Мейірбике ісі ғылымның дамуы төмен деңгейде

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Профилактикалық жұмыстарды ұйымдастыру мен жүргізудегі стационарлық мейіргердің рөлі тақырыбында
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

МАЗМҰНЫ

Нормативтік сілтемелер
3

Анықтамалар
4

Белгілер мен қысқартулар
5

Кіріспе
6
1.1
Мейіргерлік іс және оның дамуы
8
1.2

8
1.3

15
2
Негізгі бөлім
17
2.1

17
2.2
2.3

20
27
3
Қорытынды
30

Қорытынды
33

Тәжірибелік ұсыныстар
35

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
36

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Берілген дипломдық жұмыста келесі негізгі нормативті құжаттық сілтемелер қолданылды:
ҚР-да педиатриялық көмек көрсету стандартын бекіту туралы бұйрығы 29 желтоқсан 2017 ж. № 1027.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған "Денсаулық" мемлекеттік бағдарламасын бекіту және "Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығы. ҚР Әділет министрлігі.

АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыста қолданылған негізгі анықтамалар:
Қарқынды терапия (интенсивті терапия) - адам ағзасының өмірлік маңызды қызметтері бұзылыстарының (тыныс алу, қан айналым, зат алмасу) алдын алу және қалпына келтіруге бағытталған емдік іс-шаралар кешені.
Өмір сапасы - аурудың ықпалын, науқастың психо-эмоционалдық жағдайына деген емделуі, оның әлеуметтік статусы мен экономикалық жағдайын салыстырмалы түрде анықтау.

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ДДҰ - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ЕПҰ- Емдік профилактикалық ұйым
ҚРДСМ - Қазақстан Республикасының Денсаулық Сақтау Министрлігі
МК - Мейіргерлік күтім
МҚ- Медициналық қызметкер
ОЖЖ - Орталық жүйке жүйесі
ӨС - Өмір сапасы
UNICEF - ДДСҰ және БҰҰ-ның Балалар қоры

І. КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі. Профилактика дегеніміз - бұл проблема немесе құбылыс пайда болғанға дейін оларды болдырмауға бағытталған шаралар жиынтығы немесе бір мәселеге қатысты әр түрлі қауіп факторларының алдын алу.
Медициналық профилактика біздің елімізде мемлекеттік деңгейде кең таралған. Бұл білім саласында олар үш түрге бөлінеді:
1. Алғашқы профилактика. Бұл аурудың себептерін анықтауға және оларды жоюға бағытталған шаралар жүйесі. Бұл әдістердің негізгі мақсаты: ағзаның жағымсыз факторлардың әсеріне қарсы тұру күштерін белсендіру.
2. Екіншілік профилактика. Бұл қазірдің өзінде қорғаныс сипатындағы шаралар жиынтығы: рецидивтерді анықтау және алдын-алу, патологиялық үрдістің алға басуы және т.б.
3. Үшіншілік профилактика. Бұл қайталама профилактиканың элементі, ол әрқашан жеке элемент ретінде бөлінбейді. Бұл толыққанды өмір сүру қабілетінен айрылған науқастарды, мүгедектерді оңалту болуы мүмкін.
Медицина қызметкерлері жақсы көңіл-күй мен науқасты күлімсіреп қолдауға дайын болу қажет.
Мейіргер әрдайым ұқыпты, жиналған болуы керек. Оған рецептерді, диагноздарды, тестілерді, дәрі-дәрмектерді араластыруға тыйым салынады. Кейде адамның денсаулығы, тіпті өмірі де осыған байланысты.
Мейіргер ісіндегі ең өзекті мәселе - инъекциядан кейінгі асқынулар.
Инфекция көзі кез-келген медициналық құрал болуы, бұл асқынуға әкелуі мүмкін. Бұл мәселе өзекті болып табылады және инъекциядан кейінгі асқынулардың негізгі себептерін анықтай отырып, оларды жүйелеу, алдын-алу, емдеу және дәрігерлердің әр инъекцияға қажеттілігін негіздей отырып, осы мәселені шешудің жаңа тәсілдерін іздеуге мәжбүр етеді.
Мақсаты. Инъекциядан кейінгі асқынулардың алдын алуда мейіргердің рөлін зерттеу.
Міндеті:
1. Инъекциядан кейінгі асқынулардың пайда болу себептерін, алдын-алудың негізгі бағыттары мен ұйымдастырылуын зерттеу.
2. Инъекциядан кейінгі асқынулардың алдын алудағы мейіргердің рөлін айқындау.
3. Инъекциядан кейінгі негізгі асқынулардың алдын алу жүйесін зерттеп, мейіргерлер үшін тәжірибелік ұсыныстарды әзірлеу.
Зерттеудің материалдары мен әдістері.
Зерттеу жұмыстары Шымкент қаласындағы Облыстық клиникалық орталық базасындағы Терапия бөлімшесінде 03.10.2019-15.11.2021 жылдар аралығында жүргізілді. Зерттеуде 128 жаңа туған нәресте клиникалық бақылауға алынды.
Қорғауға ұсынылатын негізгі қағидалар:
1. Инъекциядан кейінгі асқынулардың пайда болу себептерін, алдын-алудың негізгі бағыттары мен ұйымдастырылуын зерттеу.
2. Инъекциядан кейінгі асқынулардың алдын алудағы мейіргердің рөлін айқындау.
3. Инъекциядан кейінгі негізгі асқынулардың алдын алу жүйесін зерттеп, мейіргерлер үшін тәжірибелік ұсыныстарды әзірлеу.
Жұмыстың теориялық және тәжірбиелік маңызы.
Клиникалық тәжірибеде тума ақаулары бар нәрестелерге бағытталған мейіргерлік күтім әдістері мен нәрестелерге бағытталған күтім ерекшеліктері ұсынылған. Тума ақаулары бар нәрестелерге мейіргерлік күтім сырқатнамасымен жұмыс жасау мейіргерлік күтім сапасын арттырады және жұмыс деңгейін жақсартады.
Жұмыс нәтижесін жүзеге асыру. Шымкент қаласындағы Облыстық клиникалық орталық базасындағы Терапия бөлімшесі.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Дипломдық жұмыс 40 бет, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды, тұжырымдар, тәжірибелік ұсыныстар,қолданылған әдебиеттер тізімдерінен тұрады. Жұмыста 2 кесте, 8 сурет қөрсетілген. Қолданылған әдебиет 78 тізімнен тұрады.

КІРІСПЕ
1.1 Мейіргерлік іс және оның дамуы

Мейіргерлік істің тарихын зерттеу түрлі кезеңдерден тұрады. Бірінші кезең - 1859 жылы ағылшын мейірбикесі Флоренс Найтингейл жасаған зерттеулер. Бұл зерттеулерде адам денсаулығына қоршаған ортаның әсерлері келтірілген. Флоренс Найтингейл адам табиғатын ауру адамды күту тәжірибесіне сүйене отырып жан - жақты зерттеу арқылы методикалық әдістерді жетілдірді:
үй шаруасындағы әйелдердің балаларына және сырқаттанған отбасы мүшелеріне қарау;
осы жұмыстарды теориялық және ғылыми принциптерге байланыстыра отырып кәсіби деңгейге шығару.
Жоғарыда көрсетілген жағдайларға байланысты Ф.Найтингейл таза ауаға, тыныштыққа және дұрыс тамақтануға үлкен мән бере отырып, мейірбикелік іске сипаттама берді [8].
Ф.Найтингейл бүкіл әлемдегі мейірбикелік кәсіптің негізін қалаушы болып саналады. XIX ғасырдың өзінде ол былай деді: Мейірбике ісі - бұл өнер. Мейірбике үш деңгейлі біліктілікке ие болуы тиіс: ғылыми - ауруды түсіну үшін, мейірімді - науқасты түсіну үшін, техникалық - науқастарға күтім жасай алу үшін [9].
Мейірбикенің алдына қойған мақсаты Ф.Найтингейлдің ойы бойынша, науқастарға табиғаттың өз емдік қасиетін көрсете алатындай жағдай жасау керек. Ф. Найтингейл мейірбикелік істі екі бағытта қарастырды:
Науқастарды күту, науқасқа өз ауруын жеңу үшін көмек көрсету.
Дені сау адамдарға күтім жасау, ол дегеніміз адамдардың жалпы жағдайын қолдау.
Ф. Найтингейлдің айтуы бойынша мейірбикелік іс кәсіби тұрғыда дәрігерлерден айырмашылығы бар және арнайы дайындықтан өтуді қажет ететін үрдіс. Тарихта бірінші рет Ф. Найтингейл мейірбикелік істің өзекті мәселелерін шешу үшін ғылыми әдістерді қолданды. Европада және Америкада құрылған мейірбикелік істің бірінші модельдері жеке және жоғары санатты болып есептеледі. Бұл ұйымдарда мейірбикелік оқытуды мейірбикелердің өздері жүргізді.
Мейірбикенің кәсіби деңгейі - науқастың жеке өмірін сыйлау және олар туралы құпияны сақтауын көрсетеді. Осы жағдайларға байланысты мейірбикелік қызметтің сапасын жетілдіру жолға қойыла бастады [10].
Қазіргі кезде мейірбике ісі денсаулық сақтау жүйесінде функционалды міндеттерді жүзеге асыратын жеке бөлігі ретінде қарастырылады. Мысалы, медициналық көмек көрсету сапасының жүйесі жақсы дамыған елдерде созылмалы аурулары бар науқастарды динамикалық бақылауда ұстау мейірбикелік көмек арқылы жүзеге асырылады.
Көптеген Европалық елдерде мейірбикелер денсаулық сақтау жүйесінің негізгі звеносы ретінде қарастырылады. Онымен қоса, мейірбикелер науқастарға жоғары дәрежелі медициналық көмек көрсетеді, мысалы, қант диабеті, бронх демікпесі, жүрек жетіспеушіліктері бар науқастарды бақылаумен қамтамасыз етеді.
Швед медициналық орталығында науқасты бірінші мейірбике қарайды, содан соң дәрігерге жіберуін қамтамасыз етеді. Финляндияда науқастардың 80% - ы мейірбикелік қараудан өтеді, қалған 20% - ы дәрігер бақылауына жүгінеді. Скандинавия елінде де денсаулық сақтауды бақылау мейірбикенің қолында болып табылады. Ал Нидерландияда дәрігердің жұмыс уақыты аяқталғанда науқастарға белгілі бір критерий негізінде мейірбикелер көмек көрсетеді. Өз жұмысында мейірбикелер клиникалық протоколдармен жұмыс жасайды, қажет болған жағдайда өзгерістер енгізіп отырады.
АҚШ және Германия елдерінде науқастың жағдайына байланысты құрылымдық бағдарламасы негізінде жүзеге асады. Мейірбикелер көп жағдайларда науқастарды тексеруден өткізіп, қажет болған кезде ғана дәрігерге жібереді, онымен қоса, ереже бойынша жалпы тәжірибелік дәрігер науқастың үйіне бармайды, оның орнын мейірбике басады.
Медициналық көмек дамыған елдерде мейірбике жұмысының негізі 75% құрайды, ал 25% дәрігерлер жұмысын құрап отыр [11].
Қазақстандағы мейірбике ісі ғылыми негізде жеке дисциплина ретінде емес, дәстүрлерге негізделген медицинаның қосалқы бөлігі ретінде дамып келеді [12]. Кадрлық дисбаланс өзара байланысты теріс процестермен бірге жүреді: денсаулық сақтау саласында білікті мейірбике қызметкерлері жүргізетін медициналық қызметтердің үлесін арттыру; негізгі қызметі дәрігерлердің медициналық тағайындауларын жүзеге асырумен шектелетін мейірбике қызметкерлерінің рөлін төмендету [13,14,15,16].
Қазақстанда мейірбике ісін дамытудың өзектілігі: медициналық - демографиялық процестердің өзгеруі, оның ішінде: аурушаңдық деңгейі мен құрылымы, денсаулық сақтау саласындағы кадрлық құрылымның теңсіздігі; медициналық көмектің тиімділігі мен сапасын арттыру қажеттілігі; медициналық - әлеуметтік көмектің неғұрлым үнемді және тиімді түрлерін қолдану; медициналық қызмет көрсетудің дәстүрлі және жаңа түрлеріне халық сұранысының артуы [17,18,19].
ҚР президентінің Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстан - 2050 Стратегиясы мемлекеттің жаңа саяси бағытын береді, онда негізгі басымдықтардың бірі сапалы және қолжетімді медициналық қызметтермен қамтамасыз ету болып табылады. Нарықтық экономикадағы медициналық қызметтерді көрсету жүйесін жетілдіру мейірбикелік қызметке қойылатын талаптардың артуына әкеледі [20].
Қазақстанда арнайы педагогикалық дайындықтан өткен жоғары білімді мейірбике ісінің мамандары жоқтың қасы. Сондықтан мейірбикелерді оқытуға дәрігерлік білімі бар медицина қызметкерлері шақыртылады, ал бүкіл әлемде мейірбикелерді арнайы кәсіби - педагогикалық дайындықтан өткен жоғары білімді мейірбикелер дайындайды.
Мейірбике ісі барлық жастағы адамдарға, отбасыларға, науқастарға немесе сау адамдарға және барлық жағдайларда (дербес мейірбикелердің халықаралық кеңесі, 2009) дербес және бірлескен медициналық көмек көрсетуді қамтиды.
Қазақстанда жоғары білімді мейірбикелерді оқытуды алғаш рет жоғары білімді мейірбикелерді дайындау Ұлттық стандарттарына сәйкес, 1999 жылы Эмили медициналық орталығы іске қосты.
Еңбек нарығындағы мейірбикелерге деген сұраныс дүние жүзінде үнемі жоғары деңгейде қалып отыр. Мәселе, сапалы және қол жетімді медициналық қызметтерді ұсыну үшін қанша мейірбике болуы керектігінде емес, мәселе олардың қандай болуы керектігінде. Осындай күрделі міндеттерді шешу үшін денсаулық сақтау саласы және мейірбикелерді дайындайтын білім беру мекемелері бірге күш біріктірулері қажет. Бүгінде денсаулық сақтау саласы жалпы еңбек нарығында әлеуметтік және кәсіби белсенділікке ие, ұтқырлық пен бәсекеге қабілеттілігі бар шығармашыл ойлай алатын мейірбикелерге мұқтаж.
Қазіргі уақытта ғылыми көзқарас пен дәлелді практикаға негізделген мейірбике ісінің заманауи теориялары мейірбикені мейірбике шешімдерін дәрігерге тәуелсіз қабылдайтын, дәлелді мейірбике күтімін, оны мейірбике құжаттамасында көрсетіп, жоспарлайтын және жүзеге асыратын дәрігердің тең әріптесі ретіндегі мейірбике [21,22,23].
Дәрігерлердің көмекшісі ретінде мейірбикенің дәстүрлі рөлі біртіндеп өзгеріп келеді және денсаулық сақтауды реформалау саясатында қажеттілердің бірі болып табылады [24].
Денсаулық сақтау жүйесіндегі реформалау үдерісі мен науқастарға көрсетілетін медициналық көмектің жаңа түрлерін енгізу мейірбикелік қызметкерге жоғары біліктілікті, терең білім мен икемділікті, белгілі коммуникативтік дағдыларды, сонымен қатар қажетті кезде ұйымдастырушы және жауапты орындаушы ретінде, техникалық тұрғыда күрделі медициналық аппараттармен жеңіл жұмыс жасай білуді, жоғары мәдени дәрежеде және әрдайым шығармашылық ізденісте болуды талап етеді [25].
Қазақстанның Болон процесіне енуі білімді, кәсіптік стандарттарды, біліктілік пен лауазымдық ұстанымдарды Еуропалық директиваларға, оның ішінде мейірбике ісі бойынша да сәйкестікке келтіру қажеттілігін ұсынады. Мейірбике көмегі денсаулық сақтау жүйесінде бүгіндері кәсіптік қызметтің жеке саласы болып табылуда [26,27].
Қазақстан үшін мейірбике ісі жүйесінің дамуы барлық деңгейдегі білім беруді, халықаралық стандарттар деңгейінде білім сапасын бақылауды, жоғары оқу орнының тәжірибесіне мейірбике ісі мамандарын білім деңгейіне сәйкес, әртүрлі қызмет салаларын енгізуді білдіреді. Кəсіби білім беруде уақыт пен қоғамның саналы түрде қажетті жəне негізделген құзыреттілік тәсілін жүзеге асыру, іргелі теориялық - əдістемелік дайындық пен іс жүзінде орындауды талап етеді [28,29,30,31]. Оқытудың нәтижелері жүйе сипатына байланысты білім беру бағдарламаларының мақсаттарын еңбек нарығының талаптарымен біріктіретін механизмді білдіреді [32].
Мейірбике ісінің Қазақстанда дамуының маңызы көптеген факторлармен анықталады, соның ішінде маңыздылары, медициналық көмектің сапасын арттыру қажеттілігі және денсаулық сақтауға бөлінетін мүмкіншіліктерді нәтижелі пайдалану:
медициналық қызметке халық сұранысын арттыру;
медициналық - демографиялық өзгерістер;
аурушаңдық деңгейі мен құрамын өзгерту;
мамандандырылған менициналық көмектің үнемді және нәтижелі түрлерін қолдану және олардың пайда болуы;
денсаулық сақтаудың кадрлық құрылымының дисбалансы [33].
ҚР мейірбике ісін дамытуда орта және жоғары білімді медициналық кадрларды қайта даярлаудан өткізу арқылы көп жүйелі құрылымды жүзеге асыра бастады. Мейірбике ісіне жаңа өзгертілімдердің енгізілуі ғылыми тұрғыдан қарастырғанда мейірбикелердің әлеуметтік, экономикалық, материалдық жағдайын көтеруге өз үлесін қосады.
Мейірбикелік істің дамуы үшін:
мейірбикелердің білімін жоғарылату;
мейірбикелік жаңа технологияларды енгізу;
мейірбике ісі бойынша реформаның енгізілуі;
мейірбикелік статусты көтеру;
мейірбике ісі бойынша кәсіби имиджді көтеру;
әлеуметтік - экономикалық жағдайды жақсарту;
алғашқы көмек көрсетудің халықаралық стандарттық жүйеде болуы;
материалдық жағдайды жақсарту қажет [34].
Осы мақсатты номенклатура бойынша мейірбикеге орта медициналық қызметкер ретінде қарамай, оның орнына мейірбикені маман ретінде қарастыру және олардың білім дәрежелеріне байланысты маман иесі атануы реформалауда жүзеге асырылады. Қазірге кезде медицина саласында мейірбике маман ретінде қалыптасқан және өздеріне тән функциялық міндеттерін атқара отырып, әлеуметтік дәрежесінде қалыптасады. Мейірбикенің осы әлеуметтік статусының маңыздылығы тікелей портретті қалыптастыруға алып келеді.
Денсаулық сақтау саласында мейірбикелердің рөлі мен құзыреттерін қалыптастырудағы кедергілер:
Әлемде мейірбике ісінің заманауи дамуы деңгейінің жоғарылағаны сонша, мейірбикелер, әсіресе, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімдерді алған, қазір Қазақстанда дәрігерлер тарапынан жүзеге асырылатын қызметтердің бір бөлігін өздеріне алуда. Емдеу үрдісінде мейірбикелердің рөлін бағаламау, күрделі кәсіби дайындықты қажет етпейтін техникалық жұмыстарды орындау мейірбике ісі деңгейін айтарлықтай төмендетеді. Бұл мейірбикелік, сонымен бірге дәрігерлік мамандықтарының да әлеуетін толық пайдалануға мүмкіндік бермейді.
Медициналық ұйымдардың ұйымдық құрылымында мейірбике - мейірбике ісі тұжырымдамасын білмейтін дәрігерге бағынады (бас мейірбике бас дәрігерге, аға мейірбикелер дәрігерлерге - бөлім меңгерушілеріне).
Медициналық қызметкерлердің атқаратын жұмыстары номенклатурасында жоғары медициналық білімі бар клиникалық мейірбикелердің қызметтік лауазымдарының құрылымдары қарастырылмаған: олар мейірбике ісі бойынша клиникалық шешімдерді өз бетімен қабылдауға және құжаттарды толтыру өкілеттігі мен жауапкершілігіне ие емес; халықаралық тәжірибеде қабылданғандай, жоғары білімі бар мейірбикелердің тіркелімі де жоқ.
Мейірбике ісі мамандарын оқытушыларының көбі мейірбикелер емес, дәрігерлер. Барлық медицина колледждеріндегі және жоғары оқу орындарындағы мұғалімдердің тек 4% - ы мейірбике ісі бойынша дипломға ие, ал халықаралық тәжірибеде бакалавр деңгейі бар мейірбикелер ғана мейірбике ісінің мұғалімдері бола алады.
Клиникалық базаларды тәлімгер (жетекші) басшылығымен жүргізілетін клиникалық тәжірибе үлесі 10% - дан аспайды, ал халықаралық талаптарға сәйкес клиникалық тәжірибе бүкіл білім беру бағдарламасының кемінде 50% - ын құрауы керек.
Мейірбике ісі ғылымның дамуы төмен деңгейде. Мейірбике ісі бойынша зерттеулер жүргізетін ғылыми - техникалық бағдарламалар жоқ, 1996 жылдан бастап 2012 жылға дейінгі кезеңде мейірбике ісі бойынша Қазақстандық Scopus деректер базасының журналдарында тек 2 жұмыс жарияланды.
Нақты жағдайдағы мейірбикелік тәжірибе, мейірбикелік манипуляциялар бойынша зерттеу үрдістерінің стандарттары, ұсыныстарды әзірлеу мен сараптау стандарттары дәлелдерге негізделмейді және ғылыми негізі жоқ. Дәлелдемелерге негізделген мейірбикелік бағыттағы басшылар, сондай - ақ, дәлелдерге негізделген мейірбикелік тәжірибені әзірлеу және енгізу саласындағы құзыретті мамандар жоқ.
Жоғары оқу орнынан кейінгі және үздіксіз білім берудің ғылыми зерттеу траекторияларының дамымауы; мейірбике ісі саласындағы зерттеулердің, дәлелді мейірбикелік тәжірибелердің, қолданбалы мейірбикелік зерттеулерге негізделген мейірбикелік даму жобаларының болмауы
Қазіргі кезде техникалық және кәсіптік білімі бар мейірбикелердің 74% - ы жұмысқа орналасады, бірақ жоғары мейірбикелік білім деңгейіне сәйкес бакалаврлардың жұмысқа орналасу дәрежесі 40% - дан аспайды және магистратура түлектерінің жұмыспен қамтамасыз етілуі 70% - ға жетпейді. Бұл медициналық ұйымдардың ұйымдық құрылымымен, қазіргі заманғы мейірбике қызметін реттейтін нормативтік - құқықтық актілермен байланысты.
Мейірбике ісі мамандығын тәуелсіз емес, дәрігердің тағайындауларын орындайтын, дәрігерге тәуелді көмекшісі деп санайды. Қоғамдағы пікірлер техникалық және кәсіптік білім беру аясында мейірбикелердің мансаптық өсуін шектейді, бұл бакалавр және магистр дәрежелеріне сенімсіздік тудырады.
ҚР 2020 жылға қарай мейірбике ісінің даумы үшін келесідей міндеттерді алға қойып отыр:
Денсаулық сақтау жүйесінде мейірбике ісі мамандарының жаңа құзыреттері мен рөлдерін енгізу.
Мейірбике ісі реформаларының қажеттіліктеріне сай медициналық колледждерді институциялаудың дамуы.
Мейірбикелік білім беруде ғылыми негіз жасау және мейірбике ісі жүйесін дамыту.
Мейірбикенің жағымды бейнесін қалыптастыру үшін, мейірбике ісінің реформасын арттыру және маркетинг жасау.
Республикада мейірбике ісі реформасын үйлестіру тетіктерін әзірлеу және енгізу.
Қорытындылай келе ҚР - ның 2020 жылға дейінгі мейірбике ісін дамытудың Кешенді жоспарын жүзеге асыруда халықаралық деңгейге бағытталған мейірбике ісінің жаңа үрдістерін енгізу, мейірбикелік қызмет мамандарының дәрігермен тең құқықты әріптес ретінде тәуелсіз рөлін қамтамасыз ету арқылы қол жеткіземіз [35,36,37,38].

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Зерттеу материалдары мен зерттеу әдістері

Зерттеу жұмыстары Шымкент қаласындағы Облыстық перинатальдық орталықтың мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорынның базасындағы патология бөлімшесінде жүргізілді. Зерттеу жұмыстары 03.10.2018-15.04.2019жылдар аралығында жүргізілді.
Зерттеу жұмыстары патология бөлімшесіндегі 128 жаңа туған нәресте клиникалық бақылауға алынды. Туылу кезіндегі балалардың жалпы жағдайы, антропометриялық деректері, соматикалық және неврологиялық жағдайдың динамикасы, гемограмма көрсеткіштері бағаланды.
Жаңа туған нәрестелердің гестациялық мерзімі 29-дан 42 апта аралығында, балалардың дене салмағы 1450 г-нан 4300 г-ғадейін өзгерді.

Сурет 1- Жаңа туған нәрестелердің гестациялық мерзімі

Ана денсаулығы, олардың акушерлік-гинекологиялық тарихы, жүктілікпен босанудың ерекшеліктері жүкті әйелдердің карталарынан деректерді алу және сауалнама алу әдісімен зерттелді (№ 113 ж тіркеу формасы), туған күндері (№ 096 ж тіркеу формасы). Сауалнамаға қатысқан балалардың аналары арнайы әзірленген схемаға сәйкес зерттелді. Отбасының демографиялық және әлеуметтік-гигиеналық сипаттамаларының кешенінде мынадай ерекшеліктер зерттелді: ата-анасының жасына, тұру мерзіміне, жұмыс сипатына, кәсіби қауіп-қатерлердің болуына, отбасылық өмір жағдайына, жаман әдеттердің болуына, некеге тұру фактісін тіркеуге мүмкіндік береді. Осы жүктілікті қалауы қарастырылды. Біз сондай-ақ ата-аналардағы созылмалы аурулардың бар екендігін, аллергиялық көңіл-күйді, тұқым қуалаушылық ауыртпалықты, түрлі патологиялары бар жүктіліктің асқынуын зерттедік (ерте және кеш токсикоз, гестальды пиелонефрит, үзіліс қаупі, анемия, жүктілік кезінде жедел тыныс жолдарының инфекциясы). Жүктілік алдында әйелдің дене салмағының тапшылығын анықтау үшін дене салмағының индексі ұсынған формула бойынша есептеледі.
Жаңа туған нәрестелердің кейбір физиологиялық және патологиялық жағдайлардағы даму ықтималдығын анықтау үшін болжамдық алгоритмдерді әзірлеу ол классикалық формулаға негізделген, шартты ықтималдықты анықтау әдісімен есептелген диагностикалық коэффициенттер пайдаланылды. Болжалды алгоритмдерді әзірлеу үшін классикалық формула негізделген салыстырмалы ықтималдығын анықтау әдісін пайдалана отырып, жаңа туылған нәрестелердің кейбір физиологиялық және патологиялық жағдайлардың даму ықтималдығын анықтау үшін диагностикалық коэффициенттер пайдаланылды.
Зерттеу ерікті түрде, науқастардың және олардың туысқандарының келісімдерімен, халықаралық этикалық талаптарға сай жүргізілді.

Сурет 2 - Отбасылық жағдайы

Отбасылық жағдайы 2-сүретте назарға алынды. 46% әйел отбасылы, 22% әйел ажырасқан, 13% әйелдің өмірлік серігі өмірден өткен, 19% әйел отбасы құрмағандығы тіркелді.

Сурет 3- Әлеуметтік ерекшеліктері

Сонымен бірге әйелдердің тұрғылықты мекен-жайы, әлеуметтік жағдайы -сүретте назарға алынды. 54% әйел қала тұрғыны, 46% әйел ауыл тұрғыны екендігі тіркелді.
Тексерудегі науқастардың төлқұжат мәліметтері (тегі, аты, әкесінің аты, жынысы, жасы, бір іспен айналысу дәрежесі, мамандығы, мекен-жайы), негізгі және қосымша шағымдары тіркеліп, бекітілді. Қауіп-қатер факторлары (ішімдікті және наркотикалық заттар пайдалану, гиподинамия (қимыл аздығы), семіздік дәрежесі және т.б.) қатарлас аурулары анықталып, тіркелді. Әлеуметтік биологиялық факторлардың әсері жіті тексерілді (жасы, отбасылық жағдайы).
Зерттеу әдістерін таңдау жұмыстың мақсаты және қойылған міндеттеріне сәйкес анықталды.

2.2 Жеке зерттеу нәтижесі

Жаңа туған сәтке тән,жалпыға ортақ даму заңдарына сәйкес,физикалық дамудың негізгі параметрлері (дене салмағы, дене ұзындығы, айналдыру және кеуде қуысы) жаңадан туылған ұлдар тобында қыздарға қарағанда жоғары болды.Туған кездегі жылаудың сипаты, бірінші және бесінші минуттарда Апгар шкаласы бойынша бағалануы, гемограмма көрсеткіштері, кардиотакограмма мұндай физиологиялық көрсеткіштер баланың жынысына байланысты болмады.
Сонымен қатар емшекті сорудың белсенділігі, кеудеге алғаш рет қою уақыты, кіндік бауының түсу уақыты сияқты көрсеткіштер негізде сау балалардың арасында жыныстық айырмашылықтары болмады. Алайда, басқада көрсеткіштер тең болған жағдайда да, қыздар көбінесе жетілмей туылады (p 0,01), демек, қоршаған ортаның зақымдау факторларын күштірек сезе алады.
Біз ұлдар мен қыздар топтары арасында шекаралық жағдайларды зерттегенде-токсикалық эритема, жаңа туылған нәрестелердің сарғаюы, дене салмағын максималды жоғалту ұзақтығының пайда болу жиілігін және ауырлық айырмашылықтарын орнатпадық.Осы жағдайлардың пайдаболу жиілігі мен ағымының сипаты басқа аймақтардағыдан ерекшеленбеді.
Балалардағы ерте неонатальды кезеңді оқығанда гипотофия белгілері бар балалармен (90 жаңа туған нәресте) салыстырғанда (р0,001) гипотрофиясы жоқ балаларда (7,5%, 30,3%, 7,8 және сәйкесінше 4,5 күн) жиі морфофункциональды жетілмеу (37,9%), сорудың пассивті сипаты (62,1%), уытты эритемнің сирек кездесуі (4,6%), салмақ жоғалтудың тез аяқталуы ( 3 күнде) байқалады.
Асфиксиямен туылған балаларда ( 86 жаңа туған нәресте, Апгар шкаласы бойынша қанағаттанарлық бағалау мен туған балалармен салыстырғанда), ісіну синдромы (ІІ дәрежелі~ асфиксия туылған балалардың 29,2% және асфиксиясыз туылған балалардың 16,1%) неврологиялық күйіндегі өзгерістер (әсіресе бұлшықеттік гипотонияр0,001) жиі байқалды.

Сурет 4 - Ісіну синдромы

Мерзімінен бұрын туылған нәрестелер (62 нәресте) мерзімінде туылған нәрестелерге қарағанда гестациялық мерзіміне сай жетілмей туылумен (сәйкесінше балалардың 27,1% және 11,1%), емшек емізуді кешірек бастаумен (алтыншы және екінші күндерде), дене салмағының көптеп жоғалтумен (27,6% шала туылған нәрестелерде және 14, 4% мерзімінде туылған нәрестелерде ) уытты эритеманың пайда болу жиілігінің төмендеуімен (8, 16, және 16,3% балалар; р0,05) ерекшеленді.

Сурет 5 - Мерзіміне сай жетілмей туылуы

Сурет 6 - Мерзіміне сай жетілмей туылуы

Ата-аналардың созылмалы аурулары (әкесі мен анасы) босанғаннан кейінгі онтогенезді өзгертеді. Анасында созылмалы аурулар болған кезде (атап айтқанда, эндокриндік жүйе патологиясы), сондай-ақ жүктіліктің үзілу қаупі туындаған кезде гемоглобинмен эритроциттердің орташа деңгейі сау анадан туылған балалармен салыстырғанда айтарлықтай төмен болды. Аналарында созылмалы тонзиллит болған балаларда бұл патологиясы жоқ аналардан туылған балаларға қарағанда нәрестелердің сарғаюы мен ұзақтығы аз болды.
Кардиотокограф бойынша, ұрық гипоксиясының жиі кездесетін белгілері әйелдегі жүктіліктің патологиялық ағымында, сондай-ақ жүктілік мерзімі нәрестенің шала туылуымен, гипотофиясымен және асфиксиясымен аяқталған әйелдерде кездеседі.
Мерзімнен бұрын туылған нәрестенің туылуына байланысты қауіп факторларын анықтау үшін балалардың барлық контингенті мерзімінде туылған нәрестелерге 88,3% және шала туылған нәрестелерге 11,7% бөлінді.
Зерттеуге ұсынылған шала туылған нәрестелер тобын туылу мерзіміне қарай мына ретпен ұсынылды: гестацияның 35-37 апталық мерзімінде 56,5% (35 адам), 32-34 апта аралығында - 27,4% (17 адам), 29-31 аптаға дейінгі кезеңде олардың 14,5% -ы (9 адам), жүктіліктің 28 аптасында - 1,6% (1 бала) туылды.

Сурет 7 - Мерзімінен бұрын туылған нәрестелер уақыты

Біздің зерттеуде перинатальды гипотрофиясы бар балалар жалпы санның 17,1% -ын (90 адам) құрады.
Туылған кездегі Апгар есебі бойынша барлық асфиксиямен туылған нәрестелердің туылуына байланысты қауіп факторларын зерттеу екі топқа бөлінді: Бірінші топқа балалар апгар шкаласы бойынша 1-7 ұпаймен (136 адам, яғни барлық зерттелгендердің 82,6% -ы), 8-10 ұпаймен (92 адам - барлық балалардың 17,4%) екінші топқа кірді.

Сурет 8 - Апгар шкаласы бойынша барлық нәрестелер

Зерттеу нәтижесін талдағанда, шала туылған нәрестелердің әкелерінің жастары мерзімінде туылған нәрестелерге қарағанда (тиісінше 27,9 +- 0,7 және 26,4 +- 0,3 жыл) айтарлықтай үлкен (p 0,05),әкесінің жасының ұлғаюы ерекше қауіп факторі ретінде салмағы төмен нәрестелердін туылуын басқада авторлардың шығармалары растайды. (М.Воигт және бірл.авт.).Топтарда аналардың орташа жасы ерекшеленбеді.
Нәрестенің мерзімінен бұрын туылу жиілігі баланың ата-анасының өмір сүру ұзақтығына, анасының туылған жеріне (аймақтарда немесе одан тыс жерлерде), ата-аналардың жұмысының сипатына және кәсіби қауіптің болуына байланысты болмады.
Ата-аналар арасындағы некеге тұрмаған және бұл жүктіліктің әйелі қаламайтын жағдайда, жалғыз басты отбасыларда ерте баланың туу жиілігінің өсу үрдісі байқалады. Бірқатар зерттеушілер некеге тұрмаған әйелдердің төмен салмақты нәрестелерді босануының жоғары жиілігін, сондай-ақ некелерден тыс туылған нәрестелердің жоғары перинаталды өлімін атап көрсетеді.
Жүктілікке дейінгі екі топтағы аналардың темекі шегу жиілігінде айырмашылық болмады,алайда жүктілік кезінде әйелдерде темекі шегудің жиі пайда болу үрдісі мерзімінде туылған нәрестелердің тобына қарағанда шалатуған нәрестелер тобында байқалды,ол әдебиетте ұсынылған деректермен сәйкес келеді. Шала туылған нәрестелердің әкелері арасында алкогольді асыра пайдалану үрдісі анықталды.
Мерзімінен бұрын туылған нәрестелердің аналарының дене салмағының төмендеуі мерзімде туылған балалармен салыстырғанда (тиісінше 29,5 +- 5,5% және 22,0 +- 1,9%) жиі кездеседі (р0,05). Сонымен қатар әдеби мәліметтер жүктілікке дейінгі төмен салмақ- баланың шала немесе құрсақішілік дамудың тежелуімен туылуын көрсетеді.
Аналардың акушерлік-гинекологиялық тарихын зерттегенде,мерзімінде туылған нәрестелерге қарағанда (тиісінше 53,3 +- 6,4% және 37,9 +- 2,3%), шала туылған балалардың аналарындағы медициналық түсік түсірудің анағұрлым жиі кездесетіні анықталды (P 0,05). Шала туылған нәрестелер аналарының анамнезіндежүктіліктіңөздігінен үзілуі, ерте туылу, эрозия, жатыр мойны эктопиясы, жасанды және өздігінен жасалатын аборттардан кейінгі қабыну асқынулары жиі кездесетін үрдіс байқалды. Біздің деректер жүктілікке дейінгі және жүктілік кезіндегі акушерлік және гинекологиялық аурулары бар әйелдердің жүктілігінің жиі кездесетін жағдайларын көрсететін басқа да авторлардың зерттеулерімен келісіледі.
Біздің зерттеуіміз бойынша, шала туылған сәбилер жиі екінші-үшінші босану кезінде туылады(p 0,05). Осылайша, екінші туылған сәбилердің 37,7 +- 6,2% -ы шала туылған нәрестелер және 23,8 +- 2,0% мерзімінде туылған балалар.Үшінші дүниеге келгендерді бөлу 8,2 +- 3,5% және 4,3 +- 0,9% құрады. Бірінші рет босанған әйелдерде жиі ерте босанулар байқалады, бұл ереже басқа авторлардың пікірлерінен ерекшеленетінін анықталды.
Гипотрофиясы бар балаларды (p 0,05) Кетле индексі бойынша(32,2 +- 5,0% 21,2 +- 2,0%-ға қарсы) дене салмағының төмендеуі бар аналарды жиі босанады, бұл әдеби деректермен расталады.
Жүктіліктен бұрын және жүктілік кезінде тиісті гестациялық жастағы балалар тобымен салыстырғанда гипотрофиямен туылған балалар тобында аналарының, сондай-ақәкелерінің де темекі шегу жиілігі байқалды. Біз гипотрофиясы бар балалар тобында әкелердің алкогольді жиі пайдалану үрдісіне назар аудардық.Ата-аналардың темекі шегуден және алкогольден дене салмағының жетіспеушілігінен туылған балалардың тәуелділігі туралы алынған деректер ресейлік ғалымдардың зерттеулерімен расталады.
Гипотрофиясы бар балалар тобында ұрықтану мерзімі көктемгі айларда айтарлықтай жиі кездесті (p 0,05), ал қысқы айларда гипотрофиясыз балалардыңтуылу кезеңі байқалды.
Гипотрофиясы жоқ балаларды туғанәйелдермен салыстырғанда, гипотрофиясы бар балаларды босанғананалар тобында жиі жүктіліктің үзілу қаупі, гестатикалық пиелонефрит, несепте ақуыздың болуы, артериялық қан қысымының артуы байқалды. Алынған мәліметтер жүктіліктің асқынумен өтуі ұрық гипотрофиясының жоғары дәрежесін кездесуін басқа даавторлардың зерттеулерімен растады.
Асфиксиясыз туылған (тиісінше 24,7 +- 2,1% және 13,8 +- 3,7%) балалар тобымен салыстырғанда асфиксиямен туылған (р0,05) балалар тобындағы аналардың дене салмағының төмендігі айтарлықтай жиі байқалды. Дене салмағының артықтығын екі топтағы аналардың саны бойынша анықтады, тиісінше 11,1 +- 1,6% және 4,9 +- 3,8% құрады.
Асфиксиясыз туылатын балалармен салыстырғанда асфиксиямен туылатын балалар тобында аналарының бала кезінде жиі ауыру үрдісі анықталды.Бірінші топта жиі созылмалы пиелонефрит, созылмалы тонзиллит, вегето-тамырдистониясы, сондай-ақ аналарда аллергиялық бейімділік байқалды,бірақтоптар арасында елеулі айырмашылық болмады. Екі топтағы әкелерде созылмалы ауру-сырқаулардың жиілігі бірдей болды.
Аналар акушерлік-гинекологиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.