Паскаль тілінің негізгі операторлары

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

I. ПАСКАЛЬ ТІЛІНІҢ НЕГІЗГІ ОПЕРАТОРЛАРЫ

1. 2. Енгізу операторлары5

1. 1 Меншіктеу операторы. 7

1. 3 Жазу операторы Write . . . 9

1. 4 Тармақталу операторы13

1. 5 Таңдау операторы16

1. 6 Шартсыз өту операторы. . 20

ҚОРЫТЫНДЫ 22

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . 23

ҚОСЫМШАЛАР

Қосымша А. Программа листингі24

Қосымша Б. Блок-схемалар және суреттер . . . 26

КІРІСПЕ

Экранда символдардың шығуы мен түзілуі монитордың видеоадаптерінің жұмысына байланысты болады. Компьютерде орнатылған видеоадаптердің көмегімен символдарды текстік немесе графиктік режимде шығаруға болады.

Көптеген программаларда текстік мәліметтерді Read, Readln, Write, Writeln процедураларының көмегімен енгізу-шығару программаның көрнекі және ыңғайлы болып шығуына жеткіліксіз болып табылады. Сондықтан Turbo Pascal-да текстік режимде жұмыс істеу үшін қолданылатын арнаулы функциялар мен процедуралар қарастырылған. Олар арнаулы CRT (Cathode Ray Tube display - электронды-сәулелі дисплей) библиотекалық модулі құрамында жазылған. Оларды текстік режимде жұмыс істеуге пайдалану үшін программаның басында CRT модулін USES қызметші сөзінде жазып кету керек. Сонда ғана программалауда CRT модулінің барлық процедуралаы мен функцияларын пайдалануға болады.

Текстік режим кодтық кестенің барлық символдарын экранға шығару үшін қолданылады. Текстік режимнің ең кішкене өлшем бірлігі символ болып табылады. Символдар бірнеше пиксельдерден (нүкте) құралады. Экранда символдар мен терезелердің әртүрлі шығу режимдерін компьютерде орнатылған адаптерлердің типтері анықтайды. Қазіргі шығып жатқан видеоадаптерлердің барлығы да текстік режимде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

I. ПАСКАЛЬ ТІЛІНІҢ НЕГІЗГІ ОПЕРАТОРЛАРЫ

Паскаль программасының негізгі бөлімі бір-бірінен нүктелі үтір (; ) символымен ажыратылған операторлар тізбегі түрінде жазылады.

Оператор - деп белгілі бір шамалармен жүргізілетін амалдардың орындалу жолдарын керсететін нұсқауды айтады. Операторлардың жай және күрделі түрлері болады. Құрамына басқа операторлар кірмейтін операторлар жай операторлар деп аталады. Олар: меншіктеу, программа басқа кез келген жеріне шартсыз өту, процедураны шақыру және бос әрекетті операторлар.

Күрделі операторлар басқа операторлардан алынған қүрылымдардан және алдын ала анықталған белгілі бір ережеге сай құрылады. Күрделі оператордың түрлеріне құрмалас, тармақталу, таңдау, қайталау операторлары жатады. Құрмалас операторлар бірнеше жай операторлар тізбегінен тұрады да, Веgin, Еnd қызметші сөздерімен шектеліп, соңынан нүктелі үтір (; ) символы қойылады.

Жазылуы: Веgin

<1-ші оператор >;

<2 -ші оператор >;

…. ;

<N-ші оператор>;

Еnd.

Бұл жағдайда Веgіп, End қызметші сөздері операторлық жақша деп аталады. Ал операторлар программадағы орналасу ретімен орындалады.

1. 1 Меншіктеу операторы.

Кез келген программалау тілінің негізгі операторларының бірі болып меншіктеу операторы саналады. Меншіктеу белгісі (:=) . Бұл оператор бойьінша берілген өрнектің нәтижесі табылып, оның мәні белгілі бір айнымалыға меншіктелінеді. Айнымалы меншіктеу белгісінің (:=) сол жағына, өрнек оң жағына жазылады-

Жазылу жалпы түрі: <айнымалы> := <өрнек>;

1-сурет. Меншіктеу операторының жалпы құрылымы

Өрнектің нөтижесі мен айнымалы негізінде бір типті болуы керек. Бір ғана ерекше жағдай - айнымалының нақты, өрнектің бүтін типті болуы. Бұл жағдайда өрнектің нәтижесінің типі нақты типке өзгертіліп, айнымалыға меншіктеледі.

2-сурет. Меншіктеу операторының дұрыс жазылу үлгісі

3-сурет. Программада амалдардың орындалу тәртібі.

1. Мысал. Егер айнымалылар төмендегідей сипатталса:

Vаг

I, j, k: integer;

А, Ь, с: геаl;

X, у: сhаг;

L, f: bооlean;

Онда келесі меншіктеу операторлары орынды:

І:=к+і div j ; А:= b/с; Ғ:= (а=Ь) аnd (а<с) ;

b:= а+b; Х:=у; І:= k*j mod 2;

Соңғы оператордағы өрнектің бүтін типті нәтижесі і нақты типті айнымалысына меншіктелген. Керісінше, өрнектің нақты типті нәтижесін бүтін типті айнымалыға меншіктеуге болмайды, яғни і:=а*b/с д9рыс жазылмаған.

Нақты типті шаманы бүтін типті айнымалыға меншіктеу қажет болған жағдайда арнайы round немесе trипс функцияларын пайдалану керек.

round функциясы нақты шаманы дөңгелектеп, бүтін шамаға айналдырады мысалы, round (0. 35) =0,
round (1. 85) = 2, round (-3. 14) = -3, round (-3. 89) = -4.
trипс функциясы нақты шаманың бүтін бөлігін ғана алып, бүтін типті шамаға айналдырады, мысалы: trипс (0. 85) =0; trипс (1 85) =1; trипс (-3. 14) =-3; trипс (-3. 85) =-3. Жоғарыда қарастырылған мысалға байланысты бұл функцияларды келесі түрінде пайдалануға болады: i:= round (а*b/с) ; і:= trипс (а*b/с) ;

Меншіктеу белгісінің сол жағындағы айнымалы оң жағындағы өрнектің мүшесі ретінде кездесуі де мүмкін, онда өрнек есептелгенде, айнымалының ескі (бүрынғы) мәні алынады да, оператор орындалған соң айнымалы жаңа мән қабылдайды, мысалы: i: =i+1; k:=і+. j;

1. 2. Енгізу операторлары

Компьютерде ең қарапайым есепті шығарғанда да мәліметтерді енгізу-шығару операцияларынсыз тынбайды. Кез келген программа қандай да бір мәліметтерді өңдеу негізінде нәтиже береді. Өңделетін мәліметтер сыртқы құрылымдардан шығып, компьютер жадына орналастырылады, ал нәтиже, керісінше, жадыдан сыртқы құрылымға беріледі. Паскаль тілінде пайдаланушы мен компьютердің мәліметтер алмастыру процесі программаның параметрлері болып қарастырылатын Input және Output стандартты файлдарының кемегімен іске асырылады. Программада өңделетін мәліметтерді Input файлынан оқиды да, өңделу нәтижесін Output файлына жазады. Стандартты Input файлы ретінде клавиатура, Output - файлы ретінде дисплей тағайындалған. Олар программаның параметрлеріндс корсестілмеуіде мүмкін. Жалпы, файлдардан мәліметтерді оқу және оларға жазу әрекеттерін read, writh, readln, writeln операторлары орындайды. Әзірше біз осы операторлардың мәліметтерді клавиатурадан енгізуде және дисплейге шығаруда пайдалану жолдарын қарастырамыз.

4-сурет. Енгізу операторы.

Оқу операторы Read ~ программада өңделетін мәліметтердің берілген мәндерін оқып, операторда көрсетілген айнымалыларға меншіктейді.

Жазылуы: Read (<айнымалылардың идентификаторлары>) ;

Айнымалылардың идентификаторлары бір бірінен үтірмен ажыратылады.

Read операторы орындалғанда, программа жұмысын тоқтатьш, мәндердің клавиатурада терілуіне мүмкіндік береді. Мәндер міндетті түрде операторда айнымалылардың көрсетілу ретіменен, араларына ең болмағанда бір бос орын тасталып теріледі де, соңынан Enter (_) клавишы басылады. Мысалға, төменде программа үзіндісін келтірейік:

2 Мысал.

Vаг

А: геа1;

і: integer; x: char;

begin

Read (x, I, a)

….

1-кесте. Мәндердің терілуінің түрлері.

Бірінші жағдайда еңгізу операторы дұрыс орындалып, х, і, а айнымалыларына өздерінің типтеріне сейкес n, 30, 0. 1 мәндерін қабылдайды. Екінші түрінде а айнымалысының типі нақты, ал оған сәйкес мән ‘n’ символдық типті болғандықтан қателік туғызады. Егер бірнеше read операторы қатар жазылса, оларға қатысты мәндерді бір жолда тере беруге де болады.

ReadLn операторы Read операторындай, бірақ ReadLn oператорлары қатар жазылса, әрбір келесі енгізу операторына қажетті мәндер міндетті түрде жаңа жолдан терілуі керек. Мысалы, келесі екі программаның үзіндісінде бастапқы мәліметтердің клавиатурадан енгізілу жолдарын қарастырайық.

2-кесте. Мәндерді енгізу жолдары.

Бірінші жағдайда а, b, с, d айнымалылардың мәндерін бір жолда теруге болады, екінші жағдайда а, b айнымалыларының мәндері терілгеннен кейін Enter клавишасы басылып с, d айнымалыларының мәндері жаңа жолдан теріледі.

1. 3 Жазу операторы Write

Жазу операторы Write программадағы өрнектердің, мәліметтерді өңдеудің нәтижесін экранға шығарады.

Жазылу жалпы түрі: Write (<өрнектер>) ;

Өрнектер (тұрақты, айнымалы, тізбек, . . . ) үтір символымен бір бірінен ажыратылады.

Мысалы:

Write (102) ; {өрнек тұрақты түріндс берілген}

Write (x+y/c) ; {өрнектің нәтижесі шығарылады}

Write ('Нәтиже', а) ; {тізбек және айнымалы түрінде}

Write (y(i) ) {өрнек индексті айнымалы түрінде}

Мәліметтерді баспаға шығаруды белгілі бір үлгімен ұйымдастыруға да болады. Write операторында баспаға шығарылатын мәлімсттер төмендегі үлгілердің бірімен жазылады:

Q Q:m Q:m:n,

мұндағы:

Q - нәтижесі баспаға шығарылатын өрнек. Өрнек типі бүтін, нақты, байттық, логикалық, символдық типтердің біріне жатады.

m, n - бүтін типті өрнектер;

m - мәлімет жазылатын аймақтың жалпы ұзындығы;

n - нақты типті сандарды жазуда ғана пайдаланып, санның үтірден кейінгі позицияларын көрсетеді, яғни соңғы үлгі нақты типке ғана қолданады.

Нақты типтен басқа типті мөліметтер Q, Q:m үлгілерімен беріледі; бірінші жағдайда Q өрнегінің нәтижесі солдан оңға қарай, екінші жағдайда көрсетілген аймақтың оң жағынан ығыстырылып жазылады.

5-сурет. Баспаға шығару операторы.

Төменде корсетілетін форматтарда белгілердің мағынасы:

I, р, q - бүтін; R - нақты; _ - бос орын белгісі. Мысалдар.

6-сурет. Баспаға шығару форматтары.

3-кесте. Мәндерді баспаға беру.

4-кесте. Нәтижені ұзындығы р-ға тең болатын өрістің оң жак шетіне І:р форматы бойынша шығару:

5-кесте. Нәтижені R:p:q форматы бойынша шығару (0<=q<=24) ;

Writeln операторы write операторы тәрізді, тек оператордағы соңғы мәлімет экранға жазылғаннан соң, курсор келесі жолдың басына орналасады.

Енді экранға мәліметтерді шығару мысалдарын қарастырайық. Әр опреатордан соң мәліметтердің экранға қандай түрде жазылатыны түсініктеме түрінде келтірілген.

7-сурет. Шығару операторы және компиляция нәтижесі.

3 Мысал.

Program write_1;

Var

I, j, k: integer;

a, b, c: real;

X, y: char;

L: Boolean;

begin

I:=111; j:=2; k:=47; a:=-0. 1; b:=237. 46; c:=0. 0005;

X:=’d’; y:= ‘b’;

Write (i) ; {*111*}

Write (i, j, k) ; {*111247 *}

Writeln (i:4, j:3, k:4) ; {*111 2 47 *}

Writeln (i+k/j) ; {*5. 78E-04*}

Writeln (b, c) ; {*3. 3746000E-0257E-04*}

Writeln (a:5:1, b:8:2, c:8:3) ; {*-0. 01 237. 46 0. 0005*}

Writeln (‘Паскаль’) ; {*Паскаль*}

Writeln (‘Паскаль’:10) ; {* Паскаль*}

Write (i=j) ; {*False*}

Write (i=j:7) ; {* False*}

Write (x, y) ; {*db*}

Write (x:3, y:3) ; {* d b *}

end.

Бұл программа орындалғанда операторының орналасуына байланысты мәліметтер үш жолға жазылады.

4 Мысал. А тауарының құны А = 2750 теңге. С тауарының құны B тауарының құнының 26% құрайды, ал В тауарының құны А тауарының 7 % құрайды. А тауарының құны 100% қымбаттаған кездегі А, В, С тауарлардың құнын табу керек.

Бұл мысалды шығару кезінде екі түрлі мәліметтер кездеседі, олар:

Бастапқы берілгендер: SA=2750 - А тауарчнчң бастапқы құны;

Нәтиже: А тауарының құны - SA;

В тауарының құны - SB;

С тауарының құны - SC.

Есепті шығару үшін берілген шарттарды қолдану керек: А тауары 100 %-ға қымбаттады. Яғни оның жаңа құны келесі формуламен анықталады: SA = 2*SA; В тауарының құны SB = 0. 07*SA формуласымен анықталады; ал С тауарының құны SC = 0, 26*SB формуласымен есептеледі. Бұл есепті шығаратын программаны келтірейік:

Program baga;

Const

SA=2750;

Var

SA, SB, SC: real;

Begin

SA:=SA*2;

SB:=0. 07*SA;

SC:= 0. 26*SB;

Wrireln(‘SA=’, SA, ‘SB=’, SB, ‘SC=’, SC) ;

End.

1. 4 Тармақталу операторы

Қадамдардың тізбектеп орындалуы кейбір шарттарға байланысты болатын алгоритмдерді тармақталу алгоритмдері деп атайды.

Егер де есептеу процесінің орындалу барысы қандай да бір шарттың орындалуына байланысты болса, онда бұл процесс тармақталу процесі болып табылады. Ал бұл есептеу процесінің алгоритмі тармақталу құрылымды және де әрекеттердің бағыты олардың тармақтары деп аталады.

Алгоритмнің маңызды ерекшеліктерінің бірі - нәтижеге жету нұсқауларын нақтыландырмай, пайдаланушыға өз іс-әрекеттерінің мазмұнын ақылға салып пайымдауын қажет еткізбеуі. Мысалы, пайдаланушы А, В, С тауарларының жаңа құнын қалай есептеу керектігін ойламай-ақ, жоғарыда құрылған нұсқаулар тізбегінен тұратын алгоритмді орындай беруіне болады.

Тармақталу операторы көрсетілген шартқа байланысты құрамына кіретін операторлардың орындалу/орындалмауын қамтамасыз етеді.

Жазылуы: If <шарт> then <1 оператор> else <2 оператор>;

Мұндағы: - 1 оператор, 2 оператор - жай немесе құрама операторлар болуы мүмкін;

- шарт - кез келген қатынас операциясы немесе логикалық өрнек.

Бұл оператордың жұмысы төмендегі суретте көрсетілген.

True False

ақиқат жалған

8-сурет. Шартты тармақталу

Мұндағы шарт логикалық өрнек болғандықтан, ақиқат (true) немесе жалған (false) нәтижелерінің бірін ғана қабылдай алады. Осы нәтижеге сәйкес операторлар тобының біреуі таңдалып алынады. Шарт қатынас немесе логикалық өрнектер түрінде жазылады.

Мысал. If x>=0 then writeln (‘x-оң сан’)

else writeln (‘x-теріс сан’)

Мұнда тармақтарынан соң жазылған операторлар - жай операторлар.

Тармақталу операторларында шарттар күрделі де болуы мүмкін. Күрделі шарт логикалық амалдардың (and, or, not) көмегімен құрылады. Келесі мысалдарда шарттың күрделі түрін және тармақтарынан соң орналасқан операторлардың құрмалас болып қалуын қарастырайық. сонымен қатар тармақталу операторларының бірінің ішіне бірінің сатылап орналасу жолдарының бір вариантын көрсетейік.

5 Мысал. Екі бүтін сан енгізіп, экранға олардың үлкенін шығару.

Шығару амалы: бірінші сан екінші саннан үлкен болса, біріншісін, ал егер кіші болса екіншісін экранға шығару.

Ерекшелігі: атқарушының әрекеті кейбір шарттардың орындалуына байланысты болады ( егер …әйтпесе … ) .

program qq;

var a, b, max: integer;

begin

writeln(‘Екі бүтін сан енгіз') ;

read ( a, b ) ;

if a > b then begin

max:=a;

end

else begin

max:=b;

end;

writeln (‘Екі санның үлкені', max) ;

end.

9-сурет. Екі санның үлкенін табудың блок-схемасы.

6 Мысал. x, y сандары берілген. егер осы сандар теріс болса, оларды абсолют шамаларымен айырбастаңыз; біреуі ғана теріс болса, әрқайсысын 0, 5-ке көбейтіңіз; екеуіде оң болса, оларды 10 есе арттырыңыз.

Бастапқы берілгендер: x, y - кез келген нақты сандар;

Нәтиже: x пен y-тің өңделген мәндері;

Осы мысалды шығаруға арналған программа:

Program M4;

Var

x, y:real;

Begin

Read (x, y) ;

If (x<0) and (y<0) {*егер x-те, y-те теріс болса*}

then {*сыртқы If-тің тармағы*}

Begin

x:= abs(x) ;

y:= abs(y) ;

End;

else {*сыртқы If-тің тармағы *}

If (x<0) or (y<0) {*екеуінің біреуі теріс болса*}

then {*ішкі If-тің тармағы*}

Begin

x:= x+0. 5;

y:= y+0. 5;

End;

else {*ішкі If-тің тармағы*}

Begin {*бұл тармақ - екеуіде оң*}

x:= x*10; {*болғанда орындалады*}

y:= y*10;

End;

write (x, y) ;

End.

Мұнда ішкі және сыртқы тармақталу операторлары бағыттамалармен, осы оператордың тармақтарындағы құрмалас операторлар фигуралы жақшалармен көрсетілген. программа end сөзінен кейін қойылған «; » символына назар аударыңыздар. Бұл «; » символы тармақталу операторларының соңын көрсетеді. «; » символы дұрыс қойылмауы, тармақталу жүйесін бұзады да, программада қателік тудырады немесе нәтиженің дұрыс табылмауына әсер етеді.

Тармақталу операторлары кейбір жағдайларда қысқаша түрде қолданылады.

Жазылуы: If<шарт> then <оператор>;

Жай түрде тармақталу операторы шарттың нәтижесі «ақиқат» болса операторды орындайды да, «жалған» болған жағдайда if операторының сыртына шығып кетеді. Шартты оператордың қысқа түрінің орындалуын келесі схемедан (13-сурет) көруге болады.

True False

ақиқат жалған

10-сурет. Тармақталу операторының қысқа түріндегі орындалуы

7-мысал. Кез келген екі сан берілсін. Егер бірінші санның абсолют шамасы екінші санның абсолют шамасынан артық болса, онда біріншісін бес есе азайту керек, әйтпесе екі санды да өзгеріссіз экранға шығару керек.

Бұл мысалдың программасытөменде келтірілген.

Program M7;

Var

x, y: real;

Begin

read (x, y) ;

If abs (x) > abs (y) then x:=x/5;

write (x, y) ;

End.

1. 5 Таңдау операторы

Таңдау операторы. Таңдау операторы case - of тармақталу if операторының жалпыланған түріне жатады. Бұл оператор бірнеше мүмкін болатын жағдайдың біреуін таңдап алуға өте ыңғайлы. Оператор көрсеткіштен және әрқайсысы бір немесе бірнеше таңдау тұрақтыларымен таңбаланған операторлар тізбегінен тұрады.

Жазылуы: Case <көрсеткіш> of

< тұрақтылар 1-тізімі >:< 1-оператор >;

< тұрақтылар 2-тізімі >:< 2-оператор >;

. . .

< тұрақтылар N-тізімі >:< N-оператор >;

Else < оператор >

End;

Мұндағы көрсеткіш нәтижесі нақты типтен басқа кез келген жай тип болатын өрнек.

Таңдау операторы орындалғанда, алдымен көрсеткіштің мәні табылып, сол мәнге сәйкес таңбалы оператор орындалады. Егер де көрсеткіштің мәні бірде-бір таңбаға сәйкес келмесе, else қызметші сөзінен кейінгі оператор орындалады. Әрбір тізімдегі таңдау тұрақтыларының саны әрқалай болуы мүмкін, олар бір-бірінен үтір арқылы ажыратылады немесе аралықпен көрсетіледі. Таңдау тұрақтыларының типі көрсеткіштің типімен міндетті түрде сәйкес келуге тиіс. Төменде case операторының жазылу түрлеріне мысалдар қарастырылады.

Таңдау тұрақтылары аралық типпен берілген:

Case N of

1…10: Writeln (N:4, ‘саны 1-10 аралығында жатады’) ;

11…20: Writeln (N:4, ‘саны 11-20 аралығында жатады’) ;

21…30: Writeln (N:4, ‘саны 21-30 аралығында жатады’) ;

Else Writeln (N:4, ‘саны бақылау аралығында жатпайды’) ;

End;

Көрсеткіш бүтін типті болса:

Case N of

1: Z:=N+10;

2: Z:=N+100;

3: Z:=N+1000;

End;

Көрсеткіш аталу типті болса:

Var

season: (winter, spring, summer, autumn) ;

Begin

….

Case season of

Winter: Writeln (‘қыс’) ;

Spring: Writeln (‘көктем’) ;

Summer: Writeln (‘жаз’) ;

Autumn: Writeln (‘күз’) ;

end;

8 Мысал. Таңдау операторына есеп: Ай нөмірін енгізіп, осы айдағы күндердің санын шығару.

Шығарылуы: Айдағы күндер саны

28 күн - 2 (ақпан)

30 күн - 4 (сәуір), 6 (маусым), 9 (қыркүйек), 11 (қараша)

31 күн - 1 (қаңтар), 3 (наурыз), 5 (мамыр), 7 (шілде), 8 (тамыз), 10 (қазан), 12 (желтоқсан)

Ерекшелігі: Екі нұсқаның емес, айдың нөміріне сәйкес бірнеше нұсқаның бірін таңдау.

11-сурет. Ай нөмірін енгізіп, осы айдағы күндердің санын шығарудың блок-схемасы.

Программасы

program qq;

var M, D: integer;

begin

writeln(‘Айдың нөмірін енгіз:') ;

read ( M ) ;

case M of

2: begin D := 28; end;

4, 6, 9, 11: begin D := 30; end;

1, 3, 5, 7, 8, 10, 12: D := 31;

else D := -1;

end;

if D > 0 then

writeln(‘Бұл айда ', D, ' күн. ')

else

writeln('Айдың нөмірі дұрыс емес') ; end.

Таңдау операторының ерекшеліктері:

Бұл тақырыптың мақсаты, Паскаль тілінде сызықтық және тармақталу есептеу процесстерін программалау тәсілдерімен танысып, жүйелі программалау тілдеріне сәйкес болып табылатын қарапайым программалау технологияларын игеру болатын. Сондықтан, төменде келтірілген бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындағанды жөн санаймыз.

1. 6 Шартсыз өту операторы.

Шартсыз өту операторы, бос оператор . Паскаль тілінде кез келген оператор таңбалануы да мүмкін. Таңба (метка) оператордың алдына қойылады да, одан қос нүкте арқылы ажыратылады. Мысалы, 21 таңбасымен белгіленген Write(x) операторы былай жазылады: 21:Write (x) . Таңба оператордың орындалуына әсер етпейді.

... жалғасы

Паскаль тілінің алғашқы түсініктері

Turbo Pascal тілінің операторлары

Паскаль тілінде сызықтық программалармен жұмыс

Turbo Pascal тілінің операторлары жайлы

Программалау тілі командаларының ортасы

Алгоритм, программа ұғымдары

ТИПТІҢ АТЫ ТИП

Есептеу техникасынан дәрістер

Turbo Pascal 7.0 интегралдық программалау ортасын пайдалану

ПАСКАЛЬ БАҒДАРЛАМАЛАУ ТІЛІНІҢ ГРАФИКАЛЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс