Саңырауқұлақтардың құрылысы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

$C:\Users\User\Desktop\1204351134_4var.png$

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ

«Су, жер және орман ресурстары» факультеті

6В08302-«Орман ресурстары және орман шаруашылығы» мамандығы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Саңырауқұлақтардың азықтық маңызы және олардың дәрілік қасиеттері

Орындаған: Батай Сабит Айдынұлы
Тобы: ЛР-2105 тобының 2-курс студенті
Қабылдаған:

Алматы, 2022 жыл.

Жоспары:

Кіріспе бөлім . . .

І: ІІ

Кіріспе бөлім . . .: Негізгі бөлім . . .

3: 4

І: а.

Кіріспе бөлім . . .: Саңырауқұлақтардың құрылысы . . .

3: 4

І: б.

Кіріспе бөлім . . .: Саңырауқұлақ түрлері . . .

3: 5

І: в

Кіріспе бөлім . . .: Саңырауқұлақтардың азықтық маңызы және олардың дәрілік қасиеттері

3: 7

І: ІІІ

Кіріспе бөлім . . .: Қорытынды бөлім . . .

3: 9

І:

Кіріспе бөлім . . .: Пайдаланылған әдебиетер тізімі . . .

3: 10

І Кіріспе

Саңырауқұлақтар - зең, ашытқы, қозықұйрық сияқты эукариоттық ағзалардың бір тобы. Жануар қасиеттерін де, өсімдік қасиеттерін де қамтиды, сондықтан бөлек бір патшалық болып табылады. Саңырауқұлақтарды өсімдік, бактерия және кейбір простистен айыратын қасиет - хитиннен тұратын жасуша қабырғасы. Олар жануарлар сияқты гетеротрофты, яғни олар тамақты органикалық молекула сіңіру арқылы табады және фотосинтез жасамайды. Мекенін өсу арқылы ауыстырып, ауа және сумен қозғала алатын спора шығара алады. Эко жүйеде редуцент рөлін атқарады, демек өлген ағза мен органикалық қоқыс ыдыратып, ағзалар арасындағы зат айналымын әрі қарай қозғайды. Саңырауқұлақты зерттейтін ғылым микология (ежелгі грекше μύκης - саңырауқұлақ ) деп аталады. Бұрын ол ботаниканың бір бөлігі болып саналатын, бірақ қазіргі деректер бойынша, саңырауқұлақ филогенетикалық жағынан өсімдіктен гөрі, жануарға жақын.

Оларды өсімдіктермен ұқсастығы

Жақсы білінетін жасушалық қабырғаның болуы;
вегетативтік күйдегі қозғалмауы;
даудың көбеюі;
витаминдер синтезіне қабілеттілігі;
сіңу жолымен тамақты сіңіру (адсорбция) .

Жануарлармен ұқсастығы

гетеротрофность;
клеткалық қабырғаның құрамында буынаяқтылардың сыртқы қаңқасына тән хитиннің болуы;
клеткаларда хлоропласт пен фотосинтездейтін пигменттердің болмауы;
гликогеннің қосалқы зат ретінде жиналуы;
метаболизм - несепнәр өнімінің пайда болуы және бөлінуі болып табылады.

Саңырауқұлақтардың құрылысы мен тіршілік әрекетінің бұл ерекшеліктері оларды өсімдіктермен тікелей эволюциялық байланысы жоқ эукариотты организмдердің ең көне топтарының бірі деп есептеуге мүмкіндік береді. Саңырауқұлақтар мен өсімдіктер суда өмір сүрген микроорганизмдердің әр түріне қарамастан пайда болды.

Саңырауқұлақтардың басым бөлігі гифа ретінде өсіп, тіршілік етеді. Гифа деген диаметрі 2-10 м, ұзындығы бірнеше сантиметрге жететін, цилиндрлік жіп пішінді құрылым. Гифа ұшынан өседі; жаңа гифалар ескі гифалардың жаңа ұш өсіріп, тармақтануы немесе бір ұштың екіге бөлінуі арқылы пайда болады. Бір-біріне ұшырасқан гифалар бірігіп, мицелий деген матасқан гифалар желісін құрайды.

ІІ Негізгі бөлім

Саңырауқұлақтардың құрылысы

Саңырауқұлақтардың басым көпшілігінің вегетативті денесі-бұл мицелий немесе жұқа түссіз (кейде сәл боялған) жіптерден немесе гиф, шексіз бойы және бүйірлі бұтақтары бар саңырауқұлақтар.

Мицелий әдетте екі функционалдық әр түрлі бөлікке бөлінеді: субстратқа бекіту, су сіңіру және тасымалдау және онда ерітілген заттар үшін қызмет ететін субстратты және субстраттың үстінен көтерілетін және көбею органдарын құрайтын ауа.

Бұл склероция, столондар, ризоидтар, ризоморфтар, ап-прессориялар, гаусториялар және т. б. мысалы, ауа доға тәрізді гиф - грибтің көмегімен субстрат бойынша тез таралады. Бағаналар ризоидтар субстратына бекітіледі. Бекіту функциясын гиф бұтақтарында жалпақ қалыңдықтардың түрі бар аппрессориялар да орындайды. Паразит-саңырауқұлақтарға тән гаусториялар иесінің жасушаларына енетін және олардан қоректік заттарды сіңіретін мицелийдің арнайы өсінділері болып табылады.

Саңырауқұлақтардың денесі өте нәзік жіпшелерден, яғни гифтерден тұрады. Бұл гифтердің өз ара шатасып орналасуынан барып мицелий пайда болады. Кейбір саңырауқұлақтардың денесі жіптерден құралмайды. Мұндай саңырауқұлақтардың басым көпшілігі өсімдіктер ауруын қоздырады. Мәселен, бұларға картоптың рак ауруын қоздыратын сақырауқұ-лақтар жатады. Саңырауқұлақтар бір клеткалы және көп клеткалы болып бөлінеді. Бір клеткалы саңырауқұлақтың бұтақталған мице-лийі бір ғана клеткадан тұрады, ал көп клеткалы саңырауқұлақтардың гифінде аралық перделер болады.

Жалпы саңырауқұлақтар клеткаларының құрылысы басқа организмдердің клеткаларының құрылысына ұқсас. Клеткалары сыртқы қабықтан, цитоплазмадан, бір немесе бірнеше ядродан тұрады. Қабық құрамында клетчатка, пектин және азот тектес заттар бар. Цитоплазмада әр түрлі заттармен бірге вакуоля да бар. Қор заттары ретінде клеткада углевод және май заттары кездеседі.

Саңырауқұлақ түрлері

Жеуге жарамды саңырауқұлақтар да жоғары сатыдағы ағзалар. Оларды «өсімдік еті» деген атпен бағалы тағамдардың қатарына қосады. Оның құрамындағы 10-20% құрғақ затының 2-4%-ы нәруыз, 1%-ы май болады. Құрамында қантты заттары да кездеседі. Бұл заттар саңырауқұлақтың дәмін жақсарта түседі. Жеуге жарайтын саңырауқұлақтарды улы саңырауқұлақтардан ажырата білу керек. Жауынды жыл мезгілдерінде саңырауқұлақтардың қандай түрін болса да кездестіруге болады. Солардың ішінде жеуге жарайтын саңырауқұлақтың 100-ге жуық түрі бар.

Ерте көктемде (наурыз, сәуір айларында) Қазақстанда ақ саңырауқұлақтар топталып өседі. Бұл саңырауқұлақ тіпті шөл және шөлейтті жерлерде де кездеседі. Оның дөңес қалпақшасы, мықты түбіртегі болады және қалпақшасының астында түтікшелері бар. Бұл саңырауқұлақты ормандағы қайыңның, шыршаның, еменнің түбінде өсетін ақ саңырауқұлақтармен шатастыруға болмайды. Арышқұлақтар - қарағайлы, шыршалы орманда, терекқұлақ көктеректің түбінде өседі. Ал жеуге жарамды ақ жерқұлақтың (белый трюфель) денесі топырақтың үстіңгі қабатында дамыды. Майқұлақ, ойысқұлақ, түлкіжем, қозықұйрық, бүріскі (сморчок) саңырауқұлақтары да жеуге жарамды.

Арықтардың шіріті мол жағасында жас кезінде жеуге жарамды көңқұлақ өседі. Түбіртегі жіңішке, ұзын. Қалпақшаң жұқа, төбесі сүйірлену келеді. Бұл саңырауқұлақтың қалпақшасының астында жетілген споралары қара түсті сұйық затпен бірге шашылады. Спорасын сол сұйық затпен қоректенетін бунақденелілер таратады.

Жеуге жарамайтын жалған түлкіжем кәдімгі түлкіжемге өте ұқсас. Жалған түлкіжемнің қалпақшасының үстіңгі беті тегіс, қызғылт-сары түсті. Кәдімгі түлкіжем қалпақшасының шеті желбіреген, үстіңгі беті ақшыл-сарғылт түсті. Қалпақшасын бөліп қарағанда, ақ шырын бөлінеді. Улы саңырауқұлақтар боз арамқұлақ, сырттай қарағанда, қозықұйрыққа ұқсас. Бірақ оның қозықұйрықтан айырмашылық боз арамқұлақ қалпақшасының астыңғы жағы ақшыл-жасыл түсті. Қозықұйрықтың қалпақшасының астыңғы жағы алқызыл түсті болады. Қозықұйрықтың Қазақстанның сазды, тақыр жерлерінде өсетін де түрі бар.

Сұр және қызыл шыбынжұты, көңілкеш (веселка), жалдан түбіртек саңырауқұлақтары - улы. Сұр шыбынжұты саңырауқұлағының қалпақшасының үсті сұр түсті және ақ лақты. Қызыл шыбынжұтының қалпақшасының үсті қызыл түсті және ақ лақты болып келеді. Жалдан түбіртек саңырауқұлағының қалпақшаң сының астыңғы жағы қою сарғылт-жасыл. Қалпақшасының үсті мен түбіртегі ашық сарғылт-жасыл түсті болады. Түбіртегінде белдеуше сақинасы жоқ.

Саңырауқұлақтан уланып қалмау үшін әбден қарап, тексеріп алу қажет. Егер кездескен саңырауқұлақтар улы саңырауқұлаққа ұқсас болса, оны алмаған жөн. Әбден пісіп, жетілген әрі кеуіп кеткен саңырауқұлақтардың да улы болуы мүмкін. Ақ саңырауқұлақ және басқаларын асқа пайдаланудың алдында екі рет суға қайнатып, қайнатқан суды төгіп тастау қажет. Төккен сумен бірге саңырауқұлақтардағы улы заттар кетеді. Жаңадан теріл әкелген жас саңырау - құлақтарды бір тәуліктен артық сақтамайды. Одан жасалған тағамдарды екінші тәулікке қалдыруға болмайды. Саңырауқұлақтарды кептірсе де, сүрлемелесе де, маринадтаса да олардың құрамындағы улы заты жойылмайды. Сондықтан саңырауқұлақтан қыста да уланып қалуға болады. Уланудың белгілері саңырауқұлақты жегеннен кейін, бірнеше сағаттап соң білінеді. Уланған адамның іші ауырады, жүрегі айниды, құсады, әлсізденіп, басы айналады, кейде сіңірі тартымды. Мұндай жағдайда тез арада дәрігерге қаралу керек.

Саңырауқұлақты теру жолдарын да білу қажет. Саңырауқұлақты таңертеңгі салқында, топырақта көрінбей жататын жіпшумақтарын зақымдамай, түбіртегінің төменгі жағынан ептеп пышақпен кесіп алады. Өте майдаларын алмау керек. Сонда ол жердегі саңырауқұлақтарды жыл сайын, ұдайы жинап тұруға болады.

Саңырауқұлақтар жеуге жарамды және жеуге жарамсыз - улы болып екі топқа бөлінеді.

Саңырауқұлақтардың азықтық маңызы және олардың дәрілік қасиеттері

Саңырауқұлақтардың құрамы ферменттерге бай. Ферменттерді әр түрлі салаға пайдаланады, олар: жеміс шырынының түсін өзгертеді; шикізаттарды (мал азығын, қағаз қалдықтарын) өңдейді; нәруыздарды, крахмалды сүйылтады.

Зең саңырауқұлағынан пенициллин антибиотигі алынады. Аспергилден лимон қышқылы өндіріліп, медицинада, өнеркәсіпте кеңінен қолданылады. Қытай және жапон медицинасында саңырауқұлақтар ғасырлар бойы қатерлі түзілімдермен, диабетпен және қан айналымының бұзылуымен күресте пайдаланылған. Өте қажетті дәрі өндіруде де маңызы зор. Саңырауқұлақтардан зиянды бактериялардың өсуін тежейтін дәрілер, өсімдікті тез өсіретін белсенді зат гибереллин алынады.

Түрлері бойынша жеуге жарамды саңырауқұлақтар және Жеуге жарамсыз саңырауқұлақтар болып бөлінеді.

Жеуге жарамды қалпақшалы саңырауқұлақтар мен ашытқы саңырауқұлақтары тағамға пайдаланылады.

Саңырауқұлақтардың қоректік құндылығы етке жетпеседе көкөністер мен жемістерден асып түседі. Жеуге жарайтын саңырауқұлақтарды «өсімдік еті» деген атпен бағалы тағамдардың қатарына қосады. Оның құрамында 80-90℅ су, 10-20℅ құрғақ затының 2-4℅-ы нәруыз, 1℅ май болады. Құрамында қантты заттар да кездеседі. Біз оларды жылдың кез келген мезгілінде емдәмімізді байыту және алуан түрлендіру үшін қолдана аламыз, себебі саңырауқұлақтарға, әсіресе өсірілетін саңырауқұлақтарға көктемде, жазда және қыста қол жеткізуге болады. Яғни жыл бойы өзіне тән дәмі мен хош иісі бар, жаңа піскен дәруменді, нәруызды саңырауқұлақпен өзімізді қамтамасыз ете аламыз. Саңырауқұлақтар көжелер, тұздықтар, тартылған ет сияқты барлық тамақтарға және қуырылған жұмыртқаға қосымша ретінде жақсы сәйкес келеді.

Саңырауқұлақтардың көптеген түрлері адамның иммундық жүйесін нығайтады.

Саңырауқұлақтар негізінде судан тұрады (көкөністердің құрамында қанша су болса, оның құрамында сонша су бар), сондықтан олар төмен калориялы. Саңырауқұлақтар дене массасын азайтуды қалайтын адамдар үшін жақсы. Саңырауқұлақтар өздері өсетін топырақтың минералдарға бай болуына не болмауына байланысты, бізге минералдық тұздардың шамалы мөлшерін береді. Сонымен қоса, олардың құрамында каротин түріндегі A дәрумені, сондай-ақ елеулі мөлшерде B1, B2 дәрумендері бар. Қалған дәрумендер аз мөлшерде болады. Саңырауқұлақтардағы микроэлементтердің арасында калий, фосфор, кальций және темір басым болады, олар негізінде қатпарлы табақшаларда және түтіктерде болады. Сондай-ақ саңырауқұлақтар нәруыздың көзі болып табылады, ол саңырауқұлақтардың ауыр қорытылуынан тек 60%-ға сіңіріледі. Бұл сұрпына байланысты әр түрлі сіңіріледі. Сүт өнімдеріндегі, еттегі және жұмыртқадағы нәруыздың құрамына қарағанда, саңырауқұлақтардағы нәруыздың құрамының құндылығы төмен, бірақ сәбіздегіге қарағанда жоғары болады.

Саңырауқұлақтардан жасалған тамақтар құрылыс материалы - хитиннің әсерінен ас қорыту үшін ауыр болып саналады. Хитин асқазан сөлінде ерімейді, сондықтан саңырауқұлақтар алдымен асқазанда ұзақ уақытқа кідіреді, содан кейін ғана асқазан-ішек жолы арқылы өтеді.

Саңырауқұлақтар асқазанды қосымша жүктемеу үшін, жеңіл қорытылатын тамақпен (картоп, салат) үйлесуі тиіс. Көптеген зерттеулер саңырауқұлақ тамақтарының алкогольмен үйлесімінің жағымсыз әсерін көрсетті, ол майлардың ыдырауына мүмкіндік туғызады, бірақ асқазанда асқазан сөлінің әсеріне аса төзімді болатын белокты қоюлатады. Бес жасқа дейінгі балалар, сондай-ақ саңырауқұлақтарға аллергиядан зардап шегетін адамдар оларды тамаққа мүлде қолданбағаны жөн.

Саңырауқұлақтан уланудың себептері әртүрлі: улы саңырауқұлақтарды жегенде, жеуге жарамды саңырауқұлақтарды дұрыс дайындамау, жеуге жарамды болғанымен ескіріп, бұзылып кеткен саңырауқұлақтарды тағамға пайдалану, тағы басқалары.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.