Ұлы ойшылдардың сана мәселесіне көзқарастары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

ЭССЕ

Тақырыбы: «Ұлы ойшылдардың сана мәселесіне көзқарастары»

Субъективті ой пайда болатын - сана мәселесі, мыңдаған жылдар бойы философтар мен ғалымдарды қызықтырды. Бұл не? Ол қайдан келеді? Бұл физикалық әлеммен қалай байланысты? Бұл сұрақтар қарапайым жауаптар бермей және адам санасының терең күрделілігін ашып, бізді мазалай береді.

Философиялық зерттеулердің пайда болуынан бастап сана мәселесі адамның ойлауымен тығыз байланысты болды. Платон сияқты алғашқы грек философтары бұл біздің ойларымыздың, эмоцияларымыздың және қабылдауларымыздың қайнар көзі деп, жан ұғымына бет бұрды [1] . Ол мінсіз және өзгермейтін болмыстар мекендейтін пішіндер патшалығын елестетіп, жанның осы патшалықпен байланысының арқасында шынайы білімге қабілетті екенін дәлелдеді.

«Сана» термині үлкен және әртүрлі мағыналарға ие. Терминнің барлық қолданылуына ортақ бір «нәрсе» бар екені анық емес, ол оның негізгі референті бола алады . Сана туралы ойлағанда, біз рефлексивті өзін-өзі тану немесе интроспективті сана сияқты өте күрделі психикалық әрекеттерге сілтеме жасай аламыз, оған тек адамдар ғана қабілетті болуы мүмкін [2] . Немесе біз неғұрлым таза феноменальды нәрсе туралы ойлай аламыз, мүмкін қарапайым және жалғыз болып көрінетін нәрсе. Сананың парадигматикалық мысалдары көру мен естудің перцептивті күйлері болып табылады, бірақ қатысатын сананың табиғаты шын мәнінде күрделі және анық емес.

Жеке өзім бұл пікірталасты қызықты, әрі бір жағынан түсініксіз деп санаймын. Мен сананы тек физикалық процестерге дейін қысқартуға болмайды, субъективті тәжірибенің материалдық түсіндіруден жоғары сапасы бар деп санаймын. Бұл міндетті түрде ақыл мен дененің дуалистік бөлінуін білдірмейді, керісінше сана ғаламның негізгі қасиеті, мүмкін тіпті ауырлық күші сияқты іргелі күш болуы мүмкін деп болжайды.

Ежелгі Грецияда Платон мен Аристотель сияқты философтар сананың табиғаты және оның физикалық әлеммен байланысы туралы ойлады. Платон формалар теориясын ұсынды, бұл материалдық әлем-бұл ақыл-ойдың немесе жанның формасын қоса алғанда, кемелді формалардың идеалды патшалығының көлеңкесі [3] . Бұл тұжырымдама оны физикалық денеден бөлетін санаға дуалистік көзқарастың негізін қалады.

Аристотель, керісінше, сананы ми функцияларының ажырамас қасиеті ретінде қарастыра отырып, ақыл мен дененің байланысын ерекше атап өтті. Оның эмпирикалық бақылау мен ұтымды талдауға баса назар аударуы сананы түсінуге ғылыми көзқарастың негізін қалады [4] .

Менің ойымша, Аристотель эмпирикалық бақылаудың маңыздылығын және жанның табиғатын атап өтіп, оны дененің «формасы» және әртүрлі қабілеттерге, соның ішінде интеллект пен сезімге ие деп болжады.

Қазіргі дәуірге кіре отырып, Рене Декарт ақыл мен дененің жеке заттар екенін алға тартып, ақыл мен дененің дуализмін алға тартқаны белгілі. Ол өзінің санасының сөзсіз сенімділігіне баса назар аудара отырып, «Cogito, ergo sum» («мен ойлаймын, сондықтан мен бармын») деп мәлімдеді [5] . Бұл дуалистік көзқарас сана туралы батыстық философиялық ойдың қалыптасуына әсер етті.

Оның сана мәселесіне деген көзқарасын зерттей отырып, мен Рене Декарт сана адам болмысының анықтаушы сипаты және оның физикалық әлемнен түбегейлі айырмашылығы бар деп тұжырымдады деген қорытындыға келдім [6] . Ақыл мен дененің бұл дуализмі сананың табиғаты мен оның физикалық әлеммен байланысы туралы ғасырлар бойғы философиялық зерттеулердің негізін қалады.

18-19 ғасырларда сананы мидың жұмысы мен оның физикалық процестерінің өнімі ретінде түсіндіруге тырысқан әртүрлі материалистік философиялар пайда болды. Джон Локк, көрнекті эмпирик, туылған кездегі ақыл «таза тақта» және барлық білім сенсорлық тәжірибеден алынған деп тұжырымдады [7] . Ол сана сыртқы әлем мен ақыл-ойдың ішкі жұмысы арасындағы өзара әрекеттесу нәтижесінде пайда болады деп ұсынды. Кейінірек Томас Гоббс пен Джулиен Оффре де Ламетри сияқты философтар сана материя мен қозғалыстың күрделі формасынан басқа ештеңе емес, сайып келгенде физикалық процестерге дейін азаяды деген болжам жасады [8] .

20 ғасырда нейроғылым мен миды бейнелеу технологиясының дамуы санаға жаңа көзқараспен қарауға мүмкіндік берді. «Сананың нейрондық корреляциясы» гипотезасы сияқты материалистік теориялар кеңінен таралды. Бұл теория саналы тәжірибе мидағы нейрондық белсенділіктің белгілі бір заңдылықтарымен тікелей байланысты деп тұжырымдайды. Алайда, бұл қатынастың нақты табиғаты жалғасып жатқан зерттеулер мен пікірталастардың тақырыбы болып қала береді. Джулио Тонони ұсынған «интеграцияланған ақпарат теориясы» сияқты басқа көзқарастар пайда болды, бұл сана жүйеде ақпаратты өңдеудің күрделілігі мен интеграциясының өлшемі деп болжайды [9] .

Сананың биологиялық негіздерін түсінудегі айтарлықтай жетістіктерге қарамастан, философиялық пікірталастар жалғасуда. Кейбіреулер сананы тек материалистік тәсілдермен толық түсіндіруге болмайды және субъективті тәжірибе мен физикалық процестер арасында түбегейлі алшақтық бар деп санайды. Дэвид Чалмерс тұжырымдаған « сананың қиын мәселесі «саналы тәжірибенің сапалық сипатын түсіндірудің қиындығын, таза физикалық тұрғыдан» бұл не сияқты « сезінуді көрсетеді. Кейінгі уақытта Даниэль Деннетт сияқты философтар материалистік және редукционистік көзқарасты ұсына отырып, сананың дәстүрлі көзқарастарына қарсы шықты [10] . Менің ойымша, Даниэль Деннетт сана - бұл иллюзия, мидың күрделі жұмысынан туындайтын, бірақ жеке физикалық емес субъектіні қажет етпейтін процестердің күрделі жиынтығы деп санайды.

19 ғасырда неміс философы Иммануил Кант сана біздің әлемді қабылдауымызды қалыптастыруда белсенді рөл атқарады деп, трансцендентальды идеализм тұжырымдамасын енгізді [11] . Канттың пікірінше, біздің ақыл-ойымыз сенсорлық деректерге белгілі бір құрылымдар мен категорияларды қояды, бұл біздің шындықты саналы түрде қабылдауға әкеледі [12] .

Сана мәселесі философия мен ғылымдағы ең терең және тұрақты жұмбақтардың бірі болып қала береді. Ұлы ойшылдар бұл тақырып бойынша әртүрлі және жиі қарама-қайшы көзқарастарды білдіргенімен, біздің сана туралы түсінігіміз жаңа ашылулар мен пәнаралық тәсілдер арқылы дами беретіні анық.

Қорытындылай келе, мен сананы түсінуді іздеу өзін - өзі тануды іздеу деп санаймын. Өз санамызды түсіну арқылы біз ғаламдағы өз орнымызды және шындықтың табиғатын тереңірек түсіне аламыз. Қиындықтар мен белгісіздіктерге толы болса да, бұл саяхат-бұл зерттеуге тұрарлық зерттеу. Біз сана туралы сұраққа ешқашан нақты жауап алмауымыз мүмкін, бірақ ұмтылыстың өзі өзімізді және айналамыздағы әлемді түсінуімізді байытады.

Жеке өзім бұл пікірталасты қызықты, әрі бір жағынан түсініксіз деп санаймын. Мен сананы тек физикалық процестерге дейін қысқартуға болмайды, субъективті тәжірибенің материалдық түсіндіруден Жоғары сапасы бар деп санаймын. Бұл міндетті түрде ақыл мен дененің дуалистік бөлінуін білдірмейді, керісінше сана ғаламның негізгі қасиеті, мүмкін тіпті ауырлық күші сияқты іргелі күш болуы мүмкін деп болжайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.