Адамның шығу тегі. Тіршіліктің пайда болуы туралы болжамдар

Жоспар
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Тіршіліктің пайда болуы туралы болжамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.2. Адамның шығуы туралы концепциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
IV. Пайдаланылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17

Адам мәселесі, оның ішінде шығу тегі, мәні, табиғаттағы оның орны және қоғамдық өмірдегі оның рөлі мәселелері фундаменталдық философиялық тақырыптардың бірі болып табылады. Философияның пайда болғанынан қазіргі уақытқа дейін адам оның басты назарында болды, ал бүгінгі күндері адам әрекетінің әртүрлі қырларын зерттеуді негізгі мақсат тұтатын өзге де ғылыми салалар пайда болды.
Өкінішке орай, адамды зерттеу саласындағы жетістіктерге қарамастан оның шығу тегі де, Жердегі өмірдің қай кезде пайда болғаны сияқты қазіргі ғылым үшін жұмбақ күйінде қалып отырғанын мойындауға мәжбүрміз. Адам қалыптасуының алғы тарихын түсіндіріп беруге қабілетті, теріске шығармайтындай айғақтар және дәлелдермен бекітілген сенімді теория болмай отыр. Адам туралы бар көзқарастар негізінен гипотезалар мен ұсыныстарға ғана сүйенеді. Бұған таңдануға болмайды, өйткені әлем туралы қазіргі ғылыми көзқарастар бұдан 300-400 жыл бұрын ғана қалыптаса бастады, ал бұл адамзаттың көп ғасырлық тарихындағы аз ғана мезет. Алайда, осыған қарамастан адам табиғатын философиялық түсіндіру жалпы теориялық денгейде үлкен сенімге ие бола отырып, дұрыс бағыт сілтейді.
Адам туралы алғаш идеялар философия пайда болғаннан көп уақыт бұрын айтыла басталды. Бұл туралы біздің заманымызға дейін жеткен мифтер мен алғашқы қауымдық діни түсініктер мәлімет береді. Аңыздарда, әпсаналарда, мифтерде табиғаттың, оның болмысының мақсаты мен мәні қарастырыла бастайды.
Адамды философиялық тұрғыда түсінудің іргетасы осы қалыптасқан түсініктердің, идеялардың, образдар мен ұғымдардың негізінде және қалыптаса бастаған философия мен мифологияның арасындағы сұхбат нәтижесінде қаланды.
Әрбір адамның ойына Жердегі тіршіліктің, соның ішінде адамдардың қалай пайда және не себепті пайда болды деген сұрақтар кірген. Көптеген адамдарға бұл сұрақтар маза бермейді. Бірақ адамдардың көпшілік бөлігі негізінен осы сұрақтарға байланысты екі топқа бөлінген: біріншілері, адамды Құдай жаратты десе, екіншілері Дарвиннің іліміне сүйенеді. Бұл жұмыстың мақсаты – қазіргі кездегі адамның пайда болуы туралы концепцияларға түсінік беру, олардың бір-бірінен ерекшеліктері мен ұқсастықтарын салыстыру.

1. Садық Д. Біз қалай пайда болдық?// “Халық” газеті. №2. 2012, 12-13 бб.
2. Интернет материал: http://kerek.org/publ/biologija_ylymyny_koncepcijalary/
3. Интернет материал: http://ckct.org.ru/study/chel/chel1.shtml
4. Андрейченко Г., Грачева В. Философия. Учебник. — Ставрополь: Изд-во СГУ, 2001.
5. Интернет материал: http://kitaptar.com/node/1192

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғам
Аэроғарыштық және ақпараттық технологиялар факультеті

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

Философия
№ 2 семестрлік жұмыс
Тақырыбы: Адамның шығу тегі туралы клнцепциялар.

Орындаған: БВТк-13-1 тобының
студенті Құламқадыр Е.
Қабылдаған: Сәбит М.
Алматы, 2014
Жоспар
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Тіршіліктің пайда болуы туралы болжамдар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..4
2.2. Адамның шығуы туралы концепциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
IV. Пайдаланылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 7

Кіріспе
Адам мәселесі, оның ішінде шығу тегі, мәні, табиғаттағы оның орны және қоғамдық өмірдегі оның рөлі мәселелері фундаменталдық философиялық тақырыптардың бірі болып табылады. Философияның пайда болғанынан қазіргі уақытқа дейін адам оның басты назарында болды, ал бүгінгі күндері адам әрекетінің әртүрлі қырларын зерттеуді негізгі мақсат тұтатын өзге де ғылыми салалар пайда болды.
Өкінішке орай, адамды зерттеу саласындағы жетістіктерге қарамастан оның шығу тегі де, Жердегі өмірдің қай кезде пайда болғаны сияқты қазіргі ғылым үшін жұмбақ күйінде қалып отырғанын мойындауға мәжбүрміз. Адам қалыптасуының алғы тарихын түсіндіріп беруге қабілетті, теріске шығармайтындай айғақтар және дәлелдермен бекітілген сенімді теория болмай отыр. Адам туралы бар көзқарастар негізінен гипотезалар мен ұсыныстарға ғана сүйенеді. Бұған таңдануға болмайды, өйткені әлем туралы қазіргі ғылыми көзқарастар бұдан 300-400 жыл бұрын ғана қалыптаса бастады, ал бұл адамзаттың көп ғасырлық тарихындағы аз ғана мезет. Алайда, осыған қарамастан адам табиғатын философиялық түсіндіру жалпы теориялық денгейде үлкен сенімге ие бола отырып, дұрыс бағыт сілтейді.
Адам туралы алғаш идеялар философия пайда болғаннан көп уақыт бұрын айтыла басталды. Бұл туралы біздің заманымызға дейін жеткен мифтер мен алғашқы қауымдық діни түсініктер мәлімет береді. Аңыздарда, әпсаналарда, мифтерде табиғаттың, оның болмысының мақсаты мен мәні қарастырыла бастайды.
Адамды философиялық тұрғыда түсінудің іргетасы осы қалыптасқан түсініктердің, идеялардың, образдар мен ұғымдардың негізінде және қалыптаса бастаған философия мен мифологияның арасындағы сұхбат нәтижесінде қаланды.
Әрбір адамның ойына Жердегі тіршіліктің, соның ішінде адамдардың қалай пайда және не себепті пайда болды деген сұрақтар кірген. Көптеген адамдарға бұл сұрақтар маза бермейді. Бірақ адамдардың көпшілік бөлігі негізінен осы сұрақтарға байланысты екі топқа бөлінген: біріншілері, адамды Құдай жаратты десе, екіншілері Дарвиннің іліміне сүйенеді. Бұл жұмыстың мақсаты - қазіргі кездегі адамның пайда болуы туралы концепцияларға түсінік беру, олардың бір-бірінен ерекшеліктері мен ұқсастықтарын салыстыру.

Тіршіліктің пайда болуы туралы болжамдар
Адамзат баласы бүгінгі таңда жаратылысты жаңғыртып, жұмыр жердің асты мен үстіндегі ғаламат құпиялары мен қазыналарын ашып қана қоймай, қадым заманнан бері қиялға айналған ғарыш кеңістігіне құлаш сермеп үлгерді. Тіпті жұлдыздар әлеміне ғарышкерсіз аппараттарды жөнелтіп, өзге ғаламшарлардың құпиясы - н ашуға деген жанталас басталып кеткелі қашан?! Ғалымдардың мұндағы бар мақсаты - болашақта адамзаттың өмір сүруіне қолайлы әлем табу. Жұмыр бастылард - ың ғылым саласында жеткен жетістігі аз емес. Прибор ішінде тірі ағзаны - ң жасушаларын дамытып, болашақта пенденің дене-мүшелерін өсіріп шығаруға бетбұрыс - жасауда. Ғылымның арқасында ғалымдар талай жетістікке жетіп үлгерді. Бірақ ғалымдардың жауап таппаған бір құпиясы - жердегі тіршіліктің қалай пайда болғанды - ғы. Адам болып жаратылғаннан бері көкжиекке көз сүзіп, бұл ғаламның қалай пайда болғандығы жөнінде түрлі пікірлер мен болжамдар жасап, тылсым өмірдің пайда болу құбылысын өздерінше топшылап келеді. Алайда, нақты дәлел жоқтың қасы.
Тіршілік пен жер. Бұл екеуі - біз үшін ажырамас дүние. Ғарыштың бір қиырынан дәл жер планетасы сияқты бізге қолайлы ғаламшар табыла ма? Жердегідей тіршілік ғарыш әлемінде бар ма? Әлде біз жалғыз ғанамыз ба? Өмір қалай пайда болды? Жоқтан бар пайда болуы мүмкін бе? Сол ар - қылы жасушадан эволюциялық тұрғыда дамып - , Homo sapiens-ақылды адам деңгейіне жетті ме? Әлде тіршілік байқаусызда пайда болды ма? Тіршілік тұрғысында зерттеу жүргізгенде ғалымдар осы сұрақ - тарға жауап іздейді. Бүгінде адамның ғылым - ға деген ынта-ықыласы ауғаннан бері тіршіліктің пайда болуы төңірегінде түрлі болжамдар бар. Алайда, ғалымдар ара - сында қызу талқыда жүрген әрі қайта-қайта дәлелдер табылып, бір-бірін жоққа шы - ғаруға ұмтылған төрт болжам бар:
1) креационизм, немесе тіршілікті құдай жаратуы;
2) тіршіліктің өз-өзінен пайда болуы туралы концепция;
3) панспермия концепциясы;
4) жер бетінде тіршіліктің өткен тарихи кезеңдерде физикалық және химиялық процестердің нәтижесінде пайда болуы туралы концепция.
1) Діни ағымдардың нанымына сенсек, адамды, оның ішін - де тіршілікті Құдай жаратқан. Әсіресе, ислам мен хрис - тиан діндерінде Жаратушы жерді 6 күнде пайда қы - лыпты. Ал, Ирландиядан шыққан архиепис - коп Ашер 1650 жылы Адам Ата мен Хауа Ананың пайда болған күнін есептеп те шы - ғарған көрінеді. Ашер христиандардың қасиетті кітабы - Библиядағы әулие-әмбиелердің өмір сүрген уақыттарын есепке алып, адамзаттың жерде қоныстанған уақытын дәл тауыпты-мыс. Оның есеп - теуінше, Адам Ата Құдайдың құдіреттілігі - мен біздің заманымызға дейінгі 4004 жылы қазанның 23-і күні таңғы сағат 9-дар шамасы - нда пайда болған. Дегенмен, шығыстағы археологиялық қазбалар адамзаттың тарихы әріде жатқанын дәлелдеуде.
1-ші концепция діни тұрғыда болғандықтан, ғылымға тікелей қатысы жоқ. Ежелгі гректің атақты ғұламалары, философтар Платон мен Аристотель осы көзқарасты ұстанған адамдар болды. Сонымен қатар, бүл сұраққа басқаша жауап берген философтар мен ғалымдар болды. Олар тірі табиғат және басқа да обьективті дүниені түсініп, танып білу үшін ешқандай құпия рух бастамасы қажет емес деп тапты. Дәл осындай көзқарасты натурфилософтар, Милет мектебінің өкілдері де қолдады.
Осы екі түрлі көзқарас жаңаланған түрде қазіргі кезде де ғылыми дүниетанымда орын алған. Осы уақытқа дейін ғалымдар мен теологтардың кейбір топтары тіршіліктің мәнін жоғарғы материалды, тәжірибе арқылы қолжеткізуге болмайтын бастаудан іздейді.
2) Сонымен, XIX ғасырға дейін ғалымдардың көпшілігі тіршіліктің әр турлі материалды дүниеден, атап айтқанда, шіріген топырақтан, қалдықтардан тағы басқа өздігінен пайда болғандығы туралы идеяны үстады. Бұл көзқарасты ұстанған ірі ғалымдар мен ойшылдар: Аристотель, дәрігер Парацельс, эмбриолог Гарвей, Коперник, Галилей, Гете, Декарт, Шеллинг тағы басқалар. Олардың ғылыми дүниетанымдағы беделі бұл көзқарастың ұзақ уақыт қалыптасып тұруына әсерін тигізді. XVII ғасырда Ф.Редидің жасаған тәжірибесі бұл көзқарасты дәлелдей алмады.
3) 1865 жылы космогония мен физиканы ұштастыра отырып неміс ғалымы Г.Рихтер жер бетіне жанды заттардың космостан енуі туралы панспермиялық теорияны жасады. Бұл теория да өмірдің қалай пайда бол - ғаны туралы сауалға жауап іздеу барысында дүниеге келді. Панспермизм концепция - сының мағынасы жерге тіршілік жұлдыздар әлемінен әкелінген дегенд - і білдіреді. Яғни, жер бетіндегі тірші - лікпен қатар адам да жерге - бөтен ғаламшардан жеткізілген. Өткен ғасырдың басында қолданысқа енген панспермизм теориясының қолданысы 40-50-жылдары бәсеңдеп, 60-жылдары түрлі ғалымдардың пікірі мен болжамдары арқасында қайта жанданғ - ан. Сол кезден бері бұл концепция өз мәнін жойған жоқ. Белгілі ғалым Арре - ниустың айтқан пікіріне жүгінсек, біз өмір сүріп жатқан әлем, ғаламшарлар, жұлдыздар, галактикалар мәңгілік өмір сүріп келеді екен. Олардың арасында зат алмасу болады екен. Сол зат алмасу арқасында ең алғаш жер бетіне - тіршіліктің спорасы түскен көрінеді. Және өзге ғаламшарларға да осы споралар түсіп тұрады екен. Бірақ жердің қолайлы жағдайы болғандықтан, тіршілік спорадан ақылды адам деңгейі - не жеткен. Орыс ғалымдары да осы болжамды қолдап, С.П.Костычев, Л.С.Берг, П.П.Лазеревтер өздерінше тұжырымдармен дәлелдеуге тырысқан.
Панспермия гипотезасымен қатар, қазіргі ғылыми әдебиеттерде жер бетінде тірі молекуланың кездейсоқ жағдайда (бір-ақ рет) пайда болу туралы гипотеза тірі молекуланы тәжірибелік жағдайда қайтадан алу мүмкіндігін жоққа шығарады.
Бірақ бұл гипотеза да әлі ғылыми турғыдан негізделген жоқ. Өйткені, тірі организмдер өмір сүру үшін қажетті жағдайлардың спектрі кең болғанымен, космостағы тірі организмдерді ультракүлгін және космостық өткір сәулелер жойып жіберген болар еді. Оның үстіне бұл гипотеза тіршілік пайда болуының мәселелерін шеше алмайды, тек қана оны жерден тыс космосқа алып шығады. Ал бұл жағдайда ондағы тіршіліктің бастауы неде? Бұған байланысты тіршілік космоста мәңгілік деген тағы бір гипотеза бар.
4) Келесі болжамды әлем ғалымдарының көп бөлігі қолдап, түрлі дәлел-дәйек - термен тіршіліктің пайда болу пайымдарын айтып келеді. Солардың бірі - белгілі ғалым А.Опарин болжамы. Ғалымның жүргізген зерттеулерінің биікке көтерілген тұсы 1950-1970 жылдар болды, ал оның негізгі еңбегі - Тіршіліктің пайда болуы 1924 жылдың өзінде-ақ жарық көрген болатын. Сол кездің өзінде бұл еңбекте Опарин гипотезасының негізгі идеясы қаланған болатын. Оның идеясының ең негізгісі - Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы - тірі материяның өлі материя қойнауында қалыптасуының ұзақ эволюциялық процесі.
Опарин химиялық эволюцияның жаңа идеясын ұсынды - күшті әсер етуші физикалық-химиялық факторлардың (температураның, ультракүлгін және рентген сәулелерінің, үлкен қуатты электр разрядтары мен атмосфералық қысымның) әсер етуінен кейбір бейорганикалық қоспалар органикалық тіршілік кірпіштеріне - амин қышцылдарына, нуклеозидтер мен нуклеотидтерге, қарапайым полисахаридтер мен химиялық энергияны сақтауға қабілетті АТФ молеку-лаларына өздігінен айналуы жүзеге асады.
А.И.Опарин Тіршілік пайда болуы еңбегінде су буы, аммиак, циан, металл тағы басқа заттардан туратын газ қоспасына электр разряды, жылу энергиясы, ультракүлгін сәулелер әсер еткен кезде Жер гидросферасында коэцерваттық тамшылар деп аталатын коллоидты жүйе пайда болатынын экспериментті түрде дәлелдейді. Бұл коэцерваттардың маңызды қасиеті - сыртқы ортадан әр түрлі органикалық заттарды сіңіруі болды, ал бұның өзі қоршаған ортамен алғашқы зат алмасудың мүмкіндігін қамтамасыз етті. Ал қалыптасып келе жатқан табиғи сұрыпталу ең тұрақты коэцерваттардың сақталып қалуына әсерін тигізді.
Опариннің сипаттап жазған химиялық микроқұрылымы алғашқы метаболизмге (зат алмасу) қабілетті болды, дегенмен гендік ақпарат беретін жүйесі болмады.
Табиғи сұрыпталу жағдайында сақталып қалған жүйелердің белоктық және нуклеотиптік полимерлерден тұратын ерекше құрылымы болды, ал бұл тірі заттарға тән үшінші қасиетті - тұқым қуалаушылықты қамтамасыз етті.
А.И. Опариннің концепцияларының ғылыми маңызы өте зор, дегенмен кейбір күшті және сонымен бірге әлсіз жақтары да бар.
Оның концепциясының мықты жағы - оның химиялық эволюцияға нақты сәйкес келуі.
Бұл концепцияның тағы бір мызғымас дәлелділігі - оның негізгі жағдайларын эксперимент арқылы тексеріп көрудің мүмкін екендігі. Ал, концепцияның әлсіз тұсына келетін болсақ, ол генетикалық коды бар молекулярлық жүйелер болмағанда жасушаға дейінгі қурылымдардың өздігінен пайда болу мүмкіндігін жоққа шығармайды. Сондықтан амин-қышқылдарын зертханалық жағдайда синтездеу кезінде химиялық блоктардың бірінші сорпасына, мысалы онсыз (реакция жүрмегенде), ферменттерді қосымша енгізуге жол берілді.
Кейіннен А.И.Опариннің ғылыми мектебінің өкілдері негізінде оның гипотезасының позицияларында қала отырып, бүкіл проблеманың басты сурауының шешілмегендігін мойындады - химиялық жүйелердің өздігінен дамуының және химиялық эволюциядан биоло-гиялық эволюцияға өтуінің қозғаушы күші нақты не болып табылатын-дығы анықталмады.
Ал, бүгінде NАSA ғалымдары бұл бол - жамға ерекше ден қойып отыр. Олардың пікірлері бір арнада тоғыспайды. Бір бөлігі метеориттерді зерттеу барысында тапқан органикалық заттардың себебінен жерге тіршілікті құйрықты жұлдыздар әкелген деген - болжамда. Ғалымдардың ендігі бір тобы жерге - өмірді арнайы тасымалдаған деген пікірден танбай отыр. Олардың арқа сүйеген дәлелі жердің қай тұсында болмасын кездесіп тұратын БҰО болып - отыр. Жатғаламшарлықтар жерге тіршілікті зерттеу жүргізу мақсатында жеткізген. - Демек олардың пікірінше біз зерт - хана - лық қоян сықыл - дымыз.
Ал аңыз-әңгімелерге сүйенсек, өмір мәңгілік жалғасуда. Бұл ретте ғалымдар әлемнің түкпір-түкпірінде жатқан әрі бір-бірімен кездесу бақыты бұйырмаған нәсілдер мен ұлттардың аңыздарында кездесетін ұқсас образдарды басты назарда - ұстайды. Мысалы, әлем халықтарында жиі сөз болатын бір көзді алыптар (Атланттар), ерекше күш иесі-алып адам-құдайлар (Титан - дар) адамның арғы тегі саналады. Жер бетінде өмір сүріп жүрген жұмырбастылар төртінші өркениет саналады. Бізге дейін бірнеше өр - кениет өмір сүріп, олар өзара соғыстардың кесірінен жойылғанға ұқсайды. Бұл ретте бұл болжамды қол - даушылар атцтектердің окасындағы (күнтіз - бесін - дегі) ақырзаман дегеннің орнын - а дәуір алмасу екенін алдыға тартады. Сондай-ақ Тибеттегі алып суреттер, шумерл - ер - дің археологиялық қазбалары, Ежелгі Грекия мен Рим әдебиеттері мен Египет, Оңтүстік Америка байырғы халық - т - ары - ның аңыздары да осы пікірге дем бергендей. Бізден кейін де талай өркениеттер жерде дәурен құрады-мыс.
Адамзатты толғандырған жаратылыстың сыры әлі де ашылмаған күйде қала бермек - . Бірақ өмірдің пайда болуына бір құдіретті күштің әсері бар екені ақиқат. Чарльз Дарвин айтқандай, қаншама ғалымдар өмір сүріп, зерттеу жүргізгенімен, олардың болжамдары мен зерттеулері жаңа дәлел пайда болғанда жоққа айналып, жаңа ғылым саласы ашылып, құпияға жақындауымыз мүмкін. Ал бүгінше бар шындық - осы бес концепция төңірегінде қала бермек.

Адамның шығуы туралы концепциялар
Бүгінгі таңда адам баласының жер бетінде пайда болуы жөнінде түрлі көзқарастар бар. Мұндай көзқарастар 3 топқа бөлінеді. Біріншісі - діни түсінік бойынша бүкіл әлемді, соның ішінде адамды да Құдай жаратты деген ұғым. Екінші көзқарас бойынша адам баласы жер бетіне ғарыштан келген. Ал, үшінші пікір бойынша - адам баласы жер бетіндегі басқа да тіршілік иелері сияқты ұзақ эволюциялық даму нәтижесінде қалыптасқан. Әлемнің көпшілік ғалымдары осы көзқарасты жақтайды. Чарльз Дарвиннің ілімі бойынша адамның пайда болып, қалыптасуы мен дамуы қарапайымнан күрделіге қарай жүрген. Алғашқы адамның қазіргі адамдардан көп айырмашылығы болды. Олар қолдары аяқтарынан ұзын, терісін қалың түк басқан ірі маймылдарға ұқсас келді.
Адамның жануарлар, әсіресе сүтқоректілермен құрылысының ортақ жобасы және ұйымдасуының көптеген белгілерінің ұқсастығы көп уақыттан бері адамдардың назарын аударып келеді. Адамның табиғаттағы орнын түсінуге, оның басқа организедермен ұқсастығын, өзгешелігін, адам типіндегі алуан түрлі белгілерінің болу себептерін түсіндіруге көп елдердің адамдары көне заманнан-ақ, мүмкін жалпы ғылыми білім пайда болға кезден бастап әрекет жасаған болар.
Адамның шығу тегі туралы алғашқы эволюциялық көзқарастар көне заман ойшылдарының еңбектерінде кездеседі. XVIII-ғасырда К.Линней адамды лемур және маймылмен бірге приматтар отрядына жатқызады. Ламарк адам ағаштарға өрмелеуден жер бетімен жүруге көшкен маймыл тәрізді ата-тектерден шықты деп жорамалдайды.
Адам тарихын түсінудегі ірі оқиға Ч.Дарвиннің "Адамның шығу тегі мен жыныстық сұрыпталу" атта еңбегі болды. Ұлы ағылшын ғалымының бұл еңбегі "Түрлердің шығу тегі" атты туындысы сияқты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.