Мемлекеттің құқықтық және экономиканың әрекеттестік заңдылықтары

Мемлекеттің, құқықтың және экономиканың әрекеттестігіндегі негізгі мәселе – мемлекеттік әрекеттің экономикаға ықпал етуінің механизмі мен деңгейі туралы. Қандай тиімді құқықтық механизмнің ықпалы қолданса мемлекеттің өзінің және елдің экономикасының жақсылық жағдайы соған байланысты болады.
Мемлекеттің істегі реттеу экономикасындағы құқықтың әлеуметтік арналуын жекелеген құқық салаларын және заңдарынан, бұл процеске қатынасуға белсенді қосылғандардан көруге болады.
Ресей Федерациясының Конституциясы экономикалық қатынастарға және оның негізіне сай көптеген ережелер қабылдайды (мемлекеттің бәсекелестікті қолдауы туралы және экономикалық әрекеттің бостандығы туралы; әр адамның заңмен тыйым салынбаған экономикалық әрекетпен шұғылдануға байланыстылығы туралы, тек өз бағытында монополизациялау мен тәртіпсіз бәсекелестікке тыйым салынған; жеке меншікті қорғауға және оны қорғаудың құқығы туралы; ел бостандығы туралы; азаматтардың салық төлеу міндеттері туралы, т.б.).
Негізгі заңның декларативтік ережелері басқадай нормативтік актілерде нақтыланады.
Кәсіпкерлік туралы заңдарда ол қатынастарға қатынасушылардың кең көлеміндегі бостандық құқығы туралы идеялар көп, тек олар заңды қалпында тұрғызады. Субъектілердің талаптарына жататындар: заңдар мен келісімдерден шыққандарды орындау міндеттілігі; жалданған жұмыскерлер мен еңбек келісім шарттарын жасау, өндіріс орнының қаржылық жағдайынан тәуелсіз, олармен толығымен есеп айырылысуы, жалданған жұмыскерлер туралы барлық қауіпсіздік түрлерін іске асыру, олардың еңбек жағдайларын қамтамасыз ету, заңдарға және ұжымдық келісім шарттарға сай, билік органдарының әлеуметтік қорғау туралы шешімін мүгедектер және басқа адамдар, тежелген қабілеттігі барларды сақтау; уақтылы табысы туралы салықты төлегендігі туралы декларацияны тапсыру; кредитордың алдында міндетін орындауға мүмкіндігінің жоқтығына байланысты банкроттық туралы өтініш жасау.
Салық туралы заңдар тәртіп уақытын белгілейді. Салық төлеушілердің тізіміне қарай олардың қандай салық төлейтінін белгілейді; салықтың мөлшері мен салық төлеудің жеңілдігін көрсетеді; салық салуға жататын төлем түрлерімен табыстарды анықтайды; қаржы органдарындағы салық төлеушілердің тіркелу тәртібі; салық төлеуден бас тартқандардың жауапкершілігі, т.б.
Әлеуметтік заңдар – бұл жұмыс, денсаулығын сақтау, білім беру, ғылымға тарту және мәдениет туралы, әлеуметтік қамсыздандыру туралы заңдар. Оған әлеуметтік аяны реттейтін заңдар саласы жатады: еңбек, зейнеткерлік және қамсыздандыру, т.б.
Еңбек заңдары – бұл нормативтік-құқықтық актілердің жиынтығы жұмыс беруші мен жұмыскердің арасындағы қатынаста және жұмысшылармен өндірістік қақтығыстарды шешу тәртібін реттейді.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Т.А.Ағдарбеков, З.Т.Ағдарбекова, М.С.Данишбаева. Мемлекет және құқық теориясы. Түркістан: 2012 ж. - 208 б.
2. Т.А.Ағдарбеков. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы: 2003 ж. - 328 б.
3. Д. А.Булгакова. Мемлекет жəне құқық теориясы. Алматы: 2006 ж. - 106 б.