Балалардың қоршаған ортамен қарым - қатынасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I Мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғалық дамуы мен белсенділігінің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Тұлға туралы түсінік және оның мектепке дейінгі жаста дамуы ... ... ... ... ..7
Қоршаған орта балалар дамуының факторы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
II Балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...13
2.1 Ойын әрекеті бізді қоршаған әлемді түсіну тәсілі ретінде ... ... ... ... ... ... 13
2.2 Табиғатпен әрекеттесу арқылы дамуға ықпал ететін іс-әрекеттердің мысалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.3 Балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасындағы мәселелер мен қиындықтар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.4 Урбанизацияның бала дамуына әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Кіріспе

Қазіргі әлемде мектеп жасына дейінгі балалардың жеке тұлғасы мен белсенділігін дамытуда қоршаған ортаның маңызы барған сайын өзекті бола түсуде. Қоршаған орта тек өсімдіктер, жануарлар және климат сияқты табиғи элементтерді ғана емес, сонымен қатар отбасын, оқу орындарын және мәдени дәстүрлерді қамтитын әлеуметтік факторларды қамтиды. Бұл компоненттердің барлығы баланың жеке басының қалыптасуында, эмоционалдық және әлеуметтік дамуында маңызды рөл атқарады.
Мектепке дейінгі кезең - тұлғалық өсудің іргетасы қаланатын кезең, дәл осы кезеңде балалар қоршаған әлемді белсенді түрде зерттейді. Олардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы танымдық процестердің дамуына, коммуникативті дағдылар мен эмоционалдық тұрақтылықтың қалыптасуына ықпал етеді. Қоршаған ортаның оң әсері балалардың өмір сүру сапасын айтарлықтай жақсартуға, олардың үйлесімді дамуына ықпал ететінін атап өту маңызды.
Бұл жұмыстың мақсаты - мектеп жасына дейінгі балалардың жеке басының дамуына және белсенділігіне қоршаған ортаның әртүрлі аспектілері қалай әсер ететінін зерттеу. Зерттеу барысында балалардың қоршаған ортамен әрекеттесуінің теориялық негіздері, сонымен қатар практикалық мысалдары қарастырылады. Бұл қазіргі қоғамдағы балалардың табысты дамуына ықпал ететін негізгі факторларды анықтауға мүмкіндік береді.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғалық дамуы мен белсенділігін дамытудағы қоршаған ортаның маңызы тақырыбының өзектілігі қоғам алдында тұрған заманауи міндеттерге байланысты. Технологиялық прогресс пен урбанизация жағдайында балалар табиғаттан және қоршаған әлеммен шынайы қарым-қатынастан алыстап барады. Бұл олардың эмоционалдық, әлеуметтік және танымдық дамуына теріс әсер етуі мүмкін.
Зерттеулер көрсеткендей, әртүрлі және бай ортаға қол жеткізе алатын балалардың шығармашылық, қызығушылық және әлеуметтік бейімделу деңгейі жоғары болады. Осыған байланысты қоршаған ортаның әртүрлі аспектілері - табиғи және әлеуметтік - мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғалық қалыптасуы мен дамуына қалай әсер ететінін зерттеу маңызды.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешіледі:
Теориялық негіздерді талдау: Мектеп жасына дейінгі балалардың дамуына қоршаған ортаның ықпалына қатысты қолданыстағы теориялар мен тәсілдерді зерттеу.
Қоршаған ортаның компоненттерін зерттеу: Балалардың жеке басының дамуына әсер ететін қоршаған ортаның негізгі элементтерін (табиғи, әлеуметтік, мәдени) анықтау.
Тәжірибелік мысалдарды зерделеу: Әр түрлі білім беру мекемелеріндегі және отбасындағы балалардың қоршаған ортамен сәтті әрекеттестігінің мысалдарын қарастыру.

I Мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғалық дамуы мен белсенділігінің теориялық негіздері
1.1 Тұлға туралы түсінік және оның мектепке дейінгі жаста дамуы

Мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғалық дамуы мен белсенділігінің теориялық негіздері психологиялық, педагогикалық және әлеуметтік-мәдени факторларды қамтитын көптеген аспектілерді қамтиды. Ең маңызды теориялық тәсілдер:
Психоаналитикалық тәсіл: С.Фрейдтің пікірінше, тұлғаның дамуы бірінен соң бірі бірізді кезеңдер арқылы жүзеге асады, олардың әрқайсысы белгілі бір қақтығыстар мен міндеттермен байланысты. Мектепке дейінгі кезеңде балалар өзін-өзі тану және эмоционалды реттеу сияқты негізгі тұлғалық қасиеттер қалыптасатын кезеңнен өтеді.
Танымдық даму: Ж.Пиаже мектеп жасына дейінгі балалар операцияға дейінгі ойлау сатысында екенін, олардың символдық ойлауды игеріп, коммуникативті дағдыларын дамыта бастайтынын атап көрсетеді. Бұл олардың когнитивті дамуына ықпал ететін қоршаған әлемді белсенді түрде зерттейтін уақыт.
Әлеуметтік-мәдени көзқарас: Л.С.Выготский баланың дамуындағы әлеуметтік өзара әрекеттестік пен мәдени контексттің маңыздылығына назар аударады. Ол оқыту мен даму қоғамның тәжірибелі мүшелерімен өзара әрекеттесу арқылы жүзеге асады, бұл жеке және әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға ықпал етеді деп тұжырымдайды.
Экологиялық көзқарас: В.Бронфенбреннер баланың дамуын жеке қасиеттер мен қоршаған ортаның өзара әрекеттесуінің нәтижесі ретінде қарастырады. Ол микроорта (отбасы, балабақша), мезоорта (әртүрлі институттардың өзара әрекеттесуі) және макроорта (мәдени және әлеуметтік нормалар) сияқты әсер етудің бірнеше деңгейін анықтайды.
Ойын әрекеті: Ойын - мектеп жасына дейінгі балалардың оқуы мен дамуының негізгі жолы. Ол шығармашылыққа, әлеуметтік дағдыларға және эмоционалды интеллектке ықпал етеді. Ойын арқылы балалар қоршаған әлеммен қарым-қатынас жасауға, проблемаларды шешуге және өз сезімдерін білдіруге үйренеді.
Осылайша, мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғасы мен белсенділігін дамытудың теориялық негіздері олардың өмірінің осы маңызды кезеңінде балалардың жеке басының қалыптасуына және дамуына әсер ететін ішкі және сыртқы факторларды ескеретін кешенді тәсілдің маңыздылығын атап көрсетеді.
Зигмунд Фрейд еңбектеріне негізделген мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғасын дамытуға психоаналитикалық көзқарас баланың ішкі әлеміне, оның эмоцияларына және бейсаналық процестеріне бағытталған. Бұл тәсіл тұлғаның әрбір кезең нақты қайшылықтармен және міндеттермен байланысты бірізді кезеңдер арқылы қалыптасады деп болжайды.

Мектепке дейінгі жаста, Фрейдтің пікірінше, балалар фалликалық кезең деп аталатын кезеңнен өтеді (шамамен 3 жастан 6 жасқа дейін), бұл кезеңде олар өздерінің жыныстық айырмашылықтарын біледі және ата-аналарымен сәйкестендіруді дамытады. Бұл кезеңде балаларда қызғаныш пен бақталастық сияқты сезімдер пайда болады, олар ұлдарда Эдип кешені және қыздарда Электра кешені ретінде көрінуі мүмкін. Мысалы, ұл бала әкесін қызғанып, анасының өмірінде өз орнын алғысы келеді, бұл жанжалдар мен эмоционалды күйзелістерге әкелуі мүмкін.
Психоаналитикалық көзқарас ойынның ішкі жанжалдарды білдіру және олармен жұмыс істеу құралы ретіндегі маңыздылығын да атап көрсетеді. Ойын барысында балалар өздерінің эмоцияларын тануға және өңдеуге мүмкіндік беретін тәжірибелерін қайта жасай алады. Мысалы, отбасы ойынын ойнау арқылы бала ата-анасымен қарым-қатынасына байланысты жағдайларды сомдай алады, бұл оның сезімін жақсы түсінуге және олармен күресуді үйренуге көмектеседі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғасын дамытудағы психоаналитикалық көзқарас тұлғаның қалыптасуында және оның қоғамға одан әрі бейімделуінде басты рөл атқаратын бейсаналық процестердің, ішкі конфликттердің және эмоционалдық тәжірибелердің маңыздылығына назар аударады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың когнитивті дамуы таным, ойлау, қабылдау және есте сақтаумен байланысты процестерді қамтиды. Бұл жаста балалар қоршаған әлемді белсенді түрде зерттейді, ол туралы өз идеяларын қалыптастырады. Когнитивті даму зейін, қабылдау, есте сақтау, тіл және пайымдау сияқты бірнеше негізгі аспектілерді қамтиды.

1 кесте. мектеп жасына дейінгі балалардың когнитивті дамуы
Когнитивтік аспект
Балалар әрекетінің мысалдары
Күтілетін нәтиже
Қабылдау
Түстер мен пішіндерді тану және ажырату
Объектілерді анықтау және атау мүмкіндігі
Тіл
Сөздік қорын молайту, сөйлем құрау
Қарым-қатынас және сөйлеу дағдыларын жетілдіру
Логикалық ойлау
Заттарды түсі немесе өлшемі бойынша топтастыру
Жіктеу және ретке келтіру дағдыларын дамыту
Жад
Өлең, ән, қарапайым әңгімелер жаттау
Есте сақтау және ақпаратты жаңғырту қабілетін нығайту
Ойын әрекеті
Рөлдік ойындар, құрастыру
Қиял, шығармашылық және әлеуметтік дағдыларды дамыту

Танымдық дамудың маңызды кезеңі - заттар мен құбылыстар туралы түсініктердің қалыптасуы. Балалар заттардың қасиеттерін, олардың қызметтері мен қарым-қатынастарын түсіне бастайды. Мысалы, олар түстерді, пішіндерді және өлшемдерді ажыратуды үйренеді, заттардың бір-бірімен қалай әрекеттесе алатынын түсінеді. Танымдық даму тіл дамытумен де байланысты. Мектепке дейінгі жаста балалар белсенді түрде сөздік қорын кеңейтеді, сөйлемдер құруға және қарым-қатынас жасау үшін тілді қолдануға үйренеді. Бұл сөйлеуді дамытуға ғана емес, сонымен қатар ойлау қабілетін арттыруға да ықпал етеді, өйткені тіл - ойды жүйелеу және жеткізу құралы.
Сонымен қатар, бұл жаста балалар классификация және сериялық реттілік сияқты қарапайым логикалық операцияларды меңгере бастайды. Мысалы, олар объектілерді түсі немесе өлшемі бойынша топтастыруды немесе белгілі бір ретпен орналастыруды үйрене алады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғасы мен белсенділігін дамытуға әлеуметтік-мәдени көзқарас олардың танымдық және әлеуметтік дағдыларын қалыптастыруға әлеуметтік-мәдени ортаның әсеріне бағытталған. Бұл тәсіл баланың дамуы оның қоршаған мәдениетпен, дәстүрлермен, нормалармен және қоғамның құндылықтарымен өзара әрекеттесу жағдайында жүзеге асатынына негізделген.
Әлеуметтік-мәдени көзқарас шеңберінде балаларды оқыту мен әлеуметтендіру процесінде ата-аналар, тәрбиешілер және басқа да маңызды тұлғалар сияқты ересектердің рөліне ерекше назар аударылады. Ересектер үлгі болып, білім мен тәжірибе көзі ретінде әрекет етеді. Балалар бақылау, еліктеу және басқалармен қарым-қатынас жасау арқылы білім алады.

2 кесте. Мектеп жасына дейінгі балалардың дамуындағы әлеуметтік-мәдени көзқарас:
Әлеуметтік-мәдени аспект
Балалар әрекетінің мысалдары
Күтілетін нәтиже
Әлеуметтік өзара әрекеттесу
Бірлескен ойындар, топтық жобалар
Қарым-қатынас, ынтымақтастық дағдыларын дамыту
Мәдени тәжірибелер
Мерекелерге және отбасылық дәстүрлерге қатысу
Мәдени сәйкестікті қалыптастыру
Тілдің рөлі
Кітап оқу, оқығаныңды талқылау
Сөйлеу және түсіну дағдыларын жетілдіру
Ойын әрекеті
Рөлдік ойындар, театрландырылған көріністер
Қиял мен әлеуметтік дағдыларды дамыту
Бақылау және еліктеу
Үлкендердің іс-әрекетін байқау, еліктеу
Әлеуметтік нормалар мен мінез-құлық үлгілерін меңгеру

Әлеуметтік-мәдени көзқарастың негізгі аспектілері:
Әлеуметтік өзара әрекеттестік: Балалар қарым-қатынас, ынтымақтастық және жанжалдарды шешу дағдыларын дамыта отырып, бір-бірімен қарым-қатынас жасауға үйренеді. Бұл ойындар, ортақ әрекеттер және өзара әрекеттесудің басқа түрлері арқылы болады.
Мәдени тәжірибе: Балалар мәдени дәстүрлермен, әдет-ғұрыптармен және нормалармен танысады, бұл олардың жеке басын және әлемді түсінуін қалыптастыруға көмектеседі. Мысалы, мерекелерге, рәсімдерге және отбасылық дәстүрлерге қатысу.
Тілдің рөлі: Тіл - мәдени білім мен нормаларды жеткізудің маңызды құралы. Балалар қарым-қатынас жасау, өз ойлары мен сезімдерін білдіру, қоршаған әлемді түсіну үшін тілді қолдануды үйренеді. Ойын оқу құралы ретінде: Ойын балалардың әлеуметтік рөлдерді меңгеруінің, ынтымақтастықты үйренудің және олардың танымдық қабілеттерін дамытудың негізгі әдісі болып табылады. Ойын әрекеті қиял мен шығармашылықтың дамуына ықпал етеді.
Осылайша, әлеуметтік-мәдени көзқарас балалардың жан-жақты дамуына және әлеуметтенуіне ықпал ететін қоршаған мәдениетпен және қоғаммен қарым-қатынасының маңыздылығын көрсетеді. Бұл тәсіл балаларға білім мен дағдыларды меңгеріп қана қоймай, әлеуметтік-мәдени орта жағдайында олардың жеке тұлғасын қалыптастыруға көмектеседі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың жеке тұлғасы мен белсенділігін дамытудағы экологиялық көзқарас бала мен оны қоршаған орта арасындағы қарым-қатынасқа бағытталған. Бұл көзқарас баланы қоршаған ортаның белсенді қатысушысы ретінде қарастырады, мұнда табиғатпен, қоғаммен және мәдениетпен қарым-қатынас оның дамуында шешуші рөл атқарады.
Экологиялық көзқарастың негізгі принциптеріне мыналар жатады:
Табиғатпен байланыс: Балалар табиғатпен тікелей қарым-қатынас жасау арқылы білім алады. Таза ауада серуендеу, өсімдіктер мен жануарларды бақылау, экологиялық жобаларға қатысу балалардың қоршаған ортаға құрметпен қарауын және оның маңыздылығын түсінуге көмектеседі.
Әлеуметтік орта: Экологиялық көзқарас бала өсетін әлеуметтік ортаның маңыздылығын көрсетеді. Отбасымен, құрдастарымен және басқа қауымдастық мүшелерімен қарым-қатынас әлеуметтік дағдылар мен эмоционалдық дамуды қалыптастырады. Балалар қарым-қатынас арқылы ынтымақтасуға, бөлісуге және жанжалды шешуге үйренеді.
Мәдени жағдайлар: Бала өмір сүретін мәдениет оның дамуына да әсер етеді. Қоғамның дәстүрлері, әдет-ғұрыптары мен құндылықтары балалардың әлем және ондағы орны туралы түсініктерін қалыптастырады. Мәдени іс-шаралар мен мерекелік шараларға қатысу мәдени мұраны түсіну мен тұлғаны қалыптастыруға ықпал етеді.
Білімді біріктіру: Экологиялық тәсіл әртүрлі салалардағы білімдерді біріктіруді қамтиды. Балалар әртүрлі көздерден алынған ақпаратты байланыстыруды үйренеді, бұл сыни ойлау мен проблемаларды шешу қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Мысалы, экологияны зерттеу биология, география және әлеуметтану элементтерін қамтуы мүмкін.
Белсенді оқыту: Балалар әртүрлі әрекеттерге белсенді қатысу арқылы білім алады. Бұл балаларға өз білімін іс жүзінде қолдануға және дербестік дағдыларын дамытуға мүмкіндік беретін зерттеу жұмыстары немесе шығармашылық жобалар болуы мүмкін.
Осылайша, мектеп жасына дейінгі балалардың дамуына экологиялық көзқарас баланың қоршаған ортамен табиғи және әлеуметтік өзара әрекеттесуінің маңыздылығын көрсетеді. Бұл балалардың табиғатқа деген құрметін, әлеуметтік дағдыларын және мәдени құндылықтарды түсінуін дамытуға көмектеседі, бұл өз кезегінде олардың тұлғалық дамуына және қоғамға белсенді қатысуына әсер етеді.
Мектепке дейінгі жастағы тұлға ұғымы баланың жеке басының қалыптасуына, оның эмоционалдық, әлеуметтік және когнитивті дамуына байланысты көптеген аспектілерді қамтиды. Тұлға - адамның мінез-құлқын, ой-пікірін, сезімін анықтайтын тұрақты белгілердің жиынтығы. Мектепке дейінгі жаста белсенді тұлға қалыптасуы жүреді, ол бірқатар негізгі процестермен байланысты.
Біріншіден, бұл кезеңде балалар өздерін айналасындағылардан ерекшеленетін жеке тұлға ретінде тани бастайды. Олар өздерінің қалаулары, қызығушылықтары мен қалаулары туралы идеяларды қалыптастыра бастайды. Бұл өзін-өзі тану тұлғаның одан әрі дамуының негізі болып табылады.
Екіншіден, тұлғаның қалыптасуында әлеуметтік өзара әрекеттестік маңызды рөл атқарады. Балалар басқалармен қарым-қатынас жасауға үйренеді, қарым-қатынас, ынтымақтастық және жанжалдарды шешу дағдыларын дамытады. Ата-аналармен, құрдастарымен және ересектермен өзара әрекеттесу балаларға әлеуметтік нормалар мен ережелерді меңгеруге көмектеседі, бұл олардың қоғамға интеграциялануын жеңілдетеді.
Үшіншіден, эмоционалды даму да тұлғаны қалыптастырудың маңызды аспектісі болып табылады. Балалар өз эмоцияларын тануға және білдіруге және басқалардың сезімін түсінуге үйренеді. Эмоционалды сауаттылық оларға салауатты қарым-қатынас орнатуға және қиындықтарды жеңуге көмектеседі.
Мектепке дейінгі жастағы танымдық даму тұлғаның қалыптасуына да әсер етеді. Балаларда ойлау, проблеманы шешу және шешім қабылдау дағдылары қалыптаса бастайды. Ақпаратты талдап, қорытынды жасап, алған білімдерін әртүрлі жағдайларда қолдануға үйренеді.
Осылайша, мектеп жасына дейінгі шақтағы тұлғаның дамуы - өзін-өзі тануды, әлеуметтік өзара әрекеттесуді, эмоционалдық дамуды және танымдық дағдыларды қамтитын күрделі және көп қырлы процесс. Бұл аспектілердің барлығы бір-бірімен байланысты және бір-біріне әсер етіп, баланың одан әрі оқуға және сыртқы әлеммен өзара әрекеттесуге дайын бірегей тұлғасын қалыптастырады.

1.2 Қоршаған орта балалар дамуының факторы ретінде

Мектеп жасына дейінгі балалардың дамуында қоршаған орта шешуші рөл атқарады, өйткені ол олардың оқуының, әлеуметтенуінің және эмоционалдық дамуының жағдайларын қалыптастырады. Қоршаған орта баланың жеке басының қалыптасуына және іс-әрекетіне әсер ететін физикалық және әлеуметтік аспектілерді қамтиды.
Бала өсетін физикалық ортаға үй, балабақша, ойын алаңы және табиғи кеңістік жатады. Бұл орындар балаларға зерттеуге, ойнауға және оқуға мүмкіндік береді. Мысалы, ашық ауада ойнау дене белсенділігінің, координацияның және моториканың дамуына ықпал етеді. Табиғат, өз кезегінде, жаңа тәжірибе мен білімнің қайнар көзі болып табылады, ол қызығушылық пен зерттеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді.
Баланың өзін табатын әлеуметтік ортасына отбасы, құрбылары, мұғалімдері жатады. Ата-аналармен және басқа ересектермен қарым-қатынас балалардың әлеуметтік нормалар мен құндылықтар туралы түсінігін қалыптастырады. Позитивті отбасылық қарым-қатынастар эмоционалдық әл-ауқат пен өзіне деген сенімділікті арттырады. Құрбыларымен байланысу ынтымақтастық, жанжалдарды шешу және эмпатия дағдыларын дамытуға көмектеседі.
Балалардың дамуына мәдени ортаның да әсері зор. Оған баланың дүниетанымын қалыптастыратын салт-дәстүр, әдет-ғұрып, тіл, өнер жатады. Бай мәдени ортада өсіп келе жатқан балалардың шығармашылық және сыни ойлауын дамытуға мүмкіндіктері мол.
Сонымен, қоршаған орта мектеп жасына дейінгі балалардың жан-жақты дамуына әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Ол оқуға, әлеуметтенуге және эмоционалдық өсуге жағдай жасайды, бұл сайып келгенде толыққанды тұлғаның қалыптасуына ықпал етеді.
Қоршаған орта мектеп жасына дейінгі балалардың дамуына әсер ететін маңызды факторлардың бірі болып табылады. Ол баланың оқуы, әлеуметтенуі және эмоционалдық өсуі үшін жағдайларды қалыптастыратын физикалық, әлеуметтік және мәдени аспектілерді қамтиды.
Физикалық орта баланың уақытын өткізетін кеңістігін қамтиды. Бұл үй, балабақша, ойын алаңы және табиғи аумақтар болуы мүмкін. Бұл орындардың әрқайсысы бірегей даму мүмкіндіктерін ұсынады. Мысалы, балабақшада балалар қозғалыс дағдыларын, үйлестіруді және әлеуметтік дағдыларды дамытуға көмектесетін құрылымдық ойынға қатыса алады. Ойын алаңдары әртүрлі дизайнымен балалардың физикалық күшін дамытуға және өз қабілеттеріне сенімді болуға мүмкіндік береді. Табиғат өзінің өзгермелі жағдайларымен және тіршілік формаларының байлығымен балаларға зерттеуге, бақылауға және оқуға мүмкіндік береді, бұл олардың білуге құмарлығы мен зерттеушілік дағдыларын дамытады.
Әлеуметтік орта ата-аналармен, құрдастарымен және мұғалімдермен қарым-қатынасты қамтиды. Отбасындағы қарым-қатынас балалардың махаббат, қолдау және қауіпсіздік деген не екендігі туралы түсінігін қалыптастырады. Ата-аналармен позитивті қарым-қатынас эмоционалды жағдайды жақсартады, өзіне деген сенімділікті арттырады және қарым-қатынас дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Өз кезегінде құрбыларының өзара әрекеттесуі балалардың ынтымақтастық, жанжалдарды шешу және эмпатия дағдыларын дамытуға көмектеседі. Мысалы, топта ойнау балаларды ортақ мақсатқа жету үшін бірлесіп жұмыс істеуге үйретеді, бұл өмірдегі маңызды дағды.
Балалардың дамуында мәдени орта да маңызды рөл атқарады. Оған баланың дүниетанымын қалыптастыратын салт-дәстүр, әдет-ғұрып, тіл, өнер жатады. Бай мәдени ортада өсіп келе жатқан балалардың шығармашылық және сыни ойлауын дамытуға мүмкіндіктері мол. Мысалы, фестивальдер немесе көрмелер сияқты мәдени іс-шараларға қатысу балаларға ашықтық пен толеранттылықты насихаттайтын мәдениеттердің әртүрлілігін түсінуге және бағалауға көмектеседі.
Сонымен қатар, қоршаған орта ресурстар мен мүмкіндіктерге қол жеткізу арқылы балалардың дамуына әсер етеді. Кітаптарға, ойыншықтарға және оқу материалдарына қол жеткізе алатын балалардың дамуы жоғарырақ болады. Мысалы, үйде кітап болуы тіл дағдылары мен қиялын дамытуға көмектеседі, ал оқу ойындарына қол жеткізу танымдық қабілеттерді дамытуға көмектеседі.
Орта мектеп жасына дейінгі балалардың жан-жақты дамуына әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Ол оқуға, әлеуметтенуге және эмоционалдық өсуге жағдай жасайды, бұл сайып келгенде толыққанды тұлғаның қалыптасуына ықпал етеді. Ата-аналар мен мұғалімдер балалардың дамуына және олардың қоғамда табысты әлеуметтенуіне ықпал ететін қолдаушы және байытатын ортаны құруы маңызды.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғасын қалыптастыруда табиғи ортаның рөлі зор және көп қырлы. Табиғат дамуға, оқуға және әлеуметтенуге бірегей мүмкіндіктер береді, бұл өз кезегінде жеке қасиеттер мен дағдылардың қалыптасуына әсер етеді. Ең алдымен, табиғи ортамен өзара әрекеттесу балаларда қоршаған әлемге жауапкершілік пен қамқорлық сезімін дамытуға көмектеседі. Балалар табиғатты зерттей отырып, ашық ауада уақыт өткізсе, оның сұлулығы мен әртүрлілігін бағалауды үйренеді. Мысалы, өсімдіктер мен жануарларды бақылау балаларға экожүйенің маңыздылығын және оны қорғау қажеттілігін түсінуге көмектеседі. Бұл олардың экологиялық санасын және табиғатқа деген құрметін қалыптастырады, бұл тұлғаны қалыптастырудың маңызды аспектісі болып табылады.
Табиғат балаларға дене шынықтырумен айналысуға мүмкіндік береді, бұл олардың моторикасын және координациясын дамытуға көмектеседі. Жүгіру, секіру, өрмелеу сияқты ашық ауада ойындар денсаулықты жақсартып қана қоймай, өзіне деген сенімділікті дамытады. Ашық ауада белсенді ойнайтын балалардың физикалық және психикалық денсаулығы жақсы, бұл олардың жалпы дамуына оң әсер етеді.
Сонымен қатар, табиғат әлеуметтік дағдыларды дамыту үшін тамаша алаң болып табылады. Сыртта ойнау көбінесе басқа балалармен ынтымақтастық пен қарым-қатынасты қажет етеді. Бұл қарым-қатынас, қақтығыстарды шешу және топтық жұмыс дағдыларын дамытуға көмектеседі. Мысалы, бірге саятшылықтар салу немесе шығармашылық үшін табиғи материалдарды жинау балалардың бірлескен дағдыларын және топта жұмыс істеу қабілетін дамытуға көмектеседі.
Табиғи орта да шығармашылық ойлау мен қиялды ынталандырады. Сыртта ойнаған балалар табиғи материалдарды пайдалана отырып, өз әлемдері мен оқиғаларын жасай алады. Бұл олардың шығармашылық және абстрактілі ойлау қабілетін дамытады. Мысалы, құммен немесе сумен ойнау балаларға тәжірибе жасауға және зерттеуге мүмкіндік береді, бұл олардың танымдық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.
Ақырында, табиғатта өткізген уақыт балалардың эмоционалды дамуына көмектеседі. Табиғаттың тыныштандыратын әсері бар, ол балаларға эмоциялар мен күйзелістерді жеңуге көмектеседі. Күннің батуы немесе жаңбыр сияқты табиғат құбылыстарын көру балаларда таңданушылық пен таңдану сезімдерін оятуы мүмкін, бұл жағымды эмоционалдық фонның қалыптасуына ықпал етеді.
Сонымен, мектеп жасына дейінгі балалардың жеке тұлғасын қалыптастыруда табиғи орта шешуші рөл атқарады. Ол физикалық және эмоционалдық дамуға ықпал етіп қана қоймайды, сонымен қатар әлеуметтік дағдыларды, шығармашылық пен қоршаған ортаны түсінуді қалыптастырады. Ата-аналар мен мұғалімдердің балалардың жан-жақты дамуына және толыққанды тұлға болып қалыптасуына ықпал ететін табиғатпен белсенді қарым-қатынасы үшін жағдай жасау маңызды.

II Балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы
2.1 Ойын әрекеті бізді қоршаған әлемді түсіну тәсілі ретінде

Балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы олардың дамуы мен тұлға болып қалыптасуының маңызды аспектісі болып табылады. Бұл өзара әрекеттесулер табиғи және әлеуметтік ортаны қамтиды және балалардың оқуында, әлеуметтенуінде және эмоционалдық дамуында маңызды рөл атқарады.
Табиғи орта балаларға зерттеу мен оқу үшін бірегей мүмкіндіктер береді. Балалар далада болған кезде өсімдіктерді, жануарларды және табиғат құбылыстарын бақылай алады, бұл олардың білуге құштарлығы мен танымдық қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Мысалы, құмсалғышта ойнау немесе жапырақтарды жинау арқылы балалар пішіндерді, түстерді және текстураларды тануға үйренеді, бұл олардың сенсорлық қабілеттерін дамытады. Бұл іс-әрекеттер сонымен қатар моториканың дамуына ықпал етеді, өйткені балалар әртүрлі заттарды манипуляциялайды, бұл олардың физикалық дағдыларын нығайтады.
Балалар басқалармен қарым-қатынас жасайтын әлеуметтік ортаның да маңызы зор. Ата-аналармен, құрдастарымен және ересектермен байланыс балалардың ортақ пайдалану, ынтымақтастық және жанжалдарды шешу сияқты әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі. Мысалы, топта ойнау арқылы балалар топ болып жұмыс істеуге үйренеді, бұл олардың көшбасшылық қабілеттері мен эмпатиясын дамытуға көмектеседі. Басқа балалармен қарым-қатынас жасау оларға әлеуметтенудің маңызды аспектісі болып табылатын мінез-құлық нормалары мен ережелерін үйренуге көмектеседі.
Сонымен қатар, қоршаған ортамен өзара әрекеттесу балалардың эмоционалдық дамуына ықпал етеді. Табиғат пен әлеуметтік қарым-қатынас балаларда қуаныш пен таңданудан үрей мен қорқынышқа дейін кең ауқымды эмоцияларды тудыруы мүмкін. Бұл эмоциялар балаларға эмоционалды тұрақтылықты дамыта отырып, әртүрлі жағдайларды жеңуге үйренуге көмектеседі. Мысалы, жаңбыр немесе қар сияқты табиғат құбылыстарын бақылағанда балалардың көңілі көтерілсе, жаңа адамдармен араласу белгісіздік тудыруы мүмкін. Бұл тәжірибелер балалардың өзін-өзі реттеу дағдыларын және эмоционалдық интеллектін дамытуға көмектеседі.
Балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасының маңызды аспектісі де шығармашылық және өзін-өзі көрсету мүмкіндігі болып табылады. Табиғат балаларға өз әлемдері мен оқиғаларын жасауға мүмкіндік беретін ойын мен шығармашылық үшін бай материал береді. Мысалы, табиғи материалдарды пайдалану арқылы қолөнер бұйымдарын жасау немесе далада ойнауға қатысу балалардың шығармашылығы мен қиялын дамытады.
Осылайша, балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы олардың жан-жақты дамуына ықпал ететін көп қырлы процесс болып табылады. Ол когнитивтік, әлеуметтік және эмоционалдық дағдыларды, сонымен қатар шығармашылық пен өзін-өзі көрсетуді қалыптастырады. Балалардың қоршаған ортамен белсенді әрекеттесуі үшін жағдай жасау ата-аналар мен мұғалімдердің маңызды міндеті болып табылады, ол сайып келгенде толыққанды және үйлесімді тұлғаны қалыптастыруға ықпал етеді.
Балалар әсіресе ұлдар жағы қызығы көлік түрлерін, яғни ұшақ, поезд, жеңіл,жүк машина және әртүрлі көліктер түрлерінің міндеттерін жақсы біледі.Балалар бос уақытында жүк машинасымен ойнағанды жақсы көреді.
Қоршаған орта мен тәрбие жұмыстарының түрлері:
Мектепке дейінгі кезеңде бала қоршаған ортаны танып біледі. Баланың табиғатты танып білуге деген қызығушылығын оята отырып, тәрбиеші оны табиғатпен таныстырып қана қоймай, оны түсінуге, өсімдіктер мен құстарды қамқорлауға, табиғаттың сұлулығын сезіне білуге үйретеді.
Қарапайым экологиялық түсініктерді меңгерту баланың қоршаған орта нысандарына танымдық қызығушылығын арттырумен тығыз байланысты болып табылады. Баланың танымдық дамуы ойын барысында, табиғи нысандар мен құбылыстарға бақылау жасау, заттарды қарап, зерттеу кезінде, табиғат пен табиғат күнтізбесіндегі ауа-райы жағдайына бақылау нәтижелерін айта білу, еңбек және басқа да әрекеттер барысында жүзеге асады.
Мектепке дейінгі балалық шақ кезеңінде баланың танымдық дамуы эмоционалдық қызығушылықпен қабылдайтын қарым-қатынастар арқылы қалыптасады. Әрбір жеке бала - қоршаған ортаны кішкентай зерттеуші. Бала белсенді әрекеттерге талпынады. Сондықтан да серуне арқылы бақылау мен зерттеу сияқты әдістер балаға неғұрлым жақын болып табылады.
Серуен: тәрбиешінің көмегімен атқарылатын іс-әрекет. Серуен барысында балалардың табиғатқа қызығушылықтарын арттыра отырып, бақылыу жұмыстарын өткізу.
Біріншіден, арнайы бағдарлама пайдалану оқу-тәрбие жұмысын жоспарлау кезінде жеңілдік туғызса, екіншіден,бақылауды жүргізуге қойылатын талаптар сақталады. Балалардың танымдық құзіреттілікті меңгеруі, бақылау нәтижесі тәрбиешінің қолданатын әдіс-тәсілдері мен бақылауды ұйымдастыруына тікелей байланысты болып келеді.
Баланың жан-жақты дамуы,оның қоршаған ортамен белсенді қарым-қатынасы негізінде қалыптасады. Бұл тұрғыда Сезіну-танып білу- жүзеге асыру - осы үш бағытта жұмысты ұйымдастыру қажет. Ол үшін тиімді әдіс-тәсілдерді таңдап алудың маңызы зор.
Табиғи нысанды қабылдау, зерттеу баланы шаршатпауы тиіс. Бала бақылауды жақсы көңіл-күймен бастап, сондай жақсы әсермен аяқталуы тиіс.
Бақылау барысында баланың зейінін шоғырландырып, назарын аудару. Серуен кезінде әр түрлі ойындар арқылы жаңа ойын технологияларын әдіс-тәсілдердін қолдану қажет. Серуен барысында тек бақылап қана қоймай, еңбек шараларын қатар жүргізіп отыру керек.Серуенде ағаштарды,гүлдер мен шөптерді ажыратуға,оларға қамқорлықпен қарауға көңіл аудару керек.
Еңбек барысында- ойын әрекеті арқылы балалардың қызығушылықтарын дамыту қажет. Бала серуен барысында (еңбек, бақылау, ойын) - әрекеттері арқылы, не үйренді, неге қызығушылықтарының артқанын сұрай отырып, қортынды жасау.
Бақылауға дайындық және оны ұйымдастыру.
Сонымен, аталған талаптарға сай бақылауды өткізу тәрбиешінің арнайы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.