Педагогикалық психологияның негізгі теориялары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

"ЖШС" ALT педагогикалық колледжі

Педагогика жəне жаңа педагогикалық технологияларға арналған оқу тəжірибесі бойынша есеп

Тақырып: Педагогикалық психология
Мамандық:01140600- Тіл- мен әдебиетті оқытудың педагогикасы мен әдістемесі

Орындаған:Баймұхан А.
Тобы:9-КАЗ-23-1к
Курс :2
Практика жетекшісі: Серік А.С

Алматы, 2024

Педагогикалық психология туралы есептің мазмұны
1. Кіріспе
o Педагогикалық психологияның мәні және мақсаты
o Педагогикалық психологияның қоғамдағы рөлі
2. Педагогикалық психологияның негізгі ұғымдары
o Білім беру процесі
o Тәрбие процесі
o Жеке тұлғаның даму кезеңдері
3. Педагогикалық психологияның негізгі теориялары
o Лев Выготскийдің педагогикалық психологиясы
o Жан Пиаже теориясы
o Иоганн Песталоцци теориясы
4. Педагогикалық психологияның негізгі принциптері
o Балаға бағытталған принцип
o Тұлға даму принципі
o Эмоциялық даму принципі
o Белсенділік және шығармашылық принципі
5. Балалар мен жасөспірімдердің психологиясы
o Балалар психологиясының ерекшеліктері
o Жасөспірімдердің психологиялық өзгерістері мен қиыншылықтары
o Даму кезеңдері мен олардың психологиялық әсерлері
6. Оқу және танымдық процестердің психологиялық негіздері
o Оқу процесінің психологиялық механизмдері
o Танымдық процестер мен олардың даму ерекшеліктері
o Оқу үдерісінде мотивацияның рөлі
7. Эмоциялық даму және оның тәрбиелік маңызы
o Эмоциялық интеллигенция
o Эмоцияларды басқару және бақылау
o Эмоциялық даму мен тұлғааралық қарым-қатынас
8. Әлеуметтік даму және оқу процесіндегі рөлі
o Әлеуметтік дағдылар мен қарым-қатынас дағдыларын дамыту
o Топтық динамика мен оқу процесіндегі әлеуметтік әсерлер
o Әлеуметтік ортаның балаға әсері
9. Педагогикалық психологияның әдіснамалық негіздері
o Педагогикалық психологияның зерттеу әдістері
o Зерттеу әдістемелері мен құралдары
o Педагогикалық психологияның зерттеу бағыттары
10. Қорытынды
* Педагогикалық психологияның маңызы мен болашағы
* Педагогикалық психологияның қоғамдағы рөлі мен оның білім беру жүйесіндегі орны
Қолданылған әдебиеттер:

1. Кіріспе
Педагогикалық психологияның мәні және мақсаты
Педагогикалық психология -- бұл адамның психологиялық дамуын зерттейтін ғылым саласы, оның ішінде педагогикалық процестерді (оқыту және тәрбие) психологиялық тұрғыдан түсінуге бағытталған. Педагогикалық психология адамның білім алу және тәрбие процесіндегі психологиялық аспектілерін зерттейді. Бұл ғылым, өз кезегінде, оқушының даму динамикасын, оның интеллектуалдық, эмоционалдық, әлеуметтік және психологиялық ерекшеліктерін, сондай-ақ оқыту мен тәрбиелеу әдістерінің тиімділігін зерттейді.
Педагогикалық психологияның негізгі мақсаты -- педагогикалық процестің әртүрлі жағдайларында психологиялық заңдылықтарды қолдану арқылы балалардың, оқушылардың және жасөспірімдердің жеке дамуын қолдау және осы арқылы оқыту мен тәрбие үдерісінің тиімділігін арттыру. Бұл мақсатқа жету үшін педагогикалық психология келесі негізгі міндеттерді орындайды:
* Оқушының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқу және тәрбие әдістерін қалыптастыру.
* Педагогикалық процестердің психологиялық заңдылықтарын анықтау.
* Психологиялық тұжырымдамаларды білім беру жүйесіне интеграциялау.
* Мұғалімдердің оқу үдерісін тиімді басқаруға қажетті психологиялық дағдыларды дамыту.
Педагогикалық психологияның маңыздылығы оның теориялық және практикалық маңыздылығында жатыр. Теориялық тұрғыдан ол адам дамуының заңдылықтарын түсіндіреді, ал практикалық тұрғыдан мұғалімдер мен тәрбиешілерге білім беру процесінде тиімді әдістерді қолдануға көмектеседі.

Педагогикалық психологияның қоғамдағы рөлі
Педагогикалық психологияның қоғамдағы рөлі зор, себебі ол білім беру жүйесінің тиімділігін арттыруға, оқушылардың жеке дамуына ықпал етеді, сондай-ақ жалпы қоғамның мәдени және интеллектуалды деңгейін көтеруге бағытталған. Оның қоғамдағы рөлі төмендегідей маңызды аспектілерді қамтиды:
1. Жеке тұлғаны қалыптастыру: Педагогикалық психология білім беру үдерісінде оқушының жеке тұлғасын дамытуға маңызды ықпал етеді. Бала мектепке келген кезде оның психологиялық дамуы әлі толық аяқталмаған, сондықтан педагогикалық психология оның әлеуметтік және тұлғалық дамуында маңызды рөл атқарады. Психологиялық тұрғыдан сауатты тәрбие беру арқылы оқушының мінез-құлқы, эмоциялары мен қарым-қатынасы реттеледі, жеке тұлға қалыптасады.
2. Тәрбие мен білім беруді жақсарту: Педагогикалық психология мұғалімдер мен тәрбиешілерге білім беру процесінде тиімді әдістер мен тәсілдерді қолдануға мүмкіндік береді. Мұғалімдер балалардың психологиялық ерекшеліктерін түсіне отырып, әрбір оқушыға жеке көзқараспен қарап, олардың даму деңгейіне сай әдістерді қолданады. Осылайша, білім беру процесі нәтижелі болады.
3. Қоғамның интеллектуалды дамуында ықпалы: Педагогикалық психология қоғамның интеллектуалдық дамуына да әсер етеді. Оқушыларға дұрыс білім мен тәрбие берілгенде, олардың шығармашылық әлеуеті дамиды, олар интеллектуалды тұрғыдан жетіледі. Бұл өз кезегінде қоғамның мәдени және ғылыми деңгейінің көтерілуіне әкеледі.
4. Әлеуметтік үйлесімділік пен бейімделу: Педагогикалық психология оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға бағытталады. Әлеуметтік тұрғыдан дұрыс дамыған балалар мен жасөспірімдер қоғамда өздерін дұрыс көрсете алады, олар қоғамға пайдалы тұлға болып қалыптасады. Педагогикалық психология арқылы оқушылардың әлеуметтік дағдылары мен қарым-қатынас қабілеттері жетілдіріледі.
5. Психологиялық денсаулықты қолдау: Педагогикалық психология оқушылардың психологиялық денсаулығын қолдауға көмектеседі. Мектепте немесе балалардың тәрбие ортасында психологиялық мәселелер туындаған кезде, педагогикалық психология оның алдын алу үшін қажетті шараларды қабылдауға бағытталған. Мұғалімдер мен тәрбиешілер оқушылардың психологиялық күйін дұрыс бағалап, олардың стресс немесе депрессия сияқты мәселелерін шешуге көмек көрсетуі қажет.
6. Инновациялық педагогикалық әдістерді дамыту: Педагогикалық психология білім беру жүйесінде жаңа әдістер мен технологияларды енгізуге ықпал етеді. Ол мұғалімдерге оқытудың түрлі әдістері мен тәсілдерін психологиялық тұрғыдан таңдау мүмкіндігін береді. Педагогикалық психологияның ғылыми зерттеулерінен алынған мәліметтер мұғалімдерге оқытуды әртүрлі әдістермен үйлестіріп, оқушылардың танымдық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.
Педагогикалық психология қоғамдағы маңызды рөл атқарады, себебі ол білім беру мен тәрбие үдерісінің тиімділігін арттыруға, оқушылардың толыққанды дамуына ықпал етеді, сондай-ақ олардың психологиялық және әлеуметтік қажеттіліктеріне жауап береді. Педагогикалық психологияның ғылыми негіздері мен әдіснамалық тәсілдері білім беру жүйесінің сапасын жақсартуға және балалардың тұлғалық дамуына көмектеседі.

2. Педагогикалық психологияның негізгі ұғымдары
Педагогикалық психология білім беру және тәрбие үдерісіндегі психологиялық заңдылықтарды зерттейтін ғылым болғандықтан, оның негізгі ұғымдары мен категориялары білім беру жүйесінің тиімділігін арттыруға және оқушылардың тұлғалық дамуына бағытталған. Бұл ұғымдар педагогикалық психологияны дұрыс түсіну және оның білім беру процесіне интеграциялау үшін маңызды болып табылады. Осы ұғымдарды толық меңгеру педагогикалық психологияның тиімді қолданылуына негіз болады.
2.1. Білім беру процесі
Білім беру процесі -- бұл адамның білім алу мен қабілеттерін дамыту мақсатында ұйымдастырылған жүйелі іс-әрекет. Бұл процесс білім алу мен оны қолдану арқылы адамның жеке тұлғалық дамуын қамтамасыз етеді. Білім беру процесінің негізгі мақсаты -- адамды жан-жақты дамыту, оның интеллектуалдық, моральдық, әлеуметтік және басқа да қабілеттерін ашу.
Білім беру процесі мынадай құрамдас бөліктерден тұрады:
1. Оқу -- білім алушының белгілі бір пәндер мен дағдыларды меңгеруі.
2. Оқытушының әрекеті -- мұғалімнің білім беру мен тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудағы іс-әрекеттері.
3. Оқушының әрекеті -- оқушының білім алу, шығармашылықпен жұмыс істеу, өзіндік тапсырмалар орындау сияқты әрекеттері.
4. Қоршаған орта -- оқыту үдерісінің сыртқы жағдайлары, оның ішінде мектептің, отбасының, қоғамның ықпалы.
Білім беру процесі екі негізгі кезеңге бөлінеді:
* Негізгі білім беру: бұл кезеңде баланың жалпы білім негіздері қалыптасады. Балалар мектепке келгенде негізінен оқу мен жазуды үйренеді.
* Арнайы білім беру: бұл кезеңде балалар өздерінің қызығушылықтары мен қабілеттеріне байланысты тереңдетілген білім алады.
Білім беру процесінің заңдылықтары:
* Жеке тұлғаның даму заңдылығы: әрбір адам білім алуда өзіндік ерекшеліктерге ие, сондықтан оқу процесі баланың психологиялық, әлеуметтік және интеллектуалдық мүмкіндіктеріне қарай ұйымдастырылуы тиіс.
* Белсенділік заңы: білім беру тек мұғалімнің бір жақты әрекеті ғана емес, оқушының белсенді қатысуын талап етеді. Оқушының дербестігі, шығармашылығы, өзіндік дамуы білім беру процесінің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады.
* Даму заңдылығы: білім беру адамның дамуымен қатар жүреді. Бұл заңдылық білім алушының психикалық даму деңгейіне сәйкес білім беру әдістерін таңдауды қажет етеді.
2.2. Тәрбие процесі
Тәрбие процесі -- бұл жеке тұлғаның әлеуметтік, моральдық және рухани қасиеттерін қалыптастыру мақсатында жүзеге асырылатын іс-әрекет. Тәрбие процесі оқу процесімен тығыз байланысты болғанымен, оның ерекшелігі -- ол балалардың жеке тұлғасын қалыптастыруға бағытталған. Тәрбие процесінің негізгі мақсаты -- баланың мінез-құлқына, дүниетанымына, жеке көзқарастарына, эмоциялық және моральдық дамуына әсер ету.
Тәрбие процесі мынадай компоненттерден тұрады:
1. Тәрбие әдістері -- оқушының мінез-құлқына, эмоциялық жағдайына және психологиялық ерекшеліктеріне әсер ететін әдістер. Бұл әдістерге түсіндіру, үгіттеу, талап ету, мысал келтіру, мадақтау, жазалау және т.б. жатады.
2. Тәрбие құралдары -- тәрбие жұмыстарында қолданылатын түрлі құралдар: кітаптар, фильмдер, ойындар, педагогикалық шаралар және т.б.
3. Тәрбие процесінің мақсаттары -- бұл баланың тұлғалық қасиеттерін дамыту, оның мінез-құлқын әлеуметтік нормаларға сай қалыптастыру, өзін-өзі дамыту қабілеттерін қалыптастыру.
Тәрбие процесінің негізгі принциптері:
* Тұтастық принципі: тәрбие барлық жағынан бірдей әсер етуі қажет -- интеллектуалдық, эмоционалдық, моральдық және физикалық тұрғыдан.
* Жеке тұлғаға бағытталған принцип: әрбір бала өзіндік ерекшеліктерге ие, сондықтан тәрбие үдерісі оқушының жеке психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып ұйымдастырылуы тиіс.
* Үздіксіздік принципі: тәрбие үдерісі үздіксіз болуы керек. Әрбір кезеңде балаға жан-жақты тәрбие берілуі тиіс.
* Белсенділік принципі: тәрбие үдерісінде оқушының белсенділігі маңызды. Ол тек қабылдаушы емес, өз бетімен дамып, өзін-өзі тәрбиелейтін тұлғаға айналуы қажет.
Тәрбие процесінің тиімді болуы үшін оның педагогикалық және психологиялық аспектілерін дұрыс үйлестіру қажет. Педагогикалық психология тәрбие процесінің психологиялық негіздерін түсінуге көмектеседі, ол оқушылардың жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады.
2.3. Жеке тұлғаның даму кезеңдері
Жеке тұлғаның даму кезеңдері -- бұл адамның психологиялық және физикалық дамуының түрлі кезеңдерін қамтитын процесс. Педагогикалық психологияда жеке тұлғаның даму кезеңдері баланың танымдық және психоэмоциялық процестерін зерттеу арқылы анықталады. Әрбір кезеңде бала өзіндік психологиялық ерекшеліктерге ие, бұл кезеңдер бір-бірімен тығыз байланысты болып табылады.
Жеке тұлғаның дамуының негізгі кезеңдері:
1. Сенсомоторлық кезең (0-2 жас) -- баланың айналадағы әлеммен танысуы негізінен сезімдер мен қозғалыстар арқылы жүзеге асады. Бұл кезеңде балалардың көру, есту, дәм сезу, қозғалу қабілеттері дамиды.
2. Операциялық кезең (2-7 жас) -- баланың ойлау қабілеті дами бастайды. Бұл кезеңде бала қарапайым түсініктер мен ұғымдарды меңгереді, сондай-ақ қоршаған орта туралы алғашқы түсініктерді қалыптастырады.
3. Конкретті операциялар кезеңі (7-11 жас) -- баланың логикалық ойлау қабілеті артып, заттардың себеп-салдар байланыстары туралы түсінік қалыптасады. Балалар әлеуметтік ортада өзара әрекеттесуді үйренеді.
4. Формальды операциялар кезеңі (12-15 жас) -- бұл кезеңде баланың абстрактілі ойлау қабілеті дамиды. Ол күрделі мәселелерді шешуге қабілетті бола бастайды, жаңа білім мен идеяларды қабылдай алады.
5. Ересектік кезең (16-18 жас) -- жасөспірімдер өздерінің жеке тұлғасын қалыптастырады, өзін-өзі бағалауды, әлеуметтік қатынастарды, өмірге деген көзқарастарын айқындайды.
Әрбір даму кезеңінде балалардың танымдық және эмоционалдық дамуының ерекше ерекшеліктері байқалады. Баланың психологиялық дамуы оның биологиялық дамуына сәйкес жүреді, бірақ осы процеске сыртқы орта, тәрбие, әлеуметтік жағдайлар да ықпал етеді. Сондықтан педагогикалық психология баланың даму кезеңдерін зерттеу арқылы оқу және тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Педагогикалық психологияның негізгі ұғымдары -- білім беру процесі, тәрбие процесі және жеке тұлғаның даму кезеңдері -- білім беру мен тәрбие үдерісінің негізін құрайды. Осы ұғымдарды зерттеу арқылы педагогтар мен психологтар балалардың және жасөспірімдердің жеке ерекшеліктеріне негізделген тиімді оқу және тәрбие әдістерін дамытуға болады. Әрбір кезеңдегі баланың психологиялық ерекшеліктері мен даму заңдылықтарын түсіну білім беру және тәрбие процесін тиімді жүргізудің негізі болып табылады.

3. Педагогикалық психологияның негізгі теориялары
Педагогикалық психологияның негізгі теориялары адам дамуы мен білім беру процесіне әсер ететін негізгі ғылыми тұжырымдамаларды қалыптастырады. Лев Выготский, Жан Пиаже және Иоганн Песталоцци сынды ғалымдардың педагогикалық психологиядағы еңбектері білім беру жүйесінің негіздеріне терең ықпал еткен. Әрбір ғалымның өз әдіс-тәсілдері мен көзқарастары оқыту мен тәрбиелеу үдерісін тиімді ұйымдастыруға бағытталған.
3.1. Лев Выготскийдің педагогикалық психологиясы
Лев Семёнович Выготский (1896 - 1934) -- кеңестік психологияның көрнекті өкілдерінің бірі. Оның еңбектері педагогикалық психологияның негізін қалаушылардың бірі болып табылады. Выготскийдің негізгі зерттеу объектісі -- баланың танымдық даму процесі және оның әлеуметтік ортасы. Оның теориясы "әлеуметтік мәдени даму теориясы" деп аталады. Бұл теорияның басты идеясы -- баланың дамуы тек биологиялық себептермен ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік өзара әрекеттермен де анықталады.
Выготскийдің негізгі тұжырымдары:
1. Зона ближайшего развития (ЗБР): Выготский баланың даму деңгейін екі салаға бөлді: біріншісі -- бұл баланың өз бетінше орындай алатын тапсырмаларының деңгейі, екіншісі -- бұл тапсырмаларды баланың ересек адамдардың немесе ересектермен қарым-қатынастағы сыныптастарының көмегімен орындау мүмкіндігі. ЗБР-ді анықтау арқылы мұғалімдер баланың мүмкіндіктерін толық ашуға және білім беру процесін тиімді басқаруға көмектеседі.
2. Әлеуметтік әсердің рөлі: Выготский баланың танымдық дамуын жеке түрде қарастырмайды, оның пікірінше, даму мен оқу процесінде әлеуметтік факторлар басты рөл атқарады. Бала өз қоғамымен қарым-қатынас барысында білім алады, бұл оның когнитивті дамуына ықпал етеді. Сонымен қатар, тіл мен қарым-қатынас маңызды рөл атқарады, өйткені бала сөздер арқылы әлемді түсінеді және өзін қоршаған ортамен байланысады.
3. Зейін мен ойлаудың дамуы: Выготскийдің теориясында когнитивті процестердің (зейін, ойлау, есте сақтау) дамуы әлеуметтік факторларға байланысты екендігі көрсетілген. Ол баланың ойлау қабілеті әлеуметтік қарым-қатынастар арқылы қалыптасатынын және дамитынын атап көрсетеді.
4. Қарым-қатынас құралдары: Бала білім алу барысында әлеуметтік өзара әрекеттесулер мен оқу арқылы танымдық құралдар -- мысалы, сөздер мен белгілерді меңгереді. Бұл құралдар баланың ақыл-ойын дамытуға және оның қоғамдық тәжірибесіне айналады.
Выготскийдің педагогикалық психологияға қосқан үлесі:
* Оның теориясы педагогтарға оқыту әдістерін таңдауға және оқушылардың дамуын бақылауға мүмкіндік береді.
* Мұғалімдер үшін оқушыларға білім беруде көмек көрсету мен қолдау көрсетудің қажеттілігін, әсіресе олар қиындықтармен бетпе-бет келгенде немесе жаңа ақпаратты игеруде қолдану мүмкіндігін көрсетеді.
* Выготскийдің теориясы қазіргі заманғы білім беру жүйесінде "диалогтық оқыту", "интерактивті әдістер" және "жақын даму аймағы" ұғымдарын қолдануда кеңінен пайдаланылады.

3.2. Жан Пиаже теориясы
Жан Пиаже (1896 - 1980) -- швейцариялық психолог, когнитивті даму теориясының негізін қалаушы. Оның теориясы бала психологиясын зерттеуде маңызды орын алады, өйткені ол баланың танымдық дамуында ерекше кезеңдер мен жүйелілік бар екенін көрсеткен. Пиаже балалардың білім алу процесі мен ойлау қабілетінің дамуын зерттеп, олардың әлемді түсіну жолдарын сипаттаған.
Пиаже теориясының негізгі тұжырымдары:
1. Когнитивті даму кезеңдері: Пиаже баланың дамуын төрт негізгі кезеңге бөлген:
o Сенсомоторлық кезең (0-2 жас): бұл кезеңде балалар әлеммен танысады, алғашқы моторлық дағдыларын қалыптастырады. Балалар заттардың тұрақтылығын түсіну қабілетінен бастап, негізгі танымдық процестерді меңгереді.
o Предоперациональды кезең (2-7 жас): баланың символдық ойлау қабілеті дамиды. Бұл кезеңде бала қоршаған әлемді өз қиялымен түсінеді, бірақ логикалық ойлау әлі дамымаған.
o Конкретті операциялар кезеңі (7-11 жас): баланың нақты заттар мен жағдайларды түсінуі жақсарады. Осы кезеңде олар себеп-салдарлық байланысты түсінеді және нақты ситуациялармен жұмыс істей алады.
o Операциялық кезең (11-15 жас): баланың абстрактілі ойлауы дамиды, ол гипотезалар жасайды, күрделі ұғымдар мен жалпыламаларды меңгереді.
2. Схема және конструктivизм: Пиаже баланың дамуы кезінде білімнің жеке схемаларын құрастыратынын айтқан. Схемалар -- баланың іс-әрекеті мен танымына бағыт беретін ұйымдасқан ақпараттың бірлігі болып табылады. Пиаже балаларды білімді құрастырушы ретінде көрді, яғни олар белсенді түрде ақпаратты жинап, түсініктерін жаңартып отырады.
3. Ақыл-ойдың жетілуі: Пиаже адамның ойлауы барлық кезеңдерде белгілі бір тәртіппен дамиды. Әрбір кезең өзінен бұрынғы кезеңнің негізінде дамып отырады. Пиаже бұл процесс баланың қоршаған әлемді қабылдауы мен оны ұғыну қабілетінің жетілуі деп түсінген.
4. Баланың өзіндік белсенділігі: Пиаже баланың оқу процесінде белсенді рөл атқаратынын, оқушылар тек пассивті ақпарат қабылдаушы емес, өздігінен білімді құрастырушы болып саналатынын айтқан. Баланың белсенді қатысуы, оның тәжірибесіне негізделген білім беру арқылы жүзеге асады.
Пиаже теориясының педагогикалық маңызы:
* Пиаже балалардың даму ерекшеліктерін ескере отырып, оқыту мен тәрбие әдістерін ұсынды.
* Оның теориясы оқыту барысында балалардың танымдық қабілеттерін дамытуды басты назарда ұстайды, яғни балаларға қиындықтарды өз бетімен шешуге мүмкіндік беріп, олардың танымдық дамуына бағытталған.
* Пиаже баланың ойлау қабілеті мен таным процесін бақылау арқылы әр оқушының жеке даму жолдарын анықтауға мүмкіндік береді.
3.3. Иоганн Песталоцци теориясы
Иоганн Генрих Песталоцци (1746 - 1827) -- швейцариялық педагог, педагогикалық психологияның негізін қалаушылардың бірі. Оның басты идеясы -- баланы тәрбиелеу мен оқытуды табиғи даму заңдылықтары мен қажеттіліктеріне сәйкес ұйымдастыру.
Песталоцци теориясының негізгі тұжырымдары:
1. Табиғи даму принципі: Песталоцци адамның білім мен тәрбие алуын табиғатпен байланыстырған. Оның пікірінше, білім беру процесі баланың табиғи даму заңдылықтарына сәйкес болуы керек. Ол балаларды тек біліммен емес, сонымен қатар олардың эмоционалдық және адамгершілік дамуына назар аударуды талап етті.
2. Тәрбие мен оқытудың бірлігі: Песталоцци тәрбиенің оқу процесімен тығыз байланыста болуы керек деп санады. Ол оқытуды тек ақыл-ой дамуы емес, сонымен қатар моральдық, эмоционалдық және физикалық дамуды да қамтитын кешенді процесс ретінде қарастырды. Оқытушы мен оқушы арасындағы өзара сыйластықты, сүйіспеншілікті және түсіністікті ерекше атап өткен.
3. Психикалық және физикалық тәрбиенің үйлесімділігі: Песталоцци баланың білімін дамытумен қатар, оның психологиялық және физикалық дамуын да бірдей ескеру қажет деп санады. Балалардың тәні мен рухы тең дәрежеде дамуы керек.
4. Табиғи пәндер арқылы оқыту: Песталоцци табиғи пәндер -- мысалы, сурет салу, қолөнер және табиғат туралы білімдерді оқыту арқылы балалардың ақыл-ойы мен сезімдерін дамытуды мақсат етті. Оның ойынша, балалар тек теориялық білімдермен шектелмеуі керек, сонымен қатар практикалық дағдыларды игеруі тиіс.
Песталоцци теориясының педагогикалық маңызы:
* Песталоцци балалардың тұлғалық дамуын білім беру процесінің негізі деп санады.
* Оның әдістемелері оқытудың түрлі әдістерін қолдануды қажет етеді, балаларға тек білім беру ғана емес, олардың физикалық және эмоциялық дамуына да қамқорлық көрсету керек деген пікірді білдіреді.
* Песталоцци педагогтар үшін баланың табиғи дамуын ескере отырып, оқыту процесін ұйымдастырудың маңыздылығын көрсеткен.
Лев Выготский, Жан Пиаже және Иоганн Песталоцци сынды ғалымдардың педагогикалық психологияға қосқан үлесі орасан зор. Олардың теориялары балалардың дамуын, оқыту мен тәрбие әдістерін жаңа көзқарастармен түсінуге мүмкіндік берді. Бұл теориялар қазіргі заманғы білім беру жүйесінде балалардың психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың білім алу үдерісін тиімді ұйымдастыруға бағытталған.
4. Педагогикалық психологияның негізгі принциптері
Педагогикалық психологиядағы принциптер -- бұл білім беру және тәрбие процесінде қолданылатын негізгі заңдар мен ережелер, олар оқушылардың жеке және әлеуметтік дамуын қамтамасыз етеді. Әрбір принцип оқушының психикалық және тұлғалық ерекшеліктерін ескере отырып, тиімді білім беру мен тәрбие жұмыстарын ұйымдастыруға бағытталған. Педагогикалық психологияның негізгі принциптері педагогтың баламен жұмыс істеу кезінде ұстанатын негізгі бағыттарын айқындайды.
4.1. Балаға бағытталған принцип
Балаға бағытталған принцип педагогикалық психологияның ең маңызды тұжырымдамаларының бірі болып табылады. Бұл принцип баланың тұлғалық дамуы мен оның ерекшеліктеріне басты назар аударады. Оқушының жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, оқу процесін ұйымдастыру білім беру мен тәрбие жұмыстарын тиімді етеді.
Балаға бағытталған принциптің негізгі аспектілері:
1. Жеке ерекшеліктерді ескеру: Әр бала өзіне тән қасиеттермен, қызығушылықтармен және даму деңгейімен ерекшеленеді. Сондықтан, оқу бағдарламасы мен әдістемелер балаға ыңғайлы әрі түсінікті болатындай ұйымдастырылуы тиіс.
2. Тұлғаны толықтай дамыту: Баланы тек ақыл-ой тұрғысынан емес, сондай-ақ эмоциялық, әлеуметтік, мәдени және физикалық тұрғыдан да дамыту маңызды. Оқушының барлық қырлары дамуы керек, ол үшін әрбір балаға жеке қолдау көрсету қажет.
3. Құрмет пен махаббат: Балаға бағытталған принциптің тағы бір маңызды аспектісі -- баланы құрметтеу және оның тұлғалық құқықтарын мойындау. Мұғалім оқушының тұлғасын құрметтей отырып, оған қажетті көмек көрсетуге ұмтылады.
4. Балаға тәуелсіздік беру: Мұғалімнің міндеті -- баланың өзіндік пікірін, ойлау қабілетін дамыту. Осы принцип негізінде балаларды шешім қабылдау, әрекеттерін жоспарлау және өз бетімен жұмыс істеу қабілеттері дамиды.
Бұл принциптің педагогикалық психологиядағы маңызы зор, себебі ол білім беру жүйесін оқушының жеке ерекшеліктеріне негіздеп, оқу мен тәрбие үдерісін тиімді әрі нәтижелі етеді.
4.2. Тұлға даму принципі
Тұлға даму принципі педагогикалық психологияның маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Бұл принцип баланың физикалық, психологиялық және әлеуметтік тұрғыдан даму процесін қамтиды. Бала жеке тұлға ретінде қалыптасып, қоғамға бейімделуі үшін оған қажетті жағдайлар жасалуы керек.
Тұлға даму принципінің негізгі бағыттары:
1. Тұлғаның дамуын қолдау: Баланың дамуы тек қана ақыл-ой немесе физикалық тұрғыдан емес, сондай-ақ оның эмоционалды және әлеуметтік дамуын да қамтиды. Осы принцип бойынша, баланы жан-жақты дамытатын білім беру жүйесі құрылуы тиіс.
2. Әлеуметтік даму: Тұлғаның дамуы тек жеке тұрғыда ғана емес, сонымен қатар оның әлеуметтік ортасында да жүзеге асырылады. Оқушының қоғамдағы рөлін түсінуі, әлеуметтік қатынастар мен тұлғалық қасиеттерді дамытуы маңызды.
3. Моральдық және адамгершілік даму: Тұлға дамуы моральдық аспектілерді де қамтиды. Бала қоғамда дұрыс құндылықтар мен моральдық нормаларды қабылдауы керек. Мұғалімнің басты мақсаты -- баланың адами құндылықтарды қалыптастыруға үлес қосу.
4. Өзін-өзі тану және өзін-өзі дамыту: Тұлға дамуының тағы бір аспектісі -- баланың өз мүмкіндіктерін, шектеулерін және қызығушылықтарын түсінуі. Өз-өзін бағалау, мақсат қою және оған жету -- тұлға дамуының маңызды бөліктері.
Тұлға даму принципі педагогикада баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуының негізі болып табылады. Бұл принцип баланың өзін-өзі тану және әлеуметтік дағдыларды дамыту процесін маңызды етіп қояды.
4.3. Эмоциялық даму принципі
Эмоциялық даму принципі баланың эмоциялық және психологиялық жағдайын ескеретін педагогикалық психологияның негізгі принципі болып табылады. Бұл принцип бала мен педагог арасындағы эмоциялық байланыстың күшін арттырады және білім алу процесінің эмоциялық аспектілеріне ерекше назар аударады.

Эмоциялық даму принципінің негізгі аспектілері:
1. Эмоциялық ахуал: Оқушының эмоциялық жағдайы оқу мен тәрбие процесіне айтарлықтай әсер етеді. Егер оқушы өз сезімдері мен эмоцияларын дұрыс түсініп, оларды басқаруды үйренсе, оның танымдық қызметі мен әлеуметтік қарым-қатынастары да жақсарады.
2. Психологиялық қауіпсіздік: Бала үшін эмоциялық қауіпсіздік маңызды. Мұғалім әрбір оқушының жеке эмоциялық жағдайын ескере отырып, қолдау көрсетуі керек. Бұл баланың мектепке деген қызығушылығын арттырады және оның дамуына оң әсер етеді.
3. Эмоциялық интеллект: Эмоциялық даму принципі оқушылардың эмоциялық интеллектін дамытуға бағытталған. Эмоциялық интеллект деп баланың өз эмоцияларын түсініп, басқару, сондай-ақ басқа адамдардың эмоцияларын сезіну және олармен тиімді қарым-қатынас жасау қабілетін айтады.
4. Әлеуметтік және эмоциялық дағдылар: Баланың эмоциялық дамуы оның әлеуметтік қарым-қатынастары мен мінез-құлқына да әсер етеді. Бала өз эмоцияларын басқара отырып, өзара құрмет пен түсіністік орнатуды үйренеді. Бұл дағды мектепте және өмірде тиімді қарым-қатынас құруға ықпал етеді.
Эмоциялық даму принципі баланың оқу процесінде психологиялық жайлы ортаның болуын, сондай-ақ оның эмоциялық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға бағытталған жұмыстарды ұсынады.
4.4. Белсенділік және шығармашылық принципі
Белсенділік және шығармашылық принципі -- педагогикалық психологияда оқушылардың оқу процесінде белсенді қатысуын және шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған маңызды принцип. Бұл принцип баланы тек ақпаратты қабылдаушы ғана емес, сондай-ақ оның оқытуға белсене қатысатын субъектісі ретінде көреді.
Белсенділік және шығармашылық принципінің негізгі бағыттары:
1. Баланың белсенді қатысуы: Бұл принцип бойынша, білім беру процесінде бала тек пассивті тыңдаушы емес, белсенді қатысушы болып табылады. Оқушының өз пікірін білдіруі, сұрақтар қоюы, тапсырмалар орындауы және оларды талдауы арқылы оқу процесі тиімді өтеді.
2. Шығармашылық ойлау: Баланың шығармашылық қабілеттерін дамыту өте маңызды. Бұл принцип шығармашылық ойлауды дамытуға бағытталған, яғни балаларға өз идеяларын еркін білдіруге, жаңа шешімдер табуға және өз жұмыстарын шығармашылық тұрғыдан орындауға мүмкіндік берілуі керек.
3. Тәжірибелік іс-әрекет: Шығармашылық пен белсенділікті дамыту үшін баланы тәжірибелік іс-әрекеттерге тарту қажет. Бұл көркемдік, ғылыми-зерттеу жұмыстары немесе басқа да шығармашылық тапсырмалар болуы мүмкін. Оқушы жаңа нәрселерді жасап, қолданып, тәжірибе жинақтайды.
4. Жаңашылдықты қабылдау: Белсенділік және шығармашылық принципі оқушыларға жаңалықтарды қабылдау және оны күнделікті өмірде қолдануға мүмкіндік береді. Бұл оларды ізденуге, эксперимент жасауға, жаңашыл идеялар мен шешімдерді қабылдауға үйретеді.
Бұл принцип оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытып, оларды тек білім алу емес, өз өмірін ұйымдастыруда да белсенділік көрсетуге ынталандырады.
Педагогикалық психологияның негізгі принциптері -- бұл педагогикалық процесті тиімді ұйымдастырудың, оқушылардың дамуын бақылаудың және олардың тұлғалық, эмоциялық және шығармашылық әлеуетін ашудың негіздері. Балаға бағытталған принцип, тұлға даму принципі, эмоциялық даму принципі және белсенділік пен шығармашылық принципі педагогиканың негізгі қағидалары болып табылады және олар білім беру үдерісін гуманистік, қолдау көрсетуші және нәтижелі етеді.
5. Балалар мен жасөспірімдердің психологиясы
Балалар мен жасөспірімдердің психологиясы - бұл адамның тұлғалық, әлеуметтік және психологиялық дамуының бастапқы кезеңдерінде пайда болатын ерекшеліктер мен заңдылықтарды зерттейтін психология саласы. Бұл кезеңдерде физикалық, эмоционалдық және когнитивті өзгерістер байқалады, ал психологиялық дамудың әрбір кезеңі бала мен жасөспірімнің әлемді түсіну мен оған реакциясын өзгертеді. Осы кезеңдерді түсіну, тәрбие мен білім беру үдерісін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

5.1. Балалар психологиясының ерекшеліктері
Балалар психологиясының ерекшеліктері олардың жасына сәйкес келетін психикалық және тұлғалық дамудың өзгерістерімен айқындалады. Баланың жас ерекшеліктері психикалық дамудың барлық аспектілеріне әсер етеді: ойлау, эмоциялар, мотивация, танымдық қабілеттер, әлеуметтік қарым-қатынас.
1. Физикалық даму:
Баланың психологиялық дамуындағы алғашқы кезеңдерде оның дене құрылысы мен қозғалыс дағдылары дамиды. Жасөспірімдердің физиологиялық өзгерістері көбінесе олардың эмоционалды күйіне, ішкі сезімдеріне және тұлғалық ерекшеліктеріне ықпал етеді. Мысалы, бастауыш сынып оқушыларында моторикасы, қозғалыс дағдылары дамып, олар айналасындағы дүниені еске түсіруге және оны тәжірибемен байытуға ұмтылады.
2. Ойлау мен түсіну:
Балалар психологиясында танымдық даму ерекше орын алады. Әсіресе, балалардың ойлау процестерінің дамуында маңызды кезеңдер болады. Мысалы, 3-6 жас аралығындағы балаларда конкретті ойлау басым, яғни олар заттар мен құбылыстарды нақты қабылдайды. 6-12 жас аралығында, балалардың ойлау қабілеті абстракцияға, жалпы қағидаларды шығару мен мәселелерді шешуге қабілетті болады.
3. Эмоционалдық даму:
Балаларда эмоциялар қарқынды дамиды. Олар өздерінің сезімдерін түсініп, басқаларға білдіруге ұмтылады. Бұл кезеңде ата-ананың, жақын адамдардың ықпалы өте маңызды. Баланың психологиялық жайлылығы мен сенімділік деңгейі оның дамуына тікелей әсер етеді. Жас балалар көбінесе оң эмоцияларға ұмтылады, алайда қорқыныш, ашу сияқты теріс эмоциялар да пайда болуы мүмкін.
4. Әлеуметтік қарым-қатынас:
Бала алғашқы кезеңдерде ересектермен қарым-қатынас орнатуды үйренеді. Олар өмірдің алғашқы жылдарында анамен немесе әкесімен бірлесіп, өздерінің әлемін қабылдайды. Әлеуметтік дамудың екінші кезеңінде балалар құрбыларымен ойындар ойнап, басқа балалармен қарым-қатынас жасайды, осының арқасында олар өздерінің әлеуметтік дағдыларын қалыптастырады.
5. Тұлғалық даму:
Балалардың тұлғалық қасиеттері балаларды тәрбиелеп, білім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.