ЖАТАҒАН БИДАЙЫҚҚА СИПАТТАМА

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ «KazNARU» УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ

Пәні:Ботаника зерттхана Тақырыбы:Жатаған бидайық Орындаған:Жүсіпбекова Назерке Тексерген:Ләзат Асылбекқызы

АЛМАТЫ 2024ЖЫЛ

МАЗМҰНЫ;

КІРІСПЕ

1, 1 ЖАТАҒАН БИДАЙЫҚҚА СИПАТТАМА

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2, 1 ЖАТАҒАН БИДАЙЫҚТЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

2, 2 ЖАТАҒАН БИДАЙЫҚТЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

2, 3 ТАРАЛҒАН АЙМАҚТАРЫ

2, 4 КҮРЕСУ ШАРАЛАРЫ

ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

ЖАТАҒАН БИДАЙЫҚҚА СИПАТТАМА

Бидайык -астык тукымдасына жататын кеп жылдык шептесін есімдік. Казакстаннын барлык жерінде кездеседі. Онын 44 турі бар. Онын ішінде жатаган бидайык.

Бидайыктын ен кеп тараган турлері: кумеркек бидайыгы

(agropyron fragile) жане жолеркек бидайыты (agropyron

desertorum) . Олардын биіктігі 25 - 100 см. Жатаган тамырлы, сабагы тік, теменгі жаты иілін келеді. Жапырагы жінішке таспа тарізді, туксіз. Гулшогыры - масак, узындыты 3 - 7 см, ені 5

- 9 см; масакшасы 3 - 7 гулді. Маусым - шілде айларында гулдейді. Булар - кунарлы мал азыгы. Гектарынан 6 - 8 щ пішен жинаута болады. Жатаган бидайык (agropyron repens) жатаган тамырлы, су жайылган жерде оседі. Ол - зиянды арамшен, бірак мал жаксы жейді. 100 кг пішенінде 52 азык олшемі, 7 кг сінімді протеин бар. Гектарынан 25 - 35 ц пішен жинауға болады

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

ЖАТАҒАН БИДАЙЫҚТЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жатаган бидайык (Пырей ползучий, Elytrigia repens) . Астыктукымдасына жататын копжылдык арамшеп. Сабагынын биіктігі бір метрдей. Бул арамшеп тукымы жэне вегетативтік мушесі (тамырсабагы) аркылы кобейеді. Бір туп осімдік 300-ге дейін, ал барлык тамыр сабагымен коса есептегенде 10 мынга дән береді Булардын тамыр сабактары узын, жер астында 2 м-ге дейін колбей оседі.

Тамырсабақтары ұзын, сусымалы көлденең, бау тәрізді, 5-15 см тереңдікте жатады. Сабақ биіктігі 40-150 см. Жапырақтары жалаңаш, жалпақ, сызықты, ұзындығы 15-40 см, ені өсімдіктің түбінде 3-10 мм, сабағы бойымен 2-8, 5 мм жоғары. Гүлдер (үштен сегізге дейін) ұзындығы 1-2 см, ені 5-7 мм және қалыңдығы 3 мм болатын масақшаларға жиналады. Масақшалар ұзындығы 7-ден 30 см-ге дейінгі сирек масаққа жиналады және олардың кең жағымен масақ осіне қарайды. Екі спикелет таразы бар, үшкір.

Жайылымда және шөпте гүлдену алдында оны жануарлардың барлық түрлері, әсіресе ірі қара, одан да жаманы жылқылар

ЖАТАҒАН БИДАЙЫҚТЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жатаған бидайықтың биологиялық ерекшеліктерін кеңінен сипаттайтын ақпарат:

1. Тамыр жүйесі : Жатаған бидайықтың негізгі биологиялық ерекшелігі - оның ұзын тамырсабақтары. Бұл тамырлар топырақта 1 метрге дейін тереңдеп, жан-жағына кеңінен таралады. Тамырсабақтарынан жаңа өскіндер шығып, өсімдік кең аумақты жаулап алады. Сондықтан жатаған бидайықты бақылау қиын, себебі тамырсабақтары топырақтың әртүрлі қабаттарында орналасады.

2. Өсу ерекшелігі : Жатаған бидайық жыл сайын көктемде өсе бастайды. Құрғақшылыққа, төмен температураға төзімді, сондықтан көптеген климаттық аймақтарда таралған. Ол ылғалдылықты жақсы көреді, бірақ құнарсыз топырақта да өсе алады.

3. Көбеюі: Жатаған бидайық екі жолмен көбейеді - тұқым және тамырсабақ арқылы. Оның бір өсімдігі мыңдаған ұсақ тұқым бере алады. Тамырсабақтары арқылы көбейгенде, өсімдік бір маусымда бірнеше метр аумаққа дейін тарала алады.

4. Ауыл шаруашылығына зияны : Жатаған бидайық егістік жерлерде арамшөп ретінде зиян тигізеді. Ол құнарлы заттарды топырақтан тартып, басқа дақылдардың өнімділігін төмендетеді. Сонымен қатар, тамырсабақтары терең жатқандықтан, оны механикалық әдіспен жою қиын.

5. Қоректік құндылығы : Кейбір жағдайларда жатаған бидайықты мал азығы ретінде қолдануға болады, себебі оның құрамында қоректік заттар бар. Алайда, ауыл шаруашылығында көбіне оның арамшөптік қасиеттері зиянды деп есептеледі.

Жатаған бидайықтың кең таралуына байланысты оны бақылау мен жою әдістері маңызды мәселе болып табылады.

Мал шабудан немесе жайылымнан кейін ол тез өсіп келе жатқан өсінді береді, ал күзде кептірілген өсімдіктерде жаңа қашу пайда болады. Шамадан тыс жайылып кетсе, 3-4 жылдан кейін шөбінен түсіп қалады. Сондықтан кейбір авторлар оны жайылымдық өсімдікке емес, шөп өсімдігіне жатқызады. Бидай шөпі ең жақсы және сапалы шөптердің бірі болып саналады, ол жақсы сығымдалады және тасымалдау кезінде аз шаң шығарады;

Тамырсабақтардың жаңа өркен шығару қабілетінің жоғары болуына және олардың өте жоғары өміршеңдігіне байланысты бидай шөптері өте зиянды, қауіпті және арамшөптерді жою қиын. Ұзындығы 3-5 см болатын тамырсабақтың кішкене бөліктері де жаңа өсімдіктерді шығаруға қабілетті. Тамырсабақтар негізінен 9-12 см тереңдікте шоғырланған және олардың салмағы 1 м²-ге 2-3 кг жетуі мүмкін. Бірінші жылы бір тұқымнан тамырсабақтары 1 м² алады.

Тамырсабақтарда аз зерттелген гликозидтер, шырыш және басқа полисахаридтер, эфир майының іздері, аскорбин қышқылы, каротин бар. Қайнатпа түрінде ревматизм, подагра, қуық қабынуы, бүйрек тастары, тері бөртпелері үшін қабынуға қарсы агент ретінде қолданылады.

ТАРАЛҒАН АЙМАҚТАРЫ

1 . Еуропа : Жатаған бидайықтың табиғи ареалы Еуропаның барлық бөлігін қамтиды. Ол Солтүстік Еуропадан бастап Оңтүстік Еуропаға дейін, қоңыржай климатты аймақтарда кеңінен өседі. Әсіресе, Польша, Германия, Франция, Норвегия және Швеция сияқты елдерде ауыл шаруашылық жерлерінде көп кездеседі.

2. Азия: Азияның қоңыржай және құрғақ далалы аймақтарында, соның ішінде Қазақстан, Ресейдің еуропалық және азиялық бөліктерінде, Моңғолияда, Қытайдың солтүстігінде және Орталық Азияда кең таралған. Жатаған бидайық әсіресе далалық және шөлейтті жерлерде тез бейімделеді, сонымен қатар егістіктерде арамшөп ретінде өседі.

3 . Солтүстік Америка : Жатаған бидайық Солтүстік Америкаға кездейсоқ енгізілген, бірақ қазір кең таралған. АҚШ-тың солтүстігінде, Канаданың көптеген аймақтарында, әсіресе егістік жерлер мен шалғындарда жиі кездеседі. Ол бұл аймақтарда арамшөп ретінде саналады, себебі тез таралып, басқа дақылдардың өсуіне кедергі келтіреді.

4. Сібір және Қиыр Шығыс : Сібірдің және Қиыр Шығыстың кең байтақ далалы, орманды аймақтарында жатаған бидайық кең таралған. Оның суыққа төзімділігі бұл аймақтарда өсіп, жайылып кетуіне мүмкіндік береді.

5. Оңтүстік Америка : Жатаған бидайық Оңтүстік Америкаға кездейсоқ енгізілген, әсіресе Аргентина мен Чили сияқты елдерде таралған. Алайда бұл аймақтарда оның таралуы шектеулі және көбіне суармалы жерлерде кездеседі.

6 . Африка және Австралия : Жатаған бидайық Африка мен Австралияға да енгізілген. Австралияның қоңыржай аймақтарында ол арамшөп ретінде белгілі. Африкада негізінен солтүстік бөліктерінде, Жерорта теңізіне жақын аймақтарда кездеседі

7. Ресей және ТМД елдері : Ресейдің еуропалық және азиялық бөліктері, соның ішінде Орал, Батыс Сібір, Қиыр Шығыс және Кавказ аймақтары жатаған бидайықтың табиғи таралу аймақтарына жатады. Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан сияқты ТМД елдерінде бұл өсімдік кеңінен таралған, әсіресе дала және шөлейтті аймақтарда.

8. Жерорта теңізі аймағы : Жатаған бидайық Жерорта теңізінің жағалау аймақтарында, соның ішінде Түркия, Грекия, Кипр және Тунис сияқты елдерде кездеседі. Бұл аймақтарда ол көбіне ауыл шаруашылығына зиянды арамшөп ретінде өседі.

9 . Солтүстік Африка : Марокко, Алжир және Египет сияқты елдерде, әсіресе Жерорта теңізіне жақын аймақтарда, жатаған бидайықтың өсетіні байқалады. Бұл жерлерде оның таралуы шектеулі, бірақ ылғалды жерлерде жақсы өседі.

10 . Австралия : Жатаған бидайық Австралияға сырттан әкелінген өсімдік болып табылады. Австралияның оңтүстік және шығыс аймақтарында ауыл шаруашылық жерлерінде арамшөп ретінде кездеседі.

11. Жалпы экологиялық рөлі : Жатаған бидайықтың арамшөп ретінде таралуы көптеген елдерде егістік өнімділігіне әсер етеді, себебі ол басқа дақылдардың тамыр жүйесін тежейді. Оның ұзақ тамырсабақтары топырақтан көп қоректік заттарды алып, өсімдіктердің қоректенуін қиындатады. Жатаған бидайық тез таралып, топырақтың құнарлы қабатын тез жояды.

Экологиялық және климаттық бейімділігі:

Жатаған бидайық әртүрлі климаттық жағдайларға тез бейімделеді. Ол ылғалды және құрғақ, құнарлы және кедей топырақта да өседі.

Құрғақ далаларда да жақсы өсіп, жауын-шашын аз аймақтарға бейімделе алады.

Суық климатқа төзімді болғандықтан, солтүстік ендіктерде кең таралған.

Жалпы, жатаған бидайықтың таралу аймағы кең, өйткені ол көптеген климаттық және экологиялық жағдайларға жақсы бейімделеді, бұл оны арамшөп ретінде қиын бақылауға мүмкіндік береді.

КҮРЕСУ ШАРАЛАРЫ

Жатаған бидайықпен күресу шаралары :

1. Механикалық өңдеу :

Терең жырту: Жатаған бидайықтың тамырсабақтары тереңде орналасатындықтан, 25-30 см тереңдікте жырту оның таралуын азайтуға көмектеседі.

Қайталама культивация : Өсімдіктің тамырын үнемі қиып отыру арқылы оның қайта көктеп шығуы тежеледі.

2. Ауыспалы егіс: Жатаған бидайыққа қарсы тиімді әдістердің бірі - дұрыс ұйымдастырылған ауыспалы егіс. Жүгері, күнбағыс сияқты дақылдарды егу арқылы оның өсіп-өнуін тоқтатуға болады. Бұл өсімдіктер жатаған бидайықтың тамыр жүйесіне әсер етіп, оны әлсіретеді.

3. Химиялық өңдеу:

Гербицидтер қолдану : Глифосат және оның туындылары жатаған бидайықпен күресте тиімді. Өсімдікті гербицидпен өңдегеннен кейін, оның тамырсабақтары әлсіреп, өсуі тоқтайды. Тиімді гербицидтер: Раундап, Торнадо, Ураган.

Күзгі және көктемгі өңдеу : Жатаған бидайық көктемде және күзде белсенді өсетіндіктен, осы маусымдарда гербицидтерді қолдану тиімдірек болады.

4. Агротехникалық шаралар :

Қара пар жүйесі : Топырақты бос күйде қалдырып, уақытылы өңдеу арқылы бидайықтың тамырсабақтары кебеді де, өсімдік жойылады.

Суаруды бақылау : Артық суару жатаған бидайықтың өсуін арттырады, сондықтан суару мөлшерін дұрыс реттеу қажет.

5. Биологиялық күрес:

Жатаған бидайыққа қарсы кейбір зиянкестер мен саңырауқұлақтар қолданылуы мүмкін, бірақ бұл әдіс кеңінен қолданылмайды және ғылыми зерттеулерді қажет етеді.

Кешенді шараларды қолдану арқылы жатаған бидайықпен күресу тиімдірек болады.

ҚОРЫТЫНДЫ

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.