Мұнайды дистилляциялау қондырғысының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау
Ф.7.11-19
Тапалов Т., Джаналиев Б.М., Байгабылова Д.К.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар
пәнінің курстық жұмыстарына арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Шымкент -2022 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғам
М.ӘУЕЗОВ атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті
Автоматтандыру, телекоммуникация және басқару кафедрасы
Тапалов Т., Джаналиев Б.М., Байгабылова Д.К.
Технологиялық өлшеу мен құралдар
пәніне курстық жабаға
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
6В07110 Автоматтандыру мен басқару
мамандықтарына арналған
Оқудың түрі: күдізгі
Шымкент -2022 ж.
ӘОЖ 551.5
Құрастырушы: Тапалов Т., Джаналиев Б.М., Байгабылова Д.К.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің курстық жобаларына
арналған әдістемелік нұсқаулар. Толықтырылған, қайта өңделген,. - Шымкент:
М.Әуезов атындағы ОҚУ.; 2022.- 84 б. ил.
Әдістемелік нұсқаулар Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің оқу
бағдарламасына сәйкес құрастырылған және курстық жобаны орындауға барлық
мәліметтер жинастырылған.
Әдістемелік нұсқаулар 6В07110 Автоматтандыру мен басқару мамандықтары
бойынша дайындалынатын студенттерге арналған.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар пәнінің курстық жобасына арналған
әдістемелікте курстық жобаның тақырыптары, оның мақсаты, қойылатын
талаптар, графикалық бөлікті және түсніктеме жазбаны орындау жолдары
қарастырылған.
Рецензенттер:
М.Әуезов атындағы ОҚУ, АТБ кафедрасының доценті,т.ғ.к Абсеметов А;
Есенов Е.К – М.Әуезов атындағы ОҚУ, АТБ кафедрасының профессоры., т.ғ.д.
Автоматтаныдру, телекоммуникация мен басқару кафедрасы (№ 1 хаттама,
27.08. 2022 ж.) мен Ақпараттандыру технологиясы мен энергетика жоғарғы
мектебінің отырыстарында (№ 1 хаттама №1 от 04. 09 . 2022 ж.)
толықтырылылып бекітілді.
М.Әуезов атындағы ОҚУ Әдістемелік кеңесі басылымға шығаруға рұксат
берді, № хаттама, 2022ж
© М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Университеті
© Жауапты Байғабылова Д.
Мазмұны
Кіріспе 8
1 Курстық жобаның тақырыбы, көлемі мен мазмұны 8
1.1 Курстық жобаның құрылымы 9
1.2 Курстық жобаның мақсаты мен оған қойылатын талаптар 12
1.3 Курстық жобаның көлемі 13
2 Курстық жобаны орындау тәртібі 13
2.1 Негізгі техникалық шешімдер 13
2.2 Өлшеу құралдарын таңдау 14
3 Курстық жобаның түсініктемелік жазбасы 14
3.1 Түсініктеме жазбаның құрылымы 16
4 Курстық жобаның графикалық бөлімі 19
5 Курстық жобаның тақырыптары мен орындау жолдары 19
6 Курстық жобаны қорғаудың жалпы ережелері 20
7 Пайдаланған әдебиеттері тізімі 23
Қосымша А 27
Курстық жобаның тақырыптары 27
№1 вариант. Мұнайдан көмірсутек газдарының қалдық мөлшерін алып тастаудағы
қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 27
№2 вариант. Сутегі әсерінен дизель отынының дистиллятының химиялық
түрленуіне қолданатын қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты
бақылау 29
№3 вариант. Екі фазаның бөліну бетінде ерітілген май шикізатын тазартуға
арналған қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 30
№4 вариант. Мұнай өңдеу зауытында мұнайды тұзсыздандыру мен сусыздандыру
қодырғысының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 32
№5 вариант. Мұнайды дистилляциялау қондырғысының технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 34
№6 вариант. Мұнайды вакуум - дистилляциялау қондырғысының технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 36
№7 вариант. Бензинді екінші айдау секциясы бар атмосферлік-вакуумдік
қондырғысының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 39
№8 вариант. Мазутты екі сатылы ваккумдық айдау қондырғысының технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 40
№9 вариант. Гудрондар мен мазуттарды деструктивті айдау қондырғысының
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 41
№10 вариант. Көмір сутекті газдарды тазалаудың технологиялық параметрлерін
автоматты бақылау 42
№11 вариант. Сабын және көмірсутекті майларды өндіру қондырғысының
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 44
№12 вариант. Түйістіргішті қолдана отырып, сабын және көмірсутек майларын
кезеңдік өндіру қондырғысының технологиялық параметрлерін автоматты
бақылау 45
№13 вариант. Сабынды майдың жартылай үздіксіз өндірісінің
қондырғыларындағы технологиялық параметрлерді автоматты бақылау 46
14 вариант. Майларды өндірудің жартылай үздіксіз өндірісінде құрғақ
сабынды пайдаланудың технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 48
№15 вариант. Органикалық емес қоюлатқыштардың көмегімен май өндірісінің
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 49
№16 вариант. Бағаналы үлгідегі үздіксіз істейтін битум қондырғысының
тетехнологиялық параметрлерін автоматты бақылау 50
№17 вариант. Көмірсутекті газдарды сілтімен тазартудың технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 52
№18 вариант. Термиялық ыдыраумен техникалық көміртекті өндірудің
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 54
№19 вариант. Техникалық көміртекті өндірудің технологиялық параметрлерін
автоматты бақылау 55
№20 вариант. Күкірт сутегінен күкірт қышқылын өндіру қондырғысының
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 57
21. Күкірттен күкірт қышқылын өндіруді автоматты бақылау 59
22. Күкіртті сутектен күкірт өндіру үрдісін автоматты бақылау 62
23. Колчеданнан қос абсробциялау және сіңірудің нәтижесінде күкірт
қышқылын өндіруді автоматты бақылау 64
24. Отындық дистилляттарды сілті ерітіндісін үздіксіз мөлшерлеумен
тазартуды автоматты бақылау 65
25. Майлы дистилляттарды сілтілік тазалауды автоматты бақылау 66
26. Жанармайды мочевинадан тазартуға арналған қондырғыны автоматты бақылау
67
27. Майсыздандырылған ерітінділерден еріткіштерді бөліп алуды автоматты
бақылау 68
28. Үздіксіз битум өндірісін автоматты бақылау 70
29. Майларды ағартқышпен контактілі өңдеуді автоматты бақылау 72
30. Техникалық көміртекті термиялық ыдырату және ылғалды түйіршіктеу
әдісімен алуды автоматты бақылау 73
Курстық жобаның тақырыптары (жалғасы) 74
Қосымша В 76
Автоматтандырудың функциональды схемалары 76
Қосымша Г 82
Қосымша Д 82
Технологиялық үрдістің функционалды схемасына мысалы 82
Кіріспе
Технологиялық үрдістерді толық жетілдіре түсу және оны басқару
өндірістік объектілердің тиімділігін арттыра түседі. Сонымен қатар,
автоматты түрде өндірісті басқару үшін электронды есептеу машинасының
алатын орыны бөлек. Контроллердің көмегімен объектіде жүріп жатқан шексіз
мәліметтерді өңдей отырып, технологиялық үрдістерді ең ыңғайлы, үйлесімді
жүйеге келтіруге болады. Бірақ, мұны іс жүзіне асыру көптеген жағдайларға
байланысты болып келеді. Мысалы, объектіден келіп түсетін мәліметтерге,
сезгіш элементтердің дәлдігіне, өлшеу құралдарының күйіне сонымен қатар,
объектіде жүріп жатқан құбылыстар туралы белгі беретін кұралдарға
байланысты болады.
Автоматты басқарудың жүйесін жобалаған кезде объектідегі жүріп жатқан
технологиялық үрдістердің негізгі деген параметрлерін өлшеу құралдарының
дәлдігінің төмендігінің салдарынан анықтауға мүмкіншілік болмай қалатын
жағдайлар кездеседі. Сонымен қатар, технологиялық үрдістерді білетін
технологтар, өлшеу құралдарының өлшеу мүмкіншіліктерін және метрологияға
қатысты сұрақтарды біле бермейді.
Курстық жобаның негізгі мақсаты технологиялық үрдістерді бақылау мен
басқару құралдарына сүйене отырып автоматтандыру жүйесін құрастырғанда
студенттердің осы пәннен алатын білімдерін жетілдіру және толықтыру.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің курстық жобаларын
күндізгі және сырттай оқитын студенттер орындайды.
Курстық жобаның негізгі мақсаттары студенттерді өз беттерімен
технологиялық үрдістерді автоматтандыру кезінде дұрыс шешімдерді қабылдауға
және өлшеу құралдары мен басқару құралдарын дұрыс таңдай, қоладана білуге
жетектейді.
Технологиялық үрдістерді басқару мен бақылау үшін сезгіш элементтерден
келіп түсетін сигналдарды дер кезінде керекті басқару құралдарына жеткізу
керек. Сол үшін технологиялық параметрлерді қабылдайтын сезгіш элементтерді
дұрыс таңдап, сол үрдістерді басқаруға керекті деп таңдап алынған
контроллерлерге жеткізу курстық жобаның негізгі мақсаты деп түсіну керек.
Әдістемеліктің қосымша бөлігінде анықтамалар мен нормативті материалдар
келтірілген.
1 Курстық жобаның тақырыбы, көлемі мен мазмұны
Курстық жобаның тақырыптары пәннің бағдарламасына сәйкес кафедрада
қарастырылып құрастырылады. Құрастыру кезінде қазіргі кездегі алдыңғы
қатардағы технологиялық процестерге көп көңіл бөлінеді. Сонымен қатар
қазіргі талаптарға сәйкес келетін тақырыптарды алдыңғы қатардағы, үлгерімі
жоғары студенттерге жеке жоба ретінде де арнайы хаттамамен бекітіп
ұсынылады.
Курстық жобаның тақырыптары алдын ала айқындалынып, кафедраның
отырысында қарастырылып бекітіледі. Бекітілу кезінде жоғарғыдағы айтылған
ерекшеліктерді ескерудің нәтижесінде, курстық жобаның варианттарында
өзгерулер енуі мүмкін.
Курстық жобаның мазмұны пәннің негізгі бөлімдеріне сәйкестендіріледі.
Әрбір студентке бекітілінген Тапсырма беріледі.
Курстық жобаның бағасы комиссияның отырысында қорғалып, қойылған
сұрақтарға жауаптың сапасы мен курстық жұмыстың мазмұны, дайындалуына
байланысты тұжырымдалынады.
1.1 Курстық жобаның құрылымы
Курстық жобаның құрамы түсініктеме жазбадан және графикалық құжаттардан
тұрады.
Курстық жобаға қойылатын талаптар МИ ЮКГУ 7.14-2010 құжатына
сәйкестендірілген.
Түсініктеме жазбаның құрамы мен құрылымы төмендегідей:
титулды бет парақ;
тапсырма;
аңдатпа;
мазмұны;
нормативті сілтемелер;
анықтама;
белгілеу мен қысқартулар;
кіріспе;
негізгі бөлім;
қосымша бөлім;
қортынды;
пайдаланған әдебиеттер тізімі;
қосымшы (кестелер, схемалар, программалық құжаттар).
Жобаның түсініктеме жазбаны орындауда төмендегідей нұсқауларды ескерген
жөн.
Аннотация. Аннотация жоба бойынша жобаның соңғы кезеңі болып саналады.
Аннотацияға курстық жобаның көлемі туралы мәліметтер кіреді:
• курстық жобаның тақырыбы;
• студент;
• жобаның ғылыми жетекшісі;
• қорғау жылы.
Жобалау объектісінің аталуы, жобаның негізгі тарауларында келтірілген
маңызды материалдардың, жабдықтардың, құрылымдардың сипаттамалары.
Аннотацияда жаңалығы мен тиімділігін сипаттайтын қысқаша түсініктемелері
бар негізгі жобалық шешімдердің тізбесін келтіру қажет.
Аннотацияда түсіндірме жазбаның және сызба бөлігінің көлемі (бет,
парақ), көрнекі материалдарға қысқа шолу (суреттер, графиктер, плакаттар
саны), кестелер, суреттер және қосымшалар саны келтіріледі.
Аннотация парағының бетіне нөмір қойылмайды.
Мазмұны. Курстық жобаның мазмұнына кіріспе, барлық бөлімдердің,
бөлімшелердің реттік нөмірлері мен атаулары, қорытынды, пайдаланылған
әдебиеттер тізімі, резюме, қосымшалардың атаулары кіреді және жобаның осы
элементтері басталатын беттердің нөмірлері көрсетіледі.
Жобаның мазмұнының бет парағына нөмір қойылмайды.
Нормативтік сілтемелер. Мәтінде сілтемелер жасалған нормативтік
сілтемелер тізімінен тұрады. Негігі құжаттар тізімі Курстық жобада келесі
сілтемелер қолданылған ... . деген сөздермен басталады. Тізімге нормативтік
құжаттар және белгілерді тіркеу нөмірінінң өсуіне қарай атаулары кіреді:
техникалық регламенттер;
мемлекеттік стандарттар (ҚР СТ);
мемлекет аралық стандарттар (ГОСТ);
халықаралық стандарттар (ХС) және т.б.
Жобада пайдаланылған құжаттарға, әдебиеттерге сілтемелердің тізбесі
келтіріледі.
Анықтама. Курстық жобада керекті түсіктемелерді кең түрінде түсіндіру
үшін оларға тиянақты анықтамаларды келтірген дұрыс. Анықтамалар тізімі Осы
курстық жобада тиісті анықтамалары бар келесі терминдер қолданылады ...
деген сөздермен басталады.
Белгілеулер және қысқартулар. Белгілеулер мен қысқартулар нормативті
құжаттарға сәйкес болуы қажет.
Кіріспе. Кіріспеде автоматтандырылатын салаға сипаттамалар мен оның
автоматтандырылу деңгейі және оның актуальдылығы келтіріледі.
Кіріспеде курстық жобада көңіл бөлінетін бөлімдері:
• курстық жобаның тақырыбының өзектілігі;
• зерттеу обьектісі мен әдістері;
• жобаның мақсаты;
• жобаның ғылыми жаңалығы;
• жобаның практикалық маңыздылығы;
• жобаның көлемі мен құрылымы.
Кіріспеде талаптар жазылмайды. Кіріспе нөмірленбейді және бөлек парақта
жазылады.
Негізгі бөлім. Курстық жобаның түсініктеме жазбасында пәндегі
қарастырылатын тақырыптарды толығымен қамтуы керек. Негізгі бөлім, 2-3
бөлімнен (тарау) және бөлімшелерден тұруы мүмкін (пән сипатына байланысты).
Негізгі бөлімде: жобаның маңызы, мазмұны, әдістемесі және негізгі
нәтижелерінің мәліметтерін келтіреді:
• жобада тақырыпқа сәйкес технологиялық үрдістердің түрлеріне,
физика-химиялық заңдылықтарына және оларға қойылатын
заманауи талаптардың түрлеріне шолу жасалынуы қажет;
• технологиялық үрдістерді зерттеулерге, жалпы шолуларға
байланысты негізгі тақырыптағы үрдіске қажетті талаптарды
келтіру керек;
• зерттеу бағытын негіздеу, оның салыстырмалы бағасын және
мәселелерді шешу әдістемесі, жалпы зертттеу әдістемесі, зерттеу
бағыты;
• зерттеудің эксперименттік және (немесе) теориялық үрдісі,
теориялық зерттеудің мазмұны және сипаты, заңдылықтар, нормативті
құжаттарды оқып үйрену, оқу және ғылыми әдебиеттерді, яғни
мерзімді басылымдар материалдары және мәселелер мәнін баяндау,
оның мағынасы және ролі;
• зерттеу әдістері, есептеу әдістері, эксперименттік жұмысты
жүргізудің қажеттілігін дәлелдеу;
• зерттелген объектінің жұмыс істеу принципі, оның сипаты;
• орындалған жұмыстардың материалдарында мекеме және кәсіпорынның
қысқаша сипаты, өз позициясын баяндау және негіздеу;
• зерттеу нәтижелерін бағалау және талдап қорыту, оқып үйренген
мәселені талдау, даму тенденциялары, кемшіліктері және себептері,
оның алдын алу, оларды жою жолдарының мүмкіндігі;
• жұмыстың келесі бағыттарына ұсыныс, алынған нәтижелерді бағалау
және оны шетел және отандық жұмыстар нәтижелерін ұқсас жұмыстармен
салыстыру;
• есептеулермен дәлелденген және бекітілген зерттеу объектісін
жетілдіру немесе тәжірибе жүзінде қолдану бойынша нақтылы
ұсыныстар беру.
Қортынды. Қортынды бөлімінде курстық жобадағы қарастырылған негізгі
бағыттарға шолу жасалынып, зерттеулер бойынша қысқаша тұжырымдар, қойылған
міндеттердің толық шешімдері, зерттеу объектілері және оларды қолайлы
қолдану бойынша нақты ұсыныстар келтіріледі.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі. Курстық жобаны керекті деңгейде
орындау үшін пайдаланылған әдебиеттер тізімі келтіріледі.
Қосымшы (кестелер, схемалар, программалық құжаттар). Курстық жобада
қолданылған және оны толықтыратын кестелер мен схемалар келтіріледі.
1.2 Курстық жобаның мақсаты мен оған қойылатын талаптар
Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің курстық жобаларын
жасаудағы негізгі мақсаттар төмендегідей: пәнді оқу кезіндегі жинақтаған
теориялық және практикалық білімдерін жетілдіріп, бір жүйеге келтіру,
техникалық әдебиеттермен жұмыс істеуге бейімдеу, патенттік ізденіс пен
технологиялық параметрлерді өлшейтін және оны көрсететін және ол
параметрлерді белгілі бір деңгейде тұрақтандыратын құралдардың жаңа
түрлерін таңдай білуге, сонымен қатар дипломдық жобаны жобалауға
дайындықтың негізгі сатыларына бағыттай білу.
Курстық жобаны жобалау кезінде студенттер келесі мәселелерге көңіл
бөлулері қажет:
технологиялық үрдістерді автоматты бақылау мен басқару үшін ыңғайлы, ұтымды
әдістерді қолданулары қажет;
технологиялық үрдістерді автоматты бақылау мен басқару үшін қазіргі
кезеңнің талабына сай келетін бақылатйтын, өлшейтін құралдар мен
контроллерлерді таңдаулары қажет;
технологиялық үрдістер болса экономикалық тұрғыдан қарағанда пайдалы және
өте өнімді қодырғылардан тұрғанын қарастырған жөн;
автоматтандыру кезінде жұмысшылардың жағдайларын жақсартатын тәсілдерді
ескерулер қажет;
автоматты бақылау мен басқару үшін керекті құжаттарды стандарттарға сәйкес
дайындау қажет.
1.3 Курстық жобаның көлемі
Курстық жоба екі бөліктен тұрады. Бірінші бөлігі Түсініктеме жазбадан,
ал екінші бөлігі Графикалық бөлімнен тұрады.
Түсніктеме жазба болса, форматы (210*297 мм) стандартты 30-40
беттерден тұрады.
Графикалық бөлім форматы А1 (594*841 мм) болатын екі парақтан аспайтын
графикалық сызбалардан тұрады.
2 Курстық жобаны орындау тәртібі
Курстық жобаны орындамас бұрын технологиялық үрдісті толығымен оқып,
танысу қажет. Үрдісті танысу кезінде технологиялық параметрлердің
түрлерімен, олардың өзеру шектерімен және үрдісін негізгі заңдылықтарымен
танысу ең керекті мәселе.
Курстық жобаны орындалуын екі кезеңге бөлуге болады:
бақыланатын және басқарылатын технологиялық параметрлердің өзгеру шектерін
анықтау мен таңдау;
таңдалынып алынған технологиялық параметрлерді өлшеу үшін және оны
басқаруға қажетті өлшеу құралдарын таңдау мен автоматтандырудың
функционалды схемасын келтіру.
2.1 Негізгі техникалық шешімдер
Мұнай химиялық, химиялық және тамақ өндірістері мен металлургия
өндірістеріндегі технологиялық үрдістер өте күрделі келеді. Сонымен қатар
масса алмасу мен химиялық үрдістердің күрделілігі өте жоғары. Сондықтан да
бақыланатын параметрлерді үш топқа бөліп қарастырған ыңғайлы келеді.
Бірінші топқа - кіретін, екінші – режимді, үшінші топқа – шығатын
параметрлерді жатқызуға болады.
Кіретін параметрлерге аппараттаға кіретін заттардың, энергиялардның
шығынын, қысымын, температурасын, деңгейін, концентрациясын т.б.,
сипаттамаларын сипаттайтын болса, режимді параметрлер сол аппараттағы
үрдістердің жүруі туралы мәліметтерді көрсетеді.
Бақыланатын параметрлерді дұрыс таңдау үшін сол үрдістерді жетік білу
керек. Үрдістерді жүруін жетік білгенде ғана сол үрдістерді керекті
деңгейде бақылап, басқаруға болады. Сондықтан да студенттер курстық жобаны
бастау алдында технологиялық үрдіспен міндентті түрде танысып, жетік білген
жөн. Сол кезде ғана бақыланатын параметрлерді дұрыс таңдап, аз
параметрлерді бақылаудың өзі ғана үрдістерді толығымен бақылауға және
басқаруға болатындығына көз жеткізіге болады.
Бақылауға таңдап алынған технологиялық параметрлер сол үрдістерді дұрыс
жүргізуге, тоқтатуға және жөндеуге мүмкіншілік береді.
Еске алатын негізгі мәселенің бірі ол үрдісті оперативті бақылау мен
басқару үшін керекті деген кіру мен шығу параметрлерін бақылау болып
табылады.
2.2 Өлшеу құралдарын таңдау
Объекте жүріп жатқан технологиялық үрдістің параметрлерін бақылау үшін
өлшеу құралдарын өндіретін өндірістердің өлшеу құралдарының техникалық
сипаттамалары мен пайдалану жағдайларына сәйкес таңдап алынады.
Технологиялық параметрлерді бақылайтын, өлшейтін құралдарды талдаудың
нәтижесіне қажетті өлшеу құралдары таңдалынып алынады. Сезгіш элементтер
мен өлшеу құралдарын таңдау кезінде төмендегі ерекшеліктерге көңіл бөлген
жөн:
технологиялық параметрдің ерекшелігіне;
сыртқы ортаның сипаттамаларына;
автоматтандыру құралдарының метрологиялық сипаттамаларына, яғни олардың
дәлдігіне, сезгіштігіне, сенімділігіне;
мәліметтерді көрсету мүмкіншіліктеріне, мысылыға көрсететін, қалқанда
орналасатын, жазатын, бір нүктелі, көп нүктелі т,б.
Еске алатын тағы да бір мәселе ол, өлшеу құралдарын және контроллерді
таңдаған кезде, оларды тез алмастыру, жөндеуді оңайлату, қалқанда
орналастыруды бір жүйеге келтіру үшін бір типті құралдармен, бір фирманың
өлшеу құралдарымен құрастыған өте ыңғайлы келеді.
3 Курстық жобаның түсініктемелік жазбасы
ОҚМУ СМЖ 7.04 -2015 сәйкес курстық жобаның түсіндірме жазбасын
рәсімдеуге қойылатын негізгі талаптар төмендегідей.
Шрифт – кәдімгі Times New Roman, 14 кегель, қатар аралықтары – бір.
Парақтық төрт бағыты да арнайы өрістен (поля) тұрады да сол жақтағы
өрістің шамасы -30 мм, оң жақтағы -10 мм, жоғарғы жақтағы-20 мм, төменгі
өрістердің шамалары -20 мм.
Қолмен жазғанда, абзацтар 1,27 см қашықтықтан кейін, не болмаса,
компьютерді пайдаланғанда -0.75.
Жобаның әрбір бөлімі жаңа парақтан басталады.
Бір бөлімнің ішіндегі кіші бөлімдер бір-бірімен мәтіннен екі жолға
шегіну арқылы бөлінеді.
Әрбір бөлімнің нөмірлері болады. Олар араб сандарымен белгіленеді және
абзацтың басталған жерінен басталып, нүктесіз аяқалады.
Мысалы:
1 Мұнай өндірісіндегі технологиялық үрдістің ерекшелігі
1.1 Мұнай өндірісіндегі технологиялық процестерге керекті өлшеу
құралдарын таңдау
2 Технологиялық параметрлерді талдау мен таңдау
2.1. ... ...
Тақырып пен мәтін бір бетте болуы шарт. Тақырыпты бір беттен екінші
бетке өткізуге, яғни бөлуге болмайды.
Әрбір бөлімнің мәтіндері жаңа парақтан, беттен басталғаны жөн.
Курстық жобаның Түсініктеме жазбасындағы негізгі бөліміндегі
мәтіндерінде бос орындар болмауы қажет. Барлық парақтар толығымен бос
орынсыз толтырылуы керек. Тек қана сол бөлімнің соңғы беті ғана толығымен
толмау мүмкін.
Курстық жобаның Мазмұны мен Аннотация. сөздерін қаралау шрифттермен
жазуға рұқсат.
Әдебиеттерге сілтеулер мәтіннің мағанасына байланысты пайда болуына
сәйкес нөмірлері қойылады.
Мысалыға: ... өлшеу құралдарын таңдаған кезде [15] шет ел құралдарына
көп көңіл бөлген жөн.
Құжаттың мәтінінің соңынды әдебиеттердің тізімі келтіріледі. Тізімге
сілтеу мен тізімді орындау ГОСТ 7.32 сәйкес жүргізіледі.
Мәтіндегі формулалар сол бөлімге сәйкестендіріліп нөмірленеді.
Мысалыға: (1.1), ...(2.1) т.б.
Сонымен қатар сол формулаға сілтеу жасау төмендегідей түрде жүргізіледі.
Мысалыға: Объектегі үрдістерді (2.1) теңдікпен өрнектеуге болады.
Мәтіндегі суреттерді сол бөлімге сәйкес нөмірлейді.
Мысалыға: Егер 1.1 суреттің түсініктеме жазбалары болса, онда:
1-сезгіш элемент, 2-өзерткіш, 3- өлшеу құралы
1.1 сурет – Функционалды схема
Егер курстық жобаның Түсініктеме жазбасында кестелер болса, оларды да
сол бөлімге сәйкес нөмірлеу қажет.
Кестенің нөмірі сол жақта, жаңа абзацтан басталады.
Мысалыға:
1.1 кесте. Өлшеу құралдарының тізімі
Егер кесте бір беттен көп болған жағдайда кестенің сол жақ бұрышында
кестенің нөмірі мен оның аты жазылады. Кестенің келесі жалғасында Кестенің
жалғасы деп жазылады.
Графикалық бөлім болса, ондағы сызбалар мен құжаттың мәтіндері ГОСТ
2.104 сәйкес жүргізіледі.
Курстық жобаның барлық сызбалары мен схемаларында, диаграммаларында
арнайы белгілеулер қойылады.
Оның құрылымы төмендегідей:
Мысалыға: ОҚМУ 5В070200 – КЖ 001 КН
Мұндағы: ЮҚМУ – орындаған ұжым; 5В070200 саны – мамандықтың шифры; КЖ –
курстық жоба; 001 – тапсырманың варианты; КН – күндізгі бөлім.
Басқа оқу түрлерін: КН – күндізгі бөлім; АБ - ара қашықтықтағы оқу
бөлімі; ТБ – тездетілінген оқу бөлімі; ҚБ- қысқартылынған оқу бөлімі.
3.1 Түсініктеме жазбаның құрылымы
Түсініктеме жазбаның құрылымы жоғарыда келтірілген. Сондықтан бұл
бөлімде Негізгі бөлімнің құрамына көңіл бөлейік.
Курстық жобаның Негізгі бөлігі жобаның негізін құрайтын болғандықтан
оның мазмұнын келесі ұсынғандай етіп құрастырған жөн болады.
1 Автоматты бақыланатын объектінің технологиялық үрдісінің сипаттамасына
шолу
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Осы бөлімді қарастырған кезде технологиялық үрдістің физика-химиялық
сипаттамалары мен оған сәйкес- ұқсас технологиялық үрдістерге жалпылама
шолу жасалынады.
Сонымен қатар технологиялық үрдістерде жиі қолданылатын негізгі
қондырғылар туралы мәліметтерді де шет қалдырмаған жөн.
Жоларалық интервалдың шамасы -2.
1.1Технологиялық үрдісті автоматты бақылау жүйесін талдау және зерттеу
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Әдебиеттердегі және патенттік ізденістердің мәліметтеріне сүйене отырып,
автоматты бақыланатын өндірістің автоматты бақылау жүйесінің деңгейін
сипаттай отырып, автоматты бақылаудың негізгі мақсаты анықталынады.
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
RSH+H2(RH+H2S.
(1.1)
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Технологиялық үрдіс өте күрделі болғандықтан ... ... .
Жоларалық интервалдың шамасы -2.
1.2 Тақырыпқа байланысты технологиялық үрдістің сипаттамасы
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Бұл бөлімде вариантқа сәйкес технологиялық үрдіс пен оның схемасы
келтіріледі. Технологиялық үрдіске қосымша түсініктемелер мен анықтамаларды
қосуға болады.
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Сурет 1.2.1. Обдукторлар (қазандықтар)
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
1.1 кесте
Технологиялық параметрлердің шамалары.
ПарамеӨлшПараметрлердің шамасы
трлер ем
бір
ліг
і
НоминалАлдын АвариялықӨлшеу
ала жылдамдығы
MinMaxMinMaxMinMах Min Max
L м 0,12 1,9 0 2.1 2 мч4 мч
0,1
F кг1.52.11.52.11.52.1 1 1.5
сағ кгсакгса
ғ ғ
Т °С 70 7568 7267 69 2 2.2
°С °С
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
2 Курстық жобаның мақсаты
Технологиялық үрдісті талдаудың нәтижесінде және өндірістің автоматты
бақылау жүйесінің деңгейінің сипаттамасына сүйене отырып, автоматты
бақылаудың негізгі мақсаты ұсынылады.
Бұл мақсат осы саладағы өндіріс орындарында қолданып келген автоматты
бақылау деңгейіне қарағанда алдыңғы қатарда болуы қажет.
3 Технологиялық үрдістің бақыланатын технологиялық параметрлерін таңдау
және негіздеу
Технологиялық үрдісті талдаудың нәтижесінде сол үрдісті керекті деңгейде
жүргізу үшін бақыланатын технологиялық параметрлерді таңдау және зерттеу
қажет.
3.1 Объектегі бақыланатын температуралардың шамаларын талдау және
таңдау.
3.2 Объектегі бақыланатын сұйықтың шамаларын талдау және таңдау.
3.3 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың қысымдарыңның шамаларын
талдау және таңдау.
3.4 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың шығындарының шамаларын
талдау және таңдау.
3.5 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың концентрацияларының
шамаларын талдау және таңдау.
4. Технологиялық үрдістің бақыланатын технологиялық параметрлеріне
қажетті өлшеу құралдарын таңдау және негіздеу
4.1 Объектегі бақыланатын температуралардың шамаларын өлшейтін
құралдарды негіздеу және таңдау.
4.2 Объектегі бақыланатын сұйықтың шамаларын өлшейтін құралдарды
негіздеу және таңдау.
4.3 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың қысымдардыңың шамаларын
өлшейтін құралдарды негіздеу және таңдау.
4.4 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың шығындарының шамаларын
өлшейтін құралдарды негіздеу және таңдау.
4.5 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың концентрацияларының
шамаларын өлшейтін құралдарды негіздеу және таңдау.
4.6 Объектегі бақыланатын технологиялық параметрлердің шамаларын
бақылайтын, қалқанда орналасатын (қажет болған жағдайда) құралдарды
негіздеу және таңдау.
4.7 Объектегі бақыланатын технологиялық параметрлердің шамаларын
бақылайтын, жадысында сақтайтын, реттейтін контроллерді негіздеу және
таңдау.
Автоматты бақылауға керекті техникалық құралдарды таңдау мен негіздеуде
осы бөлімде технологиялық үрдістің параметрлерін бақылау үшін керекті
техникалық құралдарды таңдау қажет.
Таңдау кезінде таңдап алынатын сезгіш элементтердің, өзгерткіштердің,
контроллердің, өлшеу құралдарының дәлдігіне, бағасына, кіру мен шығу
сигналдарының түріне, өлшеу шегіне байланысты, шығырытын фирмалардың
мүмкіншіліктеріне және қолданатын ортаның физика-химиялық қасиеттеріне
төтеп беретін құралдарды ұсынған дұрыс.
Осы таңдауға байланысты өлшеу құралдарының спецификациясы
құрастырылады.
5 Автоматты бақылау құралдарының спецификациясы. Осы бөлімде қолданатын
барлық өлшеу құралдарына толығымен сипаттамалар беріледі. Спецификация
функционалды схемаға сәйкес орындалады және арнайы КЕСТЕГЕ енгізіледі.
Спецификацияны топ-тобымен жүргізген ыңғайлы. Мысалыға: теператураны,
қысымды, деңгейді, шығынды, концентрацияны өлшейтін өлшеу құралдарын
топтастырып енгізген дұрыс болдады.
Егер өлшеу құралдарының негізгі сипаттамалары болып есептелінетін
олардың өлшеу шектері мен дәлдіктері өзгеше болған жағдайда әрқайсына өз
алдына сипаттамаларын келтіру қажет.
4 Курстық жобаның графикалық бөлімі
Курстық жобаның графикалық бөлімі стандартты форматтарда (ГОСТ 2.301,
ГОСТ 2.104) орындалады.
Схемаларды, эскиздерді, чертеждарды орындаған кезде арнайы белгіленген
ЕСКД, ЕСТД, ЕСПДС, СПДС, ГОСТ 2.701 және СТ ЮКГУ 4.02-2008 стандарттарына
сәйкес орындалуы қажет.
Жобадағы технологиялық қондырғылардың контурларын функционалды схемада
0.3-0.6 мм, құбырларды 0.4 – 0.6 мм, сезгіш элементтермен байланыс
сызықтарын 0.2-0.3 мм орындау керек.
Функционалды схемада технологиялық үрдістерге қатысы бар қондырғыларды,
мүмкіндігінше, жұмыс істейтін қалпында көрнекті етіп орналастырған тиімді.
Функционалды схемада автоматты бақылауға керекті құралдардың, яғни
сезгіш элементтердің, өлшеу құралдарының, контроллердің кіру мен шығу
нүктелері кез келген бағытан енгізуге және шығаруға рұқсат. Құралдарды
қосатын сызықтар жіңішке, әрі өте қысқа жолмен қосқан дұрыс. Мұндай кезде
өлшеу құралдарын қосатын сызықтар технологиялық үрдіске қатысатын
қондырғыларды да басып өтуге болады.
Қосу сызықтарын шатастырып алмас үшін, оларды үзіп арнайы араб
сандарымен белгілеуге болады.
5 Курстық жобаның тақырыптары мен орындау жолдары
Курстық жобаны орындау белгілі бір тәртіппен орындалады. Ол үшін студент
алдын ала өзінің сынақ кітапшасының соңғы нөміріне сәйкес курстық жобаның
тақырыбын анықтайды, не болмаса, оқытушының рұқстымен, курстық жобаның
варианттары оқытушының журналындағы тізіміне сәйкес таңдалынады(А мен Б
қосымшалары ).
Тақырыпты таңдап алғаннан кейін, осы әдістемелік нұсқауда
көрсетілінгендей курстық жобаның графикалық бөлімі мен түсініктеме
жазбаны орындауға кіріседі.
Сонымен қатар курстық жобаның сапасын арттыру және оның тақырыптарын
өндіріспен байланыстыру үшін студенттерге, әсіресе сырттан оқитын
студенттерге, жобаның тақырыптарын сол өндіріс орындарындағы тақырыптарға
сәйкес бекітіп беруге болады.
6 Курстық жобаны қорғаудың жалпы ережелері
Курстық жобаны қорғау студенттің теориялық білімдері мен практикалық
дағдыларының деңгейін анықтау.
Курстық жобаны қорғау кезінде студент алынған негізгі нәтижелерді
қысқаша баяндайды, ғылыми жетекшінің ескертулеріне және комиссия
мүшелерінің сұрақтарына жауап береді.
Қорғау кезінде студенттің міндеті:
- ұсынылған жобаны еркін білу;
- сандық көрсеткіштері мен ғылыми көздерін білу;
-қолданылатын әдістеменің мәнін, оның кемшіліктері мен ерекшеліктерін
түсіну;
- өзінің қорытындылары мен нәтижелерін негіздей білу;
- комиссия мүшелерінің сұрақтарына жауап бере білу.
6.1 Курстық жұмысты бағалау
Өте жақсы деген бағамен бағаланады егер:
- жобаның мазмұны таңдалған бағытына және жоба тақырыбына сәйкес
келген жағдайда;
- жоба өзекті, өз бетінше орындалған, шығармашылық сипатқа ие, белгілі
жаңалығымен ерекшеленеді;
- қажетті дәрежеде теориялық зерттеу жүргізіліп, оны шешудің әр түрлі
тәсілдеріне талдау жүргізілуі керек;
-ақпараттық қорды біліп, өзекті мәліметтер пайдалана біруі керек;
- мәселе терең және жан-жақты ашылған, материал қисынды келтірілген;
- теориялық ережелер практикамен ұштасуы керек;
- теориялық ұсыныстар іс-тәжірибемен байланыста болуы қажет;
- проблемаларды талдаудың нәтижесінде практикалық ұсыныстар берілуі
керек;
- автордың зерттеу нәтижелерін нақтылайтын салыстыру кестелері,
графиктер, диаграммалар, формулалар келтірілген;
- жоба тақырыбы бойынша библиография, соның ішінде шетел әдебиеттері
кеңінен ұсынылған;
- жобаға арналған қосымшалар автордың жетістіктерін және оның
қорытындыларын нақтылай түсуі қажет;
- жобаның мазмұны мен орындалуы осы әдістемелік нұсқауларда көрсетілген
барлық талаптарға толық сәйкес келеді.
Жақсы деген бағамен бағланады:
- жобаның бағыты тақырыпқа және дайындау бағытына сәйкес келеді;
- жобаның мазмұны тақырыбқа сәйкес келеді;
- жұмыс өзекті, өз бетінше жазылған;
- жобаға теориялық зерттеудің талдауы жасалды;
-жобаның негізгі ережелері жеткілікті теориялық және әдістемелік
деңгейде ашылған;
-теориялық ережелер практикамен байланысты;
- проблеманы сипаттайтын көрсеткіштер берілген;
- тәжірибелік ұсыныстар негізделген;
-қосымшалар сауатты құрастырылған және курстық жобаның ұсыныстарымен
байланыстырыған;
-жобаның тақырыбына сәйкес әдебиеттер тізімі келтірілген. Бірақ курстық
жобаның талаптарына қатысты сәйкессіздіктер мен рәсімдеуде кемшіліктер
бар.
Қанағаттанарлық деген бағамен бағаланады:
- жобаның бағыты тақырыпқа және дайындау бағытына сәйкес келеді;
- жобаның мазмұны мен берілген тақырыпқа сәйкес келмеуі орын алады;
- зерттелетін мәселе негізінен ашылған, бірақ жаңалық, теориялық
тереңдік пен дәйектілікпен ерекшеленбейді;
- материалды баяндау логикасы бұзылған, тапсырмалар толық шешілмеген;
-жобада тақырыпты ашуға қажетті ғылыми әдебиет, ақпараттық деректер
базасы, сондай-ақ зерттеу материалдары толық пайдаланылмаған;
- теориялық ережелер практикамен нашар байланыста, практикалық
ұсыныстар формалды дәлелсіз сипатта;
- қосымшалардың мазмұны қойылған міндеттердің шешімін көрсетпейді;
- жобаны орындауда,безендіруде көптеген дәлсіздіктер бар.
Қанағаттанарлықсыз деген бағамен бағаланады:
- жобаның тақырыбы мамандыққа сәйкес келмейді;
- жобаның мазмұны дайындық бағытына, тақырыбына сәйкес келмейді;
- жобада теориялық-әдістемелік қателер мен негізгі ережелердің үстірт
дәлелдемері ұсынылған;
- курстық жоба компилятивті сипатқа ие;
- автордың ұсыныстары нақты тұжырымдалмаған.
Курстық жобаны қорғау ашық жүргізіледі. Қорытынды бағаларды комиссия
мүшелері топтағы барлық жұмыстар қорғағаннан кейін жаряланады. Қорытынды
бағаның нәтижесі ғылыми жетекшінің пікірін, курстық жобаның мазмұны мен
рәсімделуіне қойылатын талаптарға сәйкестігін, комиссия мүшелерінің
сұрақтарына жауап беруін ескере отырып, қорғау нәтижелері бойынша қойылады.
Курстық жобаның бағасы студенттің сынақ кітапшасына және хаттамаға
қойылады.
7 Пайдаланған әдебиеттері тізімі
7.1Негізгі әдебиеттер
Тапалов Т. Технологиялық процестер мен өндірістерді автоматты басқару.
Оқулық. Алматы, 2000.- 196 с.: ил.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Оқу құралы. Үшінші
рет толықтырылып, қайта өңделді. - Қарағанды., 2019.- 208 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары.: Оқу құралы. Екінші
рет толықтырылып, қайта өңделді. - Шымкент.: М.Әуезов атындағы ОҚМУ, 2010.-
206 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары.: Электронды оқу
құралы. - Шымкент.: М.Әуезов атындағы ОҚМУ, 2010.- 206 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Оқу құралы.-
Шымкент.: М. Әуезов атындағы ОҚМУ, 2007.- 177б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Электронды оқу
құралы.- Шымкент.: М. Әуезов атындағы ОҚМУ, 2017.- 208б.
Тапалов Т. LabVIEW ортасында графикалық программалау: Оқу құралы.
-Қарғанды.- 2019.- 188 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен құралдары. Оқу-әдістемелік кешені
(УМКД). М.Әуезов атындағы ОҚМУ Оқу-әдістемелік кеңесі баспаға ұсынған. № 5
хаттамасы, 25.02.2015ж.
Тапалов Т. Мұнай өндірісіндеге технологиялық өлшеулер. Оқу-әдістемелік
кешені (УМКД). М.Әуезов атындағы ОҚМУ Оқу-әдістемелік кеңесі баспаға
ұсынған. № 5 хаттамасы, 25.02.2015ж.
Тапалов Т. Технологические измерения и приборы. УМКД. М.Әуезов атындағы
ОҚМУ Оқу-әдістемелік кеңесі баспаға ұсынған. № 5 хаттамасы, 25.02.2015ж.
Тапалов Т., Сатбаева Ж. Технологиялық өлшеулер мен құралдар, Курстық
жобаға әдістемелік нұсқаулар, (казрус) АТБ кафедрасының отырысында
толықтырылылып (№ 6 хаттама, 06.01.10 ж) бекітілді.
Кулаков М.В. Технологические измерения и приборы для химических
производств. М.: Машиностроение, 1983.- 424 с., ил.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Оқу құралы.-
Шымкент.: М. Әуезов атындағы ОҚМУ, 2010.- 220б.
Фарзане Н.Г. Технологические измерения и приборы. М.: Высш.шк., 1989.-456
с.: ил.
Чистяков Н.Д. Сборник задач и вопросов по теплотехническим измерениям и
приборам. М.: Высш.шк.1985 – 345 с.: ил.
Иванова Г.М и др., Теплотехнические измерения и приборы. Учебник для вузов.
М.: Энергоатомиздат, 1984.-232 с., ил.
Справочные материалы фирмы МЕТРАН (Россия), 2022 г.
Справочные материалы фирмы HONEYWELL (США), 2022г.
Справочные материалы фирмы КОМБИТ , 2022 г.
Справочные материалы фирмы FISHER-ROSEMOUT (Германия),2022г.
СТ ЮКГУ 7.11-2010 Стандарт университета. Управления учебно-организационными
процессами.
СТ ЮКГУ 7.08-2010 Стандарт университета, организация и проведение
профессиональной практики студентов.
ДП ЮКГУ 8.04-2008 Документированная процедура. Предупреждающие действия.
МИ ЮКГУ 7.12-2010 Методическая инструкция. Практические, семинарские и
индивидуальные занятия. Общие требования к организации, содержанию и
проведению.
МИ ЮКГУ 7.13-2010 Методическая инструкция. Лабораторные занятия. Общие
требования к организации, содержанию и проведению.
МИ ЮКГУ 7.14-2010 Методическая инструкция. Курсовое проектирование,
содержание, тематика, структура, руководство, оформление, обозначение и
защита курсового проекта (работы).
МИ ЮКГУ 7.15-110 Методическая инструкция. Организация дипломного
проектирования. Дипломная работа.
СТ РК 34.015-2002 Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйелердің
стандарттар кешені. Автоматтандырылған жүйелерді құруға техникалақ
тапсырма.
СТ РК 2.1-2009 Ақпараттық технология. ҚР өлшеулер тұтастығын қамтамасыз
ететін мемлекеттік жүйе. Түсініктер және анықтамалар.
СТ РК 34.002-2002 Ақпараттық технология. Дербес электронды есептеуіш
машиналар.
СТ РК ИСО 5127-2007 Ақпарат және құжатнама. Сөздік. СТ ЮКГУ 4.02-2008
Стандарт университета. Общие требования к построению, изложению и
оформлению документации СМК.
СТ ЮКГУ 7.11-2008 Стандарт университета. Управление учебно-методическими
процессами.
Ефимова И.Е., Тасыбаева Ш.Б., Сабырханов Д.С. Методичекие рекомендации
по разработке Учебно-методических комплексов специальности и дисциплин.
Шымкент. 2008,
МИ ЮКГУ 7.14-2010 Методическая инструкция. Курсовое проектирование.
Содержание, тематика, структура, руководство, оформление, обозначение и
защита курсового проекта (работы).
ГОСО РК 5.03.016-2009 Государственный общеобязательный стандарт образования
Республики Казахстан. Правила выполнения дипломный работы (проекта) в
высших учебных завведениях. Основные положения.
ГОСО РК 5.03.005-2009 Государственный общеобязательный стандарт образования
Республики Казахстан. Правила выполнения дипломной работы (проекта) в
высших учебных заведениях. Основные положения6 утвержденной приказом МОРК
от 31 июля 2009г. №366.
Альбом технологических схем процессов переработки нефти и газа. — Под ред.
Б. И. Бондареижо. -М.: Химия. 1983. — 128 с. ил.
https:dic.academic.rudic.nsfbse 135436Стабилизация
https:ru.wikipedia.orgwikiГидро очистка
https:ru.wikipedia.orgwikiАдсор бция
https:ru.wikipedia.orgwikiВакуу м-дистилляция
https:ru.wikipedia.orgwikiБитум
https:ru.wikipedia.orgwikiАэрос ил
7.2 Қосымша әдебиеттер
1. http:www.metran.ruaboutnewsnew s_546.html
2. www.dipaul.ru.
3. www.stq.rumi.
4. www.mirg.ru.
5. http:www.samson.de
6. http:Www.endress.com.
7. .http:www.dantoss.com.
8. http:www.manotherm.com.
9. http:www.mjk.com.
10. http:Www.larox.com.
11. fittp:www.auma.com.
12. http:www.telemecanique.com.
13. http:www.rockwellautomation.com.
14. http:www.moeller.com.
15. E-mail: ic@danfoss.ru
16. http: www.danfoss.ru
17. www. ru.endress.com
18. info@ru.erdress.com
19. http:www.schneider-electric.ru
20. Технические средства автоматизации химических производств: Справочное
издание В.С. Балакирев и др. -М.: Химия, 1991 г. -272с.
21. С. А. Ахметов. Лекции по технологии глубокой переработки нефти в
моторные топлива: Учебное пособие. — СПб.: Недра, 2007. — 312 с.
22. Амелин А.Г. Автоматизация управления сернокислым производством. М.:
Химия,1975.-242с.
23. Васильев Б.Т. Технология серной кислоты. М.: Химия. –383с.
24. Позин М.Е. Технология минеральных удобрений. М.: Химия, 1983.-334с.
25. Постников Н.Н. Термическая фосфорная кислота. М.: Химия,1970-301с.
26. Семенова В.П. Производство аммиака. М.: Химия,1985-365 с.
27. Мухленов И.П. Основы химической технологии. М.: Высшая школа, 1975-
334с.
28. Альбом технологических схем процессов переработки нефти и газа. — Под
ред. Б. И. Бондареижо. -М.: Химия. 1983. — 128 с. ил.
7.3 Мультимедия
1. Станция NI ELVIS II; макеттік плата EMONA DATEx.
2. LabVIEWFull.
2.Плата EMONA FOTEx функциональные блоки.
3 . Программирование в среде WorkBench.
3. Программирование в среде LabVIEW.
4. Тапалов Т. Аудио-видео дәріс. Термоэлектрлік эффект. 2018ж.
Қосымша А
Курстық жобаның тақырыптары
№1 вариант. Мұнайдан көмірсутек газдарының қалдық мөлшерін алып
тастаудағы қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау
Мұнайды физикалық тұрақтандыру үрдісі газ компоненттерін жоюға арналған.
Мұнайды тұрақтандыру бұл [37,38] мұнайдан бастапқы газсыздандырудан кейін
көмірсутегі газдарының қалдық мөлшерін және жеңіл сұйық фракцияларды алып
тастау.
Мұнайдың құрамындағы газдардан тазарту үшін мұнайды физикалық
тұрақтандыру үрдісі қолданылады.
Мұнайдың құрамындағы қаныққан булардың қысымы өте жоғары болғандықтан
оның құрамындағы газдар сыртқы ортаның температурасынды бөлініп шығып,
өзімен бірге бензиннің құрамындағы құнды фракцияларын ала кетеді.
Төмендегі кестеде жеңіл көмір текті сутегінің температурасы мен қысымы
келтірілген.
Кесте 1
Температура, 0 10 20 30 40 50
оС
Қысым, МПа
этан 2,312,923,654,50- -
пропан 0,460,620,821,061,341,66
0,100,140,200,270,370,48
н-бутан
Мұнай өндіру орындарында мұнайды тұрақтандыру қондырғысы жұмыс істейді.
Мұнайды тұрақтандыру үшін бір колонналы қодырғылыр қолданылады. Ал екі
колонналы қондырғылыр болса, бір колоннасында мұнай тұрақтандырылады да
екіншісінде – газды бензин тұрақтандырылады. Соңғысы құрамында 1,5 %
(масс.) жоғары ерітілінген газдары бар мұнайларға қолданылады.
1. суретте екі колонналы мұнайды тұрақтандырылатын қодырғының схемасы
келтірілген. Шикізат мұнайы ЭЛОУ резервуарларынан 5 нассостың көмегімен,
жылу алмасу қондырғысы 6, бу қыздырғыш 7 арқылы 60°С температурада 2
бірінші тұрақтандыру колоннасының жоғарғы тарелкаларына тасымалданады.
Колоннадағы артық қысым 0,2 - 0,4 МПа аралығында. Бұл қысым бензиннің
буы сулы конденсатор – мұздатқышта 8 тез конденсациялануына жағдай жасайды.
Мұнай бір тарелкадан екінші тарелкаға төмен қарай аққанда қызуы жоғары
булармен араласуының нәтижесінде жеңіл фракцияларынан ажыратылады.
Колоннаның төменгі бөлігіндегі температура 130—150 °С шамасында. Бұл
температура түтікті пештің 1 бойымен 3 насостың көмегімен тасымалданатын
тұрақты мұнайдың көмегімен орнатылады.
Тұрақты мұнай колоннаның төменгі жағынан 4 насостың көмегімен 6 жылу
алмасу қондырғысы арқылы өткізіліп, өзінің жылуын шикізат мұнайына береді.
Одан ары мұнай 19 ауамен мұздату қондырғысынан өтіп, тұрақты мұнай
резервуарларына келіп түседі. Ол жерден мұнай өңдеу зауыттарына
тасымалданады.
2 колоннаның жоғарғы жағынан шығып жатқан газ бен будың қоспасы, 8
тоңазытқыш-конденсаторда суытылады. Газ конденсатпен бірге 9 газ бен суды
ажыратқышқа келіп түседі. Кептірілген- конденсацияланбаған газдар
(негізінен метан мен этан) газ бен суды ажыратқыштың жоғарғы бөлігінен
қондырғыдан шығарылып тасталынады. 2 колоннадағы және 9 қондырғыдағы
қысымды тұрақтандыру үшін газды шығаратын жердегі құбырға 10 клапан
орнатылады.
Газ бен суды ажыратқыш болса, вертикальды бөлгіштермен жабдықталынған.
Оның бір бөлігінен деңгейі реттелінетін су шығарылады да қалған екінші
бөлігінен 11 насостың көмегімен 17 жылу алмастырғыш арқылы конденсат-көмір
тегінің қоспасы тасымалданады.
Осы жерде қоспа 70°С дейін қыздырылып, 13 тұрақтандырғыш колоннаның
буландырғыш бөлігіне келіп түседі. Колонна 30-32 тарелкадан тұрады. Осы
колоннадағы қысымның шамасы 1,3-1,5 МПа.
Колоннаның 13 жоғарғы бөлінінен газ шығарылады: газдың ауыр бөлігі
(пропан, бутан) 14 сулы тоңазытқыш-конденсаторда суытылады да 15 газды
сеператорда конденсацияланбаған бөлігінен ажыратылады.
Конденсацияланбаған газдың бөлігі газды сеператордың жоғарғы жағынан
шығып, 16 клапан арқылы өтіп, төменгі жағынан 9 газ бен суды ажыратқыштан
шығып жатқан газдармен қосылады.
13 колоннадағы қысымның шамасы 1,2-1,5 МПа. Ол қысым 16 клапанның
көмегімен тұрақталынады.
15 газды сеператордан шығарылатын сұйықтандырылған газ 20 насостың
көмегімен қабылдағышқа жеткізіледі. Газдың бір бөлігі 13 колоннаның жоғарғы
бөлігіндегі тарелкаларға суытқыш есебінде жеткізіледі. Оның көмегімен
колоннаның жоғарғы бөлігіндегі температура 40—50 °С шамасында
тұрақтандырылады.
Ерітілінген газдарды толығымен бөліп шығару үшін колоннаның төменгі
бөлігіндегі температура 120— 130 °С жоғары болуы қажет. Мұндай
температураны ұстап тұру үшін 12 қыздырғыш арқылы тұрақты бензинді айдап
отыру қажет.
Сурет 1. Мұнайдан көмірсутек газдарының қалдық мөлшерін алып тастаудағы
қондырғының технологиялық схемасы
Қыздырғышта бензин 160—180 °С судың буымен (қысымы 0,3—0,5 МПа)
қыздырылады. Қыздырғышта пайда болатын булар 13 колоннаға келіп түседі, ал
сұйықтар болса, яғни бензин 12 аппараттың ішкі бекеттерінен ағып, 17 жылу
алмастырғыштан және 18 тоңазытқыш арқылы өтіп, тұрақты бензин резервуарына
бағытталынады.
Жеңіл мұнайды тұрақтандырудың нәтижесінде одан толығымен метан, этан
және 95 % пропан ажыратылады. Бұл кездегі қаныққан мұнайдың буларының
қысымы (40 °С шамасында) 0,85 МПа дан 0,03 МПа дейін төмендейді. Мұндай
жағдай мұнайды тасымалдау кезінде оның фракциялық құрамының тұрақтылығын
қамтамасыз етеді.
№2 вариант. Сутегі әсерінен дизель отынының дистиллятының химиялық
түрленуіне қолданатын қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты
бақылау
Сутегінің әсерімен (гидротазалау) заттардың жоғары қысым мен
температураның сутегінің әсерімен химиялық түрлену үрдісі. Мұнай
фракцияларын гидротазалау тауарлық мұнай өнімдеріндегі күкіртті
қосылыстардың мөлшерін азайтуға бағытталған.
Технологиялық сұлбасы суретте келтірілген дизель отынының дистилляты
[37,39] гидротазалау үшін арналған қондырғы. 2.суретте пештен және бір
реактордан тұратын реакторлық блок, гидротазалынған өнімді тұрақтандыру,
циркуляциялық газдан күкіртсутекті алып тастау, сондай-ақ күкіртсутектен
дистиллятты жуу тұратындығы көрсетілінген. Үрдіс алюмо-кобальтмолибден
катализаторының стационарлық қабатында жүргізіледі.
Гидротазалау-заттардың жоғары қысым және температура кезінде сутегінің
әсерімен химиялық түрлену процесі. Мұнай фракцияларын гидротазалау тауарлық
мұнай өнімдеріндегі күкіртті қосылыстардың мөлшерін азайтуға бағытталған.
1 насостың көмегімен (2.1.сурет) шикізат сутегісі бар газбен 16
компрессордың көмегімен араластырылады. 6 мен 4 жылу алмастырғышта және 2
түтікті пеште қыздырылғаннан кейін, 380—425°С температурамен 3 реакторға
келеді. Реакторға кірер мен шығар жердегі температураның айырмашылығы 10°С
артпауы қажет.
Реакцияға түскен өнім 4,5,6 жылу алмастырғыштарда 160°С дейін суытылып,
газды шикізаттық қоспаны қыздырады.
Газды шикізаттық қоспа одан әрі 7 аппаратта ауаның көмегімен суытылады.
Сонан соң 38°С дейін 8 сулы тоңазытқышта суытылады.
Жоғарғы қысымда істейтін 9 сеператорда тұрақсыз гидрогенизат газдан
бөлінеді. Сеператордың төменгі жағынан гидрогенизат 10 жылу алмастырғышта
240°С дейін қыздырылып, 5 жылыу алмастырғыш арқылы 11 тұрақтандыратын
колоннаға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тапалов Т., Джаналиев Б.М., Байгабылова Д.К.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар
пәнінің курстық жұмыстарына арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Шымкент -2022 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғам
М.ӘУЕЗОВ атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті
Автоматтандыру, телекоммуникация және басқару кафедрасы
Тапалов Т., Джаналиев Б.М., Байгабылова Д.К.
Технологиялық өлшеу мен құралдар
пәніне курстық жабаға
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
6В07110 Автоматтандыру мен басқару
мамандықтарына арналған
Оқудың түрі: күдізгі
Шымкент -2022 ж.
ӘОЖ 551.5
Құрастырушы: Тапалов Т., Джаналиев Б.М., Байгабылова Д.К.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің курстық жобаларына
арналған әдістемелік нұсқаулар. Толықтырылған, қайта өңделген,. - Шымкент:
М.Әуезов атындағы ОҚУ.; 2022.- 84 б. ил.
Әдістемелік нұсқаулар Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің оқу
бағдарламасына сәйкес құрастырылған және курстық жобаны орындауға барлық
мәліметтер жинастырылған.
Әдістемелік нұсқаулар 6В07110 Автоматтандыру мен басқару мамандықтары
бойынша дайындалынатын студенттерге арналған.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар пәнінің курстық жобасына арналған
әдістемелікте курстық жобаның тақырыптары, оның мақсаты, қойылатын
талаптар, графикалық бөлікті және түсніктеме жазбаны орындау жолдары
қарастырылған.
Рецензенттер:
М.Әуезов атындағы ОҚУ, АТБ кафедрасының доценті,т.ғ.к Абсеметов А;
Есенов Е.К – М.Әуезов атындағы ОҚУ, АТБ кафедрасының профессоры., т.ғ.д.
Автоматтаныдру, телекоммуникация мен басқару кафедрасы (№ 1 хаттама,
27.08. 2022 ж.) мен Ақпараттандыру технологиясы мен энергетика жоғарғы
мектебінің отырыстарында (№ 1 хаттама №1 от 04. 09 . 2022 ж.)
толықтырылылып бекітілді.
М.Әуезов атындағы ОҚУ Әдістемелік кеңесі басылымға шығаруға рұксат
берді, № хаттама, 2022ж
© М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Университеті
© Жауапты Байғабылова Д.
Мазмұны
Кіріспе 8
1 Курстық жобаның тақырыбы, көлемі мен мазмұны 8
1.1 Курстық жобаның құрылымы 9
1.2 Курстық жобаның мақсаты мен оған қойылатын талаптар 12
1.3 Курстық жобаның көлемі 13
2 Курстық жобаны орындау тәртібі 13
2.1 Негізгі техникалық шешімдер 13
2.2 Өлшеу құралдарын таңдау 14
3 Курстық жобаның түсініктемелік жазбасы 14
3.1 Түсініктеме жазбаның құрылымы 16
4 Курстық жобаның графикалық бөлімі 19
5 Курстық жобаның тақырыптары мен орындау жолдары 19
6 Курстық жобаны қорғаудың жалпы ережелері 20
7 Пайдаланған әдебиеттері тізімі 23
Қосымша А 27
Курстық жобаның тақырыптары 27
№1 вариант. Мұнайдан көмірсутек газдарының қалдық мөлшерін алып тастаудағы
қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 27
№2 вариант. Сутегі әсерінен дизель отынының дистиллятының химиялық
түрленуіне қолданатын қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты
бақылау 29
№3 вариант. Екі фазаның бөліну бетінде ерітілген май шикізатын тазартуға
арналған қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 30
№4 вариант. Мұнай өңдеу зауытында мұнайды тұзсыздандыру мен сусыздандыру
қодырғысының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 32
№5 вариант. Мұнайды дистилляциялау қондырғысының технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 34
№6 вариант. Мұнайды вакуум - дистилляциялау қондырғысының технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 36
№7 вариант. Бензинді екінші айдау секциясы бар атмосферлік-вакуумдік
қондырғысының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 39
№8 вариант. Мазутты екі сатылы ваккумдық айдау қондырғысының технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 40
№9 вариант. Гудрондар мен мазуттарды деструктивті айдау қондырғысының
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 41
№10 вариант. Көмір сутекті газдарды тазалаудың технологиялық параметрлерін
автоматты бақылау 42
№11 вариант. Сабын және көмірсутекті майларды өндіру қондырғысының
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 44
№12 вариант. Түйістіргішті қолдана отырып, сабын және көмірсутек майларын
кезеңдік өндіру қондырғысының технологиялық параметрлерін автоматты
бақылау 45
№13 вариант. Сабынды майдың жартылай үздіксіз өндірісінің
қондырғыларындағы технологиялық параметрлерді автоматты бақылау 46
14 вариант. Майларды өндірудің жартылай үздіксіз өндірісінде құрғақ
сабынды пайдаланудың технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 48
№15 вариант. Органикалық емес қоюлатқыштардың көмегімен май өндірісінің
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 49
№16 вариант. Бағаналы үлгідегі үздіксіз істейтін битум қондырғысының
тетехнологиялық параметрлерін автоматты бақылау 50
№17 вариант. Көмірсутекті газдарды сілтімен тазартудың технологиялық
параметрлерін автоматты бақылау 52
№18 вариант. Термиялық ыдыраумен техникалық көміртекті өндірудің
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 54
№19 вариант. Техникалық көміртекті өндірудің технологиялық параметрлерін
автоматты бақылау 55
№20 вариант. Күкірт сутегінен күкірт қышқылын өндіру қондырғысының
технологиялық параметрлерін автоматты бақылау 57
21. Күкірттен күкірт қышқылын өндіруді автоматты бақылау 59
22. Күкіртті сутектен күкірт өндіру үрдісін автоматты бақылау 62
23. Колчеданнан қос абсробциялау және сіңірудің нәтижесінде күкірт
қышқылын өндіруді автоматты бақылау 64
24. Отындық дистилляттарды сілті ерітіндісін үздіксіз мөлшерлеумен
тазартуды автоматты бақылау 65
25. Майлы дистилляттарды сілтілік тазалауды автоматты бақылау 66
26. Жанармайды мочевинадан тазартуға арналған қондырғыны автоматты бақылау
67
27. Майсыздандырылған ерітінділерден еріткіштерді бөліп алуды автоматты
бақылау 68
28. Үздіксіз битум өндірісін автоматты бақылау 70
29. Майларды ағартқышпен контактілі өңдеуді автоматты бақылау 72
30. Техникалық көміртекті термиялық ыдырату және ылғалды түйіршіктеу
әдісімен алуды автоматты бақылау 73
Курстық жобаның тақырыптары (жалғасы) 74
Қосымша В 76
Автоматтандырудың функциональды схемалары 76
Қосымша Г 82
Қосымша Д 82
Технологиялық үрдістің функционалды схемасына мысалы 82
Кіріспе
Технологиялық үрдістерді толық жетілдіре түсу және оны басқару
өндірістік объектілердің тиімділігін арттыра түседі. Сонымен қатар,
автоматты түрде өндірісті басқару үшін электронды есептеу машинасының
алатын орыны бөлек. Контроллердің көмегімен объектіде жүріп жатқан шексіз
мәліметтерді өңдей отырып, технологиялық үрдістерді ең ыңғайлы, үйлесімді
жүйеге келтіруге болады. Бірақ, мұны іс жүзіне асыру көптеген жағдайларға
байланысты болып келеді. Мысалы, объектіден келіп түсетін мәліметтерге,
сезгіш элементтердің дәлдігіне, өлшеу құралдарының күйіне сонымен қатар,
объектіде жүріп жатқан құбылыстар туралы белгі беретін кұралдарға
байланысты болады.
Автоматты басқарудың жүйесін жобалаған кезде объектідегі жүріп жатқан
технологиялық үрдістердің негізгі деген параметрлерін өлшеу құралдарының
дәлдігінің төмендігінің салдарынан анықтауға мүмкіншілік болмай қалатын
жағдайлар кездеседі. Сонымен қатар, технологиялық үрдістерді білетін
технологтар, өлшеу құралдарының өлшеу мүмкіншіліктерін және метрологияға
қатысты сұрақтарды біле бермейді.
Курстық жобаның негізгі мақсаты технологиялық үрдістерді бақылау мен
басқару құралдарына сүйене отырып автоматтандыру жүйесін құрастырғанда
студенттердің осы пәннен алатын білімдерін жетілдіру және толықтыру.
Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің курстық жобаларын
күндізгі және сырттай оқитын студенттер орындайды.
Курстық жобаның негізгі мақсаттары студенттерді өз беттерімен
технологиялық үрдістерді автоматтандыру кезінде дұрыс шешімдерді қабылдауға
және өлшеу құралдары мен басқару құралдарын дұрыс таңдай, қоладана білуге
жетектейді.
Технологиялық үрдістерді басқару мен бақылау үшін сезгіш элементтерден
келіп түсетін сигналдарды дер кезінде керекті басқару құралдарына жеткізу
керек. Сол үшін технологиялық параметрлерді қабылдайтын сезгіш элементтерді
дұрыс таңдап, сол үрдістерді басқаруға керекті деп таңдап алынған
контроллерлерге жеткізу курстық жобаның негізгі мақсаты деп түсіну керек.
Әдістемеліктің қосымша бөлігінде анықтамалар мен нормативті материалдар
келтірілген.
1 Курстық жобаның тақырыбы, көлемі мен мазмұны
Курстық жобаның тақырыптары пәннің бағдарламасына сәйкес кафедрада
қарастырылып құрастырылады. Құрастыру кезінде қазіргі кездегі алдыңғы
қатардағы технологиялық процестерге көп көңіл бөлінеді. Сонымен қатар
қазіргі талаптарға сәйкес келетін тақырыптарды алдыңғы қатардағы, үлгерімі
жоғары студенттерге жеке жоба ретінде де арнайы хаттамамен бекітіп
ұсынылады.
Курстық жобаның тақырыптары алдын ала айқындалынып, кафедраның
отырысында қарастырылып бекітіледі. Бекітілу кезінде жоғарғыдағы айтылған
ерекшеліктерді ескерудің нәтижесінде, курстық жобаның варианттарында
өзгерулер енуі мүмкін.
Курстық жобаның мазмұны пәннің негізгі бөлімдеріне сәйкестендіріледі.
Әрбір студентке бекітілінген Тапсырма беріледі.
Курстық жобаның бағасы комиссияның отырысында қорғалып, қойылған
сұрақтарға жауаптың сапасы мен курстық жұмыстың мазмұны, дайындалуына
байланысты тұжырымдалынады.
1.1 Курстық жобаның құрылымы
Курстық жобаның құрамы түсініктеме жазбадан және графикалық құжаттардан
тұрады.
Курстық жобаға қойылатын талаптар МИ ЮКГУ 7.14-2010 құжатына
сәйкестендірілген.
Түсініктеме жазбаның құрамы мен құрылымы төмендегідей:
титулды бет парақ;
тапсырма;
аңдатпа;
мазмұны;
нормативті сілтемелер;
анықтама;
белгілеу мен қысқартулар;
кіріспе;
негізгі бөлім;
қосымша бөлім;
қортынды;
пайдаланған әдебиеттер тізімі;
қосымшы (кестелер, схемалар, программалық құжаттар).
Жобаның түсініктеме жазбаны орындауда төмендегідей нұсқауларды ескерген
жөн.
Аннотация. Аннотация жоба бойынша жобаның соңғы кезеңі болып саналады.
Аннотацияға курстық жобаның көлемі туралы мәліметтер кіреді:
• курстық жобаның тақырыбы;
• студент;
• жобаның ғылыми жетекшісі;
• қорғау жылы.
Жобалау объектісінің аталуы, жобаның негізгі тарауларында келтірілген
маңызды материалдардың, жабдықтардың, құрылымдардың сипаттамалары.
Аннотацияда жаңалығы мен тиімділігін сипаттайтын қысқаша түсініктемелері
бар негізгі жобалық шешімдердің тізбесін келтіру қажет.
Аннотацияда түсіндірме жазбаның және сызба бөлігінің көлемі (бет,
парақ), көрнекі материалдарға қысқа шолу (суреттер, графиктер, плакаттар
саны), кестелер, суреттер және қосымшалар саны келтіріледі.
Аннотация парағының бетіне нөмір қойылмайды.
Мазмұны. Курстық жобаның мазмұнына кіріспе, барлық бөлімдердің,
бөлімшелердің реттік нөмірлері мен атаулары, қорытынды, пайдаланылған
әдебиеттер тізімі, резюме, қосымшалардың атаулары кіреді және жобаның осы
элементтері басталатын беттердің нөмірлері көрсетіледі.
Жобаның мазмұнының бет парағына нөмір қойылмайды.
Нормативтік сілтемелер. Мәтінде сілтемелер жасалған нормативтік
сілтемелер тізімінен тұрады. Негігі құжаттар тізімі Курстық жобада келесі
сілтемелер қолданылған ... . деген сөздермен басталады. Тізімге нормативтік
құжаттар және белгілерді тіркеу нөмірінінң өсуіне қарай атаулары кіреді:
техникалық регламенттер;
мемлекеттік стандарттар (ҚР СТ);
мемлекет аралық стандарттар (ГОСТ);
халықаралық стандарттар (ХС) және т.б.
Жобада пайдаланылған құжаттарға, әдебиеттерге сілтемелердің тізбесі
келтіріледі.
Анықтама. Курстық жобада керекті түсіктемелерді кең түрінде түсіндіру
үшін оларға тиянақты анықтамаларды келтірген дұрыс. Анықтамалар тізімі Осы
курстық жобада тиісті анықтамалары бар келесі терминдер қолданылады ...
деген сөздермен басталады.
Белгілеулер және қысқартулар. Белгілеулер мен қысқартулар нормативті
құжаттарға сәйкес болуы қажет.
Кіріспе. Кіріспеде автоматтандырылатын салаға сипаттамалар мен оның
автоматтандырылу деңгейі және оның актуальдылығы келтіріледі.
Кіріспеде курстық жобада көңіл бөлінетін бөлімдері:
• курстық жобаның тақырыбының өзектілігі;
• зерттеу обьектісі мен әдістері;
• жобаның мақсаты;
• жобаның ғылыми жаңалығы;
• жобаның практикалық маңыздылығы;
• жобаның көлемі мен құрылымы.
Кіріспеде талаптар жазылмайды. Кіріспе нөмірленбейді және бөлек парақта
жазылады.
Негізгі бөлім. Курстық жобаның түсініктеме жазбасында пәндегі
қарастырылатын тақырыптарды толығымен қамтуы керек. Негізгі бөлім, 2-3
бөлімнен (тарау) және бөлімшелерден тұруы мүмкін (пән сипатына байланысты).
Негізгі бөлімде: жобаның маңызы, мазмұны, әдістемесі және негізгі
нәтижелерінің мәліметтерін келтіреді:
• жобада тақырыпқа сәйкес технологиялық үрдістердің түрлеріне,
физика-химиялық заңдылықтарына және оларға қойылатын
заманауи талаптардың түрлеріне шолу жасалынуы қажет;
• технологиялық үрдістерді зерттеулерге, жалпы шолуларға
байланысты негізгі тақырыптағы үрдіске қажетті талаптарды
келтіру керек;
• зерттеу бағытын негіздеу, оның салыстырмалы бағасын және
мәселелерді шешу әдістемесі, жалпы зертттеу әдістемесі, зерттеу
бағыты;
• зерттеудің эксперименттік және (немесе) теориялық үрдісі,
теориялық зерттеудің мазмұны және сипаты, заңдылықтар, нормативті
құжаттарды оқып үйрену, оқу және ғылыми әдебиеттерді, яғни
мерзімді басылымдар материалдары және мәселелер мәнін баяндау,
оның мағынасы және ролі;
• зерттеу әдістері, есептеу әдістері, эксперименттік жұмысты
жүргізудің қажеттілігін дәлелдеу;
• зерттелген объектінің жұмыс істеу принципі, оның сипаты;
• орындалған жұмыстардың материалдарында мекеме және кәсіпорынның
қысқаша сипаты, өз позициясын баяндау және негіздеу;
• зерттеу нәтижелерін бағалау және талдап қорыту, оқып үйренген
мәселені талдау, даму тенденциялары, кемшіліктері және себептері,
оның алдын алу, оларды жою жолдарының мүмкіндігі;
• жұмыстың келесі бағыттарына ұсыныс, алынған нәтижелерді бағалау
және оны шетел және отандық жұмыстар нәтижелерін ұқсас жұмыстармен
салыстыру;
• есептеулермен дәлелденген және бекітілген зерттеу объектісін
жетілдіру немесе тәжірибе жүзінде қолдану бойынша нақтылы
ұсыныстар беру.
Қортынды. Қортынды бөлімінде курстық жобадағы қарастырылған негізгі
бағыттарға шолу жасалынып, зерттеулер бойынша қысқаша тұжырымдар, қойылған
міндеттердің толық шешімдері, зерттеу объектілері және оларды қолайлы
қолдану бойынша нақты ұсыныстар келтіріледі.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі. Курстық жобаны керекті деңгейде
орындау үшін пайдаланылған әдебиеттер тізімі келтіріледі.
Қосымшы (кестелер, схемалар, программалық құжаттар). Курстық жобада
қолданылған және оны толықтыратын кестелер мен схемалар келтіріледі.
1.2 Курстық жобаның мақсаты мен оған қойылатын талаптар
Технологиялық өлшеулер мен құралдар, пәнінің курстық жобаларын
жасаудағы негізгі мақсаттар төмендегідей: пәнді оқу кезіндегі жинақтаған
теориялық және практикалық білімдерін жетілдіріп, бір жүйеге келтіру,
техникалық әдебиеттермен жұмыс істеуге бейімдеу, патенттік ізденіс пен
технологиялық параметрлерді өлшейтін және оны көрсететін және ол
параметрлерді белгілі бір деңгейде тұрақтандыратын құралдардың жаңа
түрлерін таңдай білуге, сонымен қатар дипломдық жобаны жобалауға
дайындықтың негізгі сатыларына бағыттай білу.
Курстық жобаны жобалау кезінде студенттер келесі мәселелерге көңіл
бөлулері қажет:
технологиялық үрдістерді автоматты бақылау мен басқару үшін ыңғайлы, ұтымды
әдістерді қолданулары қажет;
технологиялық үрдістерді автоматты бақылау мен басқару үшін қазіргі
кезеңнің талабына сай келетін бақылатйтын, өлшейтін құралдар мен
контроллерлерді таңдаулары қажет;
технологиялық үрдістер болса экономикалық тұрғыдан қарағанда пайдалы және
өте өнімді қодырғылардан тұрғанын қарастырған жөн;
автоматтандыру кезінде жұмысшылардың жағдайларын жақсартатын тәсілдерді
ескерулер қажет;
автоматты бақылау мен басқару үшін керекті құжаттарды стандарттарға сәйкес
дайындау қажет.
1.3 Курстық жобаның көлемі
Курстық жоба екі бөліктен тұрады. Бірінші бөлігі Түсініктеме жазбадан,
ал екінші бөлігі Графикалық бөлімнен тұрады.
Түсніктеме жазба болса, форматы (210*297 мм) стандартты 30-40
беттерден тұрады.
Графикалық бөлім форматы А1 (594*841 мм) болатын екі парақтан аспайтын
графикалық сызбалардан тұрады.
2 Курстық жобаны орындау тәртібі
Курстық жобаны орындамас бұрын технологиялық үрдісті толығымен оқып,
танысу қажет. Үрдісті танысу кезінде технологиялық параметрлердің
түрлерімен, олардың өзеру шектерімен және үрдісін негізгі заңдылықтарымен
танысу ең керекті мәселе.
Курстық жобаны орындалуын екі кезеңге бөлуге болады:
бақыланатын және басқарылатын технологиялық параметрлердің өзгеру шектерін
анықтау мен таңдау;
таңдалынып алынған технологиялық параметрлерді өлшеу үшін және оны
басқаруға қажетті өлшеу құралдарын таңдау мен автоматтандырудың
функционалды схемасын келтіру.
2.1 Негізгі техникалық шешімдер
Мұнай химиялық, химиялық және тамақ өндірістері мен металлургия
өндірістеріндегі технологиялық үрдістер өте күрделі келеді. Сонымен қатар
масса алмасу мен химиялық үрдістердің күрделілігі өте жоғары. Сондықтан да
бақыланатын параметрлерді үш топқа бөліп қарастырған ыңғайлы келеді.
Бірінші топқа - кіретін, екінші – режимді, үшінші топқа – шығатын
параметрлерді жатқызуға болады.
Кіретін параметрлерге аппараттаға кіретін заттардың, энергиялардның
шығынын, қысымын, температурасын, деңгейін, концентрациясын т.б.,
сипаттамаларын сипаттайтын болса, режимді параметрлер сол аппараттағы
үрдістердің жүруі туралы мәліметтерді көрсетеді.
Бақыланатын параметрлерді дұрыс таңдау үшін сол үрдістерді жетік білу
керек. Үрдістерді жүруін жетік білгенде ғана сол үрдістерді керекті
деңгейде бақылап, басқаруға болады. Сондықтан да студенттер курстық жобаны
бастау алдында технологиялық үрдіспен міндентті түрде танысып, жетік білген
жөн. Сол кезде ғана бақыланатын параметрлерді дұрыс таңдап, аз
параметрлерді бақылаудың өзі ғана үрдістерді толығымен бақылауға және
басқаруға болатындығына көз жеткізіге болады.
Бақылауға таңдап алынған технологиялық параметрлер сол үрдістерді дұрыс
жүргізуге, тоқтатуға және жөндеуге мүмкіншілік береді.
Еске алатын негізгі мәселенің бірі ол үрдісті оперативті бақылау мен
басқару үшін керекті деген кіру мен шығу параметрлерін бақылау болып
табылады.
2.2 Өлшеу құралдарын таңдау
Объекте жүріп жатқан технологиялық үрдістің параметрлерін бақылау үшін
өлшеу құралдарын өндіретін өндірістердің өлшеу құралдарының техникалық
сипаттамалары мен пайдалану жағдайларына сәйкес таңдап алынады.
Технологиялық параметрлерді бақылайтын, өлшейтін құралдарды талдаудың
нәтижесіне қажетті өлшеу құралдары таңдалынып алынады. Сезгіш элементтер
мен өлшеу құралдарын таңдау кезінде төмендегі ерекшеліктерге көңіл бөлген
жөн:
технологиялық параметрдің ерекшелігіне;
сыртқы ортаның сипаттамаларына;
автоматтандыру құралдарының метрологиялық сипаттамаларына, яғни олардың
дәлдігіне, сезгіштігіне, сенімділігіне;
мәліметтерді көрсету мүмкіншіліктеріне, мысылыға көрсететін, қалқанда
орналасатын, жазатын, бір нүктелі, көп нүктелі т,б.
Еске алатын тағы да бір мәселе ол, өлшеу құралдарын және контроллерді
таңдаған кезде, оларды тез алмастыру, жөндеуді оңайлату, қалқанда
орналастыруды бір жүйеге келтіру үшін бір типті құралдармен, бір фирманың
өлшеу құралдарымен құрастыған өте ыңғайлы келеді.
3 Курстық жобаның түсініктемелік жазбасы
ОҚМУ СМЖ 7.04 -2015 сәйкес курстық жобаның түсіндірме жазбасын
рәсімдеуге қойылатын негізгі талаптар төмендегідей.
Шрифт – кәдімгі Times New Roman, 14 кегель, қатар аралықтары – бір.
Парақтық төрт бағыты да арнайы өрістен (поля) тұрады да сол жақтағы
өрістің шамасы -30 мм, оң жақтағы -10 мм, жоғарғы жақтағы-20 мм, төменгі
өрістердің шамалары -20 мм.
Қолмен жазғанда, абзацтар 1,27 см қашықтықтан кейін, не болмаса,
компьютерді пайдаланғанда -0.75.
Жобаның әрбір бөлімі жаңа парақтан басталады.
Бір бөлімнің ішіндегі кіші бөлімдер бір-бірімен мәтіннен екі жолға
шегіну арқылы бөлінеді.
Әрбір бөлімнің нөмірлері болады. Олар араб сандарымен белгіленеді және
абзацтың басталған жерінен басталып, нүктесіз аяқалады.
Мысалы:
1 Мұнай өндірісіндегі технологиялық үрдістің ерекшелігі
1.1 Мұнай өндірісіндегі технологиялық процестерге керекті өлшеу
құралдарын таңдау
2 Технологиялық параметрлерді талдау мен таңдау
2.1. ... ...
Тақырып пен мәтін бір бетте болуы шарт. Тақырыпты бір беттен екінші
бетке өткізуге, яғни бөлуге болмайды.
Әрбір бөлімнің мәтіндері жаңа парақтан, беттен басталғаны жөн.
Курстық жобаның Түсініктеме жазбасындағы негізгі бөліміндегі
мәтіндерінде бос орындар болмауы қажет. Барлық парақтар толығымен бос
орынсыз толтырылуы керек. Тек қана сол бөлімнің соңғы беті ғана толығымен
толмау мүмкін.
Курстық жобаның Мазмұны мен Аннотация. сөздерін қаралау шрифттермен
жазуға рұқсат.
Әдебиеттерге сілтеулер мәтіннің мағанасына байланысты пайда болуына
сәйкес нөмірлері қойылады.
Мысалыға: ... өлшеу құралдарын таңдаған кезде [15] шет ел құралдарына
көп көңіл бөлген жөн.
Құжаттың мәтінінің соңынды әдебиеттердің тізімі келтіріледі. Тізімге
сілтеу мен тізімді орындау ГОСТ 7.32 сәйкес жүргізіледі.
Мәтіндегі формулалар сол бөлімге сәйкестендіріліп нөмірленеді.
Мысалыға: (1.1), ...(2.1) т.б.
Сонымен қатар сол формулаға сілтеу жасау төмендегідей түрде жүргізіледі.
Мысалыға: Объектегі үрдістерді (2.1) теңдікпен өрнектеуге болады.
Мәтіндегі суреттерді сол бөлімге сәйкес нөмірлейді.
Мысалыға: Егер 1.1 суреттің түсініктеме жазбалары болса, онда:
1-сезгіш элемент, 2-өзерткіш, 3- өлшеу құралы
1.1 сурет – Функционалды схема
Егер курстық жобаның Түсініктеме жазбасында кестелер болса, оларды да
сол бөлімге сәйкес нөмірлеу қажет.
Кестенің нөмірі сол жақта, жаңа абзацтан басталады.
Мысалыға:
1.1 кесте. Өлшеу құралдарының тізімі
Егер кесте бір беттен көп болған жағдайда кестенің сол жақ бұрышында
кестенің нөмірі мен оның аты жазылады. Кестенің келесі жалғасында Кестенің
жалғасы деп жазылады.
Графикалық бөлім болса, ондағы сызбалар мен құжаттың мәтіндері ГОСТ
2.104 сәйкес жүргізіледі.
Курстық жобаның барлық сызбалары мен схемаларында, диаграммаларында
арнайы белгілеулер қойылады.
Оның құрылымы төмендегідей:
Мысалыға: ОҚМУ 5В070200 – КЖ 001 КН
Мұндағы: ЮҚМУ – орындаған ұжым; 5В070200 саны – мамандықтың шифры; КЖ –
курстық жоба; 001 – тапсырманың варианты; КН – күндізгі бөлім.
Басқа оқу түрлерін: КН – күндізгі бөлім; АБ - ара қашықтықтағы оқу
бөлімі; ТБ – тездетілінген оқу бөлімі; ҚБ- қысқартылынған оқу бөлімі.
3.1 Түсініктеме жазбаның құрылымы
Түсініктеме жазбаның құрылымы жоғарыда келтірілген. Сондықтан бұл
бөлімде Негізгі бөлімнің құрамына көңіл бөлейік.
Курстық жобаның Негізгі бөлігі жобаның негізін құрайтын болғандықтан
оның мазмұнын келесі ұсынғандай етіп құрастырған жөн болады.
1 Автоматты бақыланатын объектінің технологиялық үрдісінің сипаттамасына
шолу
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Осы бөлімді қарастырған кезде технологиялық үрдістің физика-химиялық
сипаттамалары мен оған сәйкес- ұқсас технологиялық үрдістерге жалпылама
шолу жасалынады.
Сонымен қатар технологиялық үрдістерде жиі қолданылатын негізгі
қондырғылар туралы мәліметтерді де шет қалдырмаған жөн.
Жоларалық интервалдың шамасы -2.
1.1Технологиялық үрдісті автоматты бақылау жүйесін талдау және зерттеу
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Әдебиеттердегі және патенттік ізденістердің мәліметтеріне сүйене отырып,
автоматты бақыланатын өндірістің автоматты бақылау жүйесінің деңгейін
сипаттай отырып, автоматты бақылаудың негізгі мақсаты анықталынады.
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
RSH+H2(RH+H2S.
(1.1)
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Технологиялық үрдіс өте күрделі болғандықтан ... ... .
Жоларалық интервалдың шамасы -2.
1.2 Тақырыпқа байланысты технологиялық үрдістің сипаттамасы
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Бұл бөлімде вариантқа сәйкес технологиялық үрдіс пен оның схемасы
келтіріледі. Технологиялық үрдіске қосымша түсініктемелер мен анықтамаларды
қосуға болады.
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
Сурет 1.2.1. Обдукторлар (қазандықтар)
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
1.1 кесте
Технологиялық параметрлердің шамалары.
ПарамеӨлшПараметрлердің шамасы
трлер ем
бір
ліг
і
НоминалАлдын АвариялықӨлшеу
ала жылдамдығы
MinMaxMinMaxMinMах Min Max
L м 0,12 1,9 0 2.1 2 мч4 мч
0,1
F кг1.52.11.52.11.52.1 1 1.5
сағ кгсакгса
ғ ғ
Т °С 70 7568 7267 69 2 2.2
°С °С
Жоларалық интервалдың шамасы -1.
2 Курстық жобаның мақсаты
Технологиялық үрдісті талдаудың нәтижесінде және өндірістің автоматты
бақылау жүйесінің деңгейінің сипаттамасына сүйене отырып, автоматты
бақылаудың негізгі мақсаты ұсынылады.
Бұл мақсат осы саладағы өндіріс орындарында қолданып келген автоматты
бақылау деңгейіне қарағанда алдыңғы қатарда болуы қажет.
3 Технологиялық үрдістің бақыланатын технологиялық параметрлерін таңдау
және негіздеу
Технологиялық үрдісті талдаудың нәтижесінде сол үрдісті керекті деңгейде
жүргізу үшін бақыланатын технологиялық параметрлерді таңдау және зерттеу
қажет.
3.1 Объектегі бақыланатын температуралардың шамаларын талдау және
таңдау.
3.2 Объектегі бақыланатын сұйықтың шамаларын талдау және таңдау.
3.3 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың қысымдарыңның шамаларын
талдау және таңдау.
3.4 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың шығындарының шамаларын
талдау және таңдау.
3.5 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың концентрацияларының
шамаларын талдау және таңдау.
4. Технологиялық үрдістің бақыланатын технологиялық параметрлеріне
қажетті өлшеу құралдарын таңдау және негіздеу
4.1 Объектегі бақыланатын температуралардың шамаларын өлшейтін
құралдарды негіздеу және таңдау.
4.2 Объектегі бақыланатын сұйықтың шамаларын өлшейтін құралдарды
негіздеу және таңдау.
4.3 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың қысымдардыңың шамаларын
өлшейтін құралдарды негіздеу және таңдау.
4.4 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың шығындарының шамаларын
өлшейтін құралдарды негіздеу және таңдау.
4.5 Объектегі бақыланатын сұйық пен газдардың концентрацияларының
шамаларын өлшейтін құралдарды негіздеу және таңдау.
4.6 Объектегі бақыланатын технологиялық параметрлердің шамаларын
бақылайтын, қалқанда орналасатын (қажет болған жағдайда) құралдарды
негіздеу және таңдау.
4.7 Объектегі бақыланатын технологиялық параметрлердің шамаларын
бақылайтын, жадысында сақтайтын, реттейтін контроллерді негіздеу және
таңдау.
Автоматты бақылауға керекті техникалық құралдарды таңдау мен негіздеуде
осы бөлімде технологиялық үрдістің параметрлерін бақылау үшін керекті
техникалық құралдарды таңдау қажет.
Таңдау кезінде таңдап алынатын сезгіш элементтердің, өзгерткіштердің,
контроллердің, өлшеу құралдарының дәлдігіне, бағасына, кіру мен шығу
сигналдарының түріне, өлшеу шегіне байланысты, шығырытын фирмалардың
мүмкіншіліктеріне және қолданатын ортаның физика-химиялық қасиеттеріне
төтеп беретін құралдарды ұсынған дұрыс.
Осы таңдауға байланысты өлшеу құралдарының спецификациясы
құрастырылады.
5 Автоматты бақылау құралдарының спецификациясы. Осы бөлімде қолданатын
барлық өлшеу құралдарына толығымен сипаттамалар беріледі. Спецификация
функционалды схемаға сәйкес орындалады және арнайы КЕСТЕГЕ енгізіледі.
Спецификацияны топ-тобымен жүргізген ыңғайлы. Мысалыға: теператураны,
қысымды, деңгейді, шығынды, концентрацияны өлшейтін өлшеу құралдарын
топтастырып енгізген дұрыс болдады.
Егер өлшеу құралдарының негізгі сипаттамалары болып есептелінетін
олардың өлшеу шектері мен дәлдіктері өзгеше болған жағдайда әрқайсына өз
алдына сипаттамаларын келтіру қажет.
4 Курстық жобаның графикалық бөлімі
Курстық жобаның графикалық бөлімі стандартты форматтарда (ГОСТ 2.301,
ГОСТ 2.104) орындалады.
Схемаларды, эскиздерді, чертеждарды орындаған кезде арнайы белгіленген
ЕСКД, ЕСТД, ЕСПДС, СПДС, ГОСТ 2.701 және СТ ЮКГУ 4.02-2008 стандарттарына
сәйкес орындалуы қажет.
Жобадағы технологиялық қондырғылардың контурларын функционалды схемада
0.3-0.6 мм, құбырларды 0.4 – 0.6 мм, сезгіш элементтермен байланыс
сызықтарын 0.2-0.3 мм орындау керек.
Функционалды схемада технологиялық үрдістерге қатысы бар қондырғыларды,
мүмкіндігінше, жұмыс істейтін қалпында көрнекті етіп орналастырған тиімді.
Функционалды схемада автоматты бақылауға керекті құралдардың, яғни
сезгіш элементтердің, өлшеу құралдарының, контроллердің кіру мен шығу
нүктелері кез келген бағытан енгізуге және шығаруға рұқсат. Құралдарды
қосатын сызықтар жіңішке, әрі өте қысқа жолмен қосқан дұрыс. Мұндай кезде
өлшеу құралдарын қосатын сызықтар технологиялық үрдіске қатысатын
қондырғыларды да басып өтуге болады.
Қосу сызықтарын шатастырып алмас үшін, оларды үзіп арнайы араб
сандарымен белгілеуге болады.
5 Курстық жобаның тақырыптары мен орындау жолдары
Курстық жобаны орындау белгілі бір тәртіппен орындалады. Ол үшін студент
алдын ала өзінің сынақ кітапшасының соңғы нөміріне сәйкес курстық жобаның
тақырыбын анықтайды, не болмаса, оқытушының рұқстымен, курстық жобаның
варианттары оқытушының журналындағы тізіміне сәйкес таңдалынады(А мен Б
қосымшалары ).
Тақырыпты таңдап алғаннан кейін, осы әдістемелік нұсқауда
көрсетілінгендей курстық жобаның графикалық бөлімі мен түсініктеме
жазбаны орындауға кіріседі.
Сонымен қатар курстық жобаның сапасын арттыру және оның тақырыптарын
өндіріспен байланыстыру үшін студенттерге, әсіресе сырттан оқитын
студенттерге, жобаның тақырыптарын сол өндіріс орындарындағы тақырыптарға
сәйкес бекітіп беруге болады.
6 Курстық жобаны қорғаудың жалпы ережелері
Курстық жобаны қорғау студенттің теориялық білімдері мен практикалық
дағдыларының деңгейін анықтау.
Курстық жобаны қорғау кезінде студент алынған негізгі нәтижелерді
қысқаша баяндайды, ғылыми жетекшінің ескертулеріне және комиссия
мүшелерінің сұрақтарына жауап береді.
Қорғау кезінде студенттің міндеті:
- ұсынылған жобаны еркін білу;
- сандық көрсеткіштері мен ғылыми көздерін білу;
-қолданылатын әдістеменің мәнін, оның кемшіліктері мен ерекшеліктерін
түсіну;
- өзінің қорытындылары мен нәтижелерін негіздей білу;
- комиссия мүшелерінің сұрақтарына жауап бере білу.
6.1 Курстық жұмысты бағалау
Өте жақсы деген бағамен бағаланады егер:
- жобаның мазмұны таңдалған бағытына және жоба тақырыбына сәйкес
келген жағдайда;
- жоба өзекті, өз бетінше орындалған, шығармашылық сипатқа ие, белгілі
жаңалығымен ерекшеленеді;
- қажетті дәрежеде теориялық зерттеу жүргізіліп, оны шешудің әр түрлі
тәсілдеріне талдау жүргізілуі керек;
-ақпараттық қорды біліп, өзекті мәліметтер пайдалана біруі керек;
- мәселе терең және жан-жақты ашылған, материал қисынды келтірілген;
- теориялық ережелер практикамен ұштасуы керек;
- теориялық ұсыныстар іс-тәжірибемен байланыста болуы қажет;
- проблемаларды талдаудың нәтижесінде практикалық ұсыныстар берілуі
керек;
- автордың зерттеу нәтижелерін нақтылайтын салыстыру кестелері,
графиктер, диаграммалар, формулалар келтірілген;
- жоба тақырыбы бойынша библиография, соның ішінде шетел әдебиеттері
кеңінен ұсынылған;
- жобаға арналған қосымшалар автордың жетістіктерін және оның
қорытындыларын нақтылай түсуі қажет;
- жобаның мазмұны мен орындалуы осы әдістемелік нұсқауларда көрсетілген
барлық талаптарға толық сәйкес келеді.
Жақсы деген бағамен бағланады:
- жобаның бағыты тақырыпқа және дайындау бағытына сәйкес келеді;
- жобаның мазмұны тақырыбқа сәйкес келеді;
- жұмыс өзекті, өз бетінше жазылған;
- жобаға теориялық зерттеудің талдауы жасалды;
-жобаның негізгі ережелері жеткілікті теориялық және әдістемелік
деңгейде ашылған;
-теориялық ережелер практикамен байланысты;
- проблеманы сипаттайтын көрсеткіштер берілген;
- тәжірибелік ұсыныстар негізделген;
-қосымшалар сауатты құрастырылған және курстық жобаның ұсыныстарымен
байланыстырыған;
-жобаның тақырыбына сәйкес әдебиеттер тізімі келтірілген. Бірақ курстық
жобаның талаптарына қатысты сәйкессіздіктер мен рәсімдеуде кемшіліктер
бар.
Қанағаттанарлық деген бағамен бағаланады:
- жобаның бағыты тақырыпқа және дайындау бағытына сәйкес келеді;
- жобаның мазмұны мен берілген тақырыпқа сәйкес келмеуі орын алады;
- зерттелетін мәселе негізінен ашылған, бірақ жаңалық, теориялық
тереңдік пен дәйектілікпен ерекшеленбейді;
- материалды баяндау логикасы бұзылған, тапсырмалар толық шешілмеген;
-жобада тақырыпты ашуға қажетті ғылыми әдебиет, ақпараттық деректер
базасы, сондай-ақ зерттеу материалдары толық пайдаланылмаған;
- теориялық ережелер практикамен нашар байланыста, практикалық
ұсыныстар формалды дәлелсіз сипатта;
- қосымшалардың мазмұны қойылған міндеттердің шешімін көрсетпейді;
- жобаны орындауда,безендіруде көптеген дәлсіздіктер бар.
Қанағаттанарлықсыз деген бағамен бағаланады:
- жобаның тақырыбы мамандыққа сәйкес келмейді;
- жобаның мазмұны дайындық бағытына, тақырыбына сәйкес келмейді;
- жобада теориялық-әдістемелік қателер мен негізгі ережелердің үстірт
дәлелдемері ұсынылған;
- курстық жоба компилятивті сипатқа ие;
- автордың ұсыныстары нақты тұжырымдалмаған.
Курстық жобаны қорғау ашық жүргізіледі. Қорытынды бағаларды комиссия
мүшелері топтағы барлық жұмыстар қорғағаннан кейін жаряланады. Қорытынды
бағаның нәтижесі ғылыми жетекшінің пікірін, курстық жобаның мазмұны мен
рәсімделуіне қойылатын талаптарға сәйкестігін, комиссия мүшелерінің
сұрақтарына жауап беруін ескере отырып, қорғау нәтижелері бойынша қойылады.
Курстық жобаның бағасы студенттің сынақ кітапшасына және хаттамаға
қойылады.
7 Пайдаланған әдебиеттері тізімі
7.1Негізгі әдебиеттер
Тапалов Т. Технологиялық процестер мен өндірістерді автоматты басқару.
Оқулық. Алматы, 2000.- 196 с.: ил.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Оқу құралы. Үшінші
рет толықтырылып, қайта өңделді. - Қарағанды., 2019.- 208 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары.: Оқу құралы. Екінші
рет толықтырылып, қайта өңделді. - Шымкент.: М.Әуезов атындағы ОҚМУ, 2010.-
206 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары.: Электронды оқу
құралы. - Шымкент.: М.Әуезов атындағы ОҚМУ, 2010.- 206 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Оқу құралы.-
Шымкент.: М. Әуезов атындағы ОҚМУ, 2007.- 177б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Электронды оқу
құралы.- Шымкент.: М. Әуезов атындағы ОҚМУ, 2017.- 208б.
Тапалов Т. LabVIEW ортасында графикалық программалау: Оқу құралы.
-Қарғанды.- 2019.- 188 б.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен құралдары. Оқу-әдістемелік кешені
(УМКД). М.Әуезов атындағы ОҚМУ Оқу-әдістемелік кеңесі баспаға ұсынған. № 5
хаттамасы, 25.02.2015ж.
Тапалов Т. Мұнай өндірісіндеге технологиялық өлшеулер. Оқу-әдістемелік
кешені (УМКД). М.Әуезов атындағы ОҚМУ Оқу-әдістемелік кеңесі баспаға
ұсынған. № 5 хаттамасы, 25.02.2015ж.
Тапалов Т. Технологические измерения и приборы. УМКД. М.Әуезов атындағы
ОҚМУ Оқу-әдістемелік кеңесі баспаға ұсынған. № 5 хаттамасы, 25.02.2015ж.
Тапалов Т., Сатбаева Ж. Технологиялық өлшеулер мен құралдар, Курстық
жобаға әдістемелік нұсқаулар, (казрус) АТБ кафедрасының отырысында
толықтырылылып (№ 6 хаттама, 06.01.10 ж) бекітілді.
Кулаков М.В. Технологические измерения и приборы для химических
производств. М.: Машиностроение, 1983.- 424 с., ил.
Тапалов Т. Технологиялық өлшеулер мен өлшеу құралдары. Оқу құралы.-
Шымкент.: М. Әуезов атындағы ОҚМУ, 2010.- 220б.
Фарзане Н.Г. Технологические измерения и приборы. М.: Высш.шк., 1989.-456
с.: ил.
Чистяков Н.Д. Сборник задач и вопросов по теплотехническим измерениям и
приборам. М.: Высш.шк.1985 – 345 с.: ил.
Иванова Г.М и др., Теплотехнические измерения и приборы. Учебник для вузов.
М.: Энергоатомиздат, 1984.-232 с., ил.
Справочные материалы фирмы МЕТРАН (Россия), 2022 г.
Справочные материалы фирмы HONEYWELL (США), 2022г.
Справочные материалы фирмы КОМБИТ , 2022 г.
Справочные материалы фирмы FISHER-ROSEMOUT (Германия),2022г.
СТ ЮКГУ 7.11-2010 Стандарт университета. Управления учебно-организационными
процессами.
СТ ЮКГУ 7.08-2010 Стандарт университета, организация и проведение
профессиональной практики студентов.
ДП ЮКГУ 8.04-2008 Документированная процедура. Предупреждающие действия.
МИ ЮКГУ 7.12-2010 Методическая инструкция. Практические, семинарские и
индивидуальные занятия. Общие требования к организации, содержанию и
проведению.
МИ ЮКГУ 7.13-2010 Методическая инструкция. Лабораторные занятия. Общие
требования к организации, содержанию и проведению.
МИ ЮКГУ 7.14-2010 Методическая инструкция. Курсовое проектирование,
содержание, тематика, структура, руководство, оформление, обозначение и
защита курсового проекта (работы).
МИ ЮКГУ 7.15-110 Методическая инструкция. Организация дипломного
проектирования. Дипломная работа.
СТ РК 34.015-2002 Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйелердің
стандарттар кешені. Автоматтандырылған жүйелерді құруға техникалақ
тапсырма.
СТ РК 2.1-2009 Ақпараттық технология. ҚР өлшеулер тұтастығын қамтамасыз
ететін мемлекеттік жүйе. Түсініктер және анықтамалар.
СТ РК 34.002-2002 Ақпараттық технология. Дербес электронды есептеуіш
машиналар.
СТ РК ИСО 5127-2007 Ақпарат және құжатнама. Сөздік. СТ ЮКГУ 4.02-2008
Стандарт университета. Общие требования к построению, изложению и
оформлению документации СМК.
СТ ЮКГУ 7.11-2008 Стандарт университета. Управление учебно-методическими
процессами.
Ефимова И.Е., Тасыбаева Ш.Б., Сабырханов Д.С. Методичекие рекомендации
по разработке Учебно-методических комплексов специальности и дисциплин.
Шымкент. 2008,
МИ ЮКГУ 7.14-2010 Методическая инструкция. Курсовое проектирование.
Содержание, тематика, структура, руководство, оформление, обозначение и
защита курсового проекта (работы).
ГОСО РК 5.03.016-2009 Государственный общеобязательный стандарт образования
Республики Казахстан. Правила выполнения дипломный работы (проекта) в
высших учебных завведениях. Основные положения.
ГОСО РК 5.03.005-2009 Государственный общеобязательный стандарт образования
Республики Казахстан. Правила выполнения дипломной работы (проекта) в
высших учебных заведениях. Основные положения6 утвержденной приказом МОРК
от 31 июля 2009г. №366.
Альбом технологических схем процессов переработки нефти и газа. — Под ред.
Б. И. Бондареижо. -М.: Химия. 1983. — 128 с. ил.
https:dic.academic.rudic.nsfbse 135436Стабилизация
https:ru.wikipedia.orgwikiГидро очистка
https:ru.wikipedia.orgwikiАдсор бция
https:ru.wikipedia.orgwikiВакуу м-дистилляция
https:ru.wikipedia.orgwikiБитум
https:ru.wikipedia.orgwikiАэрос ил
7.2 Қосымша әдебиеттер
1. http:www.metran.ruaboutnewsnew s_546.html
2. www.dipaul.ru.
3. www.stq.rumi.
4. www.mirg.ru.
5. http:www.samson.de
6. http:Www.endress.com.
7. .http:www.dantoss.com.
8. http:www.manotherm.com.
9. http:www.mjk.com.
10. http:Www.larox.com.
11. fittp:www.auma.com.
12. http:www.telemecanique.com.
13. http:www.rockwellautomation.com.
14. http:www.moeller.com.
15. E-mail: ic@danfoss.ru
16. http: www.danfoss.ru
17. www. ru.endress.com
18. info@ru.erdress.com
19. http:www.schneider-electric.ru
20. Технические средства автоматизации химических производств: Справочное
издание В.С. Балакирев и др. -М.: Химия, 1991 г. -272с.
21. С. А. Ахметов. Лекции по технологии глубокой переработки нефти в
моторные топлива: Учебное пособие. — СПб.: Недра, 2007. — 312 с.
22. Амелин А.Г. Автоматизация управления сернокислым производством. М.:
Химия,1975.-242с.
23. Васильев Б.Т. Технология серной кислоты. М.: Химия. –383с.
24. Позин М.Е. Технология минеральных удобрений. М.: Химия, 1983.-334с.
25. Постников Н.Н. Термическая фосфорная кислота. М.: Химия,1970-301с.
26. Семенова В.П. Производство аммиака. М.: Химия,1985-365 с.
27. Мухленов И.П. Основы химической технологии. М.: Высшая школа, 1975-
334с.
28. Альбом технологических схем процессов переработки нефти и газа. — Под
ред. Б. И. Бондареижо. -М.: Химия. 1983. — 128 с. ил.
7.3 Мультимедия
1. Станция NI ELVIS II; макеттік плата EMONA DATEx.
2. LabVIEWFull.
2.Плата EMONA FOTEx функциональные блоки.
3 . Программирование в среде WorkBench.
3. Программирование в среде LabVIEW.
4. Тапалов Т. Аудио-видео дәріс. Термоэлектрлік эффект. 2018ж.
Қосымша А
Курстық жобаның тақырыптары
№1 вариант. Мұнайдан көмірсутек газдарының қалдық мөлшерін алып
тастаудағы қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты бақылау
Мұнайды физикалық тұрақтандыру үрдісі газ компоненттерін жоюға арналған.
Мұнайды тұрақтандыру бұл [37,38] мұнайдан бастапқы газсыздандырудан кейін
көмірсутегі газдарының қалдық мөлшерін және жеңіл сұйық фракцияларды алып
тастау.
Мұнайдың құрамындағы газдардан тазарту үшін мұнайды физикалық
тұрақтандыру үрдісі қолданылады.
Мұнайдың құрамындағы қаныққан булардың қысымы өте жоғары болғандықтан
оның құрамындағы газдар сыртқы ортаның температурасынды бөлініп шығып,
өзімен бірге бензиннің құрамындағы құнды фракцияларын ала кетеді.
Төмендегі кестеде жеңіл көмір текті сутегінің температурасы мен қысымы
келтірілген.
Кесте 1
Температура, 0 10 20 30 40 50
оС
Қысым, МПа
этан 2,312,923,654,50- -
пропан 0,460,620,821,061,341,66
0,100,140,200,270,370,48
н-бутан
Мұнай өндіру орындарында мұнайды тұрақтандыру қондырғысы жұмыс істейді.
Мұнайды тұрақтандыру үшін бір колонналы қодырғылыр қолданылады. Ал екі
колонналы қондырғылыр болса, бір колоннасында мұнай тұрақтандырылады да
екіншісінде – газды бензин тұрақтандырылады. Соңғысы құрамында 1,5 %
(масс.) жоғары ерітілінген газдары бар мұнайларға қолданылады.
1. суретте екі колонналы мұнайды тұрақтандырылатын қодырғының схемасы
келтірілген. Шикізат мұнайы ЭЛОУ резервуарларынан 5 нассостың көмегімен,
жылу алмасу қондырғысы 6, бу қыздырғыш 7 арқылы 60°С температурада 2
бірінші тұрақтандыру колоннасының жоғарғы тарелкаларына тасымалданады.
Колоннадағы артық қысым 0,2 - 0,4 МПа аралығында. Бұл қысым бензиннің
буы сулы конденсатор – мұздатқышта 8 тез конденсациялануына жағдай жасайды.
Мұнай бір тарелкадан екінші тарелкаға төмен қарай аққанда қызуы жоғары
булармен араласуының нәтижесінде жеңіл фракцияларынан ажыратылады.
Колоннаның төменгі бөлігіндегі температура 130—150 °С шамасында. Бұл
температура түтікті пештің 1 бойымен 3 насостың көмегімен тасымалданатын
тұрақты мұнайдың көмегімен орнатылады.
Тұрақты мұнай колоннаның төменгі жағынан 4 насостың көмегімен 6 жылу
алмасу қондырғысы арқылы өткізіліп, өзінің жылуын шикізат мұнайына береді.
Одан ары мұнай 19 ауамен мұздату қондырғысынан өтіп, тұрақты мұнай
резервуарларына келіп түседі. Ол жерден мұнай өңдеу зауыттарына
тасымалданады.
2 колоннаның жоғарғы жағынан шығып жатқан газ бен будың қоспасы, 8
тоңазытқыш-конденсаторда суытылады. Газ конденсатпен бірге 9 газ бен суды
ажыратқышқа келіп түседі. Кептірілген- конденсацияланбаған газдар
(негізінен метан мен этан) газ бен суды ажыратқыштың жоғарғы бөлігінен
қондырғыдан шығарылып тасталынады. 2 колоннадағы және 9 қондырғыдағы
қысымды тұрақтандыру үшін газды шығаратын жердегі құбырға 10 клапан
орнатылады.
Газ бен суды ажыратқыш болса, вертикальды бөлгіштермен жабдықталынған.
Оның бір бөлігінен деңгейі реттелінетін су шығарылады да қалған екінші
бөлігінен 11 насостың көмегімен 17 жылу алмастырғыш арқылы конденсат-көмір
тегінің қоспасы тасымалданады.
Осы жерде қоспа 70°С дейін қыздырылып, 13 тұрақтандырғыш колоннаның
буландырғыш бөлігіне келіп түседі. Колонна 30-32 тарелкадан тұрады. Осы
колоннадағы қысымның шамасы 1,3-1,5 МПа.
Колоннаның 13 жоғарғы бөлінінен газ шығарылады: газдың ауыр бөлігі
(пропан, бутан) 14 сулы тоңазытқыш-конденсаторда суытылады да 15 газды
сеператорда конденсацияланбаған бөлігінен ажыратылады.
Конденсацияланбаған газдың бөлігі газды сеператордың жоғарғы жағынан
шығып, 16 клапан арқылы өтіп, төменгі жағынан 9 газ бен суды ажыратқыштан
шығып жатқан газдармен қосылады.
13 колоннадағы қысымның шамасы 1,2-1,5 МПа. Ол қысым 16 клапанның
көмегімен тұрақталынады.
15 газды сеператордан шығарылатын сұйықтандырылған газ 20 насостың
көмегімен қабылдағышқа жеткізіледі. Газдың бір бөлігі 13 колоннаның жоғарғы
бөлігіндегі тарелкаларға суытқыш есебінде жеткізіледі. Оның көмегімен
колоннаның жоғарғы бөлігіндегі температура 40—50 °С шамасында
тұрақтандырылады.
Ерітілінген газдарды толығымен бөліп шығару үшін колоннаның төменгі
бөлігіндегі температура 120— 130 °С жоғары болуы қажет. Мұндай
температураны ұстап тұру үшін 12 қыздырғыш арқылы тұрақты бензинді айдап
отыру қажет.
Сурет 1. Мұнайдан көмірсутек газдарының қалдық мөлшерін алып тастаудағы
қондырғының технологиялық схемасы
Қыздырғышта бензин 160—180 °С судың буымен (қысымы 0,3—0,5 МПа)
қыздырылады. Қыздырғышта пайда болатын булар 13 колоннаға келіп түседі, ал
сұйықтар болса, яғни бензин 12 аппараттың ішкі бекеттерінен ағып, 17 жылу
алмастырғыштан және 18 тоңазытқыш арқылы өтіп, тұрақты бензин резервуарына
бағытталынады.
Жеңіл мұнайды тұрақтандырудың нәтижесінде одан толығымен метан, этан
және 95 % пропан ажыратылады. Бұл кездегі қаныққан мұнайдың буларының
қысымы (40 °С шамасында) 0,85 МПа дан 0,03 МПа дейін төмендейді. Мұндай
жағдай мұнайды тасымалдау кезінде оның фракциялық құрамының тұрақтылығын
қамтамасыз етеді.
№2 вариант. Сутегі әсерінен дизель отынының дистиллятының химиялық
түрленуіне қолданатын қондырғының технологиялық параметрлерін автоматты
бақылау
Сутегінің әсерімен (гидротазалау) заттардың жоғары қысым мен
температураның сутегінің әсерімен химиялық түрлену үрдісі. Мұнай
фракцияларын гидротазалау тауарлық мұнай өнімдеріндегі күкіртті
қосылыстардың мөлшерін азайтуға бағытталған.
Технологиялық сұлбасы суретте келтірілген дизель отынының дистилляты
[37,39] гидротазалау үшін арналған қондырғы. 2.суретте пештен және бір
реактордан тұратын реакторлық блок, гидротазалынған өнімді тұрақтандыру,
циркуляциялық газдан күкіртсутекті алып тастау, сондай-ақ күкіртсутектен
дистиллятты жуу тұратындығы көрсетілінген. Үрдіс алюмо-кобальтмолибден
катализаторының стационарлық қабатында жүргізіледі.
Гидротазалау-заттардың жоғары қысым және температура кезінде сутегінің
әсерімен химиялық түрлену процесі. Мұнай фракцияларын гидротазалау тауарлық
мұнай өнімдеріндегі күкіртті қосылыстардың мөлшерін азайтуға бағытталған.
1 насостың көмегімен (2.1.сурет) шикізат сутегісі бар газбен 16
компрессордың көмегімен араластырылады. 6 мен 4 жылу алмастырғышта және 2
түтікті пеште қыздырылғаннан кейін, 380—425°С температурамен 3 реакторға
келеді. Реакторға кірер мен шығар жердегі температураның айырмашылығы 10°С
артпауы қажет.
Реакцияға түскен өнім 4,5,6 жылу алмастырғыштарда 160°С дейін суытылып,
газды шикізаттық қоспаны қыздырады.
Газды шикізаттық қоспа одан әрі 7 аппаратта ауаның көмегімен суытылады.
Сонан соң 38°С дейін 8 сулы тоңазытқышта суытылады.
Жоғарғы қысымда істейтін 9 сеператорда тұрақсыз гидрогенизат газдан
бөлінеді. Сеператордың төменгі жағынан гидрогенизат 10 жылу алмастырғышта
240°С дейін қыздырылып, 5 жылыу алмастырғыш арқылы 11 тұрақтандыратын
колоннаға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz