Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
1.1. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың формалары, олардын әртүрлілігі мен
дамуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
1.1.1 Оқытуды ұйымдастыру формалары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.1.2 Сабақтың құрылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
1.2. Оқыту үрдісінде қолданылатын әдістер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.1 Оқытудағы инновациялық әдістер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.3 Педагогикалық технологиялардың жіктелуі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1. Информатика пәнінің әдістемесі мен оқыту технологиясы . . . . . . . . . . . . 21
2.2. Информатиканы оқыту формалары мен әдістері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.2.1 Информатиканы оқыту әдістері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.3. Информатика пәні бойынша үй жұмысы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.3.1.Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
2.4. Информатиканың заманауи сабағы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
2.4.1. Информатика сабағының құрылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.4.2. Информатикадан заманауи сабақтардың формалары мен
құрылымдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.4.3 Сабақтың үшбірлік мақсаты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2.4.4 Сабаққа қойылатын талаптар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.5. Танымдық ойындар түрінде өткізілген сабақтар үлгісі . . . . . . . . . . . . . . . .46
3.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
4.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
1.1. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың формалары, олардын әртүрлілігі мен
дамуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
1.1.1 Оқытуды ұйымдастыру формалары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.1.2 Сабақтың құрылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
1.2. Оқыту үрдісінде қолданылатын әдістер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.1 Оқытудағы инновациялық әдістер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.3 Педагогикалық технологиялардың жіктелуі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1. Информатика пәнінің әдістемесі мен оқыту технологиясы . . . . . . . . . . . . 21
2.2. Информатиканы оқыту формалары мен әдістері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.2.1 Информатиканы оқыту әдістері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.3. Информатика пәні бойынша үй жұмысы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.3.1.Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
2.4. Информатиканың заманауи сабағы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
2.4.1. Информатика сабағының құрылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.4.2. Информатикадан заманауи сабақтардың формалары мен
құрылымдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.4.3 Сабақтың үшбірлік мақсаты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2.4.4 Сабаққа қойылатын талаптар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.5. Танымдық ойындар түрінде өткізілген сабақтар үлгісі . . . . . . . . . . . . . . . .46
3.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
4.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында нәтижеге бағытталған білімге тек мұғалімнің кәсіби біліктілігі арқылы жетуге болатындығы айрықша сөз етілген. Яғни өмірге жаңа тұрпатты педагог керек. Ал бүгінгі жаңа формациядағы педагог ізденімпаз, өзіне-өзі талап қоя білетін, кәсіби-құзырлылық және шеберлік деңгейі жоғары, рухы биік, даралық сапалары жетілген, шығар тауы биік маман болу қажет. Бүгінгі педагог білім мен ақпаратты тасымалдаушы ғана емес, ол Тәуелсіз Қазақстанның білім жүйесін әлемдік деңгейге бағыттау мақсаты туындап жатқан қазіргі таңда педагогтік мамандыққа қойылатын талаптарға жауап бере алатын, білім мен іс-әрекетін ұйымдастыру іскерлігінің жоғары деңгейіне ие маман болуы тиіс. Сондықтан да 12 жылдық мектеп мұғалімдерінің алдында күрделі міндеттер тұр.
Бүгінде жаһандану заманында жас ұрпаққа әлемдік стандартқа сәйкес білім беру мәселесі республикамызда ғылыми-педагогикалық тұрғыда ізденіспен әлемдік жинақталған тәжірибеге, отандық қол жеткен табыстарды саралай отырып, ұлттық ерекшеліктерді ескере, оқыту мен тәрбелеуді жаңаша ұйымдастыруымен көкейкесті мәселе болып отыр.
Қазіргі орта мектеп орынында оқытудың белгілі бір әдістемелік дәстүрлері қалыптасуына қарамастан, оқытудың жаңаша әдістері мен формаларын іздестіру, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту жолдарын, коммуникативтік қабілетін, адамдарды басқара білу қабілетін дамыту жолдарын іздестіру әрекеттері жүріп жатыр. Атап айтқанда, іргелі пәндерді оқыту мәселесіне жаңаша әдістер керек, өйткені, бүгінгі әлемдік өндірістік технология барысында ғылыми жетістіктерді пайдалануда.
Жаңа 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуге байланысты «Информатика» пәнін оқытудың әдістемелік жүйесі қайта қарастырылуда. Соңғы он шақты жыл ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы, программалау курстарын оқу процесіне енгізудің алғашқы қадамдарынан бастап оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі мәселелеріне дейін шешілуде, оларға байланысты ғылыми-әдістемелік тұжырымдар жасалуда.
Сондықтан бұл проблеманы шешу мәселесі ұсынылып отырған «12 жылдық мектеп жағдайында информатиканы оқытуды ұйымдастырудың формалары» атты дипломдық жұмыстың өзекті мәселесі болып отыр.
Зерттеу нысаны - жалпы білім беретін мектептегі және 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында пәндерді оқыту үрдісінің әдістемесі.
Пәндік зерттеу – Информатика пәнін оқытуды ұйымдастыру формаларын қалыптастыру проблемалары.
Зерттеу мақсаты – информатиканы оқытуды ұйымдастыру әдістері мен формаларының педагогикалық негіздемесін жасап, оларды оқу үдерісінде қолдану жолдарын ұсыну, осы мәселелерді шешу бойынша электрондық әдістемелік нұсқауды жобалау және құру.
Зерттеу міндеттері:
- Жалпы білім беретін орта мектепте информатиканы оқытудың әдістемелік жүйесін қалыптастыру принциптерін зерттеп, анықтау;
- информатиканы қосымша оқытудың мақсаттары мен міндеттерін анықтау;
- информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мазмұны мен құрылымын анықтау;
- 12 жылдық білім беруге көшуде информатика пәні бойынша оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын ұйымдастыру формаларын анықтап, оларды өткізудің әдістемелік жолдарын көрсете отырып, пән мұғалімдері мен мамандық бойынша оқитын жоғарғы курс білімгерлеріне арналған әдістемелік электрондық құралын жобалау және құру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, суреттер және кестелермен қамтылған екі бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
Қазақстан Республикасы 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында нәтижеге бағытталған білімге тек мұғалімнің кәсіби біліктілігі арқылы жетуге болатындығы айрықша сөз етілген. Яғни өмірге жаңа тұрпатты педагог керек. Ал бүгінгі жаңа формациядағы педагог ізденімпаз, өзіне-өзі талап қоя білетін, кәсіби-құзырлылық және шеберлік деңгейі жоғары, рухы биік, даралық сапалары жетілген, шығар тауы биік маман болу қажет. Бүгінгі педагог білім мен ақпаратты тасымалдаушы ғана емес, ол Тәуелсіз Қазақстанның білім жүйесін әлемдік деңгейге бағыттау мақсаты туындап жатқан қазіргі таңда педагогтік мамандыққа қойылатын талаптарға жауап бере алатын, білім мен іс-әрекетін ұйымдастыру іскерлігінің жоғары деңгейіне ие маман болуы тиіс. Сондықтан да 12 жылдық мектеп мұғалімдерінің алдында күрделі міндеттер тұр.
Бүгінде жаһандану заманында жас ұрпаққа әлемдік стандартқа сәйкес білім беру мәселесі республикамызда ғылыми-педагогикалық тұрғыда ізденіспен әлемдік жинақталған тәжірибеге, отандық қол жеткен табыстарды саралай отырып, ұлттық ерекшеліктерді ескере, оқыту мен тәрбелеуді жаңаша ұйымдастыруымен көкейкесті мәселе болып отыр.
Қазіргі орта мектеп орынында оқытудың белгілі бір әдістемелік дәстүрлері қалыптасуына қарамастан, оқытудың жаңаша әдістері мен формаларын іздестіру, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту жолдарын, коммуникативтік қабілетін, адамдарды басқара білу қабілетін дамыту жолдарын іздестіру әрекеттері жүріп жатыр. Атап айтқанда, іргелі пәндерді оқыту мәселесіне жаңаша әдістер керек, өйткені, бүгінгі әлемдік өндірістік технология барысында ғылыми жетістіктерді пайдалануда.
Жаңа 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуге байланысты «Информатика» пәнін оқытудың әдістемелік жүйесі қайта қарастырылуда. Соңғы он шақты жыл ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы, программалау курстарын оқу процесіне енгізудің алғашқы қадамдарынан бастап оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі мәселелеріне дейін шешілуде, оларға байланысты ғылыми-әдістемелік тұжырымдар жасалуда.
Сондықтан бұл проблеманы шешу мәселесі ұсынылып отырған «12 жылдық мектеп жағдайында информатиканы оқытуды ұйымдастырудың формалары» атты дипломдық жұмыстың өзекті мәселесі болып отыр.
Зерттеу нысаны - жалпы білім беретін мектептегі және 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында пәндерді оқыту үрдісінің әдістемесі.
Пәндік зерттеу – Информатика пәнін оқытуды ұйымдастыру формаларын қалыптастыру проблемалары.
Зерттеу мақсаты – информатиканы оқытуды ұйымдастыру әдістері мен формаларының педагогикалық негіздемесін жасап, оларды оқу үдерісінде қолдану жолдарын ұсыну, осы мәселелерді шешу бойынша электрондық әдістемелік нұсқауды жобалау және құру.
Зерттеу міндеттері:
- Жалпы білім беретін орта мектепте информатиканы оқытудың әдістемелік жүйесін қалыптастыру принциптерін зерттеп, анықтау;
- информатиканы қосымша оқытудың мақсаттары мен міндеттерін анықтау;
- информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мазмұны мен құрылымын анықтау;
- 12 жылдық білім беруге көшуде информатика пәні бойынша оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын ұйымдастыру формаларын анықтап, оларды өткізудің әдістемелік жолдарын көрсете отырып, пән мұғалімдері мен мамандық бойынша оқитын жоғарғы курс білімгерлеріне арналған әдістемелік электрондық құралын жобалау және құру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, суреттер және кестелермен қамтылған екі бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Негізгі әдебиет:
1. Мұханбетжанова Ә.Педагогиканы оқыту әдістемесі.-Алматы,ҚРЖоғары оқу орындарының қауымдастығы,2011ж.-356б
2. Бидайбеков Е.Ы.,Лапчик М.П.,Беркімбаев К.М.,Сағымбаева А.Е.
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесіне кіріспе.Оқу құралы.-Алматы, 2008.-280б
3. Қойбағарова Т.Қ., Ельтинова Р.А. Информатиканы оқыту әдістемесі.Оқу құралы, І-ІІ бөлім.-Павлодар:ПМПИ,2013.-195б
4. Сарбасова Қ.А, Сарбасова Қ.А. Математикадан дәстүрлі емес сабақтар: әдістемелік құрал. – Қарағанды. САНАТ – Полиграфия баспасы, 2005.
5. Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы орта білім беру Тұжырымдамасының жобасы. 2001 жыл
Қосымша әдебиет:
1.12 жылдық білім (журналы 2006 жыл)
2.Бастауыш мектеп (журналы 2005)
3.1-4 сынып информатика байқау оқулығы 12 жылдық (Атамұра 2005)
4. «Мектеп информатикасы: іс – тәжірибе, проблемалар және келешегі»Халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдар жинағы. 19 – 21 қазан 2005 жыл. Алматы, 2005 ж.5
5. Кукушкин В.С. Современные педагогические технологии. Начальная школа. Пособие для учителя. (Серия “ Учение с увлечением”). – Ростов н/Д: изд-во “Феникс”, 2004.- 384 с
6. Подласый И.П. Педагогика начальной школы: Учебное пособие .- М.: Гуманит. Изд.центр ВЛАДОС, 2000.- 400 с.
3. Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова Педагогическая инноватика как теория и практика нововедений в системе образования.- Алматы, Научно-издательский центр “Ғылым”, 2001 г., 296 с.
Негізгі әдебиет:
1. Мұханбетжанова Ә.Педагогиканы оқыту әдістемесі.-Алматы,ҚРЖоғары оқу орындарының қауымдастығы,2011ж.-356б
2. Бидайбеков Е.Ы.,Лапчик М.П.,Беркімбаев К.М.,Сағымбаева А.Е.
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесіне кіріспе.Оқу құралы.-Алматы, 2008.-280б
3. Қойбағарова Т.Қ., Ельтинова Р.А. Информатиканы оқыту әдістемесі.Оқу құралы, І-ІІ бөлім.-Павлодар:ПМПИ,2013.-195б
4. Сарбасова Қ.А, Сарбасова Қ.А. Математикадан дәстүрлі емес сабақтар: әдістемелік құрал. – Қарағанды. САНАТ – Полиграфия баспасы, 2005.
5. Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы орта білім беру Тұжырымдамасының жобасы. 2001 жыл
Қосымша әдебиет:
1.12 жылдық білім (журналы 2006 жыл)
2.Бастауыш мектеп (журналы 2005)
3.1-4 сынып информатика байқау оқулығы 12 жылдық (Атамұра 2005)
4. «Мектеп информатикасы: іс – тәжірибе, проблемалар және келешегі»Халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдар жинағы. 19 – 21 қазан 2005 жыл. Алматы, 2005 ж.5
5. Кукушкин В.С. Современные педагогические технологии. Начальная школа. Пособие для учителя. (Серия “ Учение с увлечением”). – Ростов н/Д: изд-во “Феникс”, 2004.- 384 с
6. Подласый И.П. Педагогика начальной школы: Учебное пособие .- М.: Гуманит. Изд.центр ВЛАДОС, 2000.- 400 с.
3. Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова Педагогическая инноватика как теория и практика нововедений в системе образования.- Алматы, Научно-издательский центр “Ғылым”, 2001 г., 296 с.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
1.1. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың формалары, олардын әртүрлілігі мен
дамуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
1.1.1 Оқытуды ұйымдастыру формалары . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 7
1.1.2 Сабақтың құрылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .10
1.2. Оқыту үрдісінде қолданылатын әдістер . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 15
1.2.1 Оқытудағы инновациялық әдістер . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 16
1.3 Педагогикалық технологиялардың жіктелуі . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 19
2. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1. Информатика пәнінің әдістемесі мен оқыту технологиясы . . . . . . . .
. . . . 21
2.2. Информатиканы оқыту формалары мен әдістері . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 24
2.2.1 Информатиканы оқыту әдістері . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 28
2.3. Информатика пәні бойынша үй жұмысы . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 30
2.3.1.Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .32
2.4. Информатиканың заманауи сабағы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .35
2.4.1. Информатика сабағының құрылымы . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 37
2.4.2. Информатикадан заманауи сабақтардың формалары мен
құрылымдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3. Сабақтың үшбірлік мақсаты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 42
4. Сабаққа қойылатын талаптар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 43
2.5. Танымдық ойындар түрінде өткізілген сабақтар үлгісі . . . . . . . .
. . . . . . . .46
3.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .78
4.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 79
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында нәтижеге бағытталған білімге тек мұғалімнің кәсіби
біліктілігі арқылы жетуге болатындығы айрықша сөз етілген. Яғни өмірге
жаңа тұрпатты педагог керек. Ал бүгінгі жаңа формациядағы педагог
ізденімпаз, өзіне-өзі талап қоя білетін, кәсіби-құзырлылық және шеберлік
деңгейі жоғары, рухы биік, даралық сапалары жетілген, шығар тауы биік
маман болу қажет. Бүгінгі педагог білім мен ақпаратты тасымалдаушы ғана
емес, ол Тәуелсіз Қазақстанның білім жүйесін әлемдік деңгейге бағыттау
мақсаты туындап жатқан қазіргі таңда педагогтік мамандыққа қойылатын
талаптарға жауап бере алатын, білім мен іс-әрекетін ұйымдастыру
іскерлігінің жоғары деңгейіне ие маман болуы тиіс. Сондықтан да 12 жылдық
мектеп мұғалімдерінің алдында күрделі міндеттер тұр.
Бүгінде жаһандану заманында жас ұрпаққа әлемдік стандартқа сәйкес
білім беру мәселесі республикамызда ғылыми-педагогикалық тұрғыда ізденіспен
әлемдік жинақталған тәжірибеге, отандық қол жеткен табыстарды саралай
отырып, ұлттық ерекшеліктерді ескере, оқыту мен тәрбелеуді жаңаша
ұйымдастыруымен көкейкесті мәселе болып отыр.
Қазіргі орта мектеп орынында оқытудың белгілі бір әдістемелік
дәстүрлері қалыптасуына қарамастан, оқытудың жаңаша әдістері мен формаларын
іздестіру, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту жолдарын, коммуникативтік
қабілетін, адамдарды басқара білу қабілетін дамыту жолдарын іздестіру
әрекеттері жүріп жатыр. Атап айтқанда, іргелі пәндерді оқыту мәселесіне
жаңаша әдістер керек, өйткені, бүгінгі әлемдік өндірістік технология
барысында ғылыми жетістіктерді пайдалануда.
Жаңа 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуге байланысты Информатика
пәнін оқытудың әдістемелік жүйесі қайта қарастырылуда. Соңғы он шақты жыл
ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы, программалау курстарын
оқу процесіне енгізудің алғашқы қадамдарынан бастап оқытуды ұйымдастырудың
әр түрлі мәселелеріне дейін шешілуде, оларға байланысты ғылыми-әдістемелік
тұжырымдар жасалуда.
Сондықтан бұл проблеманы шешу мәселесі ұсынылып отырған 12 жылдық мектеп
жағдайында информатиканы оқытуды ұйымдастырудың формалары атты дипломдық
жұмыстың өзекті мәселесі болып отыр.
Зерттеу нысаны - жалпы білім беретін мектептегі және 12 жылдық білім
беруге көшу жағдайында пәндерді оқыту үрдісінің әдістемесі.
Пәндік зерттеу – Информатика пәнін оқытуды ұйымдастыру формаларын
қалыптастыру проблемалары.
Зерттеу мақсаты – информатиканы оқытуды ұйымдастыру әдістері мен
формаларының педагогикалық негіздемесін жасап, оларды оқу үдерісінде
қолдану жолдарын ұсыну, осы мәселелерді шешу бойынша электрондық
әдістемелік нұсқауды жобалау және құру.
Зерттеу міндеттері:
Жалпы білім беретін орта мектепте информатиканы оқытудың әдістемелік
жүйесін қалыптастыру принциптерін зерттеп, анықтау;
- информатиканы қосымша оқытудың мақсаттары мен міндеттерін анықтау;
- информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мазмұны мен
құрылымын анықтау;
12 жылдық білім беруге көшуде информатика пәні бойынша оқушылардың
сыныптан тыс жұмыстарын ұйымдастыру формаларын анықтап, оларды өткізудің
әдістемелік жолдарын көрсете отырып, пән мұғалімдері мен мамандық бойынша
оқитын жоғарғы курс білімгерлеріне арналған әдістемелік электрондық
құралын жобалау және құру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, суреттер және
кестелермен қамтылған екі бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен
қосымшалардан тұрады.
1.БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
1.1. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың формалары, олардын әртүрлілігі мен
дамуы
Білім берудің теориясы мен практикасында көптеген формалар жинакталган.
Форма (латын сөзі Ғогmа - сыртқы бейнесі, сыртқы көрінісі дегенді береді)
- бұл белгілі бір мазмұнның сыртқы бейнеленуі. Ежелгі заманда педагог бір
білім алушымен жеке айналыскан, сондықтан оқытуды жеке ұйымдастыру - ең
ежелгі форма болып та- былады.
Қогам қажеттіліктерінің өзгеруіне байланысты жекелей-топтық формасы пайда
болды. Жекелей-топтық форманың дамуының көрінісі ретінде сынып-сабақ жүйесі
енгізілді.
Дальтон-план формасы АҚШ-та кең таралып, сабақтар кітапханада жекеше
арнайы тапсырмалар аркылы жүргізілді.
Сабақты ұйымдастырудың Бригадалық-зертханалық әдісінде білім алушылар
бригадаларға немесе топтарға бөлініп, педагог берген тапсырмалармен бірігіп
жұмыс жасады. Педагог алдымен, кіріспе сабақ өткізіп, содан соң бригадалар
өз бетімен шұғылданады. Тапсырмаларды орындау барысында білім алушыларға
кеңес алуға болады.
Жобалау әдісі - білім алушылар педагогтің басқаруымен белгілі бір жоба
тақырыбын таңдап, осы жобаның айналасында танымдық кызметті жүзеге асырады.
Жоғарыда келтірілген әдістердің барлығының кемшіліктері де бар, сондыктан
олар үнемі әрі карай жетілдіріліп дамытылмады.
Трамп жоспары - бұл оқытуды ұйымдастырудың үш формасын: жеке, топтық жэне
бұкаралыкты біріктіреді. Бұл форма негізінен жеке мектептерде кең
қолданылады.Кеңестік мектептерде негізінен сынып-сабақ формасы кен таралған
болатын [1].
1. Оқытуды ұйымдастыру формалары
Оқытуды ұйымдастырудың формалары - белгілі бір тәртіпте және мезгілде
жүзеге асырылатын оқытушы мен білім алушылардын бірлескен іс-әрекетінің
сыртқы көрінісі. Олар әлеуметтік тұрғыда шартты, дидактикалық жүйелердің
дамуымен байланысты пайда болып жетілдіріліп отырылады.
Оқытудың ұйымдастыру формалары әртүрлі өлшемдер бойынша жіктеледі:
- білім алушылардың санына қарай: бұкаралық, ұжымдық, топтық, шағын топтық,
жеке;
- оқу орнына қарай: аудиторияда жэне аудиториядан тыс формалар;
- колледждегі, ЖОО-ғы оқыту формалары: дәріс, семинар, практикалык және
зертханалық сабақтар, СОӨЖ, СӨЖ, т.б. жұмыс;
- оқыту уақытының ұзақтығына қарай: кредиттік жүйеде (50 минут), сызыктық
жүйеде қосарланған сабақ (80-90 минут), әр түрлі ұзақтықтағы сабақтар.
Білім берудің даму тарихында әртүрлі оқыту жүйесінде оқыту фармасының
біреуі басымдықта қолданылды: жекелік-топтық (орта ғасыр мектептерінде),
өзара оқыту (Англиядағы бёлланкастер жүйесі), білім алушылардың қабілетіне
қарай саралап оқыту (мангеймдік жүйе), бригадалық оқыту (кеңес мектебінің
20 жылдары), американдык Трамп жоспары, онда уақыттын 40% - үлкен
топтарда (100-150 адам), 20% - кіші топтарда жэне 40% - жеке оқуға бөлінді.
Дүниежүзінде ең көп тараған оқытудың сынып-сабақ жуйесі болды. Ол XVII
ғасырда пайда болып, міне, үш ғасырдан астам уакыт бойы дамып келеді. Оның
сұлбасын неміс педагогы И. Штурм (1537- 1582) жасады ал, Я. А. Коменский
(1592-1670) оның теориялық негізін салып, практикада жүзеге асырды.
Оқытудың сынып-сабақ формасының ерекшеліктері: шамамен бір жастағы және
даярлык деңгейі бірдей білім алушылардын тұракты кұрамы; әрбір сынып өзінің
жылдык жоспарына сәйкес жұмыс істейді (оқытуды жоспарлау); оқыту үрдісі
жекеленген өзара байланысты, бірінен кейін бірі жүретін бөліктер (сабақтар)
түрінде жүзеге асырылады; әрбір сабақ тек бір пәнге арналады (монизм);
сабақтардың тұракты түрде ауысып отыруы (сабақ кестесі); педагогтің жетекші
рөлі (педагогикалық басқару); білім алушылардың танымдык іс-әрекетінде
әрқилы түрлерді және формаларды колданады (іс-әрекеттің вариативтілігі).
Оқытуды ұйымдастырудың сынып-сабақ жуйесінің негізгі компоненті - сабақ
болып табылады. Сабақ — бұл аяқталған мәндік-уақыттық және ұйымдастырушылық
қатынастағы оқыту үрдісінің кесіндісі (кезеңі, буыны, элементі).
Қазіргі сабаққа қойылатын жалпы талаптар:
• ғылымның жаңа жетістіктерін, педагогикалық практиканың озат
тәжірибесін пайдалану, сабақты оқу-тәрбие үрдісінің заңдылықтарының
негізінде кұру;
• сабақта барлық дидактикалық принциптерді және ережелерді тиімді
арақатынаста жүзеге асыру;
• білім алушылардың қызығушылықтарын, ынталарын және сұраныстарын ескере
отырып, өнімді танымдық іс-әрекетке кажетті жағдайды қамтамасыз ету;
• білім алушылар ұғынатын пәнаралық байланысты орнату;
• бұрыннан оқылған білімдермен және іскерліктермен байланыс, білім
алушылардың даму деңгейіне сүйену;
• тұлғаның барлык аясын дамытуды өзектендіру және белсендету;
• оқыту-тәрбиелеу іс-әрекетінің барлық кезеңдерінің логикалық байланысы
және эмоционалдылығы;
• педагогикалық құралдарды тиімді пайдалану; өмірмен, өндірістік іс-
әрекетпен, білім алушының жеке тәжірибесімен байланыс;
• практикаға кажетті білімдерді, іскерліктерді, дағдыларды, ойлауды және
іс-әрекеттің тиімді тәсілдерін қалыптастыру;
• оқи білу іскерлігін, тұрақты түрде білім көлемін толтыруға деген
сұранысын калыптастыру;
• әрбір сабақты тиянақты диагностикалау, болжау, жобалаушы және
жоспарлау.
Қазіргі сабаққа қойылатын дидактикалық талаптар:
әрбір сабақтың білім беру мақсатын дәл аныктау;
• сабақтың ақпараттылығын реттеу, әлеуметтік және жекелік сұраныстарды
ескере отырып, тиімді мазмұнды тандау;
танымдык іс-әрекеттің жаңа технологияларын енгізу; оқытудың әркилы
түрлерін, формалары мен әдістерін тиімді ұштастыру;
сабақтың құрылымын калыптастырудағы шығармашылық ыңғай;
білім алушылардың әртүрлі ұжымдык іс-әрекетінің формаларын дербес іс-
әрекетімен ұштастыру;
жедел кері байланысты, әрекетті кадағалауды және басқаруды камтамасыз
ету;
• сабақты өткізудегі ғылыми есеп және шеберлік.
Сабаққа қойылатын тәрбиелеушиік талаптар:
сабақтағы іс-әрекеттің, оқу материалының тәрбиелеушілік
мүмкіншіліктерін анықтау;
• оқу жұмысының мақсаты мен мазмұнынан ғана шығатын тәрбиелік міндеттерді
қою;
• білім алушыларды жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде тәрбиелеу,
ұкыптылықты, жауапкершілікті, зейінділікті, ұжымшылдықты, т.б.
қалыптастыру;
• білім алушыларға зейінді және сезімталдық қатынас, олармен
ынтымақтастыққа жұмыс істеу;
Сабаққа қойылатын дамытушылық талаптар:
- оқу-танымдық іс-әрекеттің оң мотивін, қызығушылықты, шығармашылық
бастамашылықты және белсенділікті калыптастыру;
- білім алушылардың даму деңгейін және психологиялық ерекшеліктерін зерттеу
және есепке алу;
- сабақтарды озу деңгейінде жүргізу;
- білім алушылардың интеллектуалдық, эмоционалдык, элеуметтік дамуындағы
секірістерді болжау;
Осы талаптардан баска сабаққа: ұйымдастырушылық, психологиялық,
басқарушылық, санитарлық-гигиеналык, этикалык т.б. талаптар қойылады.
Сабақты жіктеудің негізіне оқу мақсаты, оны өткізудің әдісі немесе оқыту
үрдісінің кұрамдас буындары жатады. Осыған қарай сабақтың әртүрлі типтері
ажыратылады.
Танымдық іс-әрекеттің кезеңдеріне қарай сабақтың типтері:
• кіріспе сабақтар;
• материалмен бастапкы таныстыру сабақтары;
• ұғымдарды қалыптастыру, заңдарды орнату сабақтары;
• алған білімді практикада қолдану сабақтары; дағдылар сабағы;
• жалпылау және қорытындылау сабақтары;
• бакылау сабақтары;
• аралас сабақ.
Оку орыны тәжірибесінде бір типті сабақтар болмайды. Сондықтан оқыту
жұмысын жүйелі әрі нәтижелі жүргізу үшін, оны топтастырудын мәні орасан
зор.
Оқыту әдістеріне қарай сабақтың типтері:
• сабақ-әңгіме;
• сабақ-дәріс;
• кино сабағы;
• зертханалық сабақ;
• әртүрлі іс-әрекет сабағы.
Дидактикада сабақты жіктеуді анықтауға айрықша маңыз беріледі. Сол
себептен әрбір педагог сабақтың жіктелуін ойдағыдай білуі шарт.
Дидактикалық міндеттерге қарай сабақтың типтері:
• білім алушылардың жаңа білімді меңгеру сабағы;
• іскерлікті және дағдыны қалыптастыру сабағы;
• білімді жалпылау және жүйелеу сабағы;
• қайталау, бекіту немесе білімді, іскерлікті, дағдыны кешенді колдану
сабағы;
• бақылау-тексеру сабағы;
• аралас сабақ.
1.1.2 Сабақтың құрылымы
Сабақтың қүрылымы - оқу міндеттерін орындауға септігін тигізетін сабақтың
бөліктерінің, кезеңдерінің өткізілуінін аракатынасы және бірізділігі. Оқу
сабағынын типіне қарай онын белгілі бір кұрылымы жасақталады.
Сабақтың негізгі элементтері:
Сабақтың басталуын ұйымдастыру бір минуттан бірне- ше минутка созылады
және онын дербес бөлігі ретінде өткізіледі. Сабақтын басында іскер және
дұрыс талап кою бүкіл сабақтың сәтті өтуіне сегітігін тигізеді.
¥йымдастырушылық бөлімінде: педагогтың сабаққа кіруі, өзіне деген сенімі,
сөйлеуі, өзін ұстау калпы, талаптарды орынды коюы және білім алушыларға
деген шынайы ыкыласы, сыйластығы маңызды.
Оқыған материалдың меңгеруін тексеру (әдетте, үй тапсырмасы), оның мәнін
тексеру және кадағалау, сонымен бірге жаңа материалды меңгеруге даярлау
болып табылады. Педагог білім алушылардың зейінін үй тапсырмасын орындауға
негіз болған басты идеяларға, ережелерге, т.б. аударады. Үй тапсырмасын
бәрі орындаған, орындамағанын аныктайды, кандай киыншылықтар кез- дескенін
біледі.
Сабақтың мақсаттарын және міндеттерін қою. Сабақтың нақты міндеттерін
және оны жүзеге асырудың жолдарын үғыну педагог пен білім алушылардың іс-
әрекетін анықтығын, жүйелілігін және бірізділігін қамтамасыз етеді. Максат
пен міндеттерді кою әдетте, көп уақыт алмайды, бірақ ол оқу іс-әрекетіне
бағытталғандық береді және үлкен тәрбиелік әсері болады.
Түсіндіру - оқу материалының мазмұнын ғылыми баяндау. Білім алушыларға
жаңа материал түсінікті болу үшін педағог ғылыми дәлелдерді, білім
алушыларда бар білімге сүйенуді, анык жэне түсінікті баяндауды жүзеге
асыруы керек.
Бекіту жаңа материалды түсіндіріп болғаннан кейін жаттығулардың, дербес
жұмыстардың, арнайы тапсырмалардың жүйесі арқылы окылған материалдың
бастысына, сүйенетін идеясына білім алушылардың назарын аудартады,
теориялық қағидаларды оку іс-әрекетінің практикасымен байланыстырады.
Бекіту аркылы педагог білім алушылардың материалды меңгергені туралы
акпарат алады.
Қайталау. Оку материалын тақырып, бөлімдер, курс бойынша жүйелеу,
жалпылау, қайта айту. Мұнда оқу материалындағы күрделісі негізгі идеяларды
бөліп шығару және жаттығулар мен тапсырмаларды таңдау болады.
Сабақтың нәтижесін шығару, қорытындылау. Сабақтың өтілу барысына, білім
алушылардың жұмысына қысқаша баға беру, окығанның басты идеясын еске салу.
Үй тапсырмасы. Педагог үй тапсырмасын хабарлайды, кыскаша орындалу жолын
түсіндіреді. Үй тапсырмасын орындау туралы нұскау анық, қыска,
бірізділікпен берілуі қажет.
Оку міндетіне және мазмұнына карай сабақтың бөліктерінін аракатынасы
ауысып отырады. Сабақтардың әртүрлі типтерінің кұрылуында ерекшеліктер
пайда болады [2]..
Жаңа білімді меңгеру сабақтарының құрылымы: сабақтың басталуын
ұйымдастыру; сабақтың максаттары және міндеттері; жаңаны түсіндіруге
даярлык жүмыс (үй тапсырмасын тексеру, бұрыннан окыганды кайтадан айту,
т.б.); түсіндіру; сабақты корытындылау және үй тапсырмасы элементтерінен
тұрады. Басты бөлімі - түсіндіру, бекіту косымша роль аткарады және
диагностикалык мақсатты жүзеге асырады. Педагог білім алушылардың жаңа
білімді калай меңгергендігі туралы ақпарат алады.
Бекіту сабағының құрылымы: сабақтың бастауын Ұйымдастыру:сабақтың мақсатын
және міндеттерін қою;бекіту корытындылау және үй тапсырмасы. Сабақтың
басында әрбір білім алушының жұмыска даярлығын тексеру керек. Мақсатты кою
барысында педагог негізгі кағидалар мен ережелерді еске салады, себебі олар
практикалык оқу іс-әрекетіне негіз болады. Үй тапсырмасын тексеруді бекіту-
мен байланыстырған дұрыс. Сабақтың негізгі бөлімі - практикалык
тапсырмалар, проблемалық жағдаяттар мен сұрақтарды шешу, жаттығуларды
орындау, дербес жұмыстар. Жаттығуларды дұрыс таңдау үлкен роль атқарады,
олардың қиындығы бағдарламаның, стандарттың талабына сай болғаны абзал.
Жалпылау немесе қайталау сабагының құрылымы: сабақтың басталуын
ұйымдастыру; сабақтың мақсатын және міндетін кою; оқу материалын жалпылау
және жүйелеу; сабақтың корытындысы және үйге тапсырма.
Бұл сабақтың ерекшелігі және күрделілігі мынада: оку материалының
шеңберін дәл аныктау, негізгі ұғымды, ережені, идеяны шебер бөлу, сәйкесті
жаттығуларды таңдау. Қайталауда сабақтың тәрбиелеушілік жағына үлкен мэн
беріледі. Мұнда оқу материалы көп дәрежеде қызықты фактілермен,
оқиғалармен, сезімдермен тығыз байланысты. Бұл сабақтың ерекшелігі педагог
аз түсіндіреді де, көбіне, білім алушылардың танымдык іс-әрекетін
баскарады.
Аралас сабақтың құрылымы: сабақтың басталуын ұйымдастыру; үй тапсырмасын
тексеру; сабақтын мақсатын және міндеттерін кою; жаңа материалды түсіндіру,
бекіту, қайталау. сабақты корытындылау және үй тапсырмасын беру. Сабақтың
бүл типі бүкіл элементтердің комбинациясын кұрайды. Әрбір бөлімі
баскалардын арасында тең бағалы мәні бар. Сабақтың осы типі бастауыш
мектепте жиі колданылады.
Қадағалау сабағының құрылымы: тексерудін мақсатын түсіндіру және жұмысты
ұйымдастырудың нүскауын беру: бакылау тапсырмасының мазмұнымен және оны
орындаудың тәсілімен таныстыру; білім алушылардың дербес жұмысы; сабақтың
нәтижесін бастапкы корытындылау. Сабақтың басы нүскаудан және білім
алушылардың жұмыска даярлығын тексеруден басталады. Бірден бакылау
жұмысының сипатын айтып, кандай білімдер, кандай такырыптар тексерілетіні
хабарланады. Педагог білім алушыларга ойлау іс-әрекетінің: теориялык
талдауды қалай колдануға болатындығын, теорияны практикалық жұмыспен
байланыстыруды, өзін-өзі кадағалаудың тәсілдері т.б-да көрсетеді. Әдетте,
үй тапсыр- малары берілмейді. Бірак әдебиет тізімін, іздеушілік сипаттағы
тапсырмаларды беруге болады.
Оқытуды ұйымдастырудың дәстүрлі емес формаларының пайда болуы және оларды
талдау.
XX ғасырдың 80-жылдарында түсіндірмелі-иллюстративтік оқытудың тұткасы
- сыныптық-сабақтық жүйе коғамның жаңа талаптарына сай болу үшін
жетілдіруді талап ететіні белгілі болды. Осы жүйені модернизациялау кезінде
дәстүрлі емес сабақ пайда болды. Онда білім алушыларды белсенді позицияға
қойып, сабақты даярлап өткізуде іс-әрекетке қосып, ойындық, жағдайды
шешушілік, жарыстық функцияларды жүзеге асырады.
Дәстүрлі емес сабақты өткізуде: жалпы сабақтар жүйесінде алатын орны,
функциясы, оны таңдап алу шарттары, қойылатын талаптары қандай, мұндай
сабақтарды талдау немен ерекшеленеді т.б. сияқты сұрақтар пайда болды.
Дәстүрлі емес сабақ - бұл орнатылмаған құрылымы бар импровизациялык оқу
жұмысы.
И. П. Подласыйдың, Г. К. Селевконың, т.б. еңбектерінде дәстүрлі емес
сабақтардың 30-дан астам түрі келтірілген.
Сабақтың дәстүрлі емес технологиясына жататындар:
• пәнаралык байланыска негізделген интегралды сабақтар;
• жарыс және ойын формасындағы сабақтар: байкау, турнир,іскер немесе
рөлдік ойындар;
• карым-қатынастың көпшілік формаларын имитациялау сабақтары: пресс-
конференция, аукцион, ауызша журнал т.б.;
мемлекеттің және үйымдардың іс-әрекетін имитациялауға негізделген
сабақтар: сот, парламенттегі дебаттар;
коғамдык-мәдени шараларды имитациялаудың сабақтары: өткенге сырттай
экскурсия, жорык, әдеби серуен;
сабақтан тыс дәстүрлі формаларды сабақ шеңберіне енгізу, көңілділер,
тапкыштар клубы, Не? Қайда? Қашан?, инсценировка.
Дәстүрлі емес сабақтар қандай дидактикалык міндеттерді шешуде колдануға
болады деген сұракка, іскерлікті және дағдыны қалыптастыруға, білімді
жалпылауға және жүйелеуге, кайталауға және бекітуде, бакылау-тексеруде
колдануға болады деген корытынды жасаймыз. Ал, интегралды және конференция
сабақтары аркылы жаңа білім меңгеру міндетін де шешуге болады. Сонда
дәстүрлі емес сабақтар оқытудың басты формасы - дәстүрлі сабақтардың
функцияларын аткарып, оның көмекші формасы болады.
Дәстүрлі емес сабақтың түрін таңдап алғанда такырыптын мазмұнын, білім
алушылардың даярланғандық дәрежесін, материалдык базаны, педагогтің
мүмкіншілігін, оқулыктардын,көмекші оқу құралдарын, тағы басқаларды есепке
алу керектігін тәжірибе көрсетті [3].
Дәстүрлі емес сабақтарға дидактикалық, тәрбиелеушілік, дамытушылық,
ұйымдастырушылық, психологиялық, басқарушылық, санитарлық-гигиеналық,
этикалық, т.б. талаптар қойылады. Кейбіреулерін көрсете кетелік:
• білім алушылардың қызығушылығын, ыкыласын т.б-ды ескере отырып, дәстүрлі
емес сабақты өткізуге қажетгі жағдайды қамтамасыз ету;
• білім алушының барлық аясын дамытуға себептендіру және белсендету жұмысын
жүргізу;
• дәстүрлі емес сабақта жедел кері байланысты, пәрменді қадағалауды және
басқаруды қамтамасыз ету;
• педагогикалық әдепті сақтау, білім алушылармен қарым- қатынасты, бірге іс-
әрекет жасауды жоғары дәрежеде жүргізу;
• білім алушылардың дамуында жаңа сапалы өзгерістерді жүзеге асыруды
ынталандыру.
Дидактикада сабақты талдаудың әдістемесі баршылық.
Дәстүрлі емес сабақтар үшін, әрине, арнайы сабақ талдаудың сызбасын
жасаудың кажеті жоқ. Біздің пікірімізше, бар сызбаның бөлімдерін
тереңдетіп, жан-жақты қолданса жеткілікті. Дәстүрлі емес, сабақтарды
талдағанда жалпы сұрактармен бірге мына сұрактарға жауап алудын кажеті бар
сиякты:
сабақты даярлауға білім алушылардың катысуы, белсенділігі;
колданылатын жадығаттың кызығушылык, еліктеушілік әдеттен тыс
дәрежесі;
• білім алушылардын танымдык іс-әрекетін стимулдаудын тәсілдері, жолдары
қандай болды;
сабақ барысында білім алушыларды толыктыруға, түзетуге, рецензиялауға,
т.б. қаншалықты катыстырылғандығы.
Осы орайда төмендегі мәселелер ескерілуі тиіс: оқу мазмұнының танымдык
бағытталғандығы; сабақтың білімділік, дамытушылык және тәрбиелік
максаттарының дұрыс койылуы;
сабақтың мақсатына, мазмұнына сәйкес түрін, құрылымын, оқыту әдістерін
талдау;
оқытудың педагог пен білім алушылардың диалектикалык өзара байланысы
екені туралы ұғымды білдіретіндігі; " І53Х білімді меңгеру үрдісінің
құрылымын, яғни қабылдауды, түсінуді, ұғынуды, жинақтауды, бекітуды,
қолдануды жүзеге асыру;
• проблемалык оқытуды сабақта іске асыру жағдайлары;
• сабақтың әртүрлі кезеңдерінде білім алушылардың фронтальды, топтық және
жеке жұмысына қатынасы;
• сабақта оқыту мен тәрбиелеу ұстанымдарының орындалуы.
Топтармен жұмыс істеу кезіндегі сабақ оқытушылардың әбден үйреніп кеткен
дәріс түрінде жүргізілетін сабақтардан мүлде өзгеше болады. Топтармен жұмыс
істеудің қалыптасқан сабақ түрінен айырмашылығы:
1.Оқушылар сабаққа белсенді қатысады. Оқытушы барлық жұмысты жүргізіп
жатқанда, олар енжар қалыпта қалмай, тапсырманы орындау үстінде болады.
2.Оқушылар жұмысқа өздерінің жолдастарымен бірлесе кіріседі. Сол топтың
мүшесі есебінде ол да басқалардың ойы мен пікірлерін талқылауға құқылы
болады. Олар бір-біріне сұрақ қояды, түрлі пікірлерін айтады, біріне-бірі
қол ұшын беруге үйренеді.
3.Көптеген Оқушылар бүл тәсілден өзіне қажетті пайда алады:
— талантты білім алушылар топтың көңілін аудармай-ак өздерінің
кабілеттерін көрсете алады;
— топтарда жұмыс істеген уакытта Оқушылар өздерін еркін сезінеді. Бұрыш
топта байкалмайтын оқушы тұйыққа тірелген жағдайда өзінің білімін көрсету
мүмкіндігіне ие болады. Шағын топта оқушы өзінің ешкімнен кем емес екенін,
топтағы Оқушылардің бұның да ой-пікіріне құлақ қойып бағалайтынын аңғарады;
— топтармен жұмыс істеу жүйесі ұяң оқушыларға де көп пайда береді.
Топта жұмыс істей отырып, ондай жастар сенімділікке тәрбиеленеді. Олар
отыз адамның көз алдында тұрғаннан гөрі 3-4 оқушыдан құралған топта
өздерін еркінірек сезінеді.
Топтарда жұмыс істеуге дайындықты қалай бастау керек? Топтарда жұмыс
істеу әдісін сабақ барысында қолданғысы келетін бір не бірнеше әріптестер
тауып алған абзал. Бәрі жинала отырып, сабақ жоспарын, топтарға бөлуді және
білім алушыларды шағын топтармен жұмыс істеуге дайындау мәселелерін
талқылаған жөн.
1.2. Оқыту үрдісінде қолданылатын әдістер
Әдістердің, онымен бірге оқыту формаларының дамуы білім берудің
әртүрлі элементтерін үйрену тәсілдеріне байланысты таным қызметінің
сипатының өзгерісінен, оқытудың формалары мен құралдарының жаңаруынан
туындайды.
Оқыту- білім, білік, әрекет дағдыларын үйрену мен меңгерту үрдісі, өмір
мен еңбекке беімді етіп дайындаудың негізгі құралы. Әдіс дегеніміз- алға
қойылған мақсатқа жетудің жолы, амалы, тәсілі, айласы. Оқыту әдістері-
оқытушы мен білім алушылардың өзара біріккен іс- әрекетінің тәсілдері. Бұл
іс- әрекет оқытудың міндеттерін шешуге бағытталады [1].
Оқыту тәсілі, амалы- жалпы әдістің бөлігі, жеке дара әрекет (әсер) ету.
Тәсілдер, әдетте, әдістерді белгілі бір жағдайларда нақты пайдалануды
қамтамасыз етеді. Мысалы, жазалау тәсілдері – ескерту, айыптау, сөгіс,
сендіру, нандыру тәсілдері- иландыру, түсіндіру, баяндамалар, мадақтау
тәсілдері- мақұлдау, мақтау, сыйлық беру т.б.
Әдістердің жіктелуі- бұл анықталған белгілерге қарай құрылған әдістер
жүйесі. Жіктелуге сүйене отырп, педагог тек әдістер жүйесін анық көріп,
танып қоймай , ол әртүрлі әдістерінің өзіне тән белгілерін, орнын жақсы
түсінеді. Кез келген әдістің жіктелуі олардың жалпы негіздері мен
белгілерін анықтаудан басталады. Қазіргі педагогикада ондаған жіктеме
белгілі, себебі әдістер жүйесінде жіктелудің логикалық негізі анық емес.
Қазіргі кезде жіктелудің негізіне кіріктіруге бағытталу сипатты алынуда. Ол
өзіне оқыту әдісінің мақсаттық, мазмұндық және процессуалдық жақтарын
бірлікте қарастырады.
Практикада үнемі тұратын міндет- әдістің біреуін ғана қолданбай,
тиімдісін, нәтижелі болатынын таңдау. Тиімді деп- қойылған мақсатқа көп
күш- қуат жұмсамай жететін неғұрлым пайдалы жолды айтамыз.
Оқыту әдісін таңдауды анықтайтын жалпы жағдайларға: оқытудың мақсаттары
және міндеттері, мазмұны; білім алушылардың жастық ерекшеліктері; ұжымның
қалыптасқан деңгейі; білім алушылардың жекелік және тұлғалық ерекшеліктері;
оқытудың жағдайы; маманның педагогикалық шеберлігінің деңгейі; оқыту
уақыты; күтілген нәтижелер, қорытындылар жатады [1,2].
Жаңа әдістер мен формаларды ендіруге колледждер мен жоғары оқу
орындарының үнемі қажеттілігі болып отыр. Соңғы оншақты жылда педагогика,
психология мен әлеуметтанумен интеграциялана бастады. Жаңа оқу өзара
әрекетінің мазмұнын бейнелейтін анықтама іздеу үрдісінде интерактивті
оқыту термині пайда болды, ол шын мәнінде, педагогикалық өзара
әрекетінің мәнін, мазмұнын және құрылымын жақсартуға қабілетті. Мұндай
технология педагогты даярлау үрдісінде белгілі бір қайта құруларды талап
етеді. Ол оқушылармен қарым- қатынаста жаңа өзара іс- әрекет түрін
қалыптастырумен байланысты, сабақтың өзіндегі бағалау жүйесінің өзгерісіне,
оқытушы, әкімшілік, Оқушылар тарапынан интерактивті сабақты бағалауына да
әсер етеді.
Соңғы кезде белсенді оқу әдістері (интерактивті) кең таруда, оған
әлеуметтік- психологиялық тренингтер, топтық талқылау және әртүрлі
ойындардың (рөлдік, иммитациялық, т.б.) түрлері жатады. Бұл әдістің
ерекшелігі оқытудың белсенді түрі, таптық сипат және кері байланыстың
үздіксіздігі.
Оқытудың белсендігі бірқатар процедуралармен: оқыту үрдісінде
проблемалық жағдайдың қосылуымен, зерттеушіоік элементтерімен, нақты
үрдістердің әртүрлі моделдерін қолдану мен қамтамасыз етеді. Белсенді
оқытудың көптеген әдістері, әсіресе әлеуметтік- психологиялық тренингте
міндетті принципі кері байланыс саналады, бұл сабаққа қатысушыға өзін
сырттан қарауға мүмкіндік береді. Белсенді әдістерде таптық өзара әрекет
әсәрі кең қолданылады.
1.2.1 Оқытудағы инновациялық әдістер
Оқытудағы инновациялық әдістерге топтық оқытуды, даралық жұмыстарын
әртүрлі формаларын, бригадалық оқытудың әртүрлі формаларын, дамытушы оқату
жүйелері және т.б. енеді. Байланысты қамтамасыз етіп, ақпарат берумен
шектелмейтін және өзгелерге белгілі бір әсер ететін, олардың мінез-
құлқының, іс- әрекетінің өзгеруін қамтамасыз ететін қарым- қатынастың
қызметі ретінде интерактивтіліктің психологиялық мәніне бастау ала
отырып, біз интерактивтілікті оқу үрдісінде байланыстың интерактивтілігін
ұйымдастырушы дадактикалық құралдардың белгілі бір қасиеті деп анықтаймыз.
Интерактивті және белсенді оқату әдістерін салыстыру бұл әдістердің
оқыту әдістерін салыстыр бұл әдістердің оқыту субъектілерінің іс-
әрекеттік тұрғысын, олардың өзбеттілігі мен шығармашылығын дамытуға
бағытталғанын көрсетеді.
Интерактив сөзі ағылшынның “interact” сөзінен шыққан. Inter - бұл
өзара, act - әрекет ету деген мағынаны береді. Кейде интерактив сөзін
кейбір әдебиеттерде интербелсенді деп жазады. Интерактивті сөзі бұл бір
нәрсемен (мысалы, компьютермен) немесе біреумен (адаммен) әңгімелесу,
диалог түрінде өзара әрекет етуге қабілеттілік дегенді білдіреді. Сондықтан
интерактивті оқыту- диалогтық оқыту, оның барысында оқытушы мен оқушы
арасында өзара тікелей әсер ету, қарым- қатынас жүзеге асырылады.
Интерактивті оқыту түрі- кооперация мен бәсекелестік.
Интерактивтілік білім беру категориясы ретінде бір жағынан тұлғаның
бағдарлы педагогика қажетсінетін және оқу мен ақпараттың өзара әрекетке
(А.А. Бодалев, Е.Л. Мелибурд, К.Рудестам және т.б.) міндетті жағдай
ретінде коммуникативті бағдарланған тұжырымдама ретінде негізделген. Екінші
жағынан интерактивтіліктің қажеттілігі оқыту феноменінің мәнімен шартты
(байланысты), оның міндеті мамандардың негізгі міндетті компоненті қарым-
қатынас болып табылатын өнімді тұлға аралық өзара әрекетін
қалыптастыруға, модельдік тәжірибесінің қалыптасуына жағдай жасау ретінде
түсіндіріледі (А.П Беспалько, И.П. Пидкасистый т.б.). Үшіншіден,
интерактивтілік ұғымын педагогикалық анықтау субъективтік шындық ретінде
қарастырылатын білім беру сүйенетін ақпарат, пәннің мәніне байланысты.
Интерактивті өзара әрекет тар мағынада бұл диалог, кең мағынада кез
келген субъектілердің олардың қолы жететін құралдар мен әдістерді
қолдануымен жүретін полидиалогты. Мұндағы полидиалогта екі жақтың да
белсенді қатысуы- сұрақтар мен жауаптармен алмасу, диалог барысын басқару,
қабылданған шешімдерді орындауды бақылау. Оқытудың интерактивті формалары
мен құралдарының бүгінгі білім беру үрдісінде қажеттігі оқыту
феноменінің ғылыми категория және дидактикалық үрдіс ретінде болуымен
байланыссы. Оқытудың инновациялық технологиясы білім алушыны
коммуникативтік үрдіске белсенді қатысуына даярлайды, инновациялық
мәдениетке тартылуын, тұлғалық қабілетінің дамуына негізделген
интерактивтік жылдамдығының дамуына негізделген интерактив жылдамдығынаң
дамуына көмектеседі. Бұл білім алушыны қпаратты тұтас қабылдауына
бағытталған, оның қабылдауын интеллектуальдық және эмоционалдық деңгейде
жетілдіреді. ЖОО- ы жағдайында педагогикалық- психологиялық материалында
инновациялық технологияны, интерактивті әдістерді жүзеге асыру оның
тиімділігі мен гуманитарлық пән мен коммуникация құралы ретінде оқытуға
сәйкестігін көрсетті.
Бүгінде педагогикалық оқыту үрдісінде интерактивті қарым- қатынасқа
негізделген жеке әдістер бар. Олар миға шабуыл, дөңгелек үстел, іскерлік
ойын, т.б.
Миға шабуыл әдісі оқыту әдісі ретінде әлі де ЖОО-ң практикасында
қолданылып үлгерген жоқ. Бұл әдіс басқару жүйесінде, сонымен қатар ғылыми-
зеттеулер саласында дамыды. Ол әсіресе, экономикалық басқару әрекеті
менеджментте кеңінен қолданылады.
Миға шабуылдың алтын ережесі- тіпті әдепсіз болса да қатысушылардың
айтқан пікіріне күмән келтірмеу, сынамау, пікірлердің толық еркіндігі. Миға
шабуыл әдісі білім алушыларды қандайда бір мәселені шешу қиын екендігін
сендіру мақсатында қолданылады. Мысалы, экономикалық мәселе (жалақының
шешілуі), педагогикалық мәселе (адамгершілік қазіргі жастардың бостандығы,
тәрбиенің мақсаттары аралығындағы қарама- қайшылық), әлеуметтану (саяси іс-
әрекеттің рентингісін интерпритациялау), психология (психика дамуының заңы
және білім беру мен тәрбиелеудің практикасы).
Миға шабуыл жасау әдісі жасөспірімдерге жүргізуде өте тиімді болып
табылады. Негізінен бұл әдіс көмегімен білім алушылардың ой- өрісін
кеңейтуге, шығармашылық ізденіске ұмтылуына көп септігін тигізеді.
Дөңгелек үстел әдісі- әдетте, саяси және ғылыми бағытта
ұйымдастырылады. Ой- пікірлердің алмасуынан олар белгілі бір қорытындыға
келеді, яғни әртүрлі көзқарастарға сүйенеді. Әдетте бұл әдіс оқытуда
теориялық білімді тереңдету мақсатында жүргізіліп және әртүрлі кәсіби
маман ретінде ғылым аспектісі бойынша мәселелер қарастырылады. Мысалы,
білім алушыларға психология бойынша педагогтардың тұлғалық іс- әрекеті,
т.б. секілді тақырыпта дөңгелек үстел әдісін жүргізуге болады. Дөңгелек
үстел әдісінің басқа формалары да бар. Мысалы, оқушытік оқу- әдістемелік
конференциясы, мұнда жалпыға ортақ тақырып таңдалынып, талқыланады.
Іскерлік ойын әдісі- оқыту үрдісінде әртүрлі бағытта қолданылады. Ол
оқытушының басқаруымен, білім алушылардың өзіндік ұйымдастырушылығымен,
жоспарланған ойын сценарийі арқылы мақсатқа бағытталған негізде жүзеге
асырылады. Көп дағдайларда іскерлік ойындарды басқарушы маман білім
алушыларға қолданғаны тиімді. Мысалы, әскери оқуда оқитын Оқушыларға
командир болу мақсатында жүргізілгенде. Бұл әдістің тиімділігі- білім
алушылардың ақыл- ойын дамыту, танымдық белсенділігін қалыптастыру, кәсіби
маман болуына шеберлікті дарыту болып саналады. Сонымен қатар білім алушы
іскерлік ойында әртүрлі рөлдерге ене алады: педагог, әдіскер, білім беру
департаменті, сараманшы оқушы, т.б. Ойын алдын ала сценарийі бойынша
дайындалып, рөлдер бөлініп қояды.
Іскерлік ойын әдісінің оқытуда қолданылуы білім алушылардың сол
ситуациялық жағдайдан шығуына өмірген шын көзқараспен қарау арқылы
шығармашылық, кәсіби қабілеттерін шыңдай ала алады. Іскерлік ойынды
өткізудің кезеңдері:
1- кезең. Педагог тақырыпты таңдауы, мақсат- міндеттерді белгілеп
күтілетін нәтижені болжауы, құрылымын анықтау, сыныптағы ойынға
қатысушылардың рөлдік қызметіндегі қасиеттерін ескеру, ойын барысындағы
әсер етуші жағдайларды зерттеу.
2- кезең.Соңғы оқу материалын талдау, мәселені шешудің әдіс- тәсілдерінде
тиімді әдістемені таңдап алу және ойша қолдануда шығармашылық өңдеу,
сценарийді дайындау, рөлдерге бөлу.
3- Кезең. Педагогтің білім алушыларды іскерлік ойынның сценарийімен,
мақсатымен, мазмұнымен таныстыруы. Білім рөлдік қызметтерін орындауы,
педагогтің білім алушылардың ойын басқаруы, ойын барысының нәтижесін
талдау, педагогтің қорытынды жасауы.
Қазіргі білім берудегі ең басты тапсырма- мамандардың әлімді
шығармашылық тұрғыда меңгеру әдістемесімен көрінуі. Жоғарғы оқу орындарында
дайындық маманды шығармашылық қабілетін құруда қажет болады:
- проблеманы өз бетімен көру және оны құру;
- болжамды дайындау;
- мәліметтерді жинап оны талдау керек, әдістемені ұсынып, өңдеу керек;
- алынған тәжірибелерді тәжірибеде қолдануда, нәтижесін құруда
қабілетін,
- проблеманы түгелдей көру қабілетін, ол ұжымда жұмыста мәселені
шешудегі жеке қатысуын анықтау.
Сонымен қоғам дамыған сайын оқу жүйесінің қайта құрылатындығы және соған
орай оқытудың мазмұны,әдіс- тәсілдерінің де өзгеріп, жаңарып отыруы заңды
үрдіс. Сондықтан білім беруге инновациялық технологиялардың енуін үздіксіз
үрдіс, күнделікті білім беру қызметінің компоненті ретінде қарастыру қажет.
3. Педагогикалық технологиялардың жіктелуі
Педагогикалық технологияларды әртүрлі белгілер бойынша жіктеуге болады
(2.1-кесте).
Білім беру мазмұнының сипаты Зиялы және діни, оқытушылық және
тәрбиелік, жалпы білім беру және
кәсіптік бағдарлы, гуманитарлы және
технократтық.
Оқушылар санаты Жалпы мектеп; алға басқан деңгей
(лицейлер мен гимназиялар және т.б);
қосымша оқыту (дәлдеу, қолдау,
түзету мектептері); жалпы мектеп
аясында күрделі және дарынды
балалрмен жұмыс.
Қолдану ұзақтығы Пән, тақырып, модуль, сабақ.
Оқу әрекетін ұйымдастыру Сынып сағаттық жүйе (дидахография);
дидахография мен техникалық
құралдарды пайдалана отырып заманауи
дәстүрлі оқыту, топтық және
дифференцияланған оқыту тәсілдері
және т.б
Баламен қарым-қатынас Авторитарлы; жеке бағдарлы;
ынтымақтастық технологиясы және т.б
Білімді игерудің ғылыми тұғырнамасы Ұғымдарды қалыптастыру теориясы
(Богоявленская, Менчинская т.б);
Гештальт теориясы; ақыл-ой әрекетін
сатылы қалыптастыру теориясы
(Гальперин, Талызина); суггестивті
теория (шамадар тыс еске сақтауға
жетелейтін эмоционалды иландыру
негізінде оқыту); В.В.Давыдовтың
және т.б мазмұнды жалпылай теориясы.
Жаңа технологиялар жалпы мынадай мақсаттарды көздейді:
1. ынтымақтастық;
2. ұжымдаса жұмыс істеу;
3. өзіндік бастама (иницатива);
4. өз жұмысын бағалауға үйрету;
5. логикалық ойлау;
6. мәселелерді шеше білу;
7. ақпарат алу және керектісін пайдалана білу.
Жоғары сыныптар үшін тиімді технологиялар: өздігінен даму
технологиясы, модульдік оқ ыту технологиясы (МОТ), бағдарлап оқыту,
ынтымақтастық, компьютерлік, сын тұрғысынан ойлау (СТО).
Орта буын сыныптарына тиімді технологиялар: түсіндіре оза оқу, дамыта
оқыту, тірек сигналы арқылы оқыту, проблемалап оқыту, СТО,МОТ.
Бастауыш сыныптардағы тиімді оқыту технологиялар: ойын арқылы оқыту,
білім беруді ізгілендіру, ақпаратты оқыту, зерттеу, көрнекілік
технологиялары.
Өздігінен даму технологиясы – баланы жан-жақты дамыту, дербестікке
тәрбиелеу, бала санасында нәрселер әлемі мен ойлау әрекетінің бірігуі.
Оқыту баланың дамуына сәйкес табиғи болу керек, сонда бала өзін-өзі
дамытады. Баланың: Мынаны менің өзімнің жасауыма көмектесіп жібер- деуіне
жету.
Оза оқыту технологиясында – грамматикалық ұғым, түсініктер, тірек
сызбаларды пайдалану арқылы блок бойынша оза оқытылады.
Тірек сигналы – сызба бойынша сөйлем құратуға, сөйлемдегі сөздердің
байланысын көрсетуге болады. Сызбаларда көбіне дерексіз байланыстар мен
қатынастар көрсетіледі. Тілдік категориялар ұқсастығын, айырмашылығын,
ерекшеліктерін салыстырып көрсетуге болады.
Белсенді оқыту технологиясы – оқу әрекеті арқылы үйретуші (мұғалім),
үйренуші (білім алушы) рөлін өзгертуге ықпал ететін, шәкірттерді жаңа
білімді өздіктерінен ізденіп білім алуына мүмкіндік жасайды. Бұл лүшін
сабақта төмендегі мәселелерге баса назар аударған жөн:
- сабақ құрылымының икемділігі, оқығаны бойынша пікірталастың болуы;
- дидактикалық ойындар, интенсивті өзіндік әрекет, бірліктерді салыстыру,
топтау, жүйелеуді ұйымдастыру;
- жеке тұлғаға бағдарланған технологияда оқу тәрбие процесінде балалардың
жеке ерекшеліктерін ескеру; әр білім алушының оқу тапсырмаларын орындауға
қолайлы жағдай туғызу көзделеді;
- жеке тұлғаның өзіндік ерекшелігін ескеру ұстанымы (әрбір шәкіртті
қабылдау мүмкіндігіне сай оқыту);
- білім беру траекториясын таңдау еркіндігі ұстанымы (міндетті білім беру
деңгейінен төмен болмауы тиіс);
- оқытудың жағдаяттылығы ұстанымы (тапсырманы орындауға жағдай туғызу).
2. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1. Информатика пәнінің әдістемесі мен оқыту технологиясы
Оқытуды ұйымдастырудың негізгі қағидалары
Оқытуды ұйымдастырудың негізіне мына айқындалған қағидалар жатады:
- үздіксіздік – оқытудың барлық кезеңдеріндегі сабақтастықты есепке ала
отырып, оқытудың мазмұндылығы мен білімді бақылаушылық жүйесін құру арқылы
жасалады;
- сызықты емес – білім беру үрдісінің қатысушыларының мүмкіндіктері мен
әлеуметтік тапсырысқа қатысты, оқыту мен бақылау жүйесінің дамуы мен
мазмұнын өзгертуге рұсат етіледі;
- өзін-өзі ұйымдастыру – оқытуды ұйымдастырудың оңтайлы өзін-өзі
жоғарылытатын моделін таңдау мүмкіндігін ұсыну арқылы жасалады;
- ашықтылығы – пәнаралық тәсілде оқытудың мазмұнын құрумен негізделеді және
бағдарлама мен бақылау жүйесін дайын ақпараттық блоктардан жобалау
мүмкіндігін болжайды.
Қазіргі білім берудің ең басты мақсаттарының бірі – оқушыларды
өмірге бейімдеу, өз бетімен білім алуға дағдыландыру, алған білімін
жасампазды қолдануға икемдеу екені белгілі.
Педагогикада, дәстүрлі педагогикалық, әдістемелік және дидактикалық
жүйелерге қарағанда, педагогикалық технологиялар немесе оқыту
технологиялары зор маңызға ие болып озық дамуда.
Педагогикалық технология термині шетелде, өткен ғасырдың 60-
жылдарында пайда болды. Содан бері әр елдерде, мысалы АҚШ-та, Жапонияда
Педагогикалық технология, Англияда Педагогикалық технология және оқыту
процесі журналдары баспаға шыға бастады. Ал ЮНЕСКО-ң халықаралық білім
беру бюросының бюллетені Педагогикалық технологиялар топтамасын шығарды.
Оқыту технологиясы ұғымы 60-жылдардың аяғында пайда болып, 70-
жылдары көптеген жақтаушыларға ие болды. Қазіргі уақытта, ол педагогикалық
сөздікке бекем енді. Әйтсе де, оны түсіну және қолдану әртүрлі болуда.
Қазіргі заманның педагогикалық теориясында жаңа оқыту технологиясын
мектепке енгізуде бірінші зерттеу жүргізген академик В.Беспалько болатын.
Оның айтуы бойынша – Педагогикалық технология – бұл оқу үрдісін жүзеге
асырудың мазмұнды техникасы.
Ал жаңа технологияның жеке сұрақтарын зерттеген және Модульді оқыту
технологиясын енгізген В.М.Монаховтың пайымы бойынша – Педагогикалық
технология – бұл оқушы мен мұғалімге барлық жағдай жасау арқылы оқу үрдісін
жобалау, ұйымдастыру және өткізу бойынша бірлескен педагогикалық іс-
әрекеттің жан-жақты ойластырылған моделі.
Педагогикалық технология – техникалық және адами ресурстарды, олардың
өзара байланысын ескере отырып, оқыту және білімді игерту үрдістерін
құрайтын, қолданатын және белгілейтін, білім беру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
1.1. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың формалары, олардын әртүрлілігі мен
дамуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
1.1.1 Оқытуды ұйымдастыру формалары . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 7
1.1.2 Сабақтың құрылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .10
1.2. Оқыту үрдісінде қолданылатын әдістер . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 15
1.2.1 Оқытудағы инновациялық әдістер . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 16
1.3 Педагогикалық технологиялардың жіктелуі . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 19
2. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1. Информатика пәнінің әдістемесі мен оқыту технологиясы . . . . . . . .
. . . . 21
2.2. Информатиканы оқыту формалары мен әдістері . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 24
2.2.1 Информатиканы оқыту әдістері . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 28
2.3. Информатика пәні бойынша үй жұмысы . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 30
2.3.1.Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .32
2.4. Информатиканың заманауи сабағы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .35
2.4.1. Информатика сабағының құрылымы . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 37
2.4.2. Информатикадан заманауи сабақтардың формалары мен
құрылымдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3. Сабақтың үшбірлік мақсаты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 42
4. Сабаққа қойылатын талаптар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 43
2.5. Танымдық ойындар түрінде өткізілген сабақтар үлгісі . . . . . . . .
. . . . . . . .46
3.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .78
4.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . 79
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында нәтижеге бағытталған білімге тек мұғалімнің кәсіби
біліктілігі арқылы жетуге болатындығы айрықша сөз етілген. Яғни өмірге
жаңа тұрпатты педагог керек. Ал бүгінгі жаңа формациядағы педагог
ізденімпаз, өзіне-өзі талап қоя білетін, кәсіби-құзырлылық және шеберлік
деңгейі жоғары, рухы биік, даралық сапалары жетілген, шығар тауы биік
маман болу қажет. Бүгінгі педагог білім мен ақпаратты тасымалдаушы ғана
емес, ол Тәуелсіз Қазақстанның білім жүйесін әлемдік деңгейге бағыттау
мақсаты туындап жатқан қазіргі таңда педагогтік мамандыққа қойылатын
талаптарға жауап бере алатын, білім мен іс-әрекетін ұйымдастыру
іскерлігінің жоғары деңгейіне ие маман болуы тиіс. Сондықтан да 12 жылдық
мектеп мұғалімдерінің алдында күрделі міндеттер тұр.
Бүгінде жаһандану заманында жас ұрпаққа әлемдік стандартқа сәйкес
білім беру мәселесі республикамызда ғылыми-педагогикалық тұрғыда ізденіспен
әлемдік жинақталған тәжірибеге, отандық қол жеткен табыстарды саралай
отырып, ұлттық ерекшеліктерді ескере, оқыту мен тәрбелеуді жаңаша
ұйымдастыруымен көкейкесті мәселе болып отыр.
Қазіргі орта мектеп орынында оқытудың белгілі бір әдістемелік
дәстүрлері қалыптасуына қарамастан, оқытудың жаңаша әдістері мен формаларын
іздестіру, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту жолдарын, коммуникативтік
қабілетін, адамдарды басқара білу қабілетін дамыту жолдарын іздестіру
әрекеттері жүріп жатыр. Атап айтқанда, іргелі пәндерді оқыту мәселесіне
жаңаша әдістер керек, өйткені, бүгінгі әлемдік өндірістік технология
барысында ғылыми жетістіктерді пайдалануда.
Жаңа 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуге байланысты Информатика
пәнін оқытудың әдістемелік жүйесі қайта қарастырылуда. Соңғы он шақты жыл
ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы, программалау курстарын
оқу процесіне енгізудің алғашқы қадамдарынан бастап оқытуды ұйымдастырудың
әр түрлі мәселелеріне дейін шешілуде, оларға байланысты ғылыми-әдістемелік
тұжырымдар жасалуда.
Сондықтан бұл проблеманы шешу мәселесі ұсынылып отырған 12 жылдық мектеп
жағдайында информатиканы оқытуды ұйымдастырудың формалары атты дипломдық
жұмыстың өзекті мәселесі болып отыр.
Зерттеу нысаны - жалпы білім беретін мектептегі және 12 жылдық білім
беруге көшу жағдайында пәндерді оқыту үрдісінің әдістемесі.
Пәндік зерттеу – Информатика пәнін оқытуды ұйымдастыру формаларын
қалыптастыру проблемалары.
Зерттеу мақсаты – информатиканы оқытуды ұйымдастыру әдістері мен
формаларының педагогикалық негіздемесін жасап, оларды оқу үдерісінде
қолдану жолдарын ұсыну, осы мәселелерді шешу бойынша электрондық
әдістемелік нұсқауды жобалау және құру.
Зерттеу міндеттері:
Жалпы білім беретін орта мектепте информатиканы оқытудың әдістемелік
жүйесін қалыптастыру принциптерін зерттеп, анықтау;
- информатиканы қосымша оқытудың мақсаттары мен міндеттерін анықтау;
- информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мазмұны мен
құрылымын анықтау;
12 жылдық білім беруге көшуде информатика пәні бойынша оқушылардың
сыныптан тыс жұмыстарын ұйымдастыру формаларын анықтап, оларды өткізудің
әдістемелік жолдарын көрсете отырып, пән мұғалімдері мен мамандық бойынша
оқитын жоғарғы курс білімгерлеріне арналған әдістемелік электрондық
құралын жобалау және құру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, суреттер және
кестелермен қамтылған екі бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен
қосымшалардан тұрады.
1.БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
1.1. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың формалары, олардын әртүрлілігі мен
дамуы
Білім берудің теориясы мен практикасында көптеген формалар жинакталган.
Форма (латын сөзі Ғогmа - сыртқы бейнесі, сыртқы көрінісі дегенді береді)
- бұл белгілі бір мазмұнның сыртқы бейнеленуі. Ежелгі заманда педагог бір
білім алушымен жеке айналыскан, сондықтан оқытуды жеке ұйымдастыру - ең
ежелгі форма болып та- былады.
Қогам қажеттіліктерінің өзгеруіне байланысты жекелей-топтық формасы пайда
болды. Жекелей-топтық форманың дамуының көрінісі ретінде сынып-сабақ жүйесі
енгізілді.
Дальтон-план формасы АҚШ-та кең таралып, сабақтар кітапханада жекеше
арнайы тапсырмалар аркылы жүргізілді.
Сабақты ұйымдастырудың Бригадалық-зертханалық әдісінде білім алушылар
бригадаларға немесе топтарға бөлініп, педагог берген тапсырмалармен бірігіп
жұмыс жасады. Педагог алдымен, кіріспе сабақ өткізіп, содан соң бригадалар
өз бетімен шұғылданады. Тапсырмаларды орындау барысында білім алушыларға
кеңес алуға болады.
Жобалау әдісі - білім алушылар педагогтің басқаруымен белгілі бір жоба
тақырыбын таңдап, осы жобаның айналасында танымдық кызметті жүзеге асырады.
Жоғарыда келтірілген әдістердің барлығының кемшіліктері де бар, сондыктан
олар үнемі әрі карай жетілдіріліп дамытылмады.
Трамп жоспары - бұл оқытуды ұйымдастырудың үш формасын: жеке, топтық жэне
бұкаралыкты біріктіреді. Бұл форма негізінен жеке мектептерде кең
қолданылады.Кеңестік мектептерде негізінен сынып-сабақ формасы кен таралған
болатын [1].
1. Оқытуды ұйымдастыру формалары
Оқытуды ұйымдастырудың формалары - белгілі бір тәртіпте және мезгілде
жүзеге асырылатын оқытушы мен білім алушылардын бірлескен іс-әрекетінің
сыртқы көрінісі. Олар әлеуметтік тұрғыда шартты, дидактикалық жүйелердің
дамуымен байланысты пайда болып жетілдіріліп отырылады.
Оқытудың ұйымдастыру формалары әртүрлі өлшемдер бойынша жіктеледі:
- білім алушылардың санына қарай: бұкаралық, ұжымдық, топтық, шағын топтық,
жеке;
- оқу орнына қарай: аудиторияда жэне аудиториядан тыс формалар;
- колледждегі, ЖОО-ғы оқыту формалары: дәріс, семинар, практикалык және
зертханалық сабақтар, СОӨЖ, СӨЖ, т.б. жұмыс;
- оқыту уақытының ұзақтығына қарай: кредиттік жүйеде (50 минут), сызыктық
жүйеде қосарланған сабақ (80-90 минут), әр түрлі ұзақтықтағы сабақтар.
Білім берудің даму тарихында әртүрлі оқыту жүйесінде оқыту фармасының
біреуі басымдықта қолданылды: жекелік-топтық (орта ғасыр мектептерінде),
өзара оқыту (Англиядағы бёлланкастер жүйесі), білім алушылардың қабілетіне
қарай саралап оқыту (мангеймдік жүйе), бригадалық оқыту (кеңес мектебінің
20 жылдары), американдык Трамп жоспары, онда уақыттын 40% - үлкен
топтарда (100-150 адам), 20% - кіші топтарда жэне 40% - жеке оқуға бөлінді.
Дүниежүзінде ең көп тараған оқытудың сынып-сабақ жуйесі болды. Ол XVII
ғасырда пайда болып, міне, үш ғасырдан астам уакыт бойы дамып келеді. Оның
сұлбасын неміс педагогы И. Штурм (1537- 1582) жасады ал, Я. А. Коменский
(1592-1670) оның теориялық негізін салып, практикада жүзеге асырды.
Оқытудың сынып-сабақ формасының ерекшеліктері: шамамен бір жастағы және
даярлык деңгейі бірдей білім алушылардын тұракты кұрамы; әрбір сынып өзінің
жылдык жоспарына сәйкес жұмыс істейді (оқытуды жоспарлау); оқыту үрдісі
жекеленген өзара байланысты, бірінен кейін бірі жүретін бөліктер (сабақтар)
түрінде жүзеге асырылады; әрбір сабақ тек бір пәнге арналады (монизм);
сабақтардың тұракты түрде ауысып отыруы (сабақ кестесі); педагогтің жетекші
рөлі (педагогикалық басқару); білім алушылардың танымдык іс-әрекетінде
әрқилы түрлерді және формаларды колданады (іс-әрекеттің вариативтілігі).
Оқытуды ұйымдастырудың сынып-сабақ жуйесінің негізгі компоненті - сабақ
болып табылады. Сабақ — бұл аяқталған мәндік-уақыттық және ұйымдастырушылық
қатынастағы оқыту үрдісінің кесіндісі (кезеңі, буыны, элементі).
Қазіргі сабаққа қойылатын жалпы талаптар:
• ғылымның жаңа жетістіктерін, педагогикалық практиканың озат
тәжірибесін пайдалану, сабақты оқу-тәрбие үрдісінің заңдылықтарының
негізінде кұру;
• сабақта барлық дидактикалық принциптерді және ережелерді тиімді
арақатынаста жүзеге асыру;
• білім алушылардың қызығушылықтарын, ынталарын және сұраныстарын ескере
отырып, өнімді танымдық іс-әрекетке кажетті жағдайды қамтамасыз ету;
• білім алушылар ұғынатын пәнаралық байланысты орнату;
• бұрыннан оқылған білімдермен және іскерліктермен байланыс, білім
алушылардың даму деңгейіне сүйену;
• тұлғаның барлык аясын дамытуды өзектендіру және белсендету;
• оқыту-тәрбиелеу іс-әрекетінің барлық кезеңдерінің логикалық байланысы
және эмоционалдылығы;
• педагогикалық құралдарды тиімді пайдалану; өмірмен, өндірістік іс-
әрекетпен, білім алушының жеке тәжірибесімен байланыс;
• практикаға кажетті білімдерді, іскерліктерді, дағдыларды, ойлауды және
іс-әрекеттің тиімді тәсілдерін қалыптастыру;
• оқи білу іскерлігін, тұрақты түрде білім көлемін толтыруға деген
сұранысын калыптастыру;
• әрбір сабақты тиянақты диагностикалау, болжау, жобалаушы және
жоспарлау.
Қазіргі сабаққа қойылатын дидактикалық талаптар:
әрбір сабақтың білім беру мақсатын дәл аныктау;
• сабақтың ақпараттылығын реттеу, әлеуметтік және жекелік сұраныстарды
ескере отырып, тиімді мазмұнды тандау;
танымдык іс-әрекеттің жаңа технологияларын енгізу; оқытудың әркилы
түрлерін, формалары мен әдістерін тиімді ұштастыру;
сабақтың құрылымын калыптастырудағы шығармашылық ыңғай;
білім алушылардың әртүрлі ұжымдык іс-әрекетінің формаларын дербес іс-
әрекетімен ұштастыру;
жедел кері байланысты, әрекетті кадағалауды және басқаруды камтамасыз
ету;
• сабақты өткізудегі ғылыми есеп және шеберлік.
Сабаққа қойылатын тәрбиелеушиік талаптар:
сабақтағы іс-әрекеттің, оқу материалының тәрбиелеушілік
мүмкіншіліктерін анықтау;
• оқу жұмысының мақсаты мен мазмұнынан ғана шығатын тәрбиелік міндеттерді
қою;
• білім алушыларды жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде тәрбиелеу,
ұкыптылықты, жауапкершілікті, зейінділікті, ұжымшылдықты, т.б.
қалыптастыру;
• білім алушыларға зейінді және сезімталдық қатынас, олармен
ынтымақтастыққа жұмыс істеу;
Сабаққа қойылатын дамытушылық талаптар:
- оқу-танымдық іс-әрекеттің оң мотивін, қызығушылықты, шығармашылық
бастамашылықты және белсенділікті калыптастыру;
- білім алушылардың даму деңгейін және психологиялық ерекшеліктерін зерттеу
және есепке алу;
- сабақтарды озу деңгейінде жүргізу;
- білім алушылардың интеллектуалдық, эмоционалдык, элеуметтік дамуындағы
секірістерді болжау;
Осы талаптардан баска сабаққа: ұйымдастырушылық, психологиялық,
басқарушылық, санитарлық-гигиеналык, этикалык т.б. талаптар қойылады.
Сабақты жіктеудің негізіне оқу мақсаты, оны өткізудің әдісі немесе оқыту
үрдісінің кұрамдас буындары жатады. Осыған қарай сабақтың әртүрлі типтері
ажыратылады.
Танымдық іс-әрекеттің кезеңдеріне қарай сабақтың типтері:
• кіріспе сабақтар;
• материалмен бастапкы таныстыру сабақтары;
• ұғымдарды қалыптастыру, заңдарды орнату сабақтары;
• алған білімді практикада қолдану сабақтары; дағдылар сабағы;
• жалпылау және қорытындылау сабақтары;
• бакылау сабақтары;
• аралас сабақ.
Оку орыны тәжірибесінде бір типті сабақтар болмайды. Сондықтан оқыту
жұмысын жүйелі әрі нәтижелі жүргізу үшін, оны топтастырудын мәні орасан
зор.
Оқыту әдістеріне қарай сабақтың типтері:
• сабақ-әңгіме;
• сабақ-дәріс;
• кино сабағы;
• зертханалық сабақ;
• әртүрлі іс-әрекет сабағы.
Дидактикада сабақты жіктеуді анықтауға айрықша маңыз беріледі. Сол
себептен әрбір педагог сабақтың жіктелуін ойдағыдай білуі шарт.
Дидактикалық міндеттерге қарай сабақтың типтері:
• білім алушылардың жаңа білімді меңгеру сабағы;
• іскерлікті және дағдыны қалыптастыру сабағы;
• білімді жалпылау және жүйелеу сабағы;
• қайталау, бекіту немесе білімді, іскерлікті, дағдыны кешенді колдану
сабағы;
• бақылау-тексеру сабағы;
• аралас сабақ.
1.1.2 Сабақтың құрылымы
Сабақтың қүрылымы - оқу міндеттерін орындауға септігін тигізетін сабақтың
бөліктерінің, кезеңдерінің өткізілуінін аракатынасы және бірізділігі. Оқу
сабағынын типіне қарай онын белгілі бір кұрылымы жасақталады.
Сабақтың негізгі элементтері:
Сабақтың басталуын ұйымдастыру бір минуттан бірне- ше минутка созылады
және онын дербес бөлігі ретінде өткізіледі. Сабақтын басында іскер және
дұрыс талап кою бүкіл сабақтың сәтті өтуіне сегітігін тигізеді.
¥йымдастырушылық бөлімінде: педагогтың сабаққа кіруі, өзіне деген сенімі,
сөйлеуі, өзін ұстау калпы, талаптарды орынды коюы және білім алушыларға
деген шынайы ыкыласы, сыйластығы маңызды.
Оқыған материалдың меңгеруін тексеру (әдетте, үй тапсырмасы), оның мәнін
тексеру және кадағалау, сонымен бірге жаңа материалды меңгеруге даярлау
болып табылады. Педагог білім алушылардың зейінін үй тапсырмасын орындауға
негіз болған басты идеяларға, ережелерге, т.б. аударады. Үй тапсырмасын
бәрі орындаған, орындамағанын аныктайды, кандай киыншылықтар кез- дескенін
біледі.
Сабақтың мақсаттарын және міндеттерін қою. Сабақтың нақты міндеттерін
және оны жүзеге асырудың жолдарын үғыну педагог пен білім алушылардың іс-
әрекетін анықтығын, жүйелілігін және бірізділігін қамтамасыз етеді. Максат
пен міндеттерді кою әдетте, көп уақыт алмайды, бірақ ол оқу іс-әрекетіне
бағытталғандық береді және үлкен тәрбиелік әсері болады.
Түсіндіру - оқу материалының мазмұнын ғылыми баяндау. Білім алушыларға
жаңа материал түсінікті болу үшін педағог ғылыми дәлелдерді, білім
алушыларда бар білімге сүйенуді, анык жэне түсінікті баяндауды жүзеге
асыруы керек.
Бекіту жаңа материалды түсіндіріп болғаннан кейін жаттығулардың, дербес
жұмыстардың, арнайы тапсырмалардың жүйесі арқылы окылған материалдың
бастысына, сүйенетін идеясына білім алушылардың назарын аудартады,
теориялық қағидаларды оку іс-әрекетінің практикасымен байланыстырады.
Бекіту аркылы педагог білім алушылардың материалды меңгергені туралы
акпарат алады.
Қайталау. Оку материалын тақырып, бөлімдер, курс бойынша жүйелеу,
жалпылау, қайта айту. Мұнда оқу материалындағы күрделісі негізгі идеяларды
бөліп шығару және жаттығулар мен тапсырмаларды таңдау болады.
Сабақтың нәтижесін шығару, қорытындылау. Сабақтың өтілу барысына, білім
алушылардың жұмысына қысқаша баға беру, окығанның басты идеясын еске салу.
Үй тапсырмасы. Педагог үй тапсырмасын хабарлайды, кыскаша орындалу жолын
түсіндіреді. Үй тапсырмасын орындау туралы нұскау анық, қыска,
бірізділікпен берілуі қажет.
Оку міндетіне және мазмұнына карай сабақтың бөліктерінін аракатынасы
ауысып отырады. Сабақтардың әртүрлі типтерінің кұрылуында ерекшеліктер
пайда болады [2]..
Жаңа білімді меңгеру сабақтарының құрылымы: сабақтың басталуын
ұйымдастыру; сабақтың максаттары және міндеттері; жаңаны түсіндіруге
даярлык жүмыс (үй тапсырмасын тексеру, бұрыннан окыганды кайтадан айту,
т.б.); түсіндіру; сабақты корытындылау және үй тапсырмасы элементтерінен
тұрады. Басты бөлімі - түсіндіру, бекіту косымша роль аткарады және
диагностикалык мақсатты жүзеге асырады. Педагог білім алушылардың жаңа
білімді калай меңгергендігі туралы ақпарат алады.
Бекіту сабағының құрылымы: сабақтың бастауын Ұйымдастыру:сабақтың мақсатын
және міндеттерін қою;бекіту корытындылау және үй тапсырмасы. Сабақтың
басында әрбір білім алушының жұмыска даярлығын тексеру керек. Мақсатты кою
барысында педагог негізгі кағидалар мен ережелерді еске салады, себебі олар
практикалык оқу іс-әрекетіне негіз болады. Үй тапсырмасын тексеруді бекіту-
мен байланыстырған дұрыс. Сабақтың негізгі бөлімі - практикалык
тапсырмалар, проблемалық жағдаяттар мен сұрақтарды шешу, жаттығуларды
орындау, дербес жұмыстар. Жаттығуларды дұрыс таңдау үлкен роль атқарады,
олардың қиындығы бағдарламаның, стандарттың талабына сай болғаны абзал.
Жалпылау немесе қайталау сабагының құрылымы: сабақтың басталуын
ұйымдастыру; сабақтың мақсатын және міндетін кою; оқу материалын жалпылау
және жүйелеу; сабақтың корытындысы және үйге тапсырма.
Бұл сабақтың ерекшелігі және күрделілігі мынада: оку материалының
шеңберін дәл аныктау, негізгі ұғымды, ережені, идеяны шебер бөлу, сәйкесті
жаттығуларды таңдау. Қайталауда сабақтың тәрбиелеушілік жағына үлкен мэн
беріледі. Мұнда оқу материалы көп дәрежеде қызықты фактілермен,
оқиғалармен, сезімдермен тығыз байланысты. Бұл сабақтың ерекшелігі педагог
аз түсіндіреді де, көбіне, білім алушылардың танымдык іс-әрекетін
баскарады.
Аралас сабақтың құрылымы: сабақтың басталуын ұйымдастыру; үй тапсырмасын
тексеру; сабақтын мақсатын және міндеттерін кою; жаңа материалды түсіндіру,
бекіту, қайталау. сабақты корытындылау және үй тапсырмасын беру. Сабақтың
бүл типі бүкіл элементтердің комбинациясын кұрайды. Әрбір бөлімі
баскалардын арасында тең бағалы мәні бар. Сабақтың осы типі бастауыш
мектепте жиі колданылады.
Қадағалау сабағының құрылымы: тексерудін мақсатын түсіндіру және жұмысты
ұйымдастырудың нүскауын беру: бакылау тапсырмасының мазмұнымен және оны
орындаудың тәсілімен таныстыру; білім алушылардың дербес жұмысы; сабақтың
нәтижесін бастапкы корытындылау. Сабақтың басы нүскаудан және білім
алушылардың жұмыска даярлығын тексеруден басталады. Бірден бакылау
жұмысының сипатын айтып, кандай білімдер, кандай такырыптар тексерілетіні
хабарланады. Педагог білім алушыларга ойлау іс-әрекетінің: теориялык
талдауды қалай колдануға болатындығын, теорияны практикалық жұмыспен
байланыстыруды, өзін-өзі кадағалаудың тәсілдері т.б-да көрсетеді. Әдетте,
үй тапсыр- малары берілмейді. Бірак әдебиет тізімін, іздеушілік сипаттағы
тапсырмаларды беруге болады.
Оқытуды ұйымдастырудың дәстүрлі емес формаларының пайда болуы және оларды
талдау.
XX ғасырдың 80-жылдарында түсіндірмелі-иллюстративтік оқытудың тұткасы
- сыныптық-сабақтық жүйе коғамның жаңа талаптарына сай болу үшін
жетілдіруді талап ететіні белгілі болды. Осы жүйені модернизациялау кезінде
дәстүрлі емес сабақ пайда болды. Онда білім алушыларды белсенді позицияға
қойып, сабақты даярлап өткізуде іс-әрекетке қосып, ойындық, жағдайды
шешушілік, жарыстық функцияларды жүзеге асырады.
Дәстүрлі емес сабақты өткізуде: жалпы сабақтар жүйесінде алатын орны,
функциясы, оны таңдап алу шарттары, қойылатын талаптары қандай, мұндай
сабақтарды талдау немен ерекшеленеді т.б. сияқты сұрақтар пайда болды.
Дәстүрлі емес сабақ - бұл орнатылмаған құрылымы бар импровизациялык оқу
жұмысы.
И. П. Подласыйдың, Г. К. Селевконың, т.б. еңбектерінде дәстүрлі емес
сабақтардың 30-дан астам түрі келтірілген.
Сабақтың дәстүрлі емес технологиясына жататындар:
• пәнаралык байланыска негізделген интегралды сабақтар;
• жарыс және ойын формасындағы сабақтар: байкау, турнир,іскер немесе
рөлдік ойындар;
• карым-қатынастың көпшілік формаларын имитациялау сабақтары: пресс-
конференция, аукцион, ауызша журнал т.б.;
мемлекеттің және үйымдардың іс-әрекетін имитациялауға негізделген
сабақтар: сот, парламенттегі дебаттар;
коғамдык-мәдени шараларды имитациялаудың сабақтары: өткенге сырттай
экскурсия, жорык, әдеби серуен;
сабақтан тыс дәстүрлі формаларды сабақ шеңберіне енгізу, көңілділер,
тапкыштар клубы, Не? Қайда? Қашан?, инсценировка.
Дәстүрлі емес сабақтар қандай дидактикалык міндеттерді шешуде колдануға
болады деген сұракка, іскерлікті және дағдыны қалыптастыруға, білімді
жалпылауға және жүйелеуге, кайталауға және бекітуде, бакылау-тексеруде
колдануға болады деген корытынды жасаймыз. Ал, интегралды және конференция
сабақтары аркылы жаңа білім меңгеру міндетін де шешуге болады. Сонда
дәстүрлі емес сабақтар оқытудың басты формасы - дәстүрлі сабақтардың
функцияларын аткарып, оның көмекші формасы болады.
Дәстүрлі емес сабақтың түрін таңдап алғанда такырыптын мазмұнын, білім
алушылардың даярланғандық дәрежесін, материалдык базаны, педагогтің
мүмкіншілігін, оқулыктардын,көмекші оқу құралдарын, тағы басқаларды есепке
алу керектігін тәжірибе көрсетті [3].
Дәстүрлі емес сабақтарға дидактикалық, тәрбиелеушілік, дамытушылық,
ұйымдастырушылық, психологиялық, басқарушылық, санитарлық-гигиеналық,
этикалық, т.б. талаптар қойылады. Кейбіреулерін көрсете кетелік:
• білім алушылардың қызығушылығын, ыкыласын т.б-ды ескере отырып, дәстүрлі
емес сабақты өткізуге қажетгі жағдайды қамтамасыз ету;
• білім алушының барлық аясын дамытуға себептендіру және белсендету жұмысын
жүргізу;
• дәстүрлі емес сабақта жедел кері байланысты, пәрменді қадағалауды және
басқаруды қамтамасыз ету;
• педагогикалық әдепті сақтау, білім алушылармен қарым- қатынасты, бірге іс-
әрекет жасауды жоғары дәрежеде жүргізу;
• білім алушылардың дамуында жаңа сапалы өзгерістерді жүзеге асыруды
ынталандыру.
Дидактикада сабақты талдаудың әдістемесі баршылық.
Дәстүрлі емес сабақтар үшін, әрине, арнайы сабақ талдаудың сызбасын
жасаудың кажеті жоқ. Біздің пікірімізше, бар сызбаның бөлімдерін
тереңдетіп, жан-жақты қолданса жеткілікті. Дәстүрлі емес, сабақтарды
талдағанда жалпы сұрактармен бірге мына сұрактарға жауап алудын кажеті бар
сиякты:
сабақты даярлауға білім алушылардың катысуы, белсенділігі;
колданылатын жадығаттың кызығушылык, еліктеушілік әдеттен тыс
дәрежесі;
• білім алушылардын танымдык іс-әрекетін стимулдаудын тәсілдері, жолдары
қандай болды;
сабақ барысында білім алушыларды толыктыруға, түзетуге, рецензиялауға,
т.б. қаншалықты катыстырылғандығы.
Осы орайда төмендегі мәселелер ескерілуі тиіс: оқу мазмұнының танымдык
бағытталғандығы; сабақтың білімділік, дамытушылык және тәрбиелік
максаттарының дұрыс койылуы;
сабақтың мақсатына, мазмұнына сәйкес түрін, құрылымын, оқыту әдістерін
талдау;
оқытудың педагог пен білім алушылардың диалектикалык өзара байланысы
екені туралы ұғымды білдіретіндігі; " І53Х білімді меңгеру үрдісінің
құрылымын, яғни қабылдауды, түсінуді, ұғынуды, жинақтауды, бекітуды,
қолдануды жүзеге асыру;
• проблемалык оқытуды сабақта іске асыру жағдайлары;
• сабақтың әртүрлі кезеңдерінде білім алушылардың фронтальды, топтық және
жеке жұмысына қатынасы;
• сабақта оқыту мен тәрбиелеу ұстанымдарының орындалуы.
Топтармен жұмыс істеу кезіндегі сабақ оқытушылардың әбден үйреніп кеткен
дәріс түрінде жүргізілетін сабақтардан мүлде өзгеше болады. Топтармен жұмыс
істеудің қалыптасқан сабақ түрінен айырмашылығы:
1.Оқушылар сабаққа белсенді қатысады. Оқытушы барлық жұмысты жүргізіп
жатқанда, олар енжар қалыпта қалмай, тапсырманы орындау үстінде болады.
2.Оқушылар жұмысқа өздерінің жолдастарымен бірлесе кіріседі. Сол топтың
мүшесі есебінде ол да басқалардың ойы мен пікірлерін талқылауға құқылы
болады. Олар бір-біріне сұрақ қояды, түрлі пікірлерін айтады, біріне-бірі
қол ұшын беруге үйренеді.
3.Көптеген Оқушылар бүл тәсілден өзіне қажетті пайда алады:
— талантты білім алушылар топтың көңілін аудармай-ак өздерінің
кабілеттерін көрсете алады;
— топтарда жұмыс істеген уакытта Оқушылар өздерін еркін сезінеді. Бұрыш
топта байкалмайтын оқушы тұйыққа тірелген жағдайда өзінің білімін көрсету
мүмкіндігіне ие болады. Шағын топта оқушы өзінің ешкімнен кем емес екенін,
топтағы Оқушылардің бұның да ой-пікіріне құлақ қойып бағалайтынын аңғарады;
— топтармен жұмыс істеу жүйесі ұяң оқушыларға де көп пайда береді.
Топта жұмыс істей отырып, ондай жастар сенімділікке тәрбиеленеді. Олар
отыз адамның көз алдында тұрғаннан гөрі 3-4 оқушыдан құралған топта
өздерін еркінірек сезінеді.
Топтарда жұмыс істеуге дайындықты қалай бастау керек? Топтарда жұмыс
істеу әдісін сабақ барысында қолданғысы келетін бір не бірнеше әріптестер
тауып алған абзал. Бәрі жинала отырып, сабақ жоспарын, топтарға бөлуді және
білім алушыларды шағын топтармен жұмыс істеуге дайындау мәселелерін
талқылаған жөн.
1.2. Оқыту үрдісінде қолданылатын әдістер
Әдістердің, онымен бірге оқыту формаларының дамуы білім берудің
әртүрлі элементтерін үйрену тәсілдеріне байланысты таным қызметінің
сипатының өзгерісінен, оқытудың формалары мен құралдарының жаңаруынан
туындайды.
Оқыту- білім, білік, әрекет дағдыларын үйрену мен меңгерту үрдісі, өмір
мен еңбекке беімді етіп дайындаудың негізгі құралы. Әдіс дегеніміз- алға
қойылған мақсатқа жетудің жолы, амалы, тәсілі, айласы. Оқыту әдістері-
оқытушы мен білім алушылардың өзара біріккен іс- әрекетінің тәсілдері. Бұл
іс- әрекет оқытудың міндеттерін шешуге бағытталады [1].
Оқыту тәсілі, амалы- жалпы әдістің бөлігі, жеке дара әрекет (әсер) ету.
Тәсілдер, әдетте, әдістерді белгілі бір жағдайларда нақты пайдалануды
қамтамасыз етеді. Мысалы, жазалау тәсілдері – ескерту, айыптау, сөгіс,
сендіру, нандыру тәсілдері- иландыру, түсіндіру, баяндамалар, мадақтау
тәсілдері- мақұлдау, мақтау, сыйлық беру т.б.
Әдістердің жіктелуі- бұл анықталған белгілерге қарай құрылған әдістер
жүйесі. Жіктелуге сүйене отырп, педагог тек әдістер жүйесін анық көріп,
танып қоймай , ол әртүрлі әдістерінің өзіне тән белгілерін, орнын жақсы
түсінеді. Кез келген әдістің жіктелуі олардың жалпы негіздері мен
белгілерін анықтаудан басталады. Қазіргі педагогикада ондаған жіктеме
белгілі, себебі әдістер жүйесінде жіктелудің логикалық негізі анық емес.
Қазіргі кезде жіктелудің негізіне кіріктіруге бағытталу сипатты алынуда. Ол
өзіне оқыту әдісінің мақсаттық, мазмұндық және процессуалдық жақтарын
бірлікте қарастырады.
Практикада үнемі тұратын міндет- әдістің біреуін ғана қолданбай,
тиімдісін, нәтижелі болатынын таңдау. Тиімді деп- қойылған мақсатқа көп
күш- қуат жұмсамай жететін неғұрлым пайдалы жолды айтамыз.
Оқыту әдісін таңдауды анықтайтын жалпы жағдайларға: оқытудың мақсаттары
және міндеттері, мазмұны; білім алушылардың жастық ерекшеліктері; ұжымның
қалыптасқан деңгейі; білім алушылардың жекелік және тұлғалық ерекшеліктері;
оқытудың жағдайы; маманның педагогикалық шеберлігінің деңгейі; оқыту
уақыты; күтілген нәтижелер, қорытындылар жатады [1,2].
Жаңа әдістер мен формаларды ендіруге колледждер мен жоғары оқу
орындарының үнемі қажеттілігі болып отыр. Соңғы оншақты жылда педагогика,
психология мен әлеуметтанумен интеграциялана бастады. Жаңа оқу өзара
әрекетінің мазмұнын бейнелейтін анықтама іздеу үрдісінде интерактивті
оқыту термині пайда болды, ол шын мәнінде, педагогикалық өзара
әрекетінің мәнін, мазмұнын және құрылымын жақсартуға қабілетті. Мұндай
технология педагогты даярлау үрдісінде белгілі бір қайта құруларды талап
етеді. Ол оқушылармен қарым- қатынаста жаңа өзара іс- әрекет түрін
қалыптастырумен байланысты, сабақтың өзіндегі бағалау жүйесінің өзгерісіне,
оқытушы, әкімшілік, Оқушылар тарапынан интерактивті сабақты бағалауына да
әсер етеді.
Соңғы кезде белсенді оқу әдістері (интерактивті) кең таруда, оған
әлеуметтік- психологиялық тренингтер, топтық талқылау және әртүрлі
ойындардың (рөлдік, иммитациялық, т.б.) түрлері жатады. Бұл әдістің
ерекшелігі оқытудың белсенді түрі, таптық сипат және кері байланыстың
үздіксіздігі.
Оқытудың белсендігі бірқатар процедуралармен: оқыту үрдісінде
проблемалық жағдайдың қосылуымен, зерттеушіоік элементтерімен, нақты
үрдістердің әртүрлі моделдерін қолдану мен қамтамасыз етеді. Белсенді
оқытудың көптеген әдістері, әсіресе әлеуметтік- психологиялық тренингте
міндетті принципі кері байланыс саналады, бұл сабаққа қатысушыға өзін
сырттан қарауға мүмкіндік береді. Белсенді әдістерде таптық өзара әрекет
әсәрі кең қолданылады.
1.2.1 Оқытудағы инновациялық әдістер
Оқытудағы инновациялық әдістерге топтық оқытуды, даралық жұмыстарын
әртүрлі формаларын, бригадалық оқытудың әртүрлі формаларын, дамытушы оқату
жүйелері және т.б. енеді. Байланысты қамтамасыз етіп, ақпарат берумен
шектелмейтін және өзгелерге белгілі бір әсер ететін, олардың мінез-
құлқының, іс- әрекетінің өзгеруін қамтамасыз ететін қарым- қатынастың
қызметі ретінде интерактивтіліктің психологиялық мәніне бастау ала
отырып, біз интерактивтілікті оқу үрдісінде байланыстың интерактивтілігін
ұйымдастырушы дадактикалық құралдардың белгілі бір қасиеті деп анықтаймыз.
Интерактивті және белсенді оқату әдістерін салыстыру бұл әдістердің
оқыту әдістерін салыстыр бұл әдістердің оқыту субъектілерінің іс-
әрекеттік тұрғысын, олардың өзбеттілігі мен шығармашылығын дамытуға
бағытталғанын көрсетеді.
Интерактив сөзі ағылшынның “interact” сөзінен шыққан. Inter - бұл
өзара, act - әрекет ету деген мағынаны береді. Кейде интерактив сөзін
кейбір әдебиеттерде интербелсенді деп жазады. Интерактивті сөзі бұл бір
нәрсемен (мысалы, компьютермен) немесе біреумен (адаммен) әңгімелесу,
диалог түрінде өзара әрекет етуге қабілеттілік дегенді білдіреді. Сондықтан
интерактивті оқыту- диалогтық оқыту, оның барысында оқытушы мен оқушы
арасында өзара тікелей әсер ету, қарым- қатынас жүзеге асырылады.
Интерактивті оқыту түрі- кооперация мен бәсекелестік.
Интерактивтілік білім беру категориясы ретінде бір жағынан тұлғаның
бағдарлы педагогика қажетсінетін және оқу мен ақпараттың өзара әрекетке
(А.А. Бодалев, Е.Л. Мелибурд, К.Рудестам және т.б.) міндетті жағдай
ретінде коммуникативті бағдарланған тұжырымдама ретінде негізделген. Екінші
жағынан интерактивтіліктің қажеттілігі оқыту феноменінің мәнімен шартты
(байланысты), оның міндеті мамандардың негізгі міндетті компоненті қарым-
қатынас болып табылатын өнімді тұлға аралық өзара әрекетін
қалыптастыруға, модельдік тәжірибесінің қалыптасуына жағдай жасау ретінде
түсіндіріледі (А.П Беспалько, И.П. Пидкасистый т.б.). Үшіншіден,
интерактивтілік ұғымын педагогикалық анықтау субъективтік шындық ретінде
қарастырылатын білім беру сүйенетін ақпарат, пәннің мәніне байланысты.
Интерактивті өзара әрекет тар мағынада бұл диалог, кең мағынада кез
келген субъектілердің олардың қолы жететін құралдар мен әдістерді
қолдануымен жүретін полидиалогты. Мұндағы полидиалогта екі жақтың да
белсенді қатысуы- сұрақтар мен жауаптармен алмасу, диалог барысын басқару,
қабылданған шешімдерді орындауды бақылау. Оқытудың интерактивті формалары
мен құралдарының бүгінгі білім беру үрдісінде қажеттігі оқыту
феноменінің ғылыми категория және дидактикалық үрдіс ретінде болуымен
байланыссы. Оқытудың инновациялық технологиясы білім алушыны
коммуникативтік үрдіске белсенді қатысуына даярлайды, инновациялық
мәдениетке тартылуын, тұлғалық қабілетінің дамуына негізделген
интерактивтік жылдамдығының дамуына негізделген интерактив жылдамдығынаң
дамуына көмектеседі. Бұл білім алушыны қпаратты тұтас қабылдауына
бағытталған, оның қабылдауын интеллектуальдық және эмоционалдық деңгейде
жетілдіреді. ЖОО- ы жағдайында педагогикалық- психологиялық материалында
инновациялық технологияны, интерактивті әдістерді жүзеге асыру оның
тиімділігі мен гуманитарлық пән мен коммуникация құралы ретінде оқытуға
сәйкестігін көрсетті.
Бүгінде педагогикалық оқыту үрдісінде интерактивті қарым- қатынасқа
негізделген жеке әдістер бар. Олар миға шабуыл, дөңгелек үстел, іскерлік
ойын, т.б.
Миға шабуыл әдісі оқыту әдісі ретінде әлі де ЖОО-ң практикасында
қолданылып үлгерген жоқ. Бұл әдіс басқару жүйесінде, сонымен қатар ғылыми-
зеттеулер саласында дамыды. Ол әсіресе, экономикалық басқару әрекеті
менеджментте кеңінен қолданылады.
Миға шабуылдың алтын ережесі- тіпті әдепсіз болса да қатысушылардың
айтқан пікіріне күмән келтірмеу, сынамау, пікірлердің толық еркіндігі. Миға
шабуыл әдісі білім алушыларды қандайда бір мәселені шешу қиын екендігін
сендіру мақсатында қолданылады. Мысалы, экономикалық мәселе (жалақының
шешілуі), педагогикалық мәселе (адамгершілік қазіргі жастардың бостандығы,
тәрбиенің мақсаттары аралығындағы қарама- қайшылық), әлеуметтану (саяси іс-
әрекеттің рентингісін интерпритациялау), психология (психика дамуының заңы
және білім беру мен тәрбиелеудің практикасы).
Миға шабуыл жасау әдісі жасөспірімдерге жүргізуде өте тиімді болып
табылады. Негізінен бұл әдіс көмегімен білім алушылардың ой- өрісін
кеңейтуге, шығармашылық ізденіске ұмтылуына көп септігін тигізеді.
Дөңгелек үстел әдісі- әдетте, саяси және ғылыми бағытта
ұйымдастырылады. Ой- пікірлердің алмасуынан олар белгілі бір қорытындыға
келеді, яғни әртүрлі көзқарастарға сүйенеді. Әдетте бұл әдіс оқытуда
теориялық білімді тереңдету мақсатында жүргізіліп және әртүрлі кәсіби
маман ретінде ғылым аспектісі бойынша мәселелер қарастырылады. Мысалы,
білім алушыларға психология бойынша педагогтардың тұлғалық іс- әрекеті,
т.б. секілді тақырыпта дөңгелек үстел әдісін жүргізуге болады. Дөңгелек
үстел әдісінің басқа формалары да бар. Мысалы, оқушытік оқу- әдістемелік
конференциясы, мұнда жалпыға ортақ тақырып таңдалынып, талқыланады.
Іскерлік ойын әдісі- оқыту үрдісінде әртүрлі бағытта қолданылады. Ол
оқытушының басқаруымен, білім алушылардың өзіндік ұйымдастырушылығымен,
жоспарланған ойын сценарийі арқылы мақсатқа бағытталған негізде жүзеге
асырылады. Көп дағдайларда іскерлік ойындарды басқарушы маман білім
алушыларға қолданғаны тиімді. Мысалы, әскери оқуда оқитын Оқушыларға
командир болу мақсатында жүргізілгенде. Бұл әдістің тиімділігі- білім
алушылардың ақыл- ойын дамыту, танымдық белсенділігін қалыптастыру, кәсіби
маман болуына шеберлікті дарыту болып саналады. Сонымен қатар білім алушы
іскерлік ойында әртүрлі рөлдерге ене алады: педагог, әдіскер, білім беру
департаменті, сараманшы оқушы, т.б. Ойын алдын ала сценарийі бойынша
дайындалып, рөлдер бөлініп қояды.
Іскерлік ойын әдісінің оқытуда қолданылуы білім алушылардың сол
ситуациялық жағдайдан шығуына өмірген шын көзқараспен қарау арқылы
шығармашылық, кәсіби қабілеттерін шыңдай ала алады. Іскерлік ойынды
өткізудің кезеңдері:
1- кезең. Педагог тақырыпты таңдауы, мақсат- міндеттерді белгілеп
күтілетін нәтижені болжауы, құрылымын анықтау, сыныптағы ойынға
қатысушылардың рөлдік қызметіндегі қасиеттерін ескеру, ойын барысындағы
әсер етуші жағдайларды зерттеу.
2- кезең.Соңғы оқу материалын талдау, мәселені шешудің әдіс- тәсілдерінде
тиімді әдістемені таңдап алу және ойша қолдануда шығармашылық өңдеу,
сценарийді дайындау, рөлдерге бөлу.
3- Кезең. Педагогтің білім алушыларды іскерлік ойынның сценарийімен,
мақсатымен, мазмұнымен таныстыруы. Білім рөлдік қызметтерін орындауы,
педагогтің білім алушылардың ойын басқаруы, ойын барысының нәтижесін
талдау, педагогтің қорытынды жасауы.
Қазіргі білім берудегі ең басты тапсырма- мамандардың әлімді
шығармашылық тұрғыда меңгеру әдістемесімен көрінуі. Жоғарғы оқу орындарында
дайындық маманды шығармашылық қабілетін құруда қажет болады:
- проблеманы өз бетімен көру және оны құру;
- болжамды дайындау;
- мәліметтерді жинап оны талдау керек, әдістемені ұсынып, өңдеу керек;
- алынған тәжірибелерді тәжірибеде қолдануда, нәтижесін құруда
қабілетін,
- проблеманы түгелдей көру қабілетін, ол ұжымда жұмыста мәселені
шешудегі жеке қатысуын анықтау.
Сонымен қоғам дамыған сайын оқу жүйесінің қайта құрылатындығы және соған
орай оқытудың мазмұны,әдіс- тәсілдерінің де өзгеріп, жаңарып отыруы заңды
үрдіс. Сондықтан білім беруге инновациялық технологиялардың енуін үздіксіз
үрдіс, күнделікті білім беру қызметінің компоненті ретінде қарастыру қажет.
3. Педагогикалық технологиялардың жіктелуі
Педагогикалық технологияларды әртүрлі белгілер бойынша жіктеуге болады
(2.1-кесте).
Білім беру мазмұнының сипаты Зиялы және діни, оқытушылық және
тәрбиелік, жалпы білім беру және
кәсіптік бағдарлы, гуманитарлы және
технократтық.
Оқушылар санаты Жалпы мектеп; алға басқан деңгей
(лицейлер мен гимназиялар және т.б);
қосымша оқыту (дәлдеу, қолдау,
түзету мектептері); жалпы мектеп
аясында күрделі және дарынды
балалрмен жұмыс.
Қолдану ұзақтығы Пән, тақырып, модуль, сабақ.
Оқу әрекетін ұйымдастыру Сынып сағаттық жүйе (дидахография);
дидахография мен техникалық
құралдарды пайдалана отырып заманауи
дәстүрлі оқыту, топтық және
дифференцияланған оқыту тәсілдері
және т.б
Баламен қарым-қатынас Авторитарлы; жеке бағдарлы;
ынтымақтастық технологиясы және т.б
Білімді игерудің ғылыми тұғырнамасы Ұғымдарды қалыптастыру теориясы
(Богоявленская, Менчинская т.б);
Гештальт теориясы; ақыл-ой әрекетін
сатылы қалыптастыру теориясы
(Гальперин, Талызина); суггестивті
теория (шамадар тыс еске сақтауға
жетелейтін эмоционалды иландыру
негізінде оқыту); В.В.Давыдовтың
және т.б мазмұнды жалпылай теориясы.
Жаңа технологиялар жалпы мынадай мақсаттарды көздейді:
1. ынтымақтастық;
2. ұжымдаса жұмыс істеу;
3. өзіндік бастама (иницатива);
4. өз жұмысын бағалауға үйрету;
5. логикалық ойлау;
6. мәселелерді шеше білу;
7. ақпарат алу және керектісін пайдалана білу.
Жоғары сыныптар үшін тиімді технологиялар: өздігінен даму
технологиясы, модульдік оқ ыту технологиясы (МОТ), бағдарлап оқыту,
ынтымақтастық, компьютерлік, сын тұрғысынан ойлау (СТО).
Орта буын сыныптарына тиімді технологиялар: түсіндіре оза оқу, дамыта
оқыту, тірек сигналы арқылы оқыту, проблемалап оқыту, СТО,МОТ.
Бастауыш сыныптардағы тиімді оқыту технологиялар: ойын арқылы оқыту,
білім беруді ізгілендіру, ақпаратты оқыту, зерттеу, көрнекілік
технологиялары.
Өздігінен даму технологиясы – баланы жан-жақты дамыту, дербестікке
тәрбиелеу, бала санасында нәрселер әлемі мен ойлау әрекетінің бірігуі.
Оқыту баланың дамуына сәйкес табиғи болу керек, сонда бала өзін-өзі
дамытады. Баланың: Мынаны менің өзімнің жасауыма көмектесіп жібер- деуіне
жету.
Оза оқыту технологиясында – грамматикалық ұғым, түсініктер, тірек
сызбаларды пайдалану арқылы блок бойынша оза оқытылады.
Тірек сигналы – сызба бойынша сөйлем құратуға, сөйлемдегі сөздердің
байланысын көрсетуге болады. Сызбаларда көбіне дерексіз байланыстар мен
қатынастар көрсетіледі. Тілдік категориялар ұқсастығын, айырмашылығын,
ерекшеліктерін салыстырып көрсетуге болады.
Белсенді оқыту технологиясы – оқу әрекеті арқылы үйретуші (мұғалім),
үйренуші (білім алушы) рөлін өзгертуге ықпал ететін, шәкірттерді жаңа
білімді өздіктерінен ізденіп білім алуына мүмкіндік жасайды. Бұл лүшін
сабақта төмендегі мәселелерге баса назар аударған жөн:
- сабақ құрылымының икемділігі, оқығаны бойынша пікірталастың болуы;
- дидактикалық ойындар, интенсивті өзіндік әрекет, бірліктерді салыстыру,
топтау, жүйелеуді ұйымдастыру;
- жеке тұлғаға бағдарланған технологияда оқу тәрбие процесінде балалардың
жеке ерекшеліктерін ескеру; әр білім алушының оқу тапсырмаларын орындауға
қолайлы жағдай туғызу көзделеді;
- жеке тұлғаның өзіндік ерекшелігін ескеру ұстанымы (әрбір шәкіртті
қабылдау мүмкіндігіне сай оқыту);
- білім беру траекториясын таңдау еркіндігі ұстанымы (міндетті білім беру
деңгейінен төмен болмауы тиіс);
- оқытудың жағдаяттылығы ұстанымы (тапсырманы орындауға жағдай туғызу).
2. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1. Информатика пәнінің әдістемесі мен оқыту технологиясы
Оқытуды ұйымдастырудың негізгі қағидалары
Оқытуды ұйымдастырудың негізіне мына айқындалған қағидалар жатады:
- үздіксіздік – оқытудың барлық кезеңдеріндегі сабақтастықты есепке ала
отырып, оқытудың мазмұндылығы мен білімді бақылаушылық жүйесін құру арқылы
жасалады;
- сызықты емес – білім беру үрдісінің қатысушыларының мүмкіндіктері мен
әлеуметтік тапсырысқа қатысты, оқыту мен бақылау жүйесінің дамуы мен
мазмұнын өзгертуге рұсат етіледі;
- өзін-өзі ұйымдастыру – оқытуды ұйымдастырудың оңтайлы өзін-өзі
жоғарылытатын моделін таңдау мүмкіндігін ұсыну арқылы жасалады;
- ашықтылығы – пәнаралық тәсілде оқытудың мазмұнын құрумен негізделеді және
бағдарлама мен бақылау жүйесін дайын ақпараттық блоктардан жобалау
мүмкіндігін болжайды.
Қазіргі білім берудің ең басты мақсаттарының бірі – оқушыларды
өмірге бейімдеу, өз бетімен білім алуға дағдыландыру, алған білімін
жасампазды қолдануға икемдеу екені белгілі.
Педагогикада, дәстүрлі педагогикалық, әдістемелік және дидактикалық
жүйелерге қарағанда, педагогикалық технологиялар немесе оқыту
технологиялары зор маңызға ие болып озық дамуда.
Педагогикалық технология термині шетелде, өткен ғасырдың 60-
жылдарында пайда болды. Содан бері әр елдерде, мысалы АҚШ-та, Жапонияда
Педагогикалық технология, Англияда Педагогикалық технология және оқыту
процесі журналдары баспаға шыға бастады. Ал ЮНЕСКО-ң халықаралық білім
беру бюросының бюллетені Педагогикалық технологиялар топтамасын шығарды.
Оқыту технологиясы ұғымы 60-жылдардың аяғында пайда болып, 70-
жылдары көптеген жақтаушыларға ие болды. Қазіргі уақытта, ол педагогикалық
сөздікке бекем енді. Әйтсе де, оны түсіну және қолдану әртүрлі болуда.
Қазіргі заманның педагогикалық теориясында жаңа оқыту технологиясын
мектепке енгізуде бірінші зерттеу жүргізген академик В.Беспалько болатын.
Оның айтуы бойынша – Педагогикалық технология – бұл оқу үрдісін жүзеге
асырудың мазмұнды техникасы.
Ал жаңа технологияның жеке сұрақтарын зерттеген және Модульді оқыту
технологиясын енгізген В.М.Монаховтың пайымы бойынша – Педагогикалық
технология – бұл оқушы мен мұғалімге барлық жағдай жасау арқылы оқу үрдісін
жобалау, ұйымдастыру және өткізу бойынша бірлескен педагогикалық іс-
әрекеттің жан-жақты ойластырылған моделі.
Педагогикалық технология – техникалық және адами ресурстарды, олардың
өзара байланысын ескере отырып, оқыту және білімді игерту үрдістерін
құрайтын, қолданатын және белгілейтін, білім беру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz