Жаратылыстану-математика бағытындағы информатикадан жүргізілетін қолданбалы курстар
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ЖАҒДАЙЛАРЫ
1.1.Қазақстандағы бағдарлы оқытуды ұйымдастыру . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.1. 12 жылдық білім беру моделіндегі бағдарлы оқытуды ұйымдастыру мақсаты мен басшылыққа алу ережесі . . . . . . . . . . . . .7
1.1.2. Бағдарлы оқытудың білім беру мазмұны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1.3.Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың мүмкіншілік түрлері . . . . . . . 11
1.1.4. Бағдаралды даярлық . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
I.2. Қазақстанда 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасын іске
асыру жолдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.3. 12 жылдық білім берудегі бағдарлы және бағдаралды дайындықты
ұйымдастырудағы психологиялық қолдау . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
1.4. 12.жылдық оқытуға көшу барысында информатиканы оқытудың негізгі бағыттары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
ІІ. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ.МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДАҒЫ ИНФОРМАТИКАДАН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАР
2.1. 12.жылдық білім беру жағдайында информатиканың мазмұны мен оқытудың әдістемелік жүйесі . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.1. Орта жалпы білім беретін мектептің 10.11 сыныптарына арналған
бағдарлама . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.2. Қолданбалы курстар туралы түсінік . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
2.2.1.Қолданбалы курстың маңызы мен формасы . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Информатикадан қолданбалы курстарды жүргізуде қолданылатын
әртүрлі бақылау түрлері мен құралдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
III. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ.МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДА ИНФОРМАТИКАДАН ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАРДЫ ДАЙЫНДАУ
3.1. Қолданбалы курстарды дайындау әдісі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
3.2. Информатикадан қолданбалы курстардың түрлері . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.3. «Компьютерлік кескіндеме және дизайн» қолданбалы курсының
оқу бағдарламасы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
3.4.“Adobe Photoshop ортасындағы графика ”атты элективті курс . . . . . . . .64
ІV. ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
V.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ЖАҒДАЙЛАРЫ
1.1.Қазақстандағы бағдарлы оқытуды ұйымдастыру . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1.1. 12 жылдық білім беру моделіндегі бағдарлы оқытуды ұйымдастыру мақсаты мен басшылыққа алу ережесі . . . . . . . . . . . . .7
1.1.2. Бағдарлы оқытудың білім беру мазмұны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1.3.Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың мүмкіншілік түрлері . . . . . . . 11
1.1.4. Бағдаралды даярлық . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
I.2. Қазақстанда 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасын іске
асыру жолдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.3. 12 жылдық білім берудегі бағдарлы және бағдаралды дайындықты
ұйымдастырудағы психологиялық қолдау . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
1.4. 12.жылдық оқытуға көшу барысында информатиканы оқытудың негізгі бағыттары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
ІІ. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ.МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДАҒЫ ИНФОРМАТИКАДАН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАР
2.1. 12.жылдық білім беру жағдайында информатиканың мазмұны мен оқытудың әдістемелік жүйесі . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.1. Орта жалпы білім беретін мектептің 10.11 сыныптарына арналған
бағдарлама . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.2. Қолданбалы курстар туралы түсінік . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
2.2.1.Қолданбалы курстың маңызы мен формасы . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Информатикадан қолданбалы курстарды жүргізуде қолданылатын
әртүрлі бақылау түрлері мен құралдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
III. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ.МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДА ИНФОРМАТИКАДАН ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАРДЫ ДАЙЫНДАУ
3.1. Қолданбалы курстарды дайындау әдісі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
3.2. Информатикадан қолданбалы курстардың түрлері . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.3. «Компьютерлік кескіндеме және дизайн» қолданбалы курсының
оқу бағдарламасы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
3.4.“Adobe Photoshop ортасындағы графика ”атты элективті курс . . . . . . . .64
ІV. ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
V.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
КІРІСПЕ
Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды , «жалпыға арналған білімнен», «білім әркімге өмір бойы» үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді. 12 жылдық білім мазмұнының негізгі мақсаты – қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке басының, сондай-ақ қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру.
Қазақстан Республикасында 2011 -2020 жылдар аралығында білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында және 12 жылдық білім беру тұжырымдамасында бағдарлы оқытудың үш бағыты анықталған: оның біріншісі, жаратылыстану–математикалық, екіншісі, әлеуметтік-гуманитарлық , үшіншісі, технологиялық.
Бағдарлы оқыту – оқу бағытының ішінде оқушы таңдап алатын, оқушының танымдық сұранысын және ынтасын қанағаттандыруға әрі оның жеке білімдік траекториясын іске асыруға бағытталған бағытты пәндердің және қолданбалык курстардың жиынтығы. Бағдарлы оқу мазмұнының вариативтік бөлігіне оқушылардың таңдауы бойынша қолданбалык және қолданбалы курстар кіреді. Қолданбалы курстар – бағдарлы оқытудың құрамына кіреді. Оқушылар бұл курстарды міндетті түрде өтуі керек.
Ұсынылып отырған «12 жылдық мектептің жаратылыстану-математика бағытында информатикадан қолданбалы курстарды дайындау» атты дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты: жалпы білім беретін орта мектептің жоғарғы сатысында оқушыларды мамандық бойынша бағдарлы оқытудың ғылыми негізін нақтылау, оның практикада қолданысын анықтау, сондай-ақ осы қолданбалы курстарды құру ерекшеліктерін белгілеу болып табылады. Жұмыстың өзектілігі : Жалпы орта білім беретін мектепте информатика пәнін бағдарлы оқытудың оқу-әдістемелік жүйесі әлі нақты қалыптасқан жоқ..Осыған байланысты информатика пәні бойынша өткізілетін бағдарлы курстардың оқу бағдарламасы мен қолданбалы курстарды оқыту әдістемесін даярлап,оларды құру ерекшеліктерін қарастыру.
Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде Қазақстандағы бағдарлы оқытудың жағдайлары , педагогикалық теориялық негіздемесі жасалынды. Екінші бөлімде 12 жылдық білім беру жағдайында информатиканың әдістемелік жүйесінің ерекшеліктері қарастырылып, жаратылыстану-математика бағытындағы информатикадан жүргізілетін қолданбалы курстар туралы мағлұматтар берілді. Үшінші бөлімде жоғарыда аталған бағыттағы информатикадан қолданбалы курстарды дайындау әдісі қарастырылып, «Компьютерлік кескіндеме және дизайн» атты қолданбалы курстың оқу бағдарламасы ұсынылып отыр.
Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды , «жалпыға арналған білімнен», «білім әркімге өмір бойы» үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді. 12 жылдық білім мазмұнының негізгі мақсаты – қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке басының, сондай-ақ қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру.
Қазақстан Республикасында 2011 -2020 жылдар аралығында білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында және 12 жылдық білім беру тұжырымдамасында бағдарлы оқытудың үш бағыты анықталған: оның біріншісі, жаратылыстану–математикалық, екіншісі, әлеуметтік-гуманитарлық , үшіншісі, технологиялық.
Бағдарлы оқыту – оқу бағытының ішінде оқушы таңдап алатын, оқушының танымдық сұранысын және ынтасын қанағаттандыруға әрі оның жеке білімдік траекториясын іске асыруға бағытталған бағытты пәндердің және қолданбалык курстардың жиынтығы. Бағдарлы оқу мазмұнының вариативтік бөлігіне оқушылардың таңдауы бойынша қолданбалык және қолданбалы курстар кіреді. Қолданбалы курстар – бағдарлы оқытудың құрамына кіреді. Оқушылар бұл курстарды міндетті түрде өтуі керек.
Ұсынылып отырған «12 жылдық мектептің жаратылыстану-математика бағытында информатикадан қолданбалы курстарды дайындау» атты дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты: жалпы білім беретін орта мектептің жоғарғы сатысында оқушыларды мамандық бойынша бағдарлы оқытудың ғылыми негізін нақтылау, оның практикада қолданысын анықтау, сондай-ақ осы қолданбалы курстарды құру ерекшеліктерін белгілеу болып табылады. Жұмыстың өзектілігі : Жалпы орта білім беретін мектепте информатика пәнін бағдарлы оқытудың оқу-әдістемелік жүйесі әлі нақты қалыптасқан жоқ..Осыған байланысты информатика пәні бойынша өткізілетін бағдарлы курстардың оқу бағдарламасы мен қолданбалы курстарды оқыту әдістемесін даярлап,оларды құру ерекшеліктерін қарастыру.
Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде Қазақстандағы бағдарлы оқытудың жағдайлары , педагогикалық теориялық негіздемесі жасалынды. Екінші бөлімде 12 жылдық білім беру жағдайында информатиканың әдістемелік жүйесінің ерекшеліктері қарастырылып, жаратылыстану-математика бағытындағы информатикадан жүргізілетін қолданбалы курстар туралы мағлұматтар берілді. Үшінші бөлімде жоғарыда аталған бағыттағы информатикадан қолданбалы курстарды дайындау әдісі қарастырылып, «Компьютерлік кескіндеме және дизайн» атты қолданбалы курстың оқу бағдарламасы ұсынылып отыр.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Негізгі әдебиеттер:
1.Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы.
2.Қазақстан Республикасы «Білім » туралы Заңы.- Астана, 2007.
3.Қонақова К. және т.б. ҚР мектептерінде бейінді оқытуды ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулар.–А:Ы.Алтынсарин ат.ҚБА,2006- 32 б.
4.Бидайбеков Е.Ы. Подготовка специалистов совмещенного с информатикой профиля в Республике Казахстан, -Алматы: АГУ им.Абая,1998.-123 с.
5.Бидайбеков Е.Ы.,Абдулкаримова Г.А. Информатика и средства информатики в начальной школе :Учебно-методическое пособие для студентов педуниверситета.-Алматы,2002.-80 с.
6. Бидайбеков Е.Ы., Лапчик М.П., Беркімбаев К.М., Сағымбаева А.Е. Информатиканы оқьпу теориясы мен әдістемесі. Оқу кұралы. Алматы, 2008, -280 б.
7. ИНФОРМАТИКА.Оқу бағдарламасы Жаратылыстану-математикалық бағыт.10-11 сыныптар. Ы.Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру академиясы,Алматы 2009
8.А.А. Кузнецов.Особенности элективных курсов по информатике. Материалы из Интернета.
9. Лапчик М. П. Методика преподавания информатики: учеб. Пособие для студ. Пед. Вузов. /М. П. Лапчик, И. Р. Семакин, Е. К. Хеннер; под общей редакцией М. П. Лапчика. – М.: Издательский центр Академия, 2001. – 624 с.
10.Полат Е.С. и др.Новые педагогические и информационные технологии в системе образования:Учебное пособие для студентов педвузов и системы повышения квалификации педкадров.-Москва.: Издательский центр Академия, 1999. – 224 с.
Қосымша әдебиеттер:
1.Н .Ә. Назарбаевтың Л.Н. Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетте 2006 жылғы 27 мамырда оқыған «Инновация және білім арқылы экономиканы білу» атты дәрісі.
2.Веретенникова Е. Г., Патрушина С. М., Савельева Н. Г. Информатика: Учебное пособие. Серия «Учебный курс». – Ростов на Дону: Издательский центр «МарТ», 2002. – 416 с.
3.Давыдов В. В. Виды обобщения в обучении: Логико-психологические проблемы построения учебных предметов.–М.: Педагогика,1972.–424 с.
4.Концепция профильного обучения на старшей ступени общего образования // Вестник образования. – 2002. – 12. – с. 5-7, 11-16, 80-82. 2001. – 624 с.
5. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Негізгі ережелер. ҚР МЖБС 2.003. - 2008 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2008 жылғы 19 қарашада №616 бұйрығымен бекітілді // 12 жылдық білім беру/12-летнее образование. -№4- 2009
6. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш білім беру
стандарты. ҚР МЖББС 2.003.1-2008 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2008 жылғы 25 желтоқсанында №667 бұйрығымен бекітілді // 12 жылдық білім беру /12-летнее образование - №5- 2009
7.Қайырбекова Г.К. 12 жылдық білім беру жүйесі: технологиялық ерекшеліктері // Бастауыш мектеп № 9 -10 2008
8. Қасымова Г. Бағдарлы оқытудың педагогикалық-психологиялық аспектілері //Мұғалім № 1, 2009
9. Кәріпбаева Ш. 12 жылдық мектепке көшу // Қазақстан мектебі №9 2007
10. Қисымова Ә.Қ Жан-жақты білімді ұрпақ тәрбиелеу мақсатында біртұтас
педагогикалық процесті технологияландыру – бүгінгі күннің өзекті мәселесі
// Педагогика мәселелері № 1-2 2006
11.Кобдыкаров К.К., Монохов В.М. «Педагогическая технология, проектирование учебного процесса» Вестник КАТУ Серия, Педагогическая наука, 1998
12. Қуатбекова С. Бейінді оқыту – жастар болашағы // Мұғалім № 5, 2007
13. Өстеміров К. «Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту құралдары»
Алматы, 2007
Негізгі әдебиеттер:
1.Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы.
2.Қазақстан Республикасы «Білім » туралы Заңы.- Астана, 2007.
3.Қонақова К. және т.б. ҚР мектептерінде бейінді оқытуды ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулар.–А:Ы.Алтынсарин ат.ҚБА,2006- 32 б.
4.Бидайбеков Е.Ы. Подготовка специалистов совмещенного с информатикой профиля в Республике Казахстан, -Алматы: АГУ им.Абая,1998.-123 с.
5.Бидайбеков Е.Ы.,Абдулкаримова Г.А. Информатика и средства информатики в начальной школе :Учебно-методическое пособие для студентов педуниверситета.-Алматы,2002.-80 с.
6. Бидайбеков Е.Ы., Лапчик М.П., Беркімбаев К.М., Сағымбаева А.Е. Информатиканы оқьпу теориясы мен әдістемесі. Оқу кұралы. Алматы, 2008, -280 б.
7. ИНФОРМАТИКА.Оқу бағдарламасы Жаратылыстану-математикалық бағыт.10-11 сыныптар. Ы.Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру академиясы,Алматы 2009
8.А.А. Кузнецов.Особенности элективных курсов по информатике. Материалы из Интернета.
9. Лапчик М. П. Методика преподавания информатики: учеб. Пособие для студ. Пед. Вузов. /М. П. Лапчик, И. Р. Семакин, Е. К. Хеннер; под общей редакцией М. П. Лапчика. – М.: Издательский центр Академия, 2001. – 624 с.
10.Полат Е.С. и др.Новые педагогические и информационные технологии в системе образования:Учебное пособие для студентов педвузов и системы повышения квалификации педкадров.-Москва.: Издательский центр Академия, 1999. – 224 с.
Қосымша әдебиеттер:
1.Н .Ә. Назарбаевтың Л.Н. Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетте 2006 жылғы 27 мамырда оқыған «Инновация және білім арқылы экономиканы білу» атты дәрісі.
2.Веретенникова Е. Г., Патрушина С. М., Савельева Н. Г. Информатика: Учебное пособие. Серия «Учебный курс». – Ростов на Дону: Издательский центр «МарТ», 2002. – 416 с.
3.Давыдов В. В. Виды обобщения в обучении: Логико-психологические проблемы построения учебных предметов.–М.: Педагогика,1972.–424 с.
4.Концепция профильного обучения на старшей ступени общего образования // Вестник образования. – 2002. – 12. – с. 5-7, 11-16, 80-82. 2001. – 624 с.
5. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Негізгі ережелер. ҚР МЖБС 2.003. - 2008 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2008 жылғы 19 қарашада №616 бұйрығымен бекітілді // 12 жылдық білім беру/12-летнее образование. -№4- 2009
6. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті бастауыш білім беру
стандарты. ҚР МЖББС 2.003.1-2008 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2008 жылғы 25 желтоқсанында №667 бұйрығымен бекітілді // 12 жылдық білім беру /12-летнее образование - №5- 2009
7.Қайырбекова Г.К. 12 жылдық білім беру жүйесі: технологиялық ерекшеліктері // Бастауыш мектеп № 9 -10 2008
8. Қасымова Г. Бағдарлы оқытудың педагогикалық-психологиялық аспектілері //Мұғалім № 1, 2009
9. Кәріпбаева Ш. 12 жылдық мектепке көшу // Қазақстан мектебі №9 2007
10. Қисымова Ә.Қ Жан-жақты білімді ұрпақ тәрбиелеу мақсатында біртұтас
педагогикалық процесті технологияландыру – бүгінгі күннің өзекті мәселесі
// Педагогика мәселелері № 1-2 2006
11.Кобдыкаров К.К., Монохов В.М. «Педагогическая технология, проектирование учебного процесса» Вестник КАТУ Серия, Педагогическая наука, 1998
12. Қуатбекова С. Бейінді оқыту – жастар болашағы // Мұғалім № 5, 2007
13. Өстеміров К. «Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту құралдары»
Алматы, 2007
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ЖАҒДАЙЛАРЫ
1.1.Қазақстандағы бағдарлы оқытуды ұйымдастыру . . . . . . . . . . . .
. . . . . . 6
1. 12 жылдық білім беру моделіндегі бағдарлы оқытуды ұйымдастыру
мақсаты мен басшылыққа алу ережесі . . . . . . . . . . . . .7
2. Бағдарлы оқытудың білім беру мазмұны . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 9
1.1.3.Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың мүмкіншілік түрлері . . . . . .
. 11
1.1.4. Бағдаралды даярлық . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .12
I.2. Қазақстанда 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасын іске
асыру жолдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.3. 12 жылдық білім берудегі бағдарлы және бағдаралды дайындықты
ұйымдастырудағы психологиялық қолдау . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .21
1.4. 12-жылдық оқытуға көшу барысында информатиканы оқытудың негізгі
бағыттары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
ІІ. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ-МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДАҒЫ ИНФОРМАТИКАДАН ЖҮРГІЗІЛЕТІН
ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАР
2.1. 12-жылдық білім беру жағдайында информатиканың мазмұны мен оқытудың
әдістемелік жүйесі . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.1. Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған
бағдарлама . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.2. Қолданбалы курстар туралы түсінік . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .42
2.2.1.Қолданбалы курстың маңызы мен формасы . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
2.3. Информатикадан қолданбалы курстарды жүргізуде қолданылатын
әртүрлі бақылау түрлері мен құралдары . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 45
III. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ-МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДА ИНФОРМАТИКАДАН ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАРДЫ
ДАЙЫНДАУ
3.1. Қолданбалы курстарды дайындау әдісі . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .52
3.2. Информатикадан қолданбалы курстардың түрлері . . . . . . . . . . . . .
. . . . 54
3. Компьютерлік кескіндеме және дизайн қолданбалы курсының
оқу бағдарламасы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 59
3.4.“Adobe Photoshop ортасындағы графика ”атты элективті курс . . . . . . .
.64
ІV. ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 67
V.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.69
КІРІСПЕ
Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу
арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа
ұлттық үлгіні жасауды , жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір
бойы үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді
қамтамасыз етуді мақсат етеді. 12 жылдық білім мазмұнының негізгі мақсаты
– қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке
басының, сондай-ақ қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға
дайын, білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті
тұлғаны қалыптастыру.
Қазақстан Республикасында 2011 -2020 жылдар аралығында білім беруді
дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында және 12 жылдық білім беру
тұжырымдамасында бағдарлы оқытудың үш бағыты анықталған: оның біріншісі,
жаратылыстану–математикалық, екіншісі, әлеуметтік-гуманитарлық , үшіншісі,
технологиялық.
Бағдарлы оқыту – оқу бағытының ішінде оқушы таңдап алатын, оқушының
танымдық сұранысын және ынтасын қанағаттандыруға әрі оның жеке білімдік
траекториясын іске асыруға бағытталған бағытты пәндердің және қолданбалык
курстардың жиынтығы. Бағдарлы оқу мазмұнының вариативтік бөлігіне
оқушылардың таңдауы бойынша қолданбалык және қолданбалы курстар кіреді.
Қолданбалы курстар – бағдарлы оқытудың құрамына кіреді. Оқушылар бұл
курстарды міндетті түрде өтуі керек.
Ұсынылып отырған 12 жылдық мектептің жаратылыстану-математика
бағытында информатикадан қолданбалы курстарды дайындау атты дипломдық
жұмыстың негізгі мақсаты: жалпы білім беретін орта мектептің жоғарғы
сатысында оқушыларды мамандық бойынша бағдарлы оқытудың ғылыми негізін
нақтылау, оның практикада қолданысын анықтау, сондай-ақ осы қолданбалы
курстарды құру ерекшеліктерін белгілеу болып табылады. Жұмыстың
өзектілігі : Жалпы орта білім беретін мектепте информатика пәнін бағдарлы
оқытудың оқу-әдістемелік жүйесі әлі нақты қалыптасқан жоқ..Осыған
байланысты информатика пәні бойынша өткізілетін бағдарлы курстардың оқу
бағдарламасы мен қолданбалы курстарды оқыту әдістемесін даярлап,оларды
құру ерекшеліктерін қарастыру.
Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде Қазақстандағы бағдарлы
оқытудың жағдайлары , педагогикалық теориялық негіздемесі жасалынды.
Екінші бөлімде 12 жылдық білім беру жағдайында информатиканың әдістемелік
жүйесінің ерекшеліктері қарастырылып, жаратылыстану-математика бағытындағы
информатикадан жүргізілетін қолданбалы курстар туралы мағлұматтар берілді.
Үшінші бөлімде жоғарыда аталған бағыттағы информатикадан қолданбалы
курстарды дайындау әдісі қарастырылып, Компьютерлік кескіндеме және
дизайн атты қолданбалы курстың оқу бағдарламасы ұсынылып отыр.
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ЖАҒДАЙЛАРЫ
1.1.Қазақстандағы бағдарлы оқытуды ұйымдастыру
Қазақстанда бағдарлы оқытуды ұйымдастыруды оқушылардың оқуын саралап
жіктеу және даралау әдісі ретінде екі кезеңге бөліп қарастырамыз.
Республикадағы білім берудің бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан
бастап, барлық посткеңестік елдер кеңістігінің тәжірибесіндегі бір,
бірыңғай жалпы білім беретін кеңестік мектептерді өзгерту қажеттігі
туындады. ХХ ғасырдың соңғы он жылдығы оқу орындары (лицей, гимназия,
арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер)
моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу
орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен,
қолданылатын білім беру дамытушылық технологиясы және т.б. спектрлардың
кеңейуімен ерекшеленді. Қазақстанда бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың
негізгі идеялары Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептерінің даму тұжырымдамасында (1996 ж), жалпы орта білім берудің
мазмұнының Тұжырымдамасында (1996 ж) көрініс тапты. Сондай-ақ жалпы білім
беретін мектептердің даму тұжырымдамасы орта білім (толық) беретін
мектептердің жоғары сатысында аяқтауды анықтады. Сонымен қатар оқушылардың
қызығушылығын ескеру саралап жіктеу негізінде: жаратылыстану-математикалық,
гуманитарлық-эстетикалық және кәсіптік-техникалық бағыттар бойынша
ұйымдастыру жоспарланған. Оқушылардың белгілі таңдау деңгейін
қалыптастыруда таңдалған білімді іріктеу мен игеру мүмкіндігін қамтамсыз
ету және оқу процесіндегі таңдау құқығы білім беру мазмұнын гуманизациялау
мен даралау қазіргі мектептегі шешімді бетбұрысқа талаптануын көрсетті
[1].
Білім (2000) Мемлекеттік бағдарламасы бағдарлы оқытуды деңгейлеп
саралап жіктеу мен даралауды жүзеге асыруда, соның ішінде сыныптың
сыйымдылығының аздығы жағдайы үшін педагогикалық қызметкерлердің дайындық
деңгейін мазмұнды жақсарту мен оқу процесін өзгеше негізде ұйымдастыру
қажеттігімен түсіндіріледі. Қазақстандағы бағдарлы оқыту идеясын жүзеге
асырудың екінші кезеңі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті жалпы орта білім беру стандарты Негізгі ережелер ҚР МЖБС 2.003.
– 2008 енгізумен байланысты [2]. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің
жоғары сатысына сипаттама беріліп, 2006-2007 оқу жылындағы Қазақстандағы
бағдарлы оқытудың ұйымдастырудың негізі болып есептелді. 2 жыл (10-11
сыныптар) оқытудың нормативтік мерзімімен анықталған. Бағдарлы оқытудың
міндеттеріне оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін
дамыту, саралап жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын
қалыптастыру жатқызылды. Бағдарлы оқыту мазмұнын іріктеу базалық білім
беруді қамтамасыз ету үшін толық функционалдық негізге, сонымен қатар жалпы
орта білім беру сатыларының сабақтастығына (бастауыш, негізгі, жоғарғы)
сәйкес іске асырылады. МЖБС 2.003. – 2002 сәйкес 10-11 сыныптардағы
бағдарлы оқыту қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық
бағыттар бойынша әзірленеді. Осындай сипатта ұйымдастырылатын бағдарлы
оқыту бастапқы кәсіптік, орта кәсіптік, жоғары білім алуды қарастыратын
болады.
Бүгінгі күнде Қазақстанда 11 жылдық білім беру стандарттарын іске асыру
жағдайында екі деңгейлік оқу бағдарламалары мен бағдарлы оқытудың 10-11
сыныптардағы оқу пәндері бойынша қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-
математикалық бағыттарының оқу-әдістемелік кешендері дайындалды.
Республиканың педагогтары инновациялық қызмет жағдайында 10-11 сынып
оқушыларының бағдарлы оқыту мазмұнының вариативті компонентін жүзеге
асыратын курстар бойынша оқу бағдарламаларын әзірледі. МЖБС 2.003. – 2002
мазмұнының Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңымен ара қатынасын,
әлеуметтік тәжірибенің дамуын ескере, қоғамдағы жаңа құндылықтарды, жоғары
сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың халықаралық тәжірибесін зерделей, 12
жылдық білім беруге көшуде бағдарлы оқыту моделін құрастыруға қажетті,
төрт ұстанымды көрсету маңызды :
- Бағдарлы оқытудың міндеттерін жетістікпен іске асыру жағдайында
негізгі орта білім беру деңгейінде оқушылардың Бағдаралды дайындық
жүйесін ұйымдастыруды қарастыру қажет.
- Бағдарлы оқыту міндеттеріне оқушылардың кәсіби бағдары мен кәсіби
бағдарламаларын жетістікпен игерудегі даярлығын жатқызуға болады.
- Бағдарлы оқытуды ұйымдастыруды орта білім берудің барлық
деңгейінде, соның ішінде–техникалық және кәсіптік білім беру
ұйымдарында қарастыру қажет.
- Бағдарлы оқыту моделі оқу орындары моделдерінің деңгейінде білім
беру вариативтілігін, білім беру мазмұнын, оқыту процесін, 11-12
сынып педагогы инновациялық қызметін одан әрі даму қажеттілігін
алдын-ала ескеру керек [1].
1. 12 жылдық білім беру моделіндегі бағдарлы оқытуды
ұйымдастыру мақсаты мен басшылыққа алу ережесі
Бағдарлы оқыту- кәсіптік білім беру бағдарламаларын игеруге даярлау,
олардың кәсіптік бағдарлары үшін жағдай жасау, оқушылардың арнаулы
бейімділігі мен қызығушылығын, танымдық қабілетін ескеруге бағытталған
білім беру процесінің құрылымы мен мазмұнын ұйымдастыру түрі, жоғары
сыныптағылардың оқуын даралау мен саралап жіктеудің педагогикалық жүйесі.
Бағдарлы оқытуды ұйымдастыру мақсаты:
1. Оқушылардың әлеуметтену мүмкіндігін кеңейтіп, Қазақстан
азаматтарының сындарлы ролі ретінде базалық құзыреттер түріндегі білім беру
жүйесінің ұлттық мақсаттарына жетуге мүмкіндік туғызу.
2. Жалпы орта білім беру жеке оқу жоспарларын жобалау мен іске асыру
мүмкіндігін, 11-12 сынып оқушыларының білім беру мазмұнын саралап жіктеу
үшін нормативттік және ұйымдастырушылық педагогикалық жағдай жасау.
3. Оқушылардың сапалы білімге қол жеткізуін, олардың қабілеті мен
қызығушылығын, танымдық және өмірлік қажеттіліктеріне, бейімділіктеріне
сәйкес қамтамасыз ету.
4. Жоғары кәсіби және орта білім деңгейінің сабақтастығын қамтамасыз
ету.
Білім берудің тұлғаға бағдарланған парадигмасын іске асыру бағдарлы
оқытуды ұйымдастыру ережесіне байланысты. Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың
басқарушы ережелері төмендегідей ұстанымдарды білдіреді:
1. Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру деңгейінің
Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты жалпы орта білім берудің
жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-гуманитарлық, технологиялық бағдарлы
оқыту бағыттарын анықтайды. Білім беру мазмұны мен оқыту процесі түйінді
және пәндік құзіреттер жүйесіне жету қажеттігін ескере құрылады.
2. Ұйымдастырылатын бағдарлы оқыту моделі оқу орнының білім беру
процесін ұйымдастырудағы мүмкіндіктеріне сәйкестендіріліп, оқытуды саралап
жіктеумен қамтамасыз етуде сыртқы серіктестіктерді қатыстыру мен аймақтың
күш-қуатын ескереді.
3. Бағдарлы оқыту бағдарламасын жүзеге асыруда, оның ішінде үш
ұстанымы ескеріліп, оқу орындарының түрлері анықталады :
а) республикада бағдарлы оқыту тәжірибесімен қалыптасқан, жалпы білім
беретін мекемелердің әр түрлі орындары бар;
б) Қазақстандағы техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің дамуымен
орта буынның білікті мамандарын даярлауға әлеуметтік тапсырыс;
в) Негізгі білім беру бағдарламалары бойынша үлгермеген оқушылар үшін
жоғары сатыдағы бағдарламаларды шығару білім берудің Халықаралық
стандартының (1997 г.), топтастыру ережесімен келісілген.
Бағдарлы оқыту міндеттерін іске асыру мақсатында 3 деңгейде
вариативтік білім беру жүйесі құрылады: институционалдық, мазмұнды және
технологиялық.
Институционалдық деңгей 11-12 сыныптарда жалпы орта білім беретін оқу
орнының көп қыры мен түрлі деңгейін анықтаған. Әр түрлі жалпы білім
беретін мектептер, гимназиялар (1-12 сыныптар), академиялық лицейлер (5-12
сыныптар), бағдарлы мектептер (11-12 сыныптар)
Ауылдық жердегі мектептердің әлеуметтік маңызы ескеріле жалпы білім
беретін мектептер сақталады және одан әрі дамиды. Жалпы білім беретін
мектептер 1-4, 5-10 сыныптардың бағдарламаларына және 11-12 сынып
оқушыларының бағдарлы оқыту бағдарламаларына толықтыруларды іске асырады.
Қалалық жерлерде тек қана 11-12 сыныптардың бағдарламалары жүзеге асатын
Қазақстан үшін жаңа типті оқу орны институционалды- бағдарлы мектептер
құрылатын болады. Бағдарлы мектепті мектеп-колледж, мектеп-ЖОО кешені
жүйесінде жасау мүмкіндігі қарастырылуда.Арнаулы білім беру ұйымдарының
желісі сақталуда және дамуда (хореграфиялық, спорттық , көркем өнер,
кадеттер мектебі және т.б.) [3].
Бірінші Президенттің Интеллектуалды мектебі, Дарын дарынды балаларға
арналған арнаулы мектептер жүйесі дамуда. Оқу орындарының көп қырлы
жағдайында бірыңғай білім беру кеңістігі білім беру стандарттарымен
қамтамасыз етіліп, онда білім берудің базалық мазмұнының құрамы мен
құрылымының жалпы талаптары, жалпы орта білім берудің күтілетін нәтижелері
көрсетіледі.
Мазмұнды деңгей оқу бағдарламалары мен оқу әдебиеттерінің
вариативтілігін, кіріктірілген оқу курстарын енгізуді, мектептің бағдарлы
оқыту бағыттарын, оқушының- таңдау бойынша курстар құрамын таңдау
мүмкіндігін қарастырады. Оқу процесі – оқытудың жинақталған жүйесі
негізінде құрылады.
Технологиялық деңгей оқытудың тиімді технологиясын енгізумен
анықталған. Оқу бағдарламалары тек қана оқылатын материалды ғана емес
жоғары сыныптағылардың қызмет түрлерін көрсетеді: зерттеу, пікірталас,
құрастыру, жобалау және т.б.
Жоғары сыныптағылардың бағдарлы оқытуын ұйымдастыру мен дамыту негізі
педагогтың технологиялық мәдениетінің дамуын, педагогтың кәсіби ойлауын
өзгертуді, білім беру процесінің барлық субьектілерінің ақпараттық
мәдениетінің қалыптасуы мен дамуын қарастырады.
1.1.2. Бағдарлы оқытудың білім беру мазмұны
Бағдарлы оқыту үш бағыт шеңберінде: жаратылыстану-математикалық,
қоғамдық-гуманитарлық және технологиялық бағытта жүзеге асырылады.
Бағдарлы бағытын мәлімдеген білім беру мазмұны екі бағытты ескере
анықталды. Біріншіден бағдарлы оқытуды анықтау бойынша 11-12 сынып
оқушыларының жекелеген қабілеті мен қызығушылығын ескеру үшін білім беру
мазмұнының құрамы мен құрылымы педагогикалық жағдай жасауға бағытталу
керек.
Екіншіден, үш бағыт шеңберінде білім беру мазмұнын анықтауда
оқушылардың базалық жалпы білім беру даярлығын аяқтауды қамтамасыз ететін
міндетті оқу пәндерінің көлемін азайтып, базалық мазмұндағы пәндер үшін оқу-
әдістемелік кешендердің саны оңтайландырылып, республикада қалыптасқан
вариативті білім берудің және т.б. институционализациялау деңгейінің
мүмкіндігі ескеріледі.
Бағдарлы оқыту жүйесінің үйлесімділігі аралас оқу пәндерінің (курстар)
есебінен қамтамасыз етіледі және оқу мазмұнының элементтерінің келесідей
типтерін: базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер (инвариантты
компонент), жалпы білім беретін бағдарлы пәндер және таңдау бойынша
міндетті пәндер (вариативті компонент), таңдау бойынша курстар (оқушы
компоненті) енгізеді.
Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер оқытылу тіліне қарамастан
барлық оқушылар үшін үш бағыт (жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-
гуманитарлық және технологиялық) міндетті болып табылады.
Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндердің инвариантты
компонентінің тізімі: ана тілі, қазақ тілі (оқытылу тілі қазақ тілінде емес
мектептер) орыс тілі (оқытылу тілі орыс тілінде емес мектептер), шетел
тілі, математика, Қазіргі әлемдегі Қазақстан, адам және қоғам, өзін-өзі
тану, жаратылыстану, дене шынықтыру, АӘДӨҚН, ақпараттық технологиялар мен
жүйелер.
Жалпы білім беретін бағдарлы мазмұндағы пәндер жоғары сыныптағылардың
бағдарлы оқыту бағытын, мамандандыруды қамтамасыз етеді. Жаратылыстану-
математикалық бағдарлы бағыты келесідей пәндер құрамымен: химия, биология,
география, физика, информатика қамтамасыз етілетін болады. Қоғамдық-
гуманитарлық бағыттағы оқушылар әдебиет, әлемдік көркем мәдениет,
қоғамтану, мемлекет және құқық негіздері, риториканы оқиды. Бағдарлы
оқытудың технологиялық бағытының мазмұны үшін келесідей пәндер құрамы
анықталған: химия, биология, физика, технология, графика и жобалау.
Жалпы білім беретін базалық және бағдарлы мазмұндағы пәндердің құрамы
мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының деңгейін қамтамасыз
етеді.
12 сыныптың түлектерінің жетістігі мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандартының талаптары деңгейімен біріңғай ұлттық тестілеу нәтижесі
бойынша анықталады.
Таңдау бойынша міндетті пәндерге оқушылар үшін қатысу міндетті.
Берілген компонент білім беру мазмұнының вариативті элементімен
қарастырылып, мектеп өздігінен ұйымдастырады. Міндетті пәндер толықтыру
қызметін орындап, өзге бағыттағы мазмұн есебінен білім беруді
толықтырады. Оқушылар басқа бағыттағы жалпы білім беретін бағдарлы
пәндердің тізімінен екі оқу пәнін таңдау мүмкіндігін алады.
Қызығушылығы бойынша курстар оқу жоспарының оқушы компонентінің
есебінен іске асырылады және екі міндетті орындайды. Біріншісі - жалпы
білім беретін бағдарлы пәндердің қолданбалы сипатын қамтамасыз ету. Екінші
міндет -оқушылардың жеке қызығушылығын қанағаттандыру бойынша таңдаған
бейіні шеңберінде білім беру мазмұнын іске асыруды қамтамасыз ету.
Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндердің, бағдарлы жалпы білім
беретін пәндердің, таңдау бойынша міндетті пәндердің, таңдау бойынша
курстардың шамамен көлемдік ара-қатынасы 56:26:10:8 пропорциясымен
анықталады [2].
1.1.3.Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың мүмкіншілік түрлері
11-12 сыныптардағы бағдарлы оқытудың қалыптасқан мақсаттары мен үш
бағытта ұйымдастыру құрылымы, ұйымдастырудың әр алуан түрлерін ұсынады.
Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың оқу жоспарларын іске асыру кезінде оқу
мекемелерінің білім беру қорларымен қамтамасыздығы бағдарлы оқытудың
түрлерін анықтаудың негіздемесін қарастырады. Бағдарлы оқытудың негізгі
ұйымдастыру түрлеріне мектепшілік және желілік бағдарлы оқыту жатқызылады.
Мектепшілік бағдарлы оқыту
Жалпы білім беретін оқу орны оқушылардың білім алу қажеттілігіне,
кадрлық және оқу-әдістемелік күш-қуатына байланысты бағдарлы оқытудың
ұйымдастырылатын бағыттарын өздері анықтайды.
Бірбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. мonos- біреу, жалғыз) оқу орны
бағдарлы оқытудың бір бағытын іске асырады.(жартылыстану-математикалық
немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық)
Көпбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. polys – көптеген, есепсіз,
көлемді) оқу орны бағдарлы оқытудың 2-3 бағытын іске асырады
(жаратылыстану-математикалық немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе
технологиялық).
Сол немесе өзге бағдарлы оқыту шеңберінде оқу орны сондай немесе өзге
бағдарлы оқытуды ұйымдастырады. Бағдарлы оқыту мазмұнын мектеп
компонентін таңдау бойынша Міндетті пәндер және жалпы орта білім беру оқу
жоспарының оқушы компонентіндегі қызығушылығы бойынша Курстар есебінен
қамтамасыз етіледі. Пәндер мен курстарды араласу шеңберінде түрліше
бағдарлы оқыту ұйымдастырылуы мүмкін, сол оқу орнымен көлемді бағдарлы
оқыту ұйымдастырылады.
Желілік бағдарлы оқыту
Бағдарлы оқытудың мақсаты мен міндеттері басқа білім беру ұйымдарының
білім беру қорларына оқу орындарының қатыстырылу есебінен іске асырылады.
Бірінші нұсқада бірнеше жалпы білім беретін оқу орындары желіге бірігеді,
неғұрлым оқу-әдістемелік, кадрлық және материалдық қорларымен қамтамасыз
етілген оқу орны, оның орталығына айналады. Оқу орны желі бойынша іске
асырылатын, білім беру мазмұны тізбегін және механизімін өздері анықтайды:
базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер, бағдарлы жалпы білім
беретін пәндер немесе таңдау бойынша міндетті пәндер, таңдау бойынша
курстар.
Екінші нұсқада оқу орны мекеменің қосымша техникалық және кәсіптік,
жоғары білім беру қорларын қатыстырады.Оқушылар білім берудің мемлекеттік
стандарты шеңберінде тек қана оқу орны негізінде ғана емес, желілік
мекемелерде қашықтықтан оқыту курстарынан, сырттай мектептерден жалпы орта
білім алуға мүмкіндіктері бар.
1.1.4. Бағдаралды даярлық
11-12 сыныптарда бағдарлы оқытудың мақсаты мен міндеттерін жүзеге
асыру үшін мектептің жоғарғы сатысында оқыту мазмұнын таңдауға 9-10
сыныптың оқушыларын даярлау үшін мақсатқа бағытталған педагогикалық
жұмысты ұйымдастыру қарастырылады.
Бағдаралды даярлығы 9-10 сыныптың оқушыларын орта білім беру деңгейінде
білім беруді жалғастыру жолын қамтамасыз етуге бағытталған педагогикалық
ұжымның психологиялық-педагогикалық, ақпараттық және ұйымдастырушылық
қызметінің жүйесі ретінде ұсынылады. Білім берудің екі жолы: не жалпы
білім беретін оқу орнының 11-12 сыныптарында, немесе техникалық және
кәсіптік білім беру ұйымдарында қарастырылады.
Бағдаралды даярлығының міндеттері:
1. Құзыреттер жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік беретін, оқушылардың
қабілетін, бейімділігін, қызығушылығын айқындай білу.
2. Оқушының болашақ кәсіптік қызметін жетістікпен қамтамасыз етуге
мүмкіндік беретін, танымдық және кәсіптік қызығушылығы кең спектрын
дамыту.
3. Кәсіптік қалыптасуына байланысты, соның ішінде өмірлік, әлеуметтік
құндылықтар туралы ұғымдарды меңгеруге психологиялық-педагогикалық
көмек беру.
4. Мамандық алу жолында, білім алу бағытын жалғастыруды таңдау туралы
саналы шешім қабылдау қабілетін қалыптастыру.
Бағдаралды даярлығы құрылымы педагогикалық қызметтің бірқатар
бағыттарын өзіне кірістіреді: ағартушылық, насихат, диагностика, кеңес
беру. Бағдаралды даярлығының мақсаты мен міндеттеріне жетуде 9-10 сыныпты
оқушылары оқытудың институционалдық, мазмұнды бағалау жайымен қамтамасыз
етіледі [3].
Бағдаралды даярлығын институционализациялау білім беру желісін құру
мүмкіндігі ретінде қарастырылып, нағыз түрлі типтегі оқу мекемелерін:
мектептер, Бағдаралды даярлығы мен бағдарлы оқытуды өткізу үшін қорлары
бар қосымша білім беру мекемелерін, техникалық және кәсіптік, жоғары оқу
орындарын өзіне қосатын болады.
Бағдаралды даярлығының мазмұнды жайы 9-10 сыныптарда вариативті
компоненттегі таңдау бойынша курстардың мазмұны мен оқушы компонентімен
анықталған оқу жоспарларындағы жалпы көлемі аптасына 4 сағат сабақтар
арқылы іске асырылады.
Бағдаралды даярлығын бағалау жайы негізгі ора білім беру деңгейіндегі
түлектердің аралық және қортынды аттестациясының жаңа түрін әзірлей,
негізгі мектептің курсы үшін мектеп бітіру емтихандарын сыртқы өткізу
тәртібіне көшіру:
Аралық - Портфолио жүйесі яғни негізгі мектеп оқушыларының сабақтағы
және сабақтан тыс қызметіндегі (жеке Портфель оқу жетістігі) жеке білім
беру жетістіктерінің жиынтығы.
I.2. Қазақстанда 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасын іске
асыру жолдары
12 жылдық жалпы орта білім беру Тұжырымдамасын іске асыру жолдары
мынадай:
1. 12 жылдық жалпы орта білім берудің мемлекеттік (ұлттық) жалпыға
міндетті стандартын әзірлеу;
2. Білім берудің пәндік стандарттарының тұжырымдамалық-әдістемелік
негіздері мен мазмүнын әзірлеу;
3. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" жаңа заң жобасын және тиісті
нормативтік-күқықтык актілерді өзірлеу;
4. Күтілетін нәтижеге жетуді бағалаудың рейтингтік жүйесін әзірлеу;
5. Оқу-әдістемелік және материалдық техникалық құралдармен камтамасыз
ету;
6. Ел көлемінде психологиялык кызметтті бағдарлы оқытудың жаңа
нысандарын қүру;
7. Мұғалімдерді қайта даярлау мен біліктіліктерін арттыру аркылы нәтижеге
бағдарланған оқытуға бейімдеу;
8. 12 жылдық окытуға көшуді қаржылық және материалдық-техникалық
қамтамасыз ету.
Осы Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орындаушылар 12 жылдық білім
беру проблемаларының республикалық ғылыми-практикалық орталығы,
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы, Ұлттық білім беру сапасын
бағалау орталығы, Білім беруді ақпараттандырудың республикалық ғылыми-
практикалық орталығы, Білім беру мен тестілеудің мемлекеттік
стандарттарының ұлттық орталығы, "Оқулық" республикалық орталығы, Білім
беру жүйесіндегі басшы және ғылыми-педагогикалық кадрлардың біліктілігін
арттыратын республикалық институты, білім беруді баскару органдары мен оған
қарасты үйымдар болып анықталды.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін жетілдірудің басты міндеті -
білім берудің қазіргі заманғы сапасын қамтамасыз ету және білім беру
жүйесінің барлық құраушыларын жеке тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің
өзекті әрі болашақ сұраныстарына сәйкестікке келтіру болып табылады [2].
Жаһандандыру жолымен келе жатқан қазіргі заманғы әлемде бәсекелестік
жағдайына тез бейімделу қабілеті тұрақты дамудың ең маңызды факторы болып
табылады. Кез-келген дамыған елдің бәсекелестік мүмкіншіліктері көбіне
білім беру жүйесінің жай-күйімен анықталатын оның әлеуметтік капиталының
дамуына байланысты.
Қазақстанда жүргізіліп отырған білім беру жүйесін реформалау білім берудің
барлық деңгейлерін қамтиды, дегенмен жалпы білім беру мектебінің жоғарғы
саты-сын ауқымды өзгерістер күтіп отыр. Жалпы орта білім беру құрылымын
жаңарту еңбек рыногының сұраныстарын ескере отырып, 12 жылдық мектептің
жоғарғы сатысындағы оқушыларды әлеуметтендіруді көздейтін бағдарлы оқытуды
жүзеге асыруға, мектептің кәсіби білім беру ұйымдарымен икемді байланысын
шыңдауға бағытталған.
Еліміздің Президенті Н .Ә. Назарбаевтың Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразиялық ұлттық университетте 2006 жылғы 27 мамырда оқыған Инновация
және білім арқылы экономиканы білу атты дәрісінде: Әлемнің бәсекеге
анағүрлым қабілетті 50 елінің қатарына Қазақстанның кіру міндеті тек мына
жағдайда ғана шешілуі мүмкін, егер оны өмірге нарықтық экономикаға
бейімделе алатын, басқару тәжірибелері бар, ғылыми технологиялар білімін
игерген жоғары білікті мамандар ендіретін болса, - деп атап өтті.
Даму үстіндегі қоғамға әртүрлі салада табысты түрде жұмыс істеуге дайын
мамандардың жаңа типі қажет. Қазіргі заманда мамандарға талапты еңбек
нарығы қалыптастырады. Проблемаларды шеше алу және команда құрамында бірге
жұмыс іс-тей білу дағдысы, мақсатты дұрыс қоя білу қабілеті және оған
тиімді жолмен жете білу, тәуекелшілік, бастамашы бола болу, білім деңгейін
ұдайы арттыруға ұмтылу және тағы басқалар ерекше құндылыққа ие болып отыр.
Сонымен қатар, адамнан жеке жауапкершілік, міндеттілік, тіл табыса білу
сияқты қасиеттер де талап етіледі.
Қазақстандық білім берудің қолданыстағы жүйесі еліміздің
әлеуметтік-экономикалық дамуын кадрлық тұрғыдан қолдауды толық түрде
қамтамасыз ете алмай отыр, жеке тұлғаны дамыту және мектеп оқушысын кәсіби
тұрғыдан өз орнын табуына қажет біліммен қамтамасыз ету, өзінше талдау
жасау, өзін-өзі тану қабілеттілігін дамыту міндеттерін жеткілікті түрде
шеше алмай отыр. Қазіргі мектеп түлектері өзінің білімін жалғастыруына
қажет бағыттарды тез әрі дұрыс таба алмай отыр, өзінің болашақ кәсіби
қызметі мен мемлекеттің экономикалық,технологиялық және қорғаныс
қабілетінің дамуы арасындағы байланысты жеткілікті білмей отыр. Қалыптасқан
жағдайдан шығудың жолы жоғарғы сынып оқушыларын болашақ кәсіби әрекетке
бағыттау бағытында мектептердің жұмысына маңызды өзгерістер енгізу болып
табылады.
Жалпы білім беру мектебінің жоғарғы сатысы қазіргі білім беруде
негізгі орын ала отырып, көбіне кәсіби білім беру жүйелерінің
мүмкіншіліктеріне және жас адамдардың кәсіби әрекетінің сапасына үлкен
әсерін тигізеді.
Бейінді білім беру жүйесі – жоғарғы сынып оқушыларына арналған мемлекеттік
және қоғамдық мүдделерге, жеке тұлғаның мүддесіне, жасөспірімнің жас
ерекшеліктеріне және білім беру саласындағы әлем-дік ағымдарға сай келетін
оқыту үрдісін ұйымдастырудың анағұрлым тиімді формасы. Бағдарлы оқыту
жүйесі әлемнің жетекші елдерінің білім беру саясатының негізін құрайтын
бөлшектеп саралау және даралау идеяларына құрылған. Бөлшектеп саралаудың
негізгі типтері мыналар болып табылады: - оқу орындарын әртүрлі типтер
бойынша бөлу;
Бір оқу орнының ішінде бейіндерге және ағымдарға бөлу; сыныптарды бейінді
топтарға бөлу.
Көбіне аға мектеп білім беру мекемесінің дербес түрі ретінде
ерекшелінеді. Мысалы Францияда – лицей, Германияда -гимназия, АҚШ-та -
жоғарғы мектеп.
Оқу орнының ішінде оқытуды бөлшектеп саралау Еуропаның көптеген ел-
дерінде таралған, онда негізгі орта білім беру мектебінің 1-сыныбынан
бастап 6-сыныбы бойынша барлық оқушылар жалпы түрде бірдей дайындық алады,
7-сыныптан бастап оқушы өзінің ары қарайғы жолын таңдайды. Әрбір оқушыға
негізгі мектепте білім алуды жалғастырудың екі нұсқасы ұсынылады: жоғарғы
білімге жол ашатын академиялық және көбіне қолданбалы және бағдарлы
пәндерден түратын жеңілдетілген оқу жоспары бойынша оқыту жүргізілетін
кәсіби [4].
Бөлшектеп саралау және әртараптандыру идеялары топтық оқытуды ұйымдастыруда
көрініс тауып отыр. Топтар әртүрлі принциптер бойынша ұйымдастырылады:
жылдам, орта және баяу (АҚШ); оқушыларды қабілеттері, мүмкіндіктері бойынша
бөлу (¥лыбритания), оқу бағдарламаларының деңгейлері бойынша бөлу
(Германия) және т.б.
Бағдарлы дайындықты ұйымдастыру білім алушының жеке оқу жоспарын
қалыптастыру тәсілі бойынша ерекшеленеді: міндетті оқу курстарының қатаң
тізімінен бастап (Франция, Германия) бүкіл оқу кезеңінде ұсынылатын
көптеген курстарды жинақтау мүмкіншілігіне дейін (Англия, Шотландия, АҚШ
және т.б.). Әдетте, мектеп окушылары (кредиттердің) ұзақтығы бір семестрге
дейінгі оқу курстарының белгілі бір санын таңдап алуы тиіс. Жоғарғы
сатыдағы міндетті оқу пәндерінің (курстарының) саны негізгі мектеппен
салыстырғанда айтарлықтай аз. Оқу пәні әртүрлі деңгейлерде оқытылуы мүмкін.
АҚШ-та, Жапонияда аға мектепте оқу бағдарламаларының екі типі қолданыста:
жалпы және арнайы білім беру. Германияда ПРОА жүйесі қолданыста, оның
шеңберінде оқу пәндері П - кәсіби курс, Р - кеңейтілген курс, О - негізгі
курс, А - бейімделген курс түрінде ұсынылған. Бұл ретте міндетті және
таңдап алынған бағдарлы пәндердің көбісі жоғары деңгейде оқытылады [4].
Жоғары бағдарлы мектепті аяқтағаны туралы дипломдар (куәліктер), әдетте,
жоғары оқу орындарына (медициналық және әскериден басқа) емтихансыз түсу
үшін негіз болып табылады және оқушылар игерген бағдарламаларға және
олардың академиялық нәтижелеріне байланысты әр түрлі деңгейлік болып
табылады.
Бағдарлы оқытудың шетелдік жүйелеріне жүргізілген талдау бағдарлы
оқытудан өткен мектеп оқушыларының үлесі жылдан-жылға өсіп келе жатқанын
көрсетіп отыр (қазіргі уақытта кемінде 70%), ал ол өз ке-зегінде бұл
жүйенің қажеттілігін және оның оқушылардың сұраныстарына сай келетінін
көрсетіп отыр.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы жағдайында орта білім
беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігімен интеграциялауға бағытталған
жүйені құрудың орасан зор мәні бар.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы (1991 ж.) мемлекеттік
саясаттың бірқатар ен негізгі принциптерін белгіледі, оның ішінде: жалпы
орта білім берудің вариативтілігі, оқытылушылардың кәсіби бағыт алуы,
оқытудың вариативтік бағдарламаларын, оның ішінде тереңдетілген және кәсіби
алдындағы бағдарлы дайындықты кең түрде жүзеге асыратын орта білім беру
ұйымдарының әртүрлі типтері мен түрлерін (лицейлер, гимназиялар,
колледждер) құру.
1992 жылдан бастап Қазақстанда мектептік білім беруді реформалау
басталды, оның жетекші идеясы оқушыларды вариативтік жалпы орта білім
беруге дайындау үшін бірегей білім беру кеңістігін сақтай отырып, жағдайлар
жасау арқылы білім беру жүйесін дамыту болып табылады.
Кеңестік мектептің біркелкілігінен алшақтай отырып, білім берудің мазмұнын
жаңарту жолдарын іздеу Қазақстан Республикасының жалпыға міндетті білім
берудің мемлекеттік стандарты туралы ережеде, Қазақстан Республикасының
жалпы білім беру мектебін дамыту тұ-жырымдамасында және жалпы орта білім
беру мазмұнының тү-жырымдамасында (1996 ж.) көрініс тапты.
Бұл құжаттарда мектепті гуманитарлық және жеке даралық білім беруге бұру,
оқушылардың ынталарын ескере отырьш, оқытуды жаратылыстану-
математика,гуманитарлық-эстетикалық , кәсіби-техникалық бағыттар бойынша
бөлшекгей отырьш ұйымдастыру жарияланған, бүл барлық міндетті пәндер
бойынша білім беру стандартгарының және оқу бағдарламаларының бірінші
вариант-тарында (1996,1998,2000 ж.) жүзеге асырылды.
Жалпы орта білім берудің Қазақстан Республикасындағы жалпыға міндетгі
мемлекеттік стандартында (ҚР 2.003-2002 МЖБС) жалпы білім беру мектебінің
жоғарғы сатысындағы білім беруді ұйымдастырудың принциптері ары қарай
дамуда. Қазақстандағы мектептік білім беру реформасын жүзеге асыру аясында
ҚР МЖБС - 2002 ережелеріне сәйкес 20062007 оқу жылынан бастап 10-11
сыныптарда қоғамтану - гуманитарлық, жаратылыстану - математика бағыттары
бойынша оқушыларды бағдарлы оқыту енгізілді. Стандарт негізінде оқытудың
екі бағыты бойынша пәндік бағдарламалар әзірленген. Стандартты енгізу
тәжірибелік сынақтан өткен әрі жалпы білім беру мектептерінің 10-
сыныптарында пайдаланылған алғашқы отандық бағдарлы оқулықтарды және УМК-
ны жасаумен нығайтылған [7].
Мектептік білім беру жүйесін реформалауды жүзеге асыру жылдарында
республикада әртүрлі инновациялық оқу орындары құрылды, әрі мектептің
жоғарғы сатысында оқушыларды бағдарлы және жеке оқытуды ұйымдастыру
бойынша белгілі бір тәжірибе жинақталды.
Сонымен бірге оқытудың жаңа ұйымдастырушылық формаларын енгізу белгілі
проблемалардың пайда болуымен қоса жүруде.
Мектептердің басым бөлігінде бағдарлы пәндердің икемді емес жиынтығынан
құралған бағдарлы оқу жоспарларының қатаң варианттары бекітілген.
Кішігірім ауыл мектептерінде бағдарлы сыныптардың құрылуына байланысты да
проблемалар пайда болуда. Кадрлық және материалдық-техникалық ресурстардың
жетіспеушілігіне байланысты бірқатар мектептер тиімділігі аз ішінара
бағдарлы ті енгізуде (мысалы, бір пәнді тереңдетіп оқыту). Бағдарлы оқыту
принциптерін іс жүзінде жүзеге асыра алатын мұғалімдерді дайындау және
қайта даярлау мәселесі өте өткір тұр.
Оқытуды бейімдеудің бағыты - белгілі білім салаларындағы топтық
пәндерді жоғары деңгейде оқып үйренуді қамтамасыз ететін бағдарлы оқытудың
ұйымдық формасы. Оқудың бағдарлы бағыттарын таңдау оқушылардың
сұраныстарына, ата-аналардың пікіріне, мектептің мүмкіндіктеріне сәйкес
анықталады.
Оқу процесіне қатысушылардың жеке мүдделерін ескеру бағдарлы оқуды таңдау
кезінде іске асырылады.
Бағдарлы оқу - оқу бағытының ішінде оқушы тандап алатын, оқушының
танымдық сұранысын және ынтасын қанағаттандыруға әрі оның жеке білімдік
траекториясын іске асыруға бағытталған бағдарлы пәндердің және қолданбалык
курстардың жиынтығы.
Оқушының әлеуметтендіру мүмкіндіктерін кеңейту бағдарлы оқытуды енгізудің
мақсаттарының бірі болғандықтан, білім беру ұйымы белгілеген рәсімдерге
сәйкес өз таңдауын және оқу бейімін өзгертуге оқушының құқы болуы тиіс.
Білімнің құрылымы мен мазмұнын жаңғырту міндеттері жалпы орта білім берудің
жаңа базистік оқу жоспарына (бұдан әрі - БУП) жауап береді.
Жалпы орта білім берудің жоғарғы сатысы үшін әрбір бағытқа арналған оқу
пәндерінің жиынтығы және оларды оқып-үйрену деңгейі инвариантты (базалық
және бағдарлы құраушылардан тұратын), вариатив-гік және жеке адамға
бағытталған бөліктерден тұратын БУП-пен анықталады [2].
Белгіленген бағыттар аясында бейіндер бойынша оқытуды бөлшектеу
бағдарлы құраушының инварианттық бөлігінің, сондай-ақ вариативтік және
жеке адамға бағытталған бөліктерінің мазмұны негізінде жүзеге асырылады.
БУП әрбір білім беру саласынан оқу курстарының үш типін, басқаша айтқанда
базалық жалпы білім беру курстарын, бағдарлы курстарды және қолданбалык
курстарды (қолданбалы курстарды) бөлу қарастырылған бағдарлы білім берудің
икемді жүйесін қамтамасыз ете отырып, оқу пәндерінен әртүрлі комбинациялар
құрау мүмкіншілігін көздейді.
Инвариантты бөліктің базалық құраушысы бірегей білім беру кеңістігін
қамтамасыз етуі тиіс және барлық бағыттар мен оқыту бағдарлы тері үшін
міндетті болып табылатын пәндерді базалық (жалпы білім беру) деңгейде
оқытуды ұсынады.
Базалық құраушы тұлғаның қалыптасуы және дамуы үшін орта жасайтын және
барлық бағыттарда оқытылуға міндетті базалық жалпы білім беру пәндерін
құрайды, яғни ана тілі мен әдебиет, қазақ тілі және әдебиет,орыс тілі және
әдебиет, шетел тілі, математика, информатика, тарих, қоғамтану, өзін-өзі
тану, жаратылыстану, дене шынықтыру, алғашұ құ-ндылықтарға жақындастыруға
бағытталған, оқушылардың бағдарлы емес салада білім алуын аяқтауға
арналған және көбіне интегративті, жалпылама курс болып табылады. Базалық
пәндердің мазмұны оқу пәндері мазмұнының базалық деңгейімен анықталады.
Мектеп оқушыларының білімдік мүдделеріне және сұраныстарына сәйкес
бағдарлы құраушы аясында бағдарлы пәндерді оқып үйрену ұйымдастырылады.
Бағдарлы оқу пәндері - типтік оқу жоспарларында (бұдан әрі - ТУП)
көрсетілген мамандануды және нақты оқыту бағытының мазмұнын анықтайтын әрі
жалпы білім беретін пәндер. Бағдарлы пәндер оқушылардың олар таңдап алған
бағыттағы және оқыту бейімі бойынша жалпы білім дайындығын кеңейтуге әрі
тереңдетуге арналған және олар үшін міндетті болып табылады [2].
Бағдарлы пәндер таңдап алған бағыттағы және мамандану саласындағы келесі
білім деңгейімен (орта кәсіби немесе жоғары кәсіби) сабақтастықты
қамтамасыз етуге арналған. Мысалы, математика, информатика, физика, химия,
биология, география - жаратылыстану ғылымына оқытатын бағдарлы пәндер; ана
тілі, қазақ тілі және шетел тілдері, тарих, құқық тану, қоғамтану -
әлеуметтік-гуманитарлық және т.б. бағыттағы бағдарлы пәндер. Бағдарлы
курстардың мазмұны оқу пәндері мазмұнының бағдарлы деңгейімен анықталады.
Әрбір бағыттың шеңберінде оқушылар бағдарлы деңгейде кемінде 4 пәнді оқып
үйренуі тиіс.
Жалпы орта білім беру деңгейінде кредиттік технология элементтерін
енгізу - пәндерді мамандандыру (тереңдетілген) деңгейінде пәндерді оқып
үйренуді білдіреді. Осыған байланысты жекелеген пәндер бойынша кредит
алғысы келетін және оны жоғарғы оқу орнында оқу кезінде пайдаланғысы
келетін оқушылар таңдап алынған 4 бағдарлы пәндердің бір бөлігін
терендетілген деңгейде оқып үйрене алады. Негіздік жалпы білім беру және
бағдарлы пәндер бойынша талаптар деңгейіне оқушылардың жету-жетпеуі
Бірыңғай ұлттық тестілеу нәтижелері арқылы анықталады.
Оқытудың әртүрлі бағыттары үшін оқу жоспарының вариативтік бөлігі
оқушылардың жеке даму сипатын қамтамасыз етеді, олардың жеке ерекшеліктерін
ескеруге мүмкіндік береді. Білім мазмұнының вариативтік бөлігі есебінен
оқушылардың сұраныстары, аймақтың өзгешелігі, мектептің ерекшелігі жүзеге
асырылады. Білім беруді демократияландыру тұр-ғысынан бұл аймақтың өзгеше
ерекшеліктеріне және талаптарына сай ке-летін әрбір мектептің өзінің жеке
оқу жоспарын жасауға деген мүмкіншілігін білдіреді.
Бағдарлы оқу мазмұнының вариативтік бөлігіне оқушылардың таңдауы
бойынша қолданбалык курстар және қолданбалы Зерттеушілік және шығармашылық
жұмыстың негіздері арнайы курсы кіреді. Қолданбалык курстар - оқушылардың
тілегі бойынша таңдап алынған, мектеп оқушыларының жеке білімдік ынталарына
сай келетін, мазмұны оқушылардың танымдық қызығушылығын қанағаттандыруға
мүмкіндік беретін, пәндер бойынша білімнің кеңеюіне әрі тереңдеуіне жағдай
жасайтын міндетті оқу курстары. Қолданбалык курстарды оқып үйрену
қолданбалы білімді, дағдыларды және өмірдің белгілі бір саласына қажет,
таңдап алынған бағдарлы пән қолданылатын қызметті игеруге бағытталған.
Оқушылардың жеке сұраныстарын зерттеу негізінде оларға бағдарлы оқыту
мазмұнынан бөлектенетін, бірақ оқушының білімге деген сұранысын, жеке
бағдарын қамтамасыз ететін қолданбалык курстар ұсынылуы мүмкін.
Қолданбалык курстар қысқа мерзімді болады және әртүрлі бағыттағы
қосымша білім бағдарламаларына негізделеді. Мектеп немесе басқа білім беру
ұйымдары ұсынатын қолданбалык курстардың саны оқушы таңдауға тиіс
курстардың санынан артық болуы тиіс.
Оқытудың барлық бағыттары үшін оқу жоспарының жеке құ-раушысы оқушылық
жобаларды әзірлеу кезінде, сондай-ақ оқушылардың тілегі бойынша өткізілетін
жеке және топтық консультациялар формасында оқушылардың дербес жобалау-
зерттеу әрекеті арқылы жүзеге асырылады. [4]
Сонымен, оқушының жеке білімдік траекториясы бағдарлы мектептің оқу
жоспарына сәйкес жүзеге асады, оқушы таңдап алған оқу бағытына сәйкес
мыналарды оқып-үйренуі тиіс:
• міндетті негізгі пәндерді;
• таңдау бойынша кемінде 4 бағдарлы пәнді;
• таңдау бойынша кемінде 3 қолданбалык курсты;
• таңдау бойынша Зерттеу және шығармашылық қызмет негіздері арнайы
курсының модулін.
11-12 сынып оқушыларының аудиториялық оқу жүктемесінің жалпы саны
рұқсат етілген оқу жүктемесінің 36 сағатынан аспауы тиіс.
Оқушыға зиян келтірмей, бейімді ауыстыруды қамтамасыз ету үшін білім беру
бағдарламасын әзірлеу кезінде бейіндік курстардың бөлімдері, сондай-ақ
қолданбалы курстарды аяқталған жарты жылдық немесе тоқсандық модульдер
(кредиттер) түрінде жоспарлауға кеңес беріледі. Жарты жылда бір рет оқу
жоспарының вариативтік құраушысын қамтамасыз ететін таңдап алынған
модульдерді өзгертудің қажеттілігі туған жағдайда оқушыға құқық беріп қана
қоймай, сонымен бірге барлық оқушыларды алдағы жарты жылдыққа арналған
білім алу траекториясын нақтылап алу, яғни белгілі модульдерді таңдау
мүмкіншілігін іске асыру жағдайына қою керек. Мәртебесі бағдарлы еместен
бағдарлы ке ауысатын пәндерді игеру деңгейін түзету механизмдерін арнайы
қарастыру керек.
Білімді жаңғыртудың негізгі міндеттерінің бірі - оқытуды жеке-
даралауға бағыт ұстау және нарықтық қатынастардың нақты жағдайында
оқушылардың әлеуметтенуін қамтамасыз ету. Бағдарлы оқыту - білім беру
процесінің құрылымын,мазмұнын және ұйымдастырылуын өзгерту есебінен білім
беруді жеке-даралау және бөлшектеу тәсілі. Бұл оқушылардың ынталарын,
бейімділіктерін және қабілеттіліктерін толық ескеруге, білімді жалғастыруға
және қазіргі заманғы мамандықты алуға ынталылықты қалыптастыруға мүмкіндік
береді. Мұндай міндеттер психологиялық сүйемелдеу ұйымдастырылғанда
анағұрлым тиімді шешілуі мүмкін. Сүйемелдеу дегеніміз - өмірлік таңдаудың
әртүрлі ситуацияларында даму субъектісінің оңтайлы шешім қабылдауы үшін
жағдайлар жасауды қамтамасыз ететін әдіс.
Бұл ретте әрбір нақты жағдайда даму субъектісі ретінде бала да, оның ата-
аналары да, педагогтар да, ең жақын орта да болуы мүмкін. Таңдаудың әрбір
ситуациясы дамудың қайсы бір бағдарламалық өрісінен туған шешімнің көптеген
варианттарын тудырады. Сүйемелдеу даму субъектісі-не бағдарлық өрісті
қалыптастыруға көмек ретінде, өз әрекетіне субъекттің жауапкершілігі
ретінде түсіндірілуі мүмкін. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеудің
мақсаты мектеп оқушыларының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, психология
принциптерін, заңдылықтарын қолдану негізінде оқушылардың кәсіптік және
түлғалық тұрғыдан өзін-өзі анықтауына тиімді дайындық жүргізу әрі
қамтамасыз ету болып табылады.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттерді шешу ұсынылады:
1. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеу бойынша бағдарламалар мен
әдістемелік кеңестерді әзірлеу әрі жүзеге асыру.
2. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеу мәселесі бойынша кәсіптік
бағыттау курстарын әзірлеу және жүзеге асыру (білім беру мекемелерінің
педагогтары үшін).
3. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеудің тиімділік критерийлерін
анықтау.
4. Оқу бейімін таңдауда оқушылардың өз орнын табуын табысты жүргізу үшін
қажет әдістерді іріктеп алу, олардың жеке ерекшеліктеріне, біліміне,
дағдыларына, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ЖАҒДАЙЛАРЫ
1.1.Қазақстандағы бағдарлы оқытуды ұйымдастыру . . . . . . . . . . . .
. . . . . . 6
1. 12 жылдық білім беру моделіндегі бағдарлы оқытуды ұйымдастыру
мақсаты мен басшылыққа алу ережесі . . . . . . . . . . . . .7
2. Бағдарлы оқытудың білім беру мазмұны . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 9
1.1.3.Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың мүмкіншілік түрлері . . . . . .
. 11
1.1.4. Бағдаралды даярлық . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .12
I.2. Қазақстанда 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасын іске
асыру жолдары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.3. 12 жылдық білім берудегі бағдарлы және бағдаралды дайындықты
ұйымдастырудағы психологиялық қолдау . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .21
1.4. 12-жылдық оқытуға көшу барысында информатиканы оқытудың негізгі
бағыттары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
ІІ. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ-МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДАҒЫ ИНФОРМАТИКАДАН ЖҮРГІЗІЛЕТІН
ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАР
2.1. 12-жылдық білім беру жағдайында информатиканың мазмұны мен оқытудың
әдістемелік жүйесі . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.1. Орта жалпы білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған
бағдарлама . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.2. Қолданбалы курстар туралы түсінік . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .42
2.2.1.Қолданбалы курстың маңызы мен формасы . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
2.3. Информатикадан қолданбалы курстарды жүргізуде қолданылатын
әртүрлі бақылау түрлері мен құралдары . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 45
III. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ-МАТЕМАТИКА БАҒЫТЫНДА ИНФОРМАТИКАДАН ҚОЛДАНБАЛЫ КУРСТАРДЫ
ДАЙЫНДАУ
3.1. Қолданбалы курстарды дайындау әдісі . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .52
3.2. Информатикадан қолданбалы курстардың түрлері . . . . . . . . . . . . .
. . . . 54
3. Компьютерлік кескіндеме және дизайн қолданбалы курсының
оқу бағдарламасы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 59
3.4.“Adobe Photoshop ортасындағы графика ”атты элективті курс . . . . . . .
.64
ІV. ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 67
V.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.69
КІРІСПЕ
Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу
арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа
ұлттық үлгіні жасауды , жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір
бойы үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді
қамтамасыз етуді мақсат етеді. 12 жылдық білім мазмұнының негізгі мақсаты
– қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке
басының, сондай-ақ қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға
дайын, білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті
тұлғаны қалыптастыру.
Қазақстан Республикасында 2011 -2020 жылдар аралығында білім беруді
дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында және 12 жылдық білім беру
тұжырымдамасында бағдарлы оқытудың үш бағыты анықталған: оның біріншісі,
жаратылыстану–математикалық, екіншісі, әлеуметтік-гуманитарлық , үшіншісі,
технологиялық.
Бағдарлы оқыту – оқу бағытының ішінде оқушы таңдап алатын, оқушының
танымдық сұранысын және ынтасын қанағаттандыруға әрі оның жеке білімдік
траекториясын іске асыруға бағытталған бағытты пәндердің және қолданбалык
курстардың жиынтығы. Бағдарлы оқу мазмұнының вариативтік бөлігіне
оқушылардың таңдауы бойынша қолданбалык және қолданбалы курстар кіреді.
Қолданбалы курстар – бағдарлы оқытудың құрамына кіреді. Оқушылар бұл
курстарды міндетті түрде өтуі керек.
Ұсынылып отырған 12 жылдық мектептің жаратылыстану-математика
бағытында информатикадан қолданбалы курстарды дайындау атты дипломдық
жұмыстың негізгі мақсаты: жалпы білім беретін орта мектептің жоғарғы
сатысында оқушыларды мамандық бойынша бағдарлы оқытудың ғылыми негізін
нақтылау, оның практикада қолданысын анықтау, сондай-ақ осы қолданбалы
курстарды құру ерекшеліктерін белгілеу болып табылады. Жұмыстың
өзектілігі : Жалпы орта білім беретін мектепте информатика пәнін бағдарлы
оқытудың оқу-әдістемелік жүйесі әлі нақты қалыптасқан жоқ..Осыған
байланысты информатика пәні бойынша өткізілетін бағдарлы курстардың оқу
бағдарламасы мен қолданбалы курстарды оқыту әдістемесін даярлап,оларды
құру ерекшеліктерін қарастыру.
Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде Қазақстандағы бағдарлы
оқытудың жағдайлары , педагогикалық теориялық негіздемесі жасалынды.
Екінші бөлімде 12 жылдық білім беру жағдайында информатиканың әдістемелік
жүйесінің ерекшеліктері қарастырылып, жаратылыстану-математика бағытындағы
информатикадан жүргізілетін қолданбалы курстар туралы мағлұматтар берілді.
Үшінші бөлімде жоғарыда аталған бағыттағы информатикадан қолданбалы
курстарды дайындау әдісі қарастырылып, Компьютерлік кескіндеме және
дизайн атты қолданбалы курстың оқу бағдарламасы ұсынылып отыр.
І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒДАРЛЫ ОҚЫТУДЫ
ДАМЫТУ ЖАҒДАЙЛАРЫ
1.1.Қазақстандағы бағдарлы оқытуды ұйымдастыру
Қазақстанда бағдарлы оқытуды ұйымдастыруды оқушылардың оқуын саралап
жіктеу және даралау әдісі ретінде екі кезеңге бөліп қарастырамыз.
Республикадағы білім берудің бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан
бастап, барлық посткеңестік елдер кеңістігінің тәжірибесіндегі бір,
бірыңғай жалпы білім беретін кеңестік мектептерді өзгерту қажеттігі
туындады. ХХ ғасырдың соңғы он жылдығы оқу орындары (лицей, гимназия,
арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер)
моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу
орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен,
қолданылатын білім беру дамытушылық технологиясы және т.б. спектрлардың
кеңейуімен ерекшеленді. Қазақстанда бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың
негізгі идеялары Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін
мектептерінің даму тұжырымдамасында (1996 ж), жалпы орта білім берудің
мазмұнының Тұжырымдамасында (1996 ж) көрініс тапты. Сондай-ақ жалпы білім
беретін мектептердің даму тұжырымдамасы орта білім (толық) беретін
мектептердің жоғары сатысында аяқтауды анықтады. Сонымен қатар оқушылардың
қызығушылығын ескеру саралап жіктеу негізінде: жаратылыстану-математикалық,
гуманитарлық-эстетикалық және кәсіптік-техникалық бағыттар бойынша
ұйымдастыру жоспарланған. Оқушылардың белгілі таңдау деңгейін
қалыптастыруда таңдалған білімді іріктеу мен игеру мүмкіндігін қамтамсыз
ету және оқу процесіндегі таңдау құқығы білім беру мазмұнын гуманизациялау
мен даралау қазіргі мектептегі шешімді бетбұрысқа талаптануын көрсетті
[1].
Білім (2000) Мемлекеттік бағдарламасы бағдарлы оқытуды деңгейлеп
саралап жіктеу мен даралауды жүзеге асыруда, соның ішінде сыныптың
сыйымдылығының аздығы жағдайы үшін педагогикалық қызметкерлердің дайындық
деңгейін мазмұнды жақсарту мен оқу процесін өзгеше негізде ұйымдастыру
қажеттігімен түсіндіріледі. Қазақстандағы бағдарлы оқыту идеясын жүзеге
асырудың екінші кезеңі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті жалпы орта білім беру стандарты Негізгі ережелер ҚР МЖБС 2.003.
– 2008 енгізумен байланысты [2]. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің
жоғары сатысына сипаттама беріліп, 2006-2007 оқу жылындағы Қазақстандағы
бағдарлы оқытудың ұйымдастырудың негізі болып есептелді. 2 жыл (10-11
сыныптар) оқытудың нормативтік мерзімімен анықталған. Бағдарлы оқытудың
міндеттеріне оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін
дамыту, саралап жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын
қалыптастыру жатқызылды. Бағдарлы оқыту мазмұнын іріктеу базалық білім
беруді қамтамасыз ету үшін толық функционалдық негізге, сонымен қатар жалпы
орта білім беру сатыларының сабақтастығына (бастауыш, негізгі, жоғарғы)
сәйкес іске асырылады. МЖБС 2.003. – 2002 сәйкес 10-11 сыныптардағы
бағдарлы оқыту қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық
бағыттар бойынша әзірленеді. Осындай сипатта ұйымдастырылатын бағдарлы
оқыту бастапқы кәсіптік, орта кәсіптік, жоғары білім алуды қарастыратын
болады.
Бүгінгі күнде Қазақстанда 11 жылдық білім беру стандарттарын іске асыру
жағдайында екі деңгейлік оқу бағдарламалары мен бағдарлы оқытудың 10-11
сыныптардағы оқу пәндері бойынша қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-
математикалық бағыттарының оқу-әдістемелік кешендері дайындалды.
Республиканың педагогтары инновациялық қызмет жағдайында 10-11 сынып
оқушыларының бағдарлы оқыту мазмұнының вариативті компонентін жүзеге
асыратын курстар бойынша оқу бағдарламаларын әзірледі. МЖБС 2.003. – 2002
мазмұнының Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңымен ара қатынасын,
әлеуметтік тәжірибенің дамуын ескере, қоғамдағы жаңа құндылықтарды, жоғары
сыныптағылардың оқуын ұйымдастырудың халықаралық тәжірибесін зерделей, 12
жылдық білім беруге көшуде бағдарлы оқыту моделін құрастыруға қажетті,
төрт ұстанымды көрсету маңызды :
- Бағдарлы оқытудың міндеттерін жетістікпен іске асыру жағдайында
негізгі орта білім беру деңгейінде оқушылардың Бағдаралды дайындық
жүйесін ұйымдастыруды қарастыру қажет.
- Бағдарлы оқыту міндеттеріне оқушылардың кәсіби бағдары мен кәсіби
бағдарламаларын жетістікпен игерудегі даярлығын жатқызуға болады.
- Бағдарлы оқытуды ұйымдастыруды орта білім берудің барлық
деңгейінде, соның ішінде–техникалық және кәсіптік білім беру
ұйымдарында қарастыру қажет.
- Бағдарлы оқыту моделі оқу орындары моделдерінің деңгейінде білім
беру вариативтілігін, білім беру мазмұнын, оқыту процесін, 11-12
сынып педагогы инновациялық қызметін одан әрі даму қажеттілігін
алдын-ала ескеру керек [1].
1. 12 жылдық білім беру моделіндегі бағдарлы оқытуды
ұйымдастыру мақсаты мен басшылыққа алу ережесі
Бағдарлы оқыту- кәсіптік білім беру бағдарламаларын игеруге даярлау,
олардың кәсіптік бағдарлары үшін жағдай жасау, оқушылардың арнаулы
бейімділігі мен қызығушылығын, танымдық қабілетін ескеруге бағытталған
білім беру процесінің құрылымы мен мазмұнын ұйымдастыру түрі, жоғары
сыныптағылардың оқуын даралау мен саралап жіктеудің педагогикалық жүйесі.
Бағдарлы оқытуды ұйымдастыру мақсаты:
1. Оқушылардың әлеуметтену мүмкіндігін кеңейтіп, Қазақстан
азаматтарының сындарлы ролі ретінде базалық құзыреттер түріндегі білім беру
жүйесінің ұлттық мақсаттарына жетуге мүмкіндік туғызу.
2. Жалпы орта білім беру жеке оқу жоспарларын жобалау мен іске асыру
мүмкіндігін, 11-12 сынып оқушыларының білім беру мазмұнын саралап жіктеу
үшін нормативттік және ұйымдастырушылық педагогикалық жағдай жасау.
3. Оқушылардың сапалы білімге қол жеткізуін, олардың қабілеті мен
қызығушылығын, танымдық және өмірлік қажеттіліктеріне, бейімділіктеріне
сәйкес қамтамасыз ету.
4. Жоғары кәсіби және орта білім деңгейінің сабақтастығын қамтамасыз
ету.
Білім берудің тұлғаға бағдарланған парадигмасын іске асыру бағдарлы
оқытуды ұйымдастыру ережесіне байланысты. Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың
басқарушы ережелері төмендегідей ұстанымдарды білдіреді:
1. Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру деңгейінің
Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты жалпы орта білім берудің
жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-гуманитарлық, технологиялық бағдарлы
оқыту бағыттарын анықтайды. Білім беру мазмұны мен оқыту процесі түйінді
және пәндік құзіреттер жүйесіне жету қажеттігін ескере құрылады.
2. Ұйымдастырылатын бағдарлы оқыту моделі оқу орнының білім беру
процесін ұйымдастырудағы мүмкіндіктеріне сәйкестендіріліп, оқытуды саралап
жіктеумен қамтамасыз етуде сыртқы серіктестіктерді қатыстыру мен аймақтың
күш-қуатын ескереді.
3. Бағдарлы оқыту бағдарламасын жүзеге асыруда, оның ішінде үш
ұстанымы ескеріліп, оқу орындарының түрлері анықталады :
а) республикада бағдарлы оқыту тәжірибесімен қалыптасқан, жалпы білім
беретін мекемелердің әр түрлі орындары бар;
б) Қазақстандағы техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің дамуымен
орта буынның білікті мамандарын даярлауға әлеуметтік тапсырыс;
в) Негізгі білім беру бағдарламалары бойынша үлгермеген оқушылар үшін
жоғары сатыдағы бағдарламаларды шығару білім берудің Халықаралық
стандартының (1997 г.), топтастыру ережесімен келісілген.
Бағдарлы оқыту міндеттерін іске асыру мақсатында 3 деңгейде
вариативтік білім беру жүйесі құрылады: институционалдық, мазмұнды және
технологиялық.
Институционалдық деңгей 11-12 сыныптарда жалпы орта білім беретін оқу
орнының көп қыры мен түрлі деңгейін анықтаған. Әр түрлі жалпы білім
беретін мектептер, гимназиялар (1-12 сыныптар), академиялық лицейлер (5-12
сыныптар), бағдарлы мектептер (11-12 сыныптар)
Ауылдық жердегі мектептердің әлеуметтік маңызы ескеріле жалпы білім
беретін мектептер сақталады және одан әрі дамиды. Жалпы білім беретін
мектептер 1-4, 5-10 сыныптардың бағдарламаларына және 11-12 сынып
оқушыларының бағдарлы оқыту бағдарламаларына толықтыруларды іске асырады.
Қалалық жерлерде тек қана 11-12 сыныптардың бағдарламалары жүзеге асатын
Қазақстан үшін жаңа типті оқу орны институционалды- бағдарлы мектептер
құрылатын болады. Бағдарлы мектепті мектеп-колледж, мектеп-ЖОО кешені
жүйесінде жасау мүмкіндігі қарастырылуда.Арнаулы білім беру ұйымдарының
желісі сақталуда және дамуда (хореграфиялық, спорттық , көркем өнер,
кадеттер мектебі және т.б.) [3].
Бірінші Президенттің Интеллектуалды мектебі, Дарын дарынды балаларға
арналған арнаулы мектептер жүйесі дамуда. Оқу орындарының көп қырлы
жағдайында бірыңғай білім беру кеңістігі білім беру стандарттарымен
қамтамасыз етіліп, онда білім берудің базалық мазмұнының құрамы мен
құрылымының жалпы талаптары, жалпы орта білім берудің күтілетін нәтижелері
көрсетіледі.
Мазмұнды деңгей оқу бағдарламалары мен оқу әдебиеттерінің
вариативтілігін, кіріктірілген оқу курстарын енгізуді, мектептің бағдарлы
оқыту бағыттарын, оқушының- таңдау бойынша курстар құрамын таңдау
мүмкіндігін қарастырады. Оқу процесі – оқытудың жинақталған жүйесі
негізінде құрылады.
Технологиялық деңгей оқытудың тиімді технологиясын енгізумен
анықталған. Оқу бағдарламалары тек қана оқылатын материалды ғана емес
жоғары сыныптағылардың қызмет түрлерін көрсетеді: зерттеу, пікірталас,
құрастыру, жобалау және т.б.
Жоғары сыныптағылардың бағдарлы оқытуын ұйымдастыру мен дамыту негізі
педагогтың технологиялық мәдениетінің дамуын, педагогтың кәсіби ойлауын
өзгертуді, білім беру процесінің барлық субьектілерінің ақпараттық
мәдениетінің қалыптасуы мен дамуын қарастырады.
1.1.2. Бағдарлы оқытудың білім беру мазмұны
Бағдарлы оқыту үш бағыт шеңберінде: жаратылыстану-математикалық,
қоғамдық-гуманитарлық және технологиялық бағытта жүзеге асырылады.
Бағдарлы бағытын мәлімдеген білім беру мазмұны екі бағытты ескере
анықталды. Біріншіден бағдарлы оқытуды анықтау бойынша 11-12 сынып
оқушыларының жекелеген қабілеті мен қызығушылығын ескеру үшін білім беру
мазмұнының құрамы мен құрылымы педагогикалық жағдай жасауға бағытталу
керек.
Екіншіден, үш бағыт шеңберінде білім беру мазмұнын анықтауда
оқушылардың базалық жалпы білім беру даярлығын аяқтауды қамтамасыз ететін
міндетті оқу пәндерінің көлемін азайтып, базалық мазмұндағы пәндер үшін оқу-
әдістемелік кешендердің саны оңтайландырылып, республикада қалыптасқан
вариативті білім берудің және т.б. институционализациялау деңгейінің
мүмкіндігі ескеріледі.
Бағдарлы оқыту жүйесінің үйлесімділігі аралас оқу пәндерінің (курстар)
есебінен қамтамасыз етіледі және оқу мазмұнының элементтерінің келесідей
типтерін: базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер (инвариантты
компонент), жалпы білім беретін бағдарлы пәндер және таңдау бойынша
міндетті пәндер (вариативті компонент), таңдау бойынша курстар (оқушы
компоненті) енгізеді.
Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер оқытылу тіліне қарамастан
барлық оқушылар үшін үш бағыт (жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-
гуманитарлық және технологиялық) міндетті болып табылады.
Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндердің инвариантты
компонентінің тізімі: ана тілі, қазақ тілі (оқытылу тілі қазақ тілінде емес
мектептер) орыс тілі (оқытылу тілі орыс тілінде емес мектептер), шетел
тілі, математика, Қазіргі әлемдегі Қазақстан, адам және қоғам, өзін-өзі
тану, жаратылыстану, дене шынықтыру, АӘДӨҚН, ақпараттық технологиялар мен
жүйелер.
Жалпы білім беретін бағдарлы мазмұндағы пәндер жоғары сыныптағылардың
бағдарлы оқыту бағытын, мамандандыруды қамтамасыз етеді. Жаратылыстану-
математикалық бағдарлы бағыты келесідей пәндер құрамымен: химия, биология,
география, физика, информатика қамтамасыз етілетін болады. Қоғамдық-
гуманитарлық бағыттағы оқушылар әдебиет, әлемдік көркем мәдениет,
қоғамтану, мемлекет және құқық негіздері, риториканы оқиды. Бағдарлы
оқытудың технологиялық бағытының мазмұны үшін келесідей пәндер құрамы
анықталған: химия, биология, физика, технология, графика и жобалау.
Жалпы білім беретін базалық және бағдарлы мазмұндағы пәндердің құрамы
мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының деңгейін қамтамасыз
етеді.
12 сыныптың түлектерінің жетістігі мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандартының талаптары деңгейімен біріңғай ұлттық тестілеу нәтижесі
бойынша анықталады.
Таңдау бойынша міндетті пәндерге оқушылар үшін қатысу міндетті.
Берілген компонент білім беру мазмұнының вариативті элементімен
қарастырылып, мектеп өздігінен ұйымдастырады. Міндетті пәндер толықтыру
қызметін орындап, өзге бағыттағы мазмұн есебінен білім беруді
толықтырады. Оқушылар басқа бағыттағы жалпы білім беретін бағдарлы
пәндердің тізімінен екі оқу пәнін таңдау мүмкіндігін алады.
Қызығушылығы бойынша курстар оқу жоспарының оқушы компонентінің
есебінен іске асырылады және екі міндетті орындайды. Біріншісі - жалпы
білім беретін бағдарлы пәндердің қолданбалы сипатын қамтамасыз ету. Екінші
міндет -оқушылардың жеке қызығушылығын қанағаттандыру бойынша таңдаған
бейіні шеңберінде білім беру мазмұнын іске асыруды қамтамасыз ету.
Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндердің, бағдарлы жалпы білім
беретін пәндердің, таңдау бойынша міндетті пәндердің, таңдау бойынша
курстардың шамамен көлемдік ара-қатынасы 56:26:10:8 пропорциясымен
анықталады [2].
1.1.3.Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың мүмкіншілік түрлері
11-12 сыныптардағы бағдарлы оқытудың қалыптасқан мақсаттары мен үш
бағытта ұйымдастыру құрылымы, ұйымдастырудың әр алуан түрлерін ұсынады.
Бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың оқу жоспарларын іске асыру кезінде оқу
мекемелерінің білім беру қорларымен қамтамасыздығы бағдарлы оқытудың
түрлерін анықтаудың негіздемесін қарастырады. Бағдарлы оқытудың негізгі
ұйымдастыру түрлеріне мектепшілік және желілік бағдарлы оқыту жатқызылады.
Мектепшілік бағдарлы оқыту
Жалпы білім беретін оқу орны оқушылардың білім алу қажеттілігіне,
кадрлық және оқу-әдістемелік күш-қуатына байланысты бағдарлы оқытудың
ұйымдастырылатын бағыттарын өздері анықтайды.
Бірбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. мonos- біреу, жалғыз) оқу орны
бағдарлы оқытудың бір бағытын іске асырады.(жартылыстану-математикалық
немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық)
Көпбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. polys – көптеген, есепсіз,
көлемді) оқу орны бағдарлы оқытудың 2-3 бағытын іске асырады
(жаратылыстану-математикалық немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе
технологиялық).
Сол немесе өзге бағдарлы оқыту шеңберінде оқу орны сондай немесе өзге
бағдарлы оқытуды ұйымдастырады. Бағдарлы оқыту мазмұнын мектеп
компонентін таңдау бойынша Міндетті пәндер және жалпы орта білім беру оқу
жоспарының оқушы компонентіндегі қызығушылығы бойынша Курстар есебінен
қамтамасыз етіледі. Пәндер мен курстарды араласу шеңберінде түрліше
бағдарлы оқыту ұйымдастырылуы мүмкін, сол оқу орнымен көлемді бағдарлы
оқыту ұйымдастырылады.
Желілік бағдарлы оқыту
Бағдарлы оқытудың мақсаты мен міндеттері басқа білім беру ұйымдарының
білім беру қорларына оқу орындарының қатыстырылу есебінен іске асырылады.
Бірінші нұсқада бірнеше жалпы білім беретін оқу орындары желіге бірігеді,
неғұрлым оқу-әдістемелік, кадрлық және материалдық қорларымен қамтамасыз
етілген оқу орны, оның орталығына айналады. Оқу орны желі бойынша іске
асырылатын, білім беру мазмұны тізбегін және механизімін өздері анықтайды:
базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер, бағдарлы жалпы білім
беретін пәндер немесе таңдау бойынша міндетті пәндер, таңдау бойынша
курстар.
Екінші нұсқада оқу орны мекеменің қосымша техникалық және кәсіптік,
жоғары білім беру қорларын қатыстырады.Оқушылар білім берудің мемлекеттік
стандарты шеңберінде тек қана оқу орны негізінде ғана емес, желілік
мекемелерде қашықтықтан оқыту курстарынан, сырттай мектептерден жалпы орта
білім алуға мүмкіндіктері бар.
1.1.4. Бағдаралды даярлық
11-12 сыныптарда бағдарлы оқытудың мақсаты мен міндеттерін жүзеге
асыру үшін мектептің жоғарғы сатысында оқыту мазмұнын таңдауға 9-10
сыныптың оқушыларын даярлау үшін мақсатқа бағытталған педагогикалық
жұмысты ұйымдастыру қарастырылады.
Бағдаралды даярлығы 9-10 сыныптың оқушыларын орта білім беру деңгейінде
білім беруді жалғастыру жолын қамтамасыз етуге бағытталған педагогикалық
ұжымның психологиялық-педагогикалық, ақпараттық және ұйымдастырушылық
қызметінің жүйесі ретінде ұсынылады. Білім берудің екі жолы: не жалпы
білім беретін оқу орнының 11-12 сыныптарында, немесе техникалық және
кәсіптік білім беру ұйымдарында қарастырылады.
Бағдаралды даярлығының міндеттері:
1. Құзыреттер жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік беретін, оқушылардың
қабілетін, бейімділігін, қызығушылығын айқындай білу.
2. Оқушының болашақ кәсіптік қызметін жетістікпен қамтамасыз етуге
мүмкіндік беретін, танымдық және кәсіптік қызығушылығы кең спектрын
дамыту.
3. Кәсіптік қалыптасуына байланысты, соның ішінде өмірлік, әлеуметтік
құндылықтар туралы ұғымдарды меңгеруге психологиялық-педагогикалық
көмек беру.
4. Мамандық алу жолында, білім алу бағытын жалғастыруды таңдау туралы
саналы шешім қабылдау қабілетін қалыптастыру.
Бағдаралды даярлығы құрылымы педагогикалық қызметтің бірқатар
бағыттарын өзіне кірістіреді: ағартушылық, насихат, диагностика, кеңес
беру. Бағдаралды даярлығының мақсаты мен міндеттеріне жетуде 9-10 сыныпты
оқушылары оқытудың институционалдық, мазмұнды бағалау жайымен қамтамасыз
етіледі [3].
Бағдаралды даярлығын институционализациялау білім беру желісін құру
мүмкіндігі ретінде қарастырылып, нағыз түрлі типтегі оқу мекемелерін:
мектептер, Бағдаралды даярлығы мен бағдарлы оқытуды өткізу үшін қорлары
бар қосымша білім беру мекемелерін, техникалық және кәсіптік, жоғары оқу
орындарын өзіне қосатын болады.
Бағдаралды даярлығының мазмұнды жайы 9-10 сыныптарда вариативті
компоненттегі таңдау бойынша курстардың мазмұны мен оқушы компонентімен
анықталған оқу жоспарларындағы жалпы көлемі аптасына 4 сағат сабақтар
арқылы іске асырылады.
Бағдаралды даярлығын бағалау жайы негізгі ора білім беру деңгейіндегі
түлектердің аралық және қортынды аттестациясының жаңа түрін әзірлей,
негізгі мектептің курсы үшін мектеп бітіру емтихандарын сыртқы өткізу
тәртібіне көшіру:
Аралық - Портфолио жүйесі яғни негізгі мектеп оқушыларының сабақтағы
және сабақтан тыс қызметіндегі (жеке Портфель оқу жетістігі) жеке білім
беру жетістіктерінің жиынтығы.
I.2. Қазақстанда 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасын іске
асыру жолдары
12 жылдық жалпы орта білім беру Тұжырымдамасын іске асыру жолдары
мынадай:
1. 12 жылдық жалпы орта білім берудің мемлекеттік (ұлттық) жалпыға
міндетті стандартын әзірлеу;
2. Білім берудің пәндік стандарттарының тұжырымдамалық-әдістемелік
негіздері мен мазмүнын әзірлеу;
3. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" жаңа заң жобасын және тиісті
нормативтік-күқықтык актілерді өзірлеу;
4. Күтілетін нәтижеге жетуді бағалаудың рейтингтік жүйесін әзірлеу;
5. Оқу-әдістемелік және материалдық техникалық құралдармен камтамасыз
ету;
6. Ел көлемінде психологиялык кызметтті бағдарлы оқытудың жаңа
нысандарын қүру;
7. Мұғалімдерді қайта даярлау мен біліктіліктерін арттыру аркылы нәтижеге
бағдарланған оқытуға бейімдеу;
8. 12 жылдық окытуға көшуді қаржылық және материалдық-техникалық
қамтамасыз ету.
Осы Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орындаушылар 12 жылдық білім
беру проблемаларының республикалық ғылыми-практикалық орталығы,
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы, Ұлттық білім беру сапасын
бағалау орталығы, Білім беруді ақпараттандырудың республикалық ғылыми-
практикалық орталығы, Білім беру мен тестілеудің мемлекеттік
стандарттарының ұлттық орталығы, "Оқулық" республикалық орталығы, Білім
беру жүйесіндегі басшы және ғылыми-педагогикалық кадрлардың біліктілігін
арттыратын республикалық институты, білім беруді баскару органдары мен оған
қарасты үйымдар болып анықталды.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін жетілдірудің басты міндеті -
білім берудің қазіргі заманғы сапасын қамтамасыз ету және білім беру
жүйесінің барлық құраушыларын жеке тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің
өзекті әрі болашақ сұраныстарына сәйкестікке келтіру болып табылады [2].
Жаһандандыру жолымен келе жатқан қазіргі заманғы әлемде бәсекелестік
жағдайына тез бейімделу қабілеті тұрақты дамудың ең маңызды факторы болып
табылады. Кез-келген дамыған елдің бәсекелестік мүмкіншіліктері көбіне
білім беру жүйесінің жай-күйімен анықталатын оның әлеуметтік капиталының
дамуына байланысты.
Қазақстанда жүргізіліп отырған білім беру жүйесін реформалау білім берудің
барлық деңгейлерін қамтиды, дегенмен жалпы білім беру мектебінің жоғарғы
саты-сын ауқымды өзгерістер күтіп отыр. Жалпы орта білім беру құрылымын
жаңарту еңбек рыногының сұраныстарын ескере отырып, 12 жылдық мектептің
жоғарғы сатысындағы оқушыларды әлеуметтендіруді көздейтін бағдарлы оқытуды
жүзеге асыруға, мектептің кәсіби білім беру ұйымдарымен икемді байланысын
шыңдауға бағытталған.
Еліміздің Президенті Н .Ә. Назарбаевтың Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразиялық ұлттық университетте 2006 жылғы 27 мамырда оқыған Инновация
және білім арқылы экономиканы білу атты дәрісінде: Әлемнің бәсекеге
анағүрлым қабілетті 50 елінің қатарына Қазақстанның кіру міндеті тек мына
жағдайда ғана шешілуі мүмкін, егер оны өмірге нарықтық экономикаға
бейімделе алатын, басқару тәжірибелері бар, ғылыми технологиялар білімін
игерген жоғары білікті мамандар ендіретін болса, - деп атап өтті.
Даму үстіндегі қоғамға әртүрлі салада табысты түрде жұмыс істеуге дайын
мамандардың жаңа типі қажет. Қазіргі заманда мамандарға талапты еңбек
нарығы қалыптастырады. Проблемаларды шеше алу және команда құрамында бірге
жұмыс іс-тей білу дағдысы, мақсатты дұрыс қоя білу қабілеті және оған
тиімді жолмен жете білу, тәуекелшілік, бастамашы бола болу, білім деңгейін
ұдайы арттыруға ұмтылу және тағы басқалар ерекше құндылыққа ие болып отыр.
Сонымен қатар, адамнан жеке жауапкершілік, міндеттілік, тіл табыса білу
сияқты қасиеттер де талап етіледі.
Қазақстандық білім берудің қолданыстағы жүйесі еліміздің
әлеуметтік-экономикалық дамуын кадрлық тұрғыдан қолдауды толық түрде
қамтамасыз ете алмай отыр, жеке тұлғаны дамыту және мектеп оқушысын кәсіби
тұрғыдан өз орнын табуына қажет біліммен қамтамасыз ету, өзінше талдау
жасау, өзін-өзі тану қабілеттілігін дамыту міндеттерін жеткілікті түрде
шеше алмай отыр. Қазіргі мектеп түлектері өзінің білімін жалғастыруына
қажет бағыттарды тез әрі дұрыс таба алмай отыр, өзінің болашақ кәсіби
қызметі мен мемлекеттің экономикалық,технологиялық және қорғаныс
қабілетінің дамуы арасындағы байланысты жеткілікті білмей отыр. Қалыптасқан
жағдайдан шығудың жолы жоғарғы сынып оқушыларын болашақ кәсіби әрекетке
бағыттау бағытында мектептердің жұмысына маңызды өзгерістер енгізу болып
табылады.
Жалпы білім беру мектебінің жоғарғы сатысы қазіргі білім беруде
негізгі орын ала отырып, көбіне кәсіби білім беру жүйелерінің
мүмкіншіліктеріне және жас адамдардың кәсіби әрекетінің сапасына үлкен
әсерін тигізеді.
Бейінді білім беру жүйесі – жоғарғы сынып оқушыларына арналған мемлекеттік
және қоғамдық мүдделерге, жеке тұлғаның мүддесіне, жасөспірімнің жас
ерекшеліктеріне және білім беру саласындағы әлем-дік ағымдарға сай келетін
оқыту үрдісін ұйымдастырудың анағұрлым тиімді формасы. Бағдарлы оқыту
жүйесі әлемнің жетекші елдерінің білім беру саясатының негізін құрайтын
бөлшектеп саралау және даралау идеяларына құрылған. Бөлшектеп саралаудың
негізгі типтері мыналар болып табылады: - оқу орындарын әртүрлі типтер
бойынша бөлу;
Бір оқу орнының ішінде бейіндерге және ағымдарға бөлу; сыныптарды бейінді
топтарға бөлу.
Көбіне аға мектеп білім беру мекемесінің дербес түрі ретінде
ерекшелінеді. Мысалы Францияда – лицей, Германияда -гимназия, АҚШ-та -
жоғарғы мектеп.
Оқу орнының ішінде оқытуды бөлшектеп саралау Еуропаның көптеген ел-
дерінде таралған, онда негізгі орта білім беру мектебінің 1-сыныбынан
бастап 6-сыныбы бойынша барлық оқушылар жалпы түрде бірдей дайындық алады,
7-сыныптан бастап оқушы өзінің ары қарайғы жолын таңдайды. Әрбір оқушыға
негізгі мектепте білім алуды жалғастырудың екі нұсқасы ұсынылады: жоғарғы
білімге жол ашатын академиялық және көбіне қолданбалы және бағдарлы
пәндерден түратын жеңілдетілген оқу жоспары бойынша оқыту жүргізілетін
кәсіби [4].
Бөлшектеп саралау және әртараптандыру идеялары топтық оқытуды ұйымдастыруда
көрініс тауып отыр. Топтар әртүрлі принциптер бойынша ұйымдастырылады:
жылдам, орта және баяу (АҚШ); оқушыларды қабілеттері, мүмкіндіктері бойынша
бөлу (¥лыбритания), оқу бағдарламаларының деңгейлері бойынша бөлу
(Германия) және т.б.
Бағдарлы дайындықты ұйымдастыру білім алушының жеке оқу жоспарын
қалыптастыру тәсілі бойынша ерекшеленеді: міндетті оқу курстарының қатаң
тізімінен бастап (Франция, Германия) бүкіл оқу кезеңінде ұсынылатын
көптеген курстарды жинақтау мүмкіншілігіне дейін (Англия, Шотландия, АҚШ
және т.б.). Әдетте, мектеп окушылары (кредиттердің) ұзақтығы бір семестрге
дейінгі оқу курстарының белгілі бір санын таңдап алуы тиіс. Жоғарғы
сатыдағы міндетті оқу пәндерінің (курстарының) саны негізгі мектеппен
салыстырғанда айтарлықтай аз. Оқу пәні әртүрлі деңгейлерде оқытылуы мүмкін.
АҚШ-та, Жапонияда аға мектепте оқу бағдарламаларының екі типі қолданыста:
жалпы және арнайы білім беру. Германияда ПРОА жүйесі қолданыста, оның
шеңберінде оқу пәндері П - кәсіби курс, Р - кеңейтілген курс, О - негізгі
курс, А - бейімделген курс түрінде ұсынылған. Бұл ретте міндетті және
таңдап алынған бағдарлы пәндердің көбісі жоғары деңгейде оқытылады [4].
Жоғары бағдарлы мектепті аяқтағаны туралы дипломдар (куәліктер), әдетте,
жоғары оқу орындарына (медициналық және әскериден басқа) емтихансыз түсу
үшін негіз болып табылады және оқушылар игерген бағдарламаларға және
олардың академиялық нәтижелеріне байланысты әр түрлі деңгейлік болып
табылады.
Бағдарлы оқытудың шетелдік жүйелеріне жүргізілген талдау бағдарлы
оқытудан өткен мектеп оқушыларының үлесі жылдан-жылға өсіп келе жатқанын
көрсетіп отыр (қазіргі уақытта кемінде 70%), ал ол өз ке-зегінде бұл
жүйенің қажеттілігін және оның оқушылардың сұраныстарына сай келетінін
көрсетіп отыр.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы жағдайында орта білім
беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігімен интеграциялауға бағытталған
жүйені құрудың орасан зор мәні бар.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы (1991 ж.) мемлекеттік
саясаттың бірқатар ен негізгі принциптерін белгіледі, оның ішінде: жалпы
орта білім берудің вариативтілігі, оқытылушылардың кәсіби бағыт алуы,
оқытудың вариативтік бағдарламаларын, оның ішінде тереңдетілген және кәсіби
алдындағы бағдарлы дайындықты кең түрде жүзеге асыратын орта білім беру
ұйымдарының әртүрлі типтері мен түрлерін (лицейлер, гимназиялар,
колледждер) құру.
1992 жылдан бастап Қазақстанда мектептік білім беруді реформалау
басталды, оның жетекші идеясы оқушыларды вариативтік жалпы орта білім
беруге дайындау үшін бірегей білім беру кеңістігін сақтай отырып, жағдайлар
жасау арқылы білім беру жүйесін дамыту болып табылады.
Кеңестік мектептің біркелкілігінен алшақтай отырып, білім берудің мазмұнын
жаңарту жолдарын іздеу Қазақстан Республикасының жалпыға міндетті білім
берудің мемлекеттік стандарты туралы ережеде, Қазақстан Республикасының
жалпы білім беру мектебін дамыту тұ-жырымдамасында және жалпы орта білім
беру мазмұнының тү-жырымдамасында (1996 ж.) көрініс тапты.
Бұл құжаттарда мектепті гуманитарлық және жеке даралық білім беруге бұру,
оқушылардың ынталарын ескере отырьш, оқытуды жаратылыстану-
математика,гуманитарлық-эстетикалық , кәсіби-техникалық бағыттар бойынша
бөлшекгей отырьш ұйымдастыру жарияланған, бүл барлық міндетті пәндер
бойынша білім беру стандартгарының және оқу бағдарламаларының бірінші
вариант-тарында (1996,1998,2000 ж.) жүзеге асырылды.
Жалпы орта білім берудің Қазақстан Республикасындағы жалпыға міндетгі
мемлекеттік стандартында (ҚР 2.003-2002 МЖБС) жалпы білім беру мектебінің
жоғарғы сатысындағы білім беруді ұйымдастырудың принциптері ары қарай
дамуда. Қазақстандағы мектептік білім беру реформасын жүзеге асыру аясында
ҚР МЖБС - 2002 ережелеріне сәйкес 20062007 оқу жылынан бастап 10-11
сыныптарда қоғамтану - гуманитарлық, жаратылыстану - математика бағыттары
бойынша оқушыларды бағдарлы оқыту енгізілді. Стандарт негізінде оқытудың
екі бағыты бойынша пәндік бағдарламалар әзірленген. Стандартты енгізу
тәжірибелік сынақтан өткен әрі жалпы білім беру мектептерінің 10-
сыныптарында пайдаланылған алғашқы отандық бағдарлы оқулықтарды және УМК-
ны жасаумен нығайтылған [7].
Мектептік білім беру жүйесін реформалауды жүзеге асыру жылдарында
республикада әртүрлі инновациялық оқу орындары құрылды, әрі мектептің
жоғарғы сатысында оқушыларды бағдарлы және жеке оқытуды ұйымдастыру
бойынша белгілі бір тәжірибе жинақталды.
Сонымен бірге оқытудың жаңа ұйымдастырушылық формаларын енгізу белгілі
проблемалардың пайда болуымен қоса жүруде.
Мектептердің басым бөлігінде бағдарлы пәндердің икемді емес жиынтығынан
құралған бағдарлы оқу жоспарларының қатаң варианттары бекітілген.
Кішігірім ауыл мектептерінде бағдарлы сыныптардың құрылуына байланысты да
проблемалар пайда болуда. Кадрлық және материалдық-техникалық ресурстардың
жетіспеушілігіне байланысты бірқатар мектептер тиімділігі аз ішінара
бағдарлы ті енгізуде (мысалы, бір пәнді тереңдетіп оқыту). Бағдарлы оқыту
принциптерін іс жүзінде жүзеге асыра алатын мұғалімдерді дайындау және
қайта даярлау мәселесі өте өткір тұр.
Оқытуды бейімдеудің бағыты - белгілі білім салаларындағы топтық
пәндерді жоғары деңгейде оқып үйренуді қамтамасыз ететін бағдарлы оқытудың
ұйымдық формасы. Оқудың бағдарлы бағыттарын таңдау оқушылардың
сұраныстарына, ата-аналардың пікіріне, мектептің мүмкіндіктеріне сәйкес
анықталады.
Оқу процесіне қатысушылардың жеке мүдделерін ескеру бағдарлы оқуды таңдау
кезінде іске асырылады.
Бағдарлы оқу - оқу бағытының ішінде оқушы тандап алатын, оқушының
танымдық сұранысын және ынтасын қанағаттандыруға әрі оның жеке білімдік
траекториясын іске асыруға бағытталған бағдарлы пәндердің және қолданбалык
курстардың жиынтығы.
Оқушының әлеуметтендіру мүмкіндіктерін кеңейту бағдарлы оқытуды енгізудің
мақсаттарының бірі болғандықтан, білім беру ұйымы белгілеген рәсімдерге
сәйкес өз таңдауын және оқу бейімін өзгертуге оқушының құқы болуы тиіс.
Білімнің құрылымы мен мазмұнын жаңғырту міндеттері жалпы орта білім берудің
жаңа базистік оқу жоспарына (бұдан әрі - БУП) жауап береді.
Жалпы орта білім берудің жоғарғы сатысы үшін әрбір бағытқа арналған оқу
пәндерінің жиынтығы және оларды оқып-үйрену деңгейі инвариантты (базалық
және бағдарлы құраушылардан тұратын), вариатив-гік және жеке адамға
бағытталған бөліктерден тұратын БУП-пен анықталады [2].
Белгіленген бағыттар аясында бейіндер бойынша оқытуды бөлшектеу
бағдарлы құраушының инварианттық бөлігінің, сондай-ақ вариативтік және
жеке адамға бағытталған бөліктерінің мазмұны негізінде жүзеге асырылады.
БУП әрбір білім беру саласынан оқу курстарының үш типін, басқаша айтқанда
базалық жалпы білім беру курстарын, бағдарлы курстарды және қолданбалык
курстарды (қолданбалы курстарды) бөлу қарастырылған бағдарлы білім берудің
икемді жүйесін қамтамасыз ете отырып, оқу пәндерінен әртүрлі комбинациялар
құрау мүмкіншілігін көздейді.
Инвариантты бөліктің базалық құраушысы бірегей білім беру кеңістігін
қамтамасыз етуі тиіс және барлық бағыттар мен оқыту бағдарлы тері үшін
міндетті болып табылатын пәндерді базалық (жалпы білім беру) деңгейде
оқытуды ұсынады.
Базалық құраушы тұлғаның қалыптасуы және дамуы үшін орта жасайтын және
барлық бағыттарда оқытылуға міндетті базалық жалпы білім беру пәндерін
құрайды, яғни ана тілі мен әдебиет, қазақ тілі және әдебиет,орыс тілі және
әдебиет, шетел тілі, математика, информатика, тарих, қоғамтану, өзін-өзі
тану, жаратылыстану, дене шынықтыру, алғашұ құ-ндылықтарға жақындастыруға
бағытталған, оқушылардың бағдарлы емес салада білім алуын аяқтауға
арналған және көбіне интегративті, жалпылама курс болып табылады. Базалық
пәндердің мазмұны оқу пәндері мазмұнының базалық деңгейімен анықталады.
Мектеп оқушыларының білімдік мүдделеріне және сұраныстарына сәйкес
бағдарлы құраушы аясында бағдарлы пәндерді оқып үйрену ұйымдастырылады.
Бағдарлы оқу пәндері - типтік оқу жоспарларында (бұдан әрі - ТУП)
көрсетілген мамандануды және нақты оқыту бағытының мазмұнын анықтайтын әрі
жалпы білім беретін пәндер. Бағдарлы пәндер оқушылардың олар таңдап алған
бағыттағы және оқыту бейімі бойынша жалпы білім дайындығын кеңейтуге әрі
тереңдетуге арналған және олар үшін міндетті болып табылады [2].
Бағдарлы пәндер таңдап алған бағыттағы және мамандану саласындағы келесі
білім деңгейімен (орта кәсіби немесе жоғары кәсіби) сабақтастықты
қамтамасыз етуге арналған. Мысалы, математика, информатика, физика, химия,
биология, география - жаратылыстану ғылымына оқытатын бағдарлы пәндер; ана
тілі, қазақ тілі және шетел тілдері, тарих, құқық тану, қоғамтану -
әлеуметтік-гуманитарлық және т.б. бағыттағы бағдарлы пәндер. Бағдарлы
курстардың мазмұны оқу пәндері мазмұнының бағдарлы деңгейімен анықталады.
Әрбір бағыттың шеңберінде оқушылар бағдарлы деңгейде кемінде 4 пәнді оқып
үйренуі тиіс.
Жалпы орта білім беру деңгейінде кредиттік технология элементтерін
енгізу - пәндерді мамандандыру (тереңдетілген) деңгейінде пәндерді оқып
үйренуді білдіреді. Осыған байланысты жекелеген пәндер бойынша кредит
алғысы келетін және оны жоғарғы оқу орнында оқу кезінде пайдаланғысы
келетін оқушылар таңдап алынған 4 бағдарлы пәндердің бір бөлігін
терендетілген деңгейде оқып үйрене алады. Негіздік жалпы білім беру және
бағдарлы пәндер бойынша талаптар деңгейіне оқушылардың жету-жетпеуі
Бірыңғай ұлттық тестілеу нәтижелері арқылы анықталады.
Оқытудың әртүрлі бағыттары үшін оқу жоспарының вариативтік бөлігі
оқушылардың жеке даму сипатын қамтамасыз етеді, олардың жеке ерекшеліктерін
ескеруге мүмкіндік береді. Білім мазмұнының вариативтік бөлігі есебінен
оқушылардың сұраныстары, аймақтың өзгешелігі, мектептің ерекшелігі жүзеге
асырылады. Білім беруді демократияландыру тұр-ғысынан бұл аймақтың өзгеше
ерекшеліктеріне және талаптарына сай ке-летін әрбір мектептің өзінің жеке
оқу жоспарын жасауға деген мүмкіншілігін білдіреді.
Бағдарлы оқу мазмұнының вариативтік бөлігіне оқушылардың таңдауы
бойынша қолданбалык курстар және қолданбалы Зерттеушілік және шығармашылық
жұмыстың негіздері арнайы курсы кіреді. Қолданбалык курстар - оқушылардың
тілегі бойынша таңдап алынған, мектеп оқушыларының жеке білімдік ынталарына
сай келетін, мазмұны оқушылардың танымдық қызығушылығын қанағаттандыруға
мүмкіндік беретін, пәндер бойынша білімнің кеңеюіне әрі тереңдеуіне жағдай
жасайтын міндетті оқу курстары. Қолданбалык курстарды оқып үйрену
қолданбалы білімді, дағдыларды және өмірдің белгілі бір саласына қажет,
таңдап алынған бағдарлы пән қолданылатын қызметті игеруге бағытталған.
Оқушылардың жеке сұраныстарын зерттеу негізінде оларға бағдарлы оқыту
мазмұнынан бөлектенетін, бірақ оқушының білімге деген сұранысын, жеке
бағдарын қамтамасыз ететін қолданбалык курстар ұсынылуы мүмкін.
Қолданбалык курстар қысқа мерзімді болады және әртүрлі бағыттағы
қосымша білім бағдарламаларына негізделеді. Мектеп немесе басқа білім беру
ұйымдары ұсынатын қолданбалык курстардың саны оқушы таңдауға тиіс
курстардың санынан артық болуы тиіс.
Оқытудың барлық бағыттары үшін оқу жоспарының жеке құ-раушысы оқушылық
жобаларды әзірлеу кезінде, сондай-ақ оқушылардың тілегі бойынша өткізілетін
жеке және топтық консультациялар формасында оқушылардың дербес жобалау-
зерттеу әрекеті арқылы жүзеге асырылады. [4]
Сонымен, оқушының жеке білімдік траекториясы бағдарлы мектептің оқу
жоспарына сәйкес жүзеге асады, оқушы таңдап алған оқу бағытына сәйкес
мыналарды оқып-үйренуі тиіс:
• міндетті негізгі пәндерді;
• таңдау бойынша кемінде 4 бағдарлы пәнді;
• таңдау бойынша кемінде 3 қолданбалык курсты;
• таңдау бойынша Зерттеу және шығармашылық қызмет негіздері арнайы
курсының модулін.
11-12 сынып оқушыларының аудиториялық оқу жүктемесінің жалпы саны
рұқсат етілген оқу жүктемесінің 36 сағатынан аспауы тиіс.
Оқушыға зиян келтірмей, бейімді ауыстыруды қамтамасыз ету үшін білім беру
бағдарламасын әзірлеу кезінде бейіндік курстардың бөлімдері, сондай-ақ
қолданбалы курстарды аяқталған жарты жылдық немесе тоқсандық модульдер
(кредиттер) түрінде жоспарлауға кеңес беріледі. Жарты жылда бір рет оқу
жоспарының вариативтік құраушысын қамтамасыз ететін таңдап алынған
модульдерді өзгертудің қажеттілігі туған жағдайда оқушыға құқық беріп қана
қоймай, сонымен бірге барлық оқушыларды алдағы жарты жылдыққа арналған
білім алу траекториясын нақтылап алу, яғни белгілі модульдерді таңдау
мүмкіншілігін іске асыру жағдайына қою керек. Мәртебесі бағдарлы еместен
бағдарлы ке ауысатын пәндерді игеру деңгейін түзету механизмдерін арнайы
қарастыру керек.
Білімді жаңғыртудың негізгі міндеттерінің бірі - оқытуды жеке-
даралауға бағыт ұстау және нарықтық қатынастардың нақты жағдайында
оқушылардың әлеуметтенуін қамтамасыз ету. Бағдарлы оқыту - білім беру
процесінің құрылымын,мазмұнын және ұйымдастырылуын өзгерту есебінен білім
беруді жеке-даралау және бөлшектеу тәсілі. Бұл оқушылардың ынталарын,
бейімділіктерін және қабілеттіліктерін толық ескеруге, білімді жалғастыруға
және қазіргі заманғы мамандықты алуға ынталылықты қалыптастыруға мүмкіндік
береді. Мұндай міндеттер психологиялық сүйемелдеу ұйымдастырылғанда
анағұрлым тиімді шешілуі мүмкін. Сүйемелдеу дегеніміз - өмірлік таңдаудың
әртүрлі ситуацияларында даму субъектісінің оңтайлы шешім қабылдауы үшін
жағдайлар жасауды қамтамасыз ететін әдіс.
Бұл ретте әрбір нақты жағдайда даму субъектісі ретінде бала да, оның ата-
аналары да, педагогтар да, ең жақын орта да болуы мүмкін. Таңдаудың әрбір
ситуациясы дамудың қайсы бір бағдарламалық өрісінен туған шешімнің көптеген
варианттарын тудырады. Сүйемелдеу даму субъектісі-не бағдарлық өрісті
қалыптастыруға көмек ретінде, өз әрекетіне субъекттің жауапкершілігі
ретінде түсіндірілуі мүмкін. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеудің
мақсаты мектеп оқушыларының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, психология
принциптерін, заңдылықтарын қолдану негізінде оқушылардың кәсіптік және
түлғалық тұрғыдан өзін-өзі анықтауына тиімді дайындық жүргізу әрі
қамтамасыз ету болып табылады.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттерді шешу ұсынылады:
1. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеу бойынша бағдарламалар мен
әдістемелік кеңестерді әзірлеу әрі жүзеге асыру.
2. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеу мәселесі бойынша кәсіптік
бағыттау курстарын әзірлеу және жүзеге асыру (білім беру мекемелерінің
педагогтары үшін).
3. Бағдарлы оқытуды психологиялық сүйемелдеудің тиімділік критерийлерін
анықтау.
4. Оқу бейімін таңдауда оқушылардың өз орнын табуын табысты жүргізу үшін
қажет әдістерді іріктеп алу, олардың жеке ерекшеліктеріне, біліміне,
дағдыларына, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz