Атмосфералық ауаның сапасы

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

Жамбыл облысының табиғи ресурстарының қазіргі экологиялық жағдайы.

«Табиғатты пайдалану экономикасының аймақтық аспектілері» пәні бойынша

МӨЖ №1

Орындаған: Байбулатова Ж. Ғ.

Тексерген: Калиаскарова З. К.

Алматы, 2023

КІРІСПЕ

Жамбыл облысы 1939 жылы құрылған, Қазақстан Республикасының оңтүстігінде орналасқан. Құрамына 10 әкімшілік аудан (Жамбыл, Байзақ, Жуалы, Сарысу, Талас, Мойынқұм, Қордай, Шу, Меркі, Тұрар Рысқұлов ауданы), 3 аудандық бағыныстағы қала (Қаратау, Жаңатас, Шу) және 1 облыстық бағыныстағы қала (Тараз) кіреді. Әкімшілік орталығы-Тараз қаласы.

Географиялық тұрғыдан алғанда, облыстың аумағы негізінен жазық, ал біркелкі емес қоныстанған: тау бөктері ең тығыз қоныстанған.

Облыста пайдалы қазбалардың едәуір қоры бар, ең алдымен фосфориттер, фторлы шпат, алтын. Түсті металдар, уран, барит, көмір, қаптау және техникалық тас, құрылыс материалдары, минералды тұздар қоры бар.

1 ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ

1. 1 Атмосфералық ауа

Ластаушы заттардың шығарындылары

Жамбыл облысындағы атмосфералық ауаның негізгі ластаушылары экономиканың химия, Жылу энергетикасы және тау-кен өндіру салаларының кәсіпорындары болып табылады.

ҚР Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес, 2022 жылы Жамбыл облысында ластаушы заттар шығарындыларының стационарлық көздерінің жалпы саны 14 685 бірлікті құрайды (кесте 1) .

Кесте 1

Жамбыл облысында 2019-2022 жылдардағы ластаушы заттар шығарындыларының стационарлық көздерінің саны, бірлік.

Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы.

Облыс атмосферасына стационарлық көздерден 52, 9 мың тонна ластаушы заттар түсті (сурет 1) .

Сурет 1. Жамбыл облысында 2019-2022 жылдары стационарлық көздерден ластаушы заттардың шығарындылары, мың тонна

Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы.

Кәсіпорындар шығаратын негізгі ластаушы заттар-көміртегі тотығы, қатты заттар, күкірт ангидриді, азот оксидтері (сурет 2) .

Сурет2. Жамбыл облысында 2022 жылғы негізгі ластаушы заттардың шығарындылары, мың тонна

Атмосфералық ауаның ластануына жылжымалы көздер (автокөлік) де үлес қосады.

ҚР Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша, 01. 01. 2023 ж. Жамбыл облысында 231 177 автокөлік құралы тіркелген (кесте 2) .

Кесте . 2

Жамбыл облысында пайдаланылатын отын түрлері бойынша 01. 01. 2023 жылға арналған автокөлік құралдарының саны, бірлік.

Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы.

Атмосфералық ауаның сапасы.

"Қазгидромет" РМК 2022 жылы Жамбыл облысындағы атмосфералық ауаның сапасын бақылау Тараз, Жаңатас, Қаратау, Шу және Қордай кенттеріндегі 9 стационарлық бекеттерде жүргізілді (кесте3) .

Жалпы елді мекендер бойынша 16 көрсеткішке дейін айқындалады: тоқтатылған бөлшектер (шаң), тоқтатылған бөлшектер РМ 2, 5, тоқтатылған бөлшектер РМ 10, күкірт диоксиді, көміртегі оксиді, азот диоксиді, азот оксиді, фторлы сутегі; формальдегид, озон (жер үсті), күкіртті сутегі, бензин(а) пирен, марганец, қорғасын, кобальт, кадмий.

Кесте 3

Жамбыл облысындағы 2021-2022 жылдардағы атмосфералық ауаның сапасы

Дереккөз: "Қазгидромет" РМК. Ескерту. Градациялар бойынша атмосфералық ауаның ластану дәрежесін бағалау "атмосфералық ауа"1-бөлімінде ұсынылған.

Кестеден 2019 және 2021 жылдардағы атмосфералық ауаның ластану деңгейі жоғары, 2020 және 2022 жылдары төмен деп бағаланғанын көруге болады.

2022 жылы көміртегі оксиді, күкіртсутек, азот оксиді бойынша ең жоғары бір реттік Концентрациялардың артуы байқалды.

Көміртегі оксиді мен органикалық материалды (көмір, ағаш, қағаз, май, бензин, газ және т. б. ) жағу арқылы өндіріледі. "Ең жоғары қайталану" көрсеткішінің көпжылдық өсуі негізінен азот диоксиді есебінен байқалды, бұл қаланың жүктелген қиылыстарында автокөліктің ауасын ластауға қосқан үлесін көрсетеді. Күкіртті сутегі адам мен жануарлардың қалдықтарының бактериялық ыдырауы кезінде пайда болады және тазарту қондырғылары мен полигондардың шығарындыларында болады. Азот диоксиді бойынша орташа тәуліктік Концентрациялардың артуы жылу энергетикалық кәсіпорындардан шығарындылар мен жеке секторды жылытудың әсерімен қатар жүретін күзгі-қысқы маусымға тән.

2022 жылы Жамбыл облысында атмосфералық ауаның жоғары және экстремалды жоғары ластану жағдайлары тіркелген жоқ.

Атмосфералық ауаның ластануын азайту.

Жамбыл облысының қоршаған ортаны қорғау жөніндегі 2022-2024 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына сәйкес, өңірде атмосфералық ауаның ластануын азайту үшін: елді мекендерді газдандыру, кәсіпорындардың өз санитарлық-қорғау аймақтарының шекараларында атмосфералық ауа сапасының мониторингінің автоматтандырылған жүйесін енгізуі, өндірістік кәсіпорындардың әсер ету аймағында атмосфералық ауа сапасының тәуелсіз мониторингі, елді мекендерді көгалдандыру және абаттандыру және санитарлық-қорғау аймақтары мен өндірістік объектілердің аумақтары, атмосфералық ауаны ластаушыларды бақылаудың мобильді жүйесін (квадрокоптер) сатып алу, Тараз, Жаңатас, Қаратау, Шу, Қордай ауылдарындағы көше LED-экрандарында қоршаған ортаның ағымдағы жай-күйі туралы деректерді тарату

Аймақты газдандыру

Жамбыл облысында 01. 01. 2023 ж. жағдай бойынша 274 елді мекен немесе 1 099 202 адам (90, 2%) табиғи газбен қамтамасыз етілген. Бұл Алматы, Шымкент қалаларынан, Маңғыстау, Атырау және Батыс Қазақстан облыстарынан кейінгі елді мекендерді газбен қамтамасыз ету бойынша республикада 6-шы орын.

2022 жылы 36 елді мекенде жеткізу немесе кентішілік желілер құрылысы жүргізілуде. 61 кентті газдандыру үшін жобалау-сметалық құжаттама әзірленуде.

Өңірді дамыту жоспарына сәйкес, 2027 жылға қарай облыстың барлық елді мекендері 100% табиғи газбен қамтамасыз етілетін болады.

1. 2 Су ресурстары

Жамбыл облысының су ресурстары көршілес Қырғыз Республикасының аумағында толығымен қалыптасатын Шу, Талас және Асса өзендерінің бассейндерінің ағынымен ұсынылған. Ақсу, қара балта, Такташ және Сарықау өзендері Шу өзенінің салалары болып табылады.

Шу-Талас гидрографиялық бассейні 242 кіші өзенді, 35 көлді, 3 ірі су қоймасын және 164 су қоймасын құрайды. Коммуналдық меншікте 117 су айдыны бар. Су жинау алаңы 967 млн м2 құрайды.

Су тұтыну

ҚР Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, 2022 жылы Жамбыл облысындағы су құбыры желілерінің жалпы ұзындығы 2 480, 9 км құрайды, оның 669 км-і тозған.

2022 жылы су тұтыну көлемі 36 351, 6 мың м3 құрады (кесте 4) .

Кесте 4

Жамбыл облысында 2022 жылғы су тұтыну көлемі, мың м3

Дереккөз: Жамбыл облысы бойынша экология департаменті.

2022 жылы желіге берілген судың жалпы көлемі 43815 мың м3 болған кезде есепке алынбаған шығыстар немесе ағып кету 6 368, 8 мың м3 немесе 14, 5% құрады.

Су бұру.

Облыс бойынша кәріз желілерінің ұзындығы 489, 5 км құрайды, оның 183 км ауыстыруды қажет етеді. Тұндырғыштар, сүзу өрістері физикалық тұрғыдан ескірген және тиісті деңгейде пайдаланылмайды.

2022 жылы Тараз қаласының шаруашылық-тұрмыстық және өнеркәсіптік ағындары тәулігіне 130 мың м3 құрады. Бұл ретте сүзу өрістерінің жобалық конструкциясы (1963 жылдан бастап) техникалық ескірген және қолданыстағы нормативтік құжаттардың талаптарына жауап бермейді (ҚНжЕ 2. 04. 03-85 6. 179-тармақ) . Осыған байланысты Жамбыл облысының әкімдігі Тараз қаласының кәріз қалдықтарын кәдеге жарату жобасын "Жамбыл су" МКК және "Ақ қамыс"ЖШС-мен бірлесіп іске асыру жөніндегі ниеттер туралы келісімге қол қойды.

Жамбыл облысында су бұрудың жалпы көлемі 2022 жылы 22 698, 6 мың м3 құрады. Облыста апаттық және шешілмеген төгінділер болған жоқ.

2021-2022 жылдардағы нақты төгінділер туралы ақпарат 5-кестеде келтірілген.

Кесте 5

Жамбыл облысында 2021-2022 жылдардағы төгінділердің нақты көлемі

Дереккөз: Жамбыл облысы бойынша экология департаменті.

2021 жылмен салыстырғанда сарқынды суларды ағызу көлемінің ұлғаюы Арай, Арай-2 және №15 шағын аудандарының жаңа кәріз желілерін пайдалануға берумен байланысты.

Жер үсті суларының сапасы

2022 жылы "Қазгидромет" РМК Жамбыл облысының жер үсті суларындағы судың сапасын бақылау Шу, Талас, Асса, Ақсу, Қарабалта, Тоқташ, Сарықау, көл өзендерінің 14 су объектілерінің жармаларында жүргізілді.

Алынатын су сынамаларында жер үсті суларын зерделеу кезінде САПАНЫҢ 36 физика-химиялық көрсеткіші айқындалады: көзбен шолып бақылау, су шығыны, судың температурасы, сутегі көрсеткіші, мөлдірлік, еріген оттегі, тоқтатылған заттар, БПК5, КПК, тұз құрамының басты иондары, биогендік элементтер, органикалық заттар (мұнай өнімдері, фенолдар), ауыр металдар, пестицидтер.

Қазақстан Республикасының су объектілеріндегі су сапасын бағалау үшін негізгі нормативтік құжат су объектілеріндегі су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесі болып табылады.

Жамбыл облысындағы 2020-2022 жылдардағы жер үсті суларының сапасы туралы ақпарат 6-кестеде келтірілген.

Кесте 6

Жамбыл облысындағы 2020-2022 жылдардағы жер үсті суларының сапасы

Дереккөз: "Қазгидромет" РМК.

Кестеден 2021 жылмен салыстырғанда Шу өзеніндегі судың сапасы "3 - сыныптан жоғары" 3-сыныпқа, Ақсу өзенінде "5-сыныптан жоғары" 4-сыныпқа көшкені-жақсарды. Асса, Талас, Қарабалта, Такташ, Сарықау және вдхр өзендерінде. Тасөткел жер үсті суларының сапасы айтарлықтай өзгерген жоқ.

Жамбыл облысының аумағындағы су объектілеріндегі негізгі ластаушы заттар сульфаттар, магний және өлшенген заттар болып табылады. 2022 жылы Жамбыл облысының жер үсті суларында ЖҚ жағдайлары анықталған жоқ.

1. 3 Жер ресурстары

Жер қоры. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі Жер ресурстарын басқару комитетінің деректері бойынша 01. 11. 2022 ж. жағдай бойынша Жамбыл облысының жер қоры 14 427, 5 мың га құрайды.

Жамбыл облысында пайдаланылған жерлерді 2020-2022 жылдарға арналған санаттар бойынша бөлу туралы ақпарат 7-кестеде келтірілген.

Кесте 7

Жамбыл облысында 2020-2022 жылдардағы санаттар бойынша жер бөлу, мың га

Дереккөз: ҚР АШМ Жер ресурстарын басқару комитеті.

2022 жылы жер санаттарының алаңдарында болған өзгерістер әртүрлі мақсаттар үшін жер учаскелерін беруге және жүргізілетін түгендеу мен жерді нақтылау нәтижесінде олардың алаңдарын нақтылауға байланысты жерді бір санаттан екінші санатқа ауыстырумен түсіндіріледі. Мәселен, халықтың жайылымдық жерлердегі мұқтаждықтарын қанағаттандыру үшін ауылдық елді мекендердің шекараларын кеңейту кезінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер мен босалқы жерлер есебінен елді мекендердің жалпы жер көлемі 170 мың гектарға ұлғайды.

Жерді алып қою. 2022 жылы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге мониторинг жүргізу барысында облыс бойынша ұтымсыз пайдаланылатын жерлерді анықтау жөніндегі жұмыс тобы 415, 8 мың га ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді анықтады. Осы жерлер бойынша мәліметтер заңнамалық нормаларға сәйкес қажетті шараларды қабылдау үшін ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитетіне және Жамбыл облысының Жер ресурстарын басқару департаментіне жіберілді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс