яғни реалды дүниенің ірі үш
құрамдас бөлігі туралы оқушыларда біртұтас көзқарас қалыптастыру және осы
біртұтас дүниедегі адамның орны мен рөлін түсінуге көмектесу.
Пәнді оқыту мынадай нақтылы міндеттерді шешеді:
- оқушыларда индивидтің қасиеттері, сапалары, мүмкіндіктері,
қабілеттері және дамуы туралы ғылыми түсініктер қалыптастыру; өзінің көңіл-
күй (сезім) ахуалына, денсаулығына деген дұрыс қатынасын тәрбиелеу; іс-
әрекетін дұрыс басқарып, ұйымдастыра білуге үйрену;
- табиғат объектілері мен облыстарының алуан түрлілігі, олардың
қасиеттері, сапалары, күйі туралы ғылымдарды меңгерту; табиғат объектілері
мен облыстары арасындағы өзара байланысты, тәуелділікті, олардың уақыттың
және кеңістіктің өзгерістерін түсінуін қамтамасыз ету; оқушылардың
экологиялық мәдениеті мен экологиялық ойлау стилін тәрбиелеу;
- оқушыны әлеуметтендіріп, оның жеке бас тұлғасының барлық жақтарын, ең
алдымен, адамгершілігін, еңбекке құлшынысын және еңбек ете білуін,
эстетикалық сезімдерін тәрбиелеу.
2. Дүниетану әдістемесінің пәні және міндеттері
Дүниетанудан сабақ беру әдістемесіне балалардың жас ерекшеліктеріне
және дайындықтарына сәйкес дүниетану курсының мазмұнын әр сынып бойынша
талдау кіреді, әдістеменің міндеті – балаларға курстың мазмұнын қайткенде
де тәуір әдіспен жеткізу керек деген сұраққа жауап береді.дүниетану
әдістемесі дидактика принциптеріне, балалардың жаңа білім игеруінің
психологиялық заңдылықтарына, дүниетану курсының өткен сыныптардағы
мазмұнына сүйенеді.
Дүниетануды оқыту әдістемесі педагогика ғылымдар цикліне жатады.
Болашақ мұғалім бастауыш сыныптардағы дүниетану курсының мазмұнын,
балаларды бұл пәнге оқытудың негізгі формаларын, әдістерін және тәсілдерін
білуі керек.
Педагогикада оқытылатын жалпы дидактикалық принциптердің, пән
мақсатына, оқытылатын материалдың көлеміне, оны оқушылардың ұғу
ерекшеліктеріне байланысты тікелей дүниетану сабақтарында қалай
пайдаланатынын білуі қажет.
Болашақ мұғалімдер бастауыш мектеп алдында ғылыми жаратылыстың білім
беру саласында тұрған міндеттерді жүзеге асыра алатын болуы үшін дүниетану
стандартын, оқулықтар мазмұнын, олардың идеялары мен құрылу принциптерін
жақсы білуі тиіс. Оқыту процесінде жан-жақты тәрбие берудің, балалардың
жалпы дамуының, өмірге және еңбекке дайындығына міндеттерін жүзеге асыра
білуі; оқытудың бүкіл сан алуан сыныптан тыс дүниетану жұмыстарын
ұйымдастыра және жүргізе білуі керек.
3. Бастауыш мектепте дүниетанудан базалық білім мазмұны
Адам. Адам ағзасы. Сыртқы түрі. Сезімдері, өсу және даму жағдайлары.
Адамның әрекеті. Оқу біліктері. Өзін-өзі бақылау және бағалау. Оқу
кітабымен жұмыс. Коммуникативті біліктері.
Қоғам. Адам және басқа адамдар. Этика. Адамның өзін ұстау мәдениеті.
Адам еңбегі. Өндіріс. Өнер.
Табиғат. Табиғи және жасанды денелер, заттар. Табиғи құбылыстар.
Әртүрлі заттар мен денелердің қасиеттері. Табиғатты зерттеу әдістері. Жер.
Планета. Күн. Жұлдыз. Глобус. Карта.
Өсімдік және жануар – тірі ағза. Қылқан жапырақты, жапырақты
өсімдіктер. Шөл, дала, орман, тау өсімдіктері. Өсімдіктердің өсуі, көбеюі,
дамуы.
Бунақденелілер. Балықтар. Қосмекенділер. Жорғалаушылар. Құстар.
Сүтқоректілер. Олардың тіршілік ортасы, өсу және даму жағдайлары. Адам және
табиғат. Табиғатты қорғау.
Әдебиет: [8,9,10].

Бастауыш сыныптардағы дүниетану курсының міндеті мен мазмұны
Дүниетану стандартын талдау. Дүниетану оқулықтарын талдау. Дүниетанудан
пәнаралық байланыс. Білім, білік, дағдыларға қойылатын талаптар. Бастауыш
сыныпты бітіруші оқушыларға дүниетанудан қойылатын талаптар.
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
1. Дүниетану стандартын талдау
Дүниетану пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 1-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 33 сағат;
2) 2-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат;
3) 3-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат;
4) 4-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағатты құрайды.
7. Дүниетану оқу пәнінің 1-сыныпқа арналған базалық мазмұны келесі
бөлімдерден тұрады:
1) Мен және қоғам бөлімі: отбасы; отбасы мүшелеріне қатысты туыстық
байланыстар жүйесіндегі өз орнын анықтау; шежіре ұғымы; отбасындағы
қамқорлық; тауар-ақша қатынасының қарапайым түрлері; тұтыну заттарына деген
өз қажеттіліктерінің құрылымы; мектеп және мектеп қауымдастығы; мектептің
адам өміріндегі маңызы; мектептегі функционалдық аймақтардың орналасқан
жері; күн тәртібі; тәулік уақыты мен апта күндерінің атаулары; өзін мектеп
оқушысы және сынып ұжымының мүшесі ретінде сипаттау; менің атамекенім;
мекенжай атауы және елді мекенінің географиялық орналасқан жері; өзі
тұратын елді мекеннің басты көшесі, ғимараттары және көрнекі жерлері;
денсаулық пен қауіпсіздік; жеке бас гигиенасын сақтаудың маңыздылығы;
тамақтану режимі; үйдегі қауіпсіздік ережелері; жолда жүру тәртібі; жаяу
жүргіншілердің қозғалысын реттейтін жол белігілерінің мәні; мерекелер;
отбасылық мерекелер;
2) Еліміздің табиғаты бөлімі: жергілікті жерде бағдарлану; жергілікті
белгілер бойынша көкжиек тұстарын анықтау; табиғатта өзін-өзі ұстау
ережелері; климат және ауа райы; ауа райының адам өміріне және оның іс-
әрекетіне әсері; табиғи жағдайлар және олардың адам өмірі мен қызметіне
әсері; жыл мезгілдеріне орай табиғатта бос уақытты өткізу мүмкіндіктері;
туризм; туризмнің мәні; туристердің негізгі мақсаттары;
3) Тарих беттерінен бөлімі: ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер:
ежелгі адамдар, сақтар, Томирис патшайымы, ежелгі заманның танымал тарихи
ескерткіштері және жәдігерлері туралы алғашқы мәліметтер; Қазақстан
аумағындағы көне жазулар туралы түсінік; Қазақстан Республикасының
Мемлекеттік рәміздермен танысу, оларды сипаттау; Қазақстан елордасы –
Астана қаласы.
8. Дүниетану оқу пәнінің 2-сыныпқа арналған базалық мазмұны келесі
бөлімдерден тұрады:
1) Мен және қоғам бөлімі: отбасы; отбасы мүшелерінің ауызша портретін
жасау; отбасындағы әдеп нормаларын түсіндіру; отбасы қажеттіліктерінің
құрылымы; мектеп және мектеп қауымдастығы; мектептегі оқу және оқудан тыс
әрекет түрлері; мектеп қауымдастығының құрылымы; ұжымдық, топтық және
тұлғааралық мінез-құлық нормалары; сынып ұжымын сипаттау; менің атамекенім;
көрікті жерлерін сипаттау; Қазақстан картасындағы ірі өзен-көлдер, қалалар,
жолдар, өз облысы; денсаулық пен қауіпсіздік; пайдалы және зиянды
тағамдардың арасындағы айырмашылықтары; күнделікті жағдаяттардағы (үйде
және қоғамдық орындарда) қауіпсіздік ережелері; көлік түрлері, олардың
қажеттілігі; қоғамдық көліктегі өзін-өзі ұстау ережелері; құқық және
міндет; құқық, міндет және жауапкершілік; қоғамға қызмет етудің әлеуметтік
маңызы; Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелері;
2) Елімнің табиғаты бөлімі: жергілікті жерде бағдарлану; тұсбағдардың
көмегімен көкжиек бағыттарын анықтау; ауа райының адам өмірі мен шаруашылық
іс-әрекетіне оң және кері әсері; ірі табиғи нысандардың (тау, жазық, көлдер
мен өзендер) шаруашылық маңызы; өз өңіріндегі табиғи жағдайлардың (жер
бедері, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары) оң және кері
тұстары; табиғаттың қолайсыз және қауіпті құбылыстарын жіктеу; туризм;
туризмнің негізгі түрлері; туризмнің түрлерін дамытуға қолайлы нысандар;
туристік нысандардың ерекшеліктері;
3) Тарих беттерінен бөлімі: мал шаруашылығы және егін шаруашылығы
туралы алғашқы түсінік алу; көне қалалар мен ескерткіштер; ғұндардың өмір
салты туралы алғашқы түсінік; Ботай мәдениетінің ерекшеліктері; қазақ
халқының жылқыны қолға үйретуі; көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет
қайраткерлері; Әл-Фарабидің ғылымның дамуына қосқан үлесі; Қазақстан
Республикасының мемлекеттік рәміздерінің мәні; Қазақстан Республикасының
мемлекеттік рәміздерінің қолданылу саласын анықтау; Қазақстан халықтары
достығының маңыздылығы.
9. Дүниетану оқу пәнінің 3-сыныпқа арналған базалық мазмұны келесі
бөлімдерден тұрады:
1) Мен және қоғам бөлімі: отбасы; отбасы мүшелерінің арасындағы
туыстық қатынастар; әулет шежіресін құрастыру; өз әулетінің құндылықтарын
анықтау; өз шығындарын жоспарлау; өз шығындарын оңтайландыру жолдарын
ұсыну; мектеп және мектеп қауымдастығы; сыныптың өзін-өзі басқару
ережелері; түрлі көзқарастар жағдайында сыныпта ұжымдық шешімді қабылдау
жолдары; қоғамда өзін өзі ұстау әдеп нормалары; адамдар арасындағы
достықтың маңыздылығы; менің атамекенім; елді мекендердің түрлі белгілері;
қала мен ауылдың байланысы; денсаулық пен қауіпсіздік; тұрмыстық құралдарды
пайдалану ережелері; спорт түрлерін топтастыру, спорттың қандай да бір
түрімен айналысу үшін қажетті негізгі және өзінің қабілеттерін анықтау;
табиғи ортадағы қауіп-қатерлер; өзінің табиғи ортадағы қауіпсіздігін
жоспарлау; құқық және міндет; Қазақстан Республикасы Конституциясының
маңызы; мерекелер; Қазақстан халықтарының ұлттық мерекелерінің маңызы;
2) Елімнің табиғаты бөлімі: жергілікті жерде бағдарлану;
астрономиялық белгілер бойынша көкжиек бағыттарын анықтау; масштаб пен
шартты белгілерді пайдалана отырып, жергілікті жердің жоспарын құру; климат
және ауа райы; жер климатының негізгі түрлері; ауа райы мен климаттың
қолайсыз жағдайларында өзін-өзі ұстау ережелері; табиғи жағдайлардың адам
өміріне және оның іс-әрекетіне әсері; адамдардың табиғи жағдайларға
байланысты орналасуын талдау (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі,
су нысандары); геологиялық және табиғи-климаттық апаттар туындаған
жағдайдағы өзін-өзі ұстау ережелері; туризм; Қазақстанның барынша тартымды
туристік нысандарының рейтингісі;
3) Тарих беттерінен бөлімі: көшпелі және отырықшы өмір салтының
ерекшеліктері; тарих және мәдениет ескерткіштерін сақтау маңыздылығын
түсіндіру; Қазақстанның тарихи тамыры; Түркілердің өмір салтымен танысу;
Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар; Қазақ хандығының құрылу себептері;
көрнекті тарихи тұлғалар және мәдениет қайраткерлері; хандар, батырлар мен
билердің рөлі; Абылай хан; Керей хан; Жәнібек хан; Қазақстан тарихы:
тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм; Қазақстанның бейресми
рәміздерінің мәнін түсіндіру (Алтын адам, Бәйтерек монументі, Мәңгілік
Ел қақпасы); тұлғаның, отбасының, қоғам мен мемлекеттің дамуындағы
еңбектің рөлі.
10. Дүниетану оқу пәнінің 4-сыныпқа арналған базалық мазмұны келесі
бөлімдерден тұрады:
1) Мен және қоғам бөлімі: отбасы; отбасының қоғам өміріндегі маңызы;
отбасы мүшелерінің функционалдық рөлі; отбасы бюджетінің негізгі кіріс-
шығыстары; отбасы бюджетін оңтайландыру жолдары; мектеп және мектеп
қауымдастығы; мектептің өзін-өзі басқару ұйымына мүше болу жолдары;
көшбасшыға тән тұлғалық қасиеттер; менің атамекенім; түрлі дәрежедегі
әкімшілік-аумақтық бірліктерді (аймақ, аудан, облыс); өз аймағының
экономикалық қызмет атқаратын субъектілері; денсаулық пен қауіпсіздік;
спорттың әр түрлеріндегі жарақаттану себептері; спорттың әр түрлеріндегі
жарақаттану қауіптері; жасанды ортадағы қауіп-қатерлер; жасанды ортадағы өз
қауіпсіздігін жоспарлау; құқық және міндет; Конституцияның қоғам өміріндегі
маңызы; демократиялық құқықтар мен бостандықтар, міндеттер; мерекелер.
кәсіби мерекелердің тарихы;
2) Елімнің табиғаты бөлімі: жергілікті жерде бағдарлану; нысанның
басқа нысандарға қатысты орны; глобус пен карталардың қолданылуы;
параллельдер, меридиандар, экватор; климат және ауа райы; адамзат дамуына
климаттың әсері; табиғи жағдайлардың адам өміріне және оның іс-әрекетіне
әсері; өз өңіріндегі және Қазақстан аймақтарындағы адамдардың табиғи
жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік және жануарлар әлемі, су нысандары)
байланысты шаруашылық іс-әрекеттері; өз өңірінде табиғи апаттар туындау
ықтималдылығы; туризм. Қазақстан мен Астана бойынша туристік маршрут құру;
3) Тарих беттерінен бөлімі: технологиялық прогресс ұғымы
анықтамасымен танысу; тарихи мұражайлардың қызметі; мұражайдың өзіндік
жобасы; қазақ халқының шығу тарихы; сақтар, ғұндар, түркілер және қазақтар
арасындағы байланысты графикалық түрде бейнелеу; Қазақстан тарихындағы
маңызды оқиғалар; Қазақстанның ХХ-ХХІ ғасырлардағы жетістіктерінен
мысалдар; шығармашылық және еңбек салаларындағы көрнекті қайраткерлердің
өмірбаяны; Қазақстан тарихы: тәуелсіздік, мемлекеттілік және патриотизм;
Қазақстан атауымен байланысты ұлттық бренд; Қазақстанның әлемдік
сахнадағы рөлі.

2-бөлім. Бастауыш мектепте дүниетануды оқыту әдістері мен тәсілдері
Оқыту әдістері мен тәсілдері. Бақылау – табиғатты өздігінен оқып
үйренудегі бірден-бір негізгі әдіс. Табиғи көрнекі құралдармен жұмыс.
Дүниетану сабақтарында Әңгімелесу. Дүниетану сабақтарында Әңгіме
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
Оқыту әдісі дегеніміз - ол мұғалімнің мектеп оқушыларына танымдық
қабілетін дамытып, көзқарастарын қалыптастыратын және оларды өмір сүруге
дайындайтын білім іскерлік және дағды беру әдістері. Оқыту әдістері
оқушыларға жаңадан білім беріп, бұрын алғандарын бекітуді қамтамасыз етеді.
Соның нәтижесінде олар мұғалімнің басшылығымен ғылым негіздерін игереді.
Оқыту әдістері оқытудың мазмұнымен тығыз байланысты. Мұғалім мазмұны
бойынша қажетті оқу материалг іріктеп отырып, одан сабақ берудің белгілі
бір формасн анықтайды. Оқушылардың міндеті мұғалімнің берген білімін
меңгеріп, оны оқу және машықтық іс-әрекетке қолдана білу болып саналады.
1) Әдістердің қай-қайсысы болсада оқушыларға мұғалім баяндап берген
даяр білімді игеруге, мұғалімнің басшылығымен өздігінен жұмыс істеуге,
ешкімнің жәрдемінсіз өздігінен жұмыс істеуге көмектседі.
2) Әдіс білім игеру барысындағы мұғалімнің жетекшілігіне және мектеп
оқушыларының танымдық қабілетінің дамуына бағытталған іс-әрекеттерін де
қамтып көрсетеді. Осы жұмыстың барысында балалар оқуға үйренеді, яғни білім
игеру әдістерін меңгереді.
Бақылау дегеніміз - оқушылардың түсінік пен ұғымдарды, іскерлік пен
дағдыны дұрыс қалыптастыруы. Мақсаты өлі және тірі табиағат обьектілері мен
құбылыстарын тікелей қабылдау деп ұғынуымыз керек. Қабылдаудың негізінде:
1) Оқушылардың логикалық ойлау әрекетін, ауызша және жазбаша сөзін
дамытуға мүмкіндік береді.
2) Бақылаулар табиғи құбылыстардың үздіксіз өзгеруі мен дамуына,
табиғатта болып жатқан құбылыстардың өзара байланысы мен заңдылығына,
дүниенің материалдығына және табиғаттың біртұтастығына балалардың көзін
жеткізеді.
3) Бақылау жеке адамды ең маңызды сананаың бірі - бақылағыштықтың
қалыптасуына мүмкіндік береді, ол зейін тұрақтылығын тәрбиелеу, ес,
талпынғыштық, білуге әуестенудің дамуына әр түрлі табиғи құбылыстар
арасындағы байланыстарды анықтай білуге тікелей байланысты.
4) Бақылаулар тәрбиелеуге (еңбек сүйгіштік, тәртіптілік, жауапкершілік)
және оқушылардың жүйелі жұмыстар істей білуіне себепкер болады.
Мынадай мақал бар: қарап қана қойған жеткіліксіз, көре білу керек.
Сондықтан бақылауды ұйымдастырғанда мына жүйеде өткізуге болады:
1) Мұғалімнің бақылау өткізілетін объектіні таңдап ала білуі;
2) Оқушылардың бақылауға дайындалуы;
3) Қарапайым түсініктер мен ұғымдарды (сабақ барысында) қалыптастыру.
4) Бақылаудың мақсатын айқын қоя білу;
5) Тапсырмалар жасау, оларды балаларға бөліп беру;
6) Бақылауға қажетті жабдықтарды дайындау;
7) Бақылау нәтижелерін жазу;
8) Қорытындылар шығару;
9) Себеп пен байланыстарды анықтау;
10) Бақылауды оқу жұмысында және машықтық іс-әрекетіне пайдалану;
Бақылауды ұйымдастыру талаптары бағдарламада көрсетілген.
Әдебиет: [1,2,5.].

Оқу процесін ұйымдастыру формалары
Дүниетану сабақтарының негізгі типтері. Заттық сабақтар. Экскурсия
сабақтары. Үй тапсырмалары. Пысықтау және білім тексеру. Дүниетану
сабақтарында тест қолдану.
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
Дүниетану сабақтарының түрлі типтері
Бастауыш мектептегі дүниетану сабақтарының басқа пәндер сабақтарынан біраз
айырмашылығы бар. Оқушылар дүниетану сабақтарында кейіннен орта мектепте
өсімдіктану, жануартану, физикалық және экономикалық география,
тіршіліктану сияқты пәндерді өтуде қажетті білім, іскерлік пен дағдылар
алады. Мұның өзінде мұғалімдер оқытудың жаратылыс ғылымдарына тән алуан
түрлі әдістерін қолданады. Бұл бәрінен бұрын балалардың логикалық ойлау
негідерін тәрбиелеуге қолайлы жағдай туғызатын табиғат обьектілері мен
құбылыстарын тікелей бақылауға қатысты. Жергілікті жерге бақылаулар мен топ
саяхаттарын жүргізу, тәжірибелер мен сарамандық сабақтарды жүзеге асыру
дүниетану сабақтарында оқытудың сан алуан көрнекі құралдарын: табиғат және
бейнелеу көрнекі құралдарын, компьютер және таспа хабарларын табысты түрде
пайдалануға мүмкіндік береді. Заттық сабақтар
Олардың ерекшелігі онда оқушылар қоршаған ортаның құбылыстарымен және
заттармен нақтылы танысып, олардың арасындағы байланысты анықтайды.
Мұғалім заттық сабақтарды өткізгенде ең алдымен осы пән жайында
оқушыларға қанашлықты нақтылы түсініктер мен ұғымдар беретінін айқын
елестетіп алуы керек. Белгілі бір затпен жұмыс атқара отырып, балалар әр
түрлі алған білімдерін тексереді және дәлелдей түседі. Заттық
сабақтар сарамандық іскерлік пен дағдыларды тудыруға жәрдемдесу керек.
Заттық сабақтар топсаяхатынан кейін өткізіледі. Топсаяхаты кезінде
оқушылардың зерттейтін затымен нақтылы және құбылыстармен байланысын
көрулеріне мүмкіндіктері болады.
Бұл типтегі кейбір сабақтар ғана табиғатпен алдын-ала танысуды қажет
етпейді – Термометр, Түсбағдар.
Мұғалім заттық сабағының мазмұны мен барысын, оның білімділік және
тәрбиелік мәнін мұқият ойластырады. Сабаққа жабдықтар және табиғи
обьектілер дайындауға ерекше көңіл бөлу керек. Мұғалім обьектіні өзі мұқият
қарап, белгіленген жұмыстардың барлық түрін, әсіресе тәжірибеге байланысты
жұмыстарды жасап шығуы керек.
Әдебиет: [3,4,8].

Дүниетану түсініктері мен ұғымдарын қалыптастыру және дамыту
Жекеленген табиғат құбылыстарын қабылдау. Түсініктер. Ұғымдар. Сабақта
дүниетану түсініктері мен ұғымдарын қалыптастыру әдістері мен тәсілдері.
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
1. Жекелеген табиғат құбылыстарын қабылдау
Кез келеген ғылым мен оқу пәні логикалық бірізділікпен дамитын ұғымдар
жүйесі болып табылады. Балаларға табиғаттануды оқытудағы міндет-олардың
түсініктерін тудырып, ұғымдарын қалыптастыру жөніндегі күнделікті, жүйелі
жұмыс жүргізуде.
Бұл жағдайда білімді игерудің бірінші кезеңі жеке табиғат құбылыстарын
немесе фактілерді қабылдау болып табылады. Енді балалар олардың белгілі бір
міндеттер қою арқылы жаңаны қабылдауға даяр болса, игеру сапасы артады.
Балалардың қабылдау кезіндегі белсенділігі олардың алдына мұндай
табиғат құбылысы неліктен болады? Оны қалай түсіндіруге болады - деген
нақтылы сұрақтар қою арқылы проблемалық жағдай тудыра алғанда ғана артады.
Проблемелық жағдай көбінесе мұғалімнің табиғаттағы бақылаулар кезінде,
тәжірибе немесе практикалық жұмыстар жүргізгенде дұрыс қойылған сұрақтар
мен тапсырмалардан туады. Қабылдау белсенділігін арттырудың маңызды кезеңі-
мұғалімнің балалардың бұрынырақ алған білімдерін пайдалануы.
Мұғалім жаңа материалды өткенде табиғаттың бұл құбылысы мен заты туралы
балалардың не білетінін міндетті түрде анықтауы керек.
2. Түсініктер
Мұғалімнен бақылауға тапсырма алғаннан кейін балалар оны жүзеге
асырады. Нәтижесенде олардың санасында объектінің немесе табиғат
құбылысының сыртқы түрі туралы алғашқы түсінік туады. Түсінік балалардың
санасында көрнекі бейнелер түрінде туады және нақтылы сипатта болады, бірақ
бұл бейнелер қарапайым қабылдауға қарағанда біршама жалпылама түрде болады.
Мұғалім түсінікті тереңдету және кеңейту үшін оқушылардың алдына заттың
немесе құбылыстың негізгі қасиеттерін анықтайтын сұрақтар қояды. Мәселен,
ІІ сыныпта балалар кұзде жапырақ түсуін бақылайды да, мынадай сұрақтарға
жауап береді: Жапырақ түсу кезінде қандай өзгерістер болады? (Жапырақтар
ағаштан түседі.) Жапырақтар қандай ағаштардан түседі? (Жапырақты ағаштардан
түседі.) Мұғалім жапырақ арқылы оларға тамырдан діңді бойлап келетін ылғал
буланатынын түсіндіреді. Егер қыста ағаштардағы жапырақтар түспесе олар
құрып кетеді, өйткені жапырақтардағы су қатып қалады. Ағаштарға жапырақ
тастаудың қажеті не? (Жапырақты ағаштар құрып кетпеу үшін.) Неліктен шырша
мен қарағай қылқанын тастамайды? (Өйткені қылқан арқылы су аз буланады.)
Ақыр соңында оқушылар жапырақ күзде түседі деген қорытынды жасайды. Бұл
жапырақты ағаштардың қысқы суықтарға дайындығы.
Әдебиет: [1,2,6.].

3-бөлім. Дүниетанудан оқу құралдары, сыныптан тыс жұмыс және шағын
кешенді мектептерде дүниетануды оқыту
Оқулықпен жұмыс істеу. Бейнелеу құралдарымен жұмыс. Сұлбамен, картамен,
глобуспен жұмыс істеу. Экрандық құралдармен жұмыс. Дүниетану сабақтарында
тәжірибелер. Дүниетану сабақтарында сурет салу. Дүниетану сабақтарында ойын
тәсілдерін және танымдық материалдарды пайдалану.
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
1. Оқулықпен жұмыс істеу
Мұғалімнің алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі – балаларға жалпы
кітаппен, оның ішінде оқулықпен жұмыс істей білуді үйрету, әрбір оқулық
балаларды белгілі біліммен қамтамасыз етеді, олардың сабақта алған
мәліметтерін бекіту қызметін атқарады, алған білімді машықтық жұмыста
қолдануға үйретеді.
Дүниетанудың бірінші сабағында оқушыларды оқулықпен таныстыру керек,
авторын атап, оқулықта қандай тақырыптардың берілгенін мазмұнына қарап
анықтау керек және оқулықты ұқыпты таза ұстауға үйрету керек.
Оқулықпен өз бетімен балалар үйде жұмыс істейді. Қалай оқу керек
екеніне дайындау керек, үйде тапсырманы дауыстап оқып шығу керек. Мақаланы
тұтас оқып шыққанан соң берілген сұрақтарға жауап қайтара білу керек
(таңдап оқу арқылы).
Мақалада кездесетін қиын, жаңа сөздерді, ұғымдарды мұғалім сабақ
үстінде түсіндіруге тиіс. Суреттермен жұмыс істегенде, ең алдымен, олардың
тестегі қай бөліктерге сәйкес келетінін анықтау керек.
Оқулық оқушылардың бағдарламада белгілеп берілген Адам, Қоғам,
Табиғат білім блоктарының түсініктерін, олардың өзара әрекеттері мен
біртұтастығын түсіне білуге көмектеседі.
Оқулықпен жұмыс балалардың табиғатты бақылауымен оны Бақылау
күнделігінде және жалпы сыныптық табиғат және еңбек күнтізбесіне жазып
алуымен ұштастырылуы қажет.
1-сыныпқа арналған дүниетану оқулығы стандартқа сай құралған, жақсы
иллюстрацияланған. Әрбір тақырыптан кейін тапсырмалар мен сұрақтар және
есіңде болсын деген ескертулер берілген. Оқушының тіл байлығын дамытуға,
сөздік жұмыстар жүргізуге тапсырмалар берілген.
2. Бейнелеу құралдарымен жұмыс
Бейнелеу көрнекі құралдар: картиналар, таблицалар, фотосуреттер,
открыткалар, иллюстрациялар.
Таблицаны пайдалану әдісі: оны анықтап қарау, объектілерді зерттеп,
бөліп көрсету, олардың арасындағы байланыстарды белгілеу, объектілерді
басқа объектілермен салыстырып, оның табиғаттағы орнын анықтау.
Таблицаны анықтай отырып табиғи объектілерді қосымша пайдалануға
болады.
1-сыныпқа арналған таблицалар жылдың әр мезгілінің ерекшеліктерін
айқындауға мүмкіндік береді. Мысалы – Көктем.
Өлі табиғатта көктемде қандай өзгерістер болады? Аспанның түсі қандай?
Қар қандай күйге түсті? Өзен қалай өзгерді? Өсімдіктер тіршілігінде қандай
өзгерістер болады?
Бұл таблицамен жұмыс істегенде осы жыл мезгілінің ерекшелігі ашылып,
маусым туралы жалпы түсінік беріледі.
Жеке объектімен толығырақ танысуда таблица пайдалануға болады, мысалы,
Аюлар:
Аю қайда өмір сүреді? Ол немен қоректенеді? Қолайсыз ауа-райында аю
қайда жасырынады? Аюдың тұлыбын (терісін) көрсетуге болады.
Әдебиет: [1,2,5.].

Дүниетану сабақтарының материалдық базасы
Дүниетануды оқытудағы әдістемелік жиынтық. Тірі табиғат бұрышы.
Өлкетану бұрышы. Географиялық алаң.
Дәріс тезистері (5-8 сөйлем көлемінде)
1. Дүнитанудан оқыту-әдістемелік комплект
1. Дүниетану (оқулықтар). 1,2,3,4 сыныптар.
2. Бақылау күнделегі (оқу құралдары) 1,2,3,4 сыныптар.
3. Хрестоматия (оқу құралдары) 1,2,3,4 сыныптар.
4. Дүниетану пәнін оқыту (әдістемелік нұсқау).
5. Дидактикалық материалдар. 1,2,3,4 сыныптар.
6. Оқу кестелері. 1,2,3,4 сыныптар.
7. Альбом (көрнекі құралдар) 1,2,3,4 сыныптар.
8. Аудиовизуальды құралдар (оқу кинофильмдері, слайдар, диафильмдер,
жануарлардың дыбыстары жазылған үнтаспалар, т.б.) 1,2,3,4 сыныптар.
9. Өсімдік кеппе шөптерінің жинақтамалары. 1,2,3,4 сыныптар.
10. Жануарлардың қатырылған жинақтамалары, ылғалды препараттар,
тұлыптары. 1,2,3,4 сыныптар.
11. Тау жыныстары, қазба байлықтар үлгілерінің жинақтамалары.
12. Киіз үй, ер-тұрман, қазақтың ою - өрнектері, үй жихаздарының
кішкентай көлемді макеттері.
13. Қазақстанның физикалық, экономикалық карталары.
14. Глобустар.
15. Қазақстанның түрлі жер бедерін (таулы аймақтар, жазық дала,
сусымалы құм, орман, суқойма, т.б.) үзінділер түрінде бейнелейтін сұлбалар.
16. Қазақстанның көрнекті мемлекет, қоғам әдебиет, өнер, ғылым
қайраткерлерінің портреттері.
2.Тірі табиғат мүйісі
Мұғалім тірі табиғат мүйісіндегі жұмысты ұйымдастыра отырып,
оқушылардың білімін байытады ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.