Ерік - адамның ішкі қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін мақсатқа жетуге бағытталған, саналы түрде жүзеге асатын әрекет

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Қожа-Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті
Экология және химия кафедрасы
Жаратылыстану ғылымдары факультеті

БАЯНДАМА
Тақырыбы: Психологиядағы ерік түсінігін сипаттаңыз

Қабылдаған:Умбетова А.
Орындаған: Назар М.
Тобы: ЖГА-311

Түркістан-2024

ЖОСПАР
КІРІСПЕ
Ерік ұғымының жалпы сипаттамасы.
Ерік түсінігінің психологиядағы маңызы.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Еріктің психологиялық анықтамасы
Психологиядағы ерік түсінігі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Кіріспе

Ерік - адамның ішкі қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін мақсатқа жетуге бағытталған, саналы түрде жүзеге асатын әрекет. Ол адамды белгілі бір әрекетке итермелейтін күш болып табылады. Ерік түсінігі психологияда жеке тұлғаның маңызды қасиеттерінің бірі ретінде қарастырылады. Ерік арқылы адам өз іс-әрекеттерін басқарады, қиындықтарға төтеп береді және мақсатқа жету жолында кедергілерді жеңеді. Еріксіз адам өзінің іс-әрекеттерін бақылау мен басқару мүмкіндігінен айырылады, бұл оның өмірлік жолындағы жетістіктеріне кедергі келтіреді. Ерік -- адамның психикалық өміріндегі ең күрделі және көп қырлы ұғымдардың бірі. Ол адамның іс-әрекеттерін саналы түрде басқарып, белгілі бір мақсатқа жетуге бағытталған күш ретінде қарастырылады. Ерік адамның өміріндегі шешуші рөлді атқаратын, оның жүріс-тұрысын, әрекеттерін, сезімдерін, сондай-ақ ішкі мотивацияларын бағыттайтын қасиет. Бұл қасиетсіз адам өзінің әрекеттерін еркін басқара алмайды, сыртқы жағдайларға тәуелді болып қалады. Ерік адамның басқа адамдармен қарым-қатынасына, оның әлеуметтік мәртебесіне және жеке тұлғалық дамуына тікелей әсер етеді. Адам баласының өмір сүру жолында кездесетін кедергілер мен қиындықтар көбінесе ерік күші арқылы жеңіледі. Ерік дегеніміз -- адамның саналы түрде қиындықтарға қарсы тұрып, өз мақсаттарына жетуге бағытталған іс-әрекеттерінің жиынтығы. Мұндай әрекеттерді жүзеге асыру үшін адам өзінің ішкі күштерін жинақтап, ерік-жігерін шыңдауы қажет. Ерік адамға өз қалауын шектеп, жауапкершілікті сезіну арқылы шешім қабылдауға және әрекет етуге мүмкіндік береді. Ерік түсінігі психология ғылымында маңызды зерттеу нысанына айналды. Ғалымдар ерікті адам мінез-құлқын реттейтін ішкі күш, қажеттіліктер мен мақсаттарға жету үшін кедергілерді жеңуге қабілетті саналы әрекет ретінде анықтайды. Психология тарихында ерік туралы әртүрлі көзқарастар пайда болды, оның ішінде ерікті адамның саналы және бейсаналы күші ретінде қарастыру идеясы кең таралған. Ерік адамның күнделікті өміріндегі таңдаулары мен шешімдеріне тікелей әсер етеді, бұл оның болашақтағы жетістіктері мен өмірлік сапасын анықтайтын факторға айналады.
Психологияда ерік тек қана адамның сыртқы әрекеттерін емес, сонымен қатар ішкі жан дүниесін де реттейтін құбылыс ретінде қарастырылады. Адамның еркі ішкі қақтығыстарды жеңіп, өзіне қойылған мақсаттарға жетуге бағытталады. Мысалы, адамның әлсіздігіне қарамастан, ол өз еркі арқылы жаман әдеттерден арылып, жаңа дағдыларды қалыптастыра алады. Ерік адамның саналы түрде өз өмірін жақсартуға ұмтылуының бір көрінісі болып табылады. Еріктің табиғатын түсіну үшін оның негізгі компоненттерін талдау маңызды. Ерік мақсатқа жету жолындағы мотивтерді анықтап, сол мақсатқа жету үшін шешім қабылдау процесін қамтиды. Мұндай шешімдер адамды ішкі және сыртқы кедергілерді жеңуге итермелейді. Ерік әрекеттері адамның саналы түрде белгілі бір әрекеттерді жүзеге асыруына негізделеді. Мұнда адамның өзін-өзі бақылау қабілеті үлкен рөл атқарады. Өзіне сенімділік, тұрақтылық, шыдамдылық сияқты еріктік қасиеттер адамның күрделі мақсаттарға жетуіне көмектеседі. Ерікке қатысты тағы бір маңызды аспект -- оның физиологиялық негіздері. Адамның миы және жүйке жүйесі ерікті әрекеттерді басқаруда негізгі рөл атқарады. Ерік әрекеттері көбінесе ми қабығында жүзеге асырылады, онда адамның саналы әрекеттері реттеледі. Сонымен қатар, ерік әрекеттеріне гормондар мен физиологиялық күй де әсер етеді. Мысалы, стресс жағдайында адамның ерік күші төмендеуі мүмкін, бұл оның әрекеттерінің нәтижесіне кері әсерін тигізеді. Ерік адамның тұлғалық дамуында шешуші рөл атқарады. Ол адамға өзін-өзі тәрбиелеуге, өзіндік мақсаттарды қоюға және оларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бала кезінен бастап, адам ерікті әрекеттерді жүзеге асыра отырып, өзінің мінезін қалыптастырады. Ата-ана тәрбиесі мен қоршаған ортаның ықпалы баланың ерік сапаларын дамытуға әсер етеді. Тәрбиелеу процесінде баланың ішкі тәртібі мен ерік-жігерін қалыптастыру маңызды. Ерік тәрбиесі адамның ерте жастан бастап, күрделі міндеттерді орындауға және қиындықтарды жеңуге бейімделуіне көмектеседі. Еріктің дамуы адамның тұлғалық ерекшеліктеріне, оның өмірлік тәжірибесіне және әлеуметтік ортасына байланысты. Адамның ерікті әрекеттері өмірлік жағдайларға байланысты қалыптасып, дамиды. Ерік күші адамның жеке тұлғалық сапаларын дамытуда және өзіндік шешімдер қабылдауда маңызды рөл атқарады. Мысалы, күрделі таңдау жасағанда, адам ерік күшін пайдаланып, ұзақ уақыт бойы шешімін күткен мақсаттарды жүзеге асыра алады.
Ерік адамның эмоционалдық жағдайымен де тығыз байланысты. Эмоциялар адамның ерікті әрекеттеріне әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Позитивті эмоциялар адамның ерік күшін арттырып, оған кедергілерді жеңуге көмектеседі. Ал жағымсыз эмоциялар керісінше, адамның ерік күшін әлсіретіп, оның шешім қабылдау процесіне кедергі келтіруі мүмкін. Стресс жағдайында адамның ерік күші сыналады. Ерік күші мықты адам өмірлік қиындықтарға төтеп беріп, жағдайды бақылауда ұстай алады. Психология ғылымында ерік мәселесі туралы түрлі теориялар қалыптасқан. Зигмунд Фрейдтің психоаналитикалық теориясында ерік адамның бейсаналық қажеттіліктерімен байланысты деп саналады. Фрейд ерікті адамның психикалық әлемінің бір бөлігі ретінде қарастырып, оны адамның саналы және бейсаналы әрекеттерінің арасындағы байланыс деп түсіндірген. Сонымен қатар, когнитивті психология саласында ерік адамның саналы ойлау процесімен тығыз байланысты болып табылады. Вильгельм Вундт сияқты ғалымдар ерікті адамның танымдық процестерінің бір бөлігі ретінде зерттеген.
Ерік адамның әлеуметтік өмірінде де маңызды рөл атқарады. Қоғамда өзін-өзі бақылап, өзіндік пікірін қалыптастыратын, мақсаттарына жетуге қабілетті адамдарға жоғары баға беріледі. Ерік күші адамға өз өмірін басқаруға және қоғамдағы орнын анықтауға көмектеседі. Өз өмірін өз қолына алу үшін адам ерік күшін пайдаланып, кедергілерді жеңуге және мақсаттарға жетуге ұмтылады. Осылайша, ерік адамның әлеуметтік және психологиялық өмірінде шешуші рөл атқарады. Қорытындылай келе, ерік адамның психологиялық әлемінде күрделі және көп қырлы құбылыс болып табылады. Ол адамның саналы және бейсаналы әрекеттерін басқарып, мақсаттарға жетуге бағытталған күш ретінде қарастырылады. Ерік адамның тұлғалық дамуына, әлеуметтік қарым-қатынасына және өмірлік жетістіктеріне тікелей әсер етеді. Психологияда ерік туралы зерттеулер адамның ішкі әлемін тереңірек түсінуге және оның іс-әрекеттерін басқаруға көмектеседі.

Еріктің психологиялық анықтамасы

Психологияда ерік - адамның саналы әрекеттерін реттейтін психикалық процесс ретінде қарастырылады. Ол адамның белгілі бір мақсатқа жетуге бағытталған, ішкі және сыртқы кедергілерді жеңуге бағытталған іс-әрекеттерінің негізі болып табылады. Ерік адамның әрекеттері мен қылықтарын саналы түрде басқаруға мүмкіндік береді. Яғни, адам ерік күші арқылы мақсаттарын жүзеге асырып, өміріндегі қажеттіліктерін қанағаттандырады.
Еріктің үш негізгі компоненті бар: мотивтер, мақсаттар және шешім қабылдау процесі.
Мотивтер - адамның әрекеттерін қозғайтын ішкі немесе сыртқы факторлар. Мотивтер адамның қажеттіліктеріне негізделеді және ерік әрекеттерінің бастауы болып табылады.
Мақсаттар - бұл адамның мотивтері арқылы анықталған, жетуге ұмтылатын нәтиже. Мақсат ерікті іс-әрекетті бағыттайды.
Шешім қабылдау - адамның әртүрлі әрекеттер арасынан таңдау жасап, сол әрекетті орындауға бағытталған қадам. Шешім қабылдау кезінде адам өз әрекеттерінің салдарын ойлайды және мақсатқа жету жолын анықтайды.
Еріктің физиологиялық аспектілері ми және жүйке жүйесінің қызметімен тығыз байланысты. Адамның ерікті әрекеттері орталық жүйке жүйесінің жұмысына негізделеді. Ерік әрекеттері көбінесе ми қабығында жүзеге асырылады, себебі ми адамның саналы әрекеттерін реттейді. Сонымен қатар, ерік әрекеттері гормондық жүйе мен физиологиялық күйге де тәуелді. Мысалы, стресс немесе шаршау жағдайында адамның еркі әлсіреуі мүмкін.
Психологияда еріктің бірнеше түрлері қарастырылады. Олар:
Саналы ерік - адамның толықтай ойлап, шешім қабылдап жасайтын әрекеттері. Мұнда адам әрекеттің мәні мен маңызын түсінеді.
Бейсаналы ерік - бұл автоматты түрде, сана бақылауынсыз жүзеге асатын әрекеттер. Мұндай ерік түрлері көбінесе инстинкттер мен дағдыларға негізделеді.
Ерік адамның өмір жолында қалыптасатын қасиет. Бала кезінен бастап, адам ерікті дамытып, оны бақылап үйренеді. Мәселен, кішкентай бала өзінің алғашқы әрекеттерін ерік күші арқылы жүзеге асырады: жүріп үйрену, сөйлеу, өздігінен әрекет ету сияқты. Бала дамып, жетілген сайын оның еркі күшейіп, күрделі әрекеттерді орындауға қабілетті болады. Ерік тәрбиесінде қоршаған орта, ата-ананың тәрбиесі және қоғамның ықпалы маңызды рөл атқарады.
Ерік пен эмоциялар тығыз байланысты. Эмоциялар адамның ерікті әрекеттеріне әсер етеді. Мысалы, позитивті эмоциялар адамның ерік күшін арттырып, оны мақсатқа жетуге итермелейді. Керісінше, жағымсыз эмоциялар адамның ерік күшін әлсіретіп, әрекеттерін тежеуі мүмкін. Стресс, үрей және қорқыныш жағдайында ерік күші сыналады, алайда күшті ерікпен адам қиындықтарды жеңе алады.
Психологиядағы ерік туралы теориялар әртүрлі. Мысалы, Зигмунд Фрейдтің психоаналитикалық теориясында ерік бейсаналық күштермен тығыз байланысты деп саналады. Фрейд ерікті адамның бейсаналы қажеттіліктерін реттейтін механизм ретінде қарастырады.
Вильгельм Вундт болса, ерікті адамның танымдық процестерінің бір бөлігі ретінде қарастырған. Ол ерік әрекеттерінің саналы түрде жүзеге асатынын және адамның өзін-өзі басқаруға қабілеттілігін зерттеген.
Ерік - адамның саналы түрде жүзеге асыратын психикалық процесі және оның мақсатқа бағытталған әрекеттерінің негізі. Психологияда ерік адамның мінез-құлық әрекеттерін реттейтін, белгілі бір мақсатқа жету үшін кедергілерді жеңуге бағытталған ішкі күші ретінде қарастырылады. Бұл түсінік көптеген зерттеулердің және психологиялық теориялардың маңызды бөлігі болып табылады. Ерік арқылы адам сыртқы және ішкі қиындықтарға қарсы тұрып, өзіне қажет нәрсеге жетуге ұмтылады. Ерік психологияда тұлғаның ішкі күш-қуатының жиынтығы ретінде қарастырылады. Бұл күш адамның өз мақсаттарын жүзеге асыруға мүмкіндік береді және оның сыртқы немесе ішкі кедергілерге қарсы әрекет ету қабілетін анықтайды. Адам өз еркі арқылы саналы түрде шешім қабылдап, осы шешімдерді жүзеге асырады. Мұндай әрекеттер мотивациямен және тұлғаның қажеттіліктерімен тығыз байланысты. Ерік пен сана бір-бірімен тығыз байланыста болады. Ерікті әрекеттер адамның саналы таңдауы мен мақсаттарына негізделеді. Саналы түрде жүзеге асатын әрекеттер адамның ерік күші арқылы реттеледі және осы арқылы ол кедергілерді жеңуге ұмтылады. Сонымен қатар, ерік сананың көмегімен адамның басқа психикалық процестерін, соның ішінде эмоциялар мен ойлау әрекеттерін реттеуге мүмкіндік береді. Кедергілер мен қиындықтарды жеңу қабілеті: Еріктің басты функцияларының бірі - адамның ішкі және сыртқы кедергілерге қарсы әрекет ету қабілеті. Мұнда адамның табандылығы мен төзімділігі маңызды рөл атқарады. Күрделі жағдайларда ерік күші адамның мақсатқа жету үшін қажетті ресурстарын жинақтап, оларды қолдануға көмектеседі.
Еріктің физиологиялық негіздері
Ерікті әрекеттер адамның физиологиялық процестерімен де тығыз байланысты. Ерік көбінесе орталық жүйке жүйесінің және мидың белсенділігімен басқарылады. Ми қабығы саналы әрекеттерді реттейтін негізгі орган болып табылады, сол себепті адамның ерікті әрекеттері ми қызметіне тікелей тәуелді. Ерік күші адамның жүйке жүйесі арқылы жүзеге асатын процестермен анықталады. Стресс жағдайында немесе адам шаршағанда оның ерік күші төмендеуі мүмкін, себебі жүйке жүйесінің мүмкіндіктері шектеулі болады.
Сонымен қатар, ерік әрекеттеріне гормондар да әсер етеді. Адамның физикалық жағдайы мен оның психикалық күштері гормондық теңгерімге байланысты. Мысалы, стресс гормондары ерік күшімен байланысты процестерге әсер етіп, адамның шешім қабылдау қабілетін әлсіретуі мүмкін. Ерік адам өмірінің әр кезеңінде дамиды және тұлғаның маңызды сапаларының бірі ретінде қалыптасады. Ерік дамуы бала кезінен басталып, адам өскен сайын күрделі мінез-құлықтарға қарай кеңейеді. Баланың алғашқы өмірлік әрекеттері оның ерік күшін дамытуға негізделеді: ол өз бетімен әрекет етуге, өз шешімдерін қабылдауға үйренеді. Осы процестер барысында бала саналы түрде әрекет етуді үйренеді, оның еріктік қасиеттері қалыптасады.
Ерік тәрбиесі балалық шақтан бастап маңызды орын алады. Ата-ананың тәрбиесі, әлеуметтік орта, мектептегі оқу процесі баланың еріктік сапаларына әсер етеді. Ерік тәрбиесі адамның өзін-өзі бақылап, ішкі тәртібін қалыптастыруға көмектеседі. Өзіне сенімділік, тұрақтылық және шыдамдылық сияқты еріктік қасиеттер адамды қиындықтарды жеңуге және күрделі міндеттерді шешуге бағыттайды.
Ерік пен эмоциялар тығыз байланысты психикалық процестер. Эмоциялар адамның ерік күші мен шешім қабылдауына әсер етеді. Позитивті эмоциялар адамды ынталандырып, оның ерік күшін арттырады. Мысалы, қуаныш, қанағат сезімі немесе мотивация адамның ерік күшін нығайтады. Керісінше, жағымсыз эмоциялар ерік күшін әлсіретуі мүмкін. Мысалы, қорқыныш, үрей немесе стресс адамның ерік күшімен қабылданатын шешімдерге кедергі келтіріп, оның әрекеттерін тежеуі мүмкін. Ерік адамның эмоционалдық тұрақтылығымен де байланысты. Эмоционалдық тұрақтылық жоғары адам күрделі жағдайларда өз ерік күшін сақтай отырып, қиындықтарды жеңе алады. Мысалы, стресс жағдайында ерік күші мықты адамдар өздерін ұстап, салмақты шешімдер қабылдай алады. Психологияда ерік туралы әртүрлі теориялар бар. Зигмунд Фрейдтің психоаналитикалық теориясы ерікті бейсаналық күштермен байланыстырды. Фрейд ерікті адамның бейсаналы қажеттіліктерін реттейтін психикалық механизм ретінде қарастырды. Ол адамның ішкі жан дүниесінің қақтығыстары мен бейсаналық мотивтері ерік әрекеттеріне әсер ететінін айтты.
Вильгельм Вундт болса, ерікті адамның танымдық процестерінің маңызды бөлігі ретінде қарастырды. Ол адамның саналы ойлау қабілеті ерік күші арқылы жүзеге асатынын зерттеді. Сонымен қатар, когнитивті психологияда ерік адамның шешім қабылдау, ойлау және талдау процестерімен тығыз байланысты екені қарастырылды.
Ерік - адам психологиясының күрделі және маңызды компоненті. Ол адамның саналы әрекеттерін реттеп, мақсаттарға жетуге көмектеседі. Ерік күші арқылы адам кедергілерді жеңіп, өмірдегі қиындықтарға төтеп бере алады. Ерік адамның ішкі жан дүниесін басқаруға, өзін-өзі тәрбиелеуге және қоғамда өз орнын табуға көмектеседі. Ерік адамның жеке тұлғалық қасиеттерінің бірі ретінде оның өміріндегі жетістіктеріне тікелей әсер етеді.
Психологияның өзіндік гуманитарлық, адамзаттық ерекшелік мәселелеріне жалпы қызығушылықтың тууына байланысты соңғы жылдары ерік меселесіне де ерекше көңіл бөлу байқалады. Бір кезде, ХVІII-ХІХ ға- сырлардың өзінде бұл проблема психологиялық зерттеулерде ең негізгі мәселелердің бірі болды. XX ғасырдың бас кезінде жалпы тоқырауға байланысты психология ғылымында ерік мәселесі кейінгі орынға ығыстырылады. Ол көптеген проблемалардың ішінде ең қиын жағдайды басынан кешірді, оны жаңа әдіснамалық негізде қарастыру және шешу қажет болды. Оны толықтай жоққа шығару, оның жағымды жақтарын ескермеу мүмкін емес еді, себебі ерік адам өмірінде орны ерекше атқаратын психикалық құбылыстардың қатарына жататындығын дәлелдей берудің қажеті болмас.
Осы себепке байланысты XX ғасырдың басында және содан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.