Физиканы оқыту әдістемесінің міндеттері
Қоғамды ақпараттандыру (информатизация) - информациялық ресурстарды қалыптастыру мен пайдалану негізінде азаматтардың, өкімет органдарының, қоғамдық ұйымдардың информациялық талаптары мен құқықтарын қанағаттандыру үшін тиімді шарттар жасау жолында ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процессАқпараттық қоғамға көшу перспективалары әлеументтік, құқықтық және техникалық сипаттағы көптеген мәселелерге қозғау салуда. Мысалы, өндірісте роботты пайдалану адамның қатысуына бағдарланған бүгінгі технологияны толық өзгертуге әкелді. Мұндай технологияны жасау ісі басталыпта кетеді. Жаңа қоғам мүшесі өз бетінше өмір сүруге дайындау да күрт өзгерді. Оқытудың жаңа түрлерін жасаудағы ізденіс жұмыстары да жанданып келеді. Олар келешекте бүгінгі дәстүрлі түрлердің орнын баспақ. Мамандықтар, кәсіпкер номенклатурасымен еңбекті ұйымдастыру әдістері де толығынан өзгерістерге ұшырамақ.
Дүниежүзілік тарихтың мойнындағы үш ірі ағын тоғысатындай: технология ағыны, ақпарат ағыны және осының бәрін жасаған және олардың бәріне қызмет етуші адамдар ағыны. Белгілі мөлшерде ақпараттық тұрғыда бұрынғыдан жаңа, анағұрлым зор өркениет туралы айтуға болады. Бұл өркениетте мыңжылдық тарихы мен дәстүрі бар кәсіптер көз алдымызда жойылып,бұрын белгісіз жаңа мамандықтар пайда бола бастайды. Адамдардың қызметі мен міндеттері де, олардың еңбектерінің сипаты да өзгеруде. Адамдар қатынасында, басқару мен ұйымдастыру түрлерінде де үлкен өзгерістер болып жатыр.
Қоғамды ақпараттандыру (информатизация) - информациялық ресурстарды қалыптастыру мен пайдалану негізінде азаматтардың, өкімет органдарының, қоғамдық ұйымдардың информациялық талаптары мен құқықтарын қанағаттандыру үшін тиімді шарттар жасау жолында ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
Ақпараттандырудың мақсаты - жұмыс өнімділігін арттыру мен еңбек ету жағдайларын жеңілдету мақсатында адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту.
Ақпараттандыру - елдің өмір салтын елеулі түрде өзгертуге бағытталған күрделі әлеуметтік процесс. Ол компьютерлік сауатсыздықты жою, жаңа информациялық технологияларды пайдалану мәдениетін қалыптастыру сыяқты бағыттарда көп күш жұмсауды талап етеді.
Ақпараттандыру ісін қолға алу АҚШ-та өткен ғасырдың 60-жылда - рын - да басталса, ол 70-жылдары - Жапонияда, 80-жылдары - Батыс Европада етек ала бастады.
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың бастауымен 1998 ж. орта білім саласын ақпараттандыру Мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Бұл бағдарлама елімізде компьютерлер негізінде білім беретін және қашықтан оқыту ісін ұйымдастыратын орталықтар ашуға мүмкіндік беріп келеді.
Қоғамды ақпараттандыру қазіргі әлеуметтік прогресс заңдылықтарының бірі болып саналады. Бұл термин осыған дейін жиі қолданылған қоғамды компьютерлендіру сөзін ығыстыра бастады. Бұлардың ұқсастығы болғанымен әжептеуір айырмасы бар. Қоғамды компьютерлендіру кезінде компьютерлердің техникалық базасын күшейтуге көңіл бөлінсе, ақпараттандыру кезінде адамның барлық қызмет салаларында компьютерлерді пайдалану арқылы информа - цияны өңдеу жұмыстарында кешендік шаралар жүзеге асырылады.
Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз не?
ChatGPT said:
ChatGPT
Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз -- қоғамның барлық салаларына ақпараттық технологияларды енгізу және пайдалану арқылы ақпараттың рөлін арттыру, ақпаратқа қол жеткізу мүмкіндігін кеңейту, ақпаратты өндіру, сақтау, тарату және пайдалану процестерін жетілдіру. Бұл процесс қоғамның дамуында жаңа мүмкіндіктер туғызады, оның ішінде білім беру, ғылым, экономика, басқару және мәдениет сияқты салаларда.
Ақпараттандыру процесі қоғамның барлық мүшелеріне сапалы әрі қолжетімді ақпараттық қызметтерді ұсынуды көздейді, сонымен қатар, ақпараттық мәдениетті дамытуға бағытталған. Бұл процесстер арқылы адамдардың өмір сүру деңгейі, жұмыс өнімділігі артады, әрі ақпараттық қоғам құруға негіз қаланады.
4o
You said:
қоғамды ақпараттандыру физика мысалында
ChatGPT said:
ChatGPT
Қоғамды ақпараттандыруды физика тұрғысынан қарастыратын болсақ, бұл үрдісті заманауи физикалық технологиялардың, құралдардың және әдістердің күнделікті өмірде, өндірісте және ғылымда кеңінен қолданылуы арқылы түсіндіруге болады. Мысал ретінде төмендегі жағдайларды келтіруге болады:
1. Сенсорлар мен датчиктер:
Физикада әртүрлі физикалық құбылыстарды өлшейтін сенсорлар мен датчиктер қолданылады. Мысалы, температура, қысым, жарық, магнит өрісі, т.б. Сенсорлар мен датчиктер ақпаратты жинап, оны цифрлық форматқа түрлендіріп, ақпараттық жүйелерге жібереді. Мұндай ақпараттық жүйелер қоғамды ақпараттандырудың негізі болып табылады.
2. Интернет және байланыс жүйелері:
Электромагниттік толқындар, оптикалық талшықтар, және спутниктік байланыс арқылы ақпаратты беру -- физиканың электромагниттік теориясы мен кванттық оптика принциптеріне негізделген. Бұл технологиялар ақпаратты жылдам және кең ауқымда таратуға мүмкіндік береді.
3. Жасанды интеллект және кванттық есептеулер:
Физикада кванттық есептеу машиналары мен жасанды интеллектті дамыту үшін пайдаланылатын кванттық механика принциптері үлкен рөл атқарады. Қоғамды ақпараттандыруда бұл технологиялар деректерді өңдеу және талдау жылдамдығын едәуір арттырып, күрделі есептерді шешуге көмектеседі.
4. Физикалық модельдеу және симуляция:
Физикада күрделі процестерді модельдеу үшін компьютерлік симуляциялар пайдаланылады. Бұл қоғамды ақпараттандыруда түрлі салаларда (медицина, экология, экономика) қолданылатын ақпараттық жүйелердің дамуына ықпал етеді. Мысалы, ауа райын болжау, жер сілкінісін алдын ала болжау, немесе өндірістегі технологиялық процестерді оңтайландыру.
Осы мысалдардың барлығы қоғамды ақпараттандырудың физика ғылымымен қалай байланысты екенін көрсетеді және физикалық принциптер мен технологиялардың ақпараттық қоғамды құруда маңызды рөл атқаратынын дәлелдейді
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру процесінің басым бағыттарының бірі -- цифрлық трансформация. Цифрлық трансформация дегеніміз -- ақпараттық және цифрлық технологияларды қолдану арқылы экономика, бизнес, мемлекеттік басқару, білім беру, денсаулық сақтау және басқа да салалардағы процестерді жетілдіру мен оңтайландыру.
Бұл бағыт жаңа технологияларды енгізу арқылы өндіріс пен қызмет көрсету салаларында өнімділікті арттыруды, басқару тиімділігін күшейтуді, ақпаратқа қолжетімділікті жақсартуды және қоғамның барлық салаларында инновацияларды дамытуды көздейді.
Цифрлық трансформацияның құрамдас бөліктеріне мыналар жатады:
* Жасанды интеллект және машиналық оқыту;
* Үлкен деректерді (Big Data) талдау;
* Интернет заттары (IoT);
* Бұлттық есептеулер;
* Киберқауіпсіздік.
Бұл технологиялар қоғамдағы барлық дерлік салаларға әсер етіп, қоғамның жаңа деңгейге өтуіне ықпал етеді.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру процесінің басым бағыттарының бірі -- цифрлық экономика. Цифрлық экономика дегеніміз -- ақпараттық және коммуникациялық технологияларды кеңінен қолдану арқылы экономиканың барлық секторларын цифрландыру, өндірістің тиімділігін арттыру және инновацияларды дамыту.
Цифрлық экономиканың негізгі ерекшеліктері:
1. Жаңа бизнес-модельдер: Цифрлық экономика жаңа бизнес-модельдердің пайда болуына ықпал етеді. Мысалы, платформалық экономика (Uber, Airbnb), электрондық коммерция (Amazon, Alibaba) және қызметтерді цифрлық форматта ұсыну (онлайн-банкинг, электронды денсаулық сақтау) экономиканың құрылымын өзгертеді.
2. Ақпараттық ресурстарды пайдалану: Ақпараттық ресурстарды тиімді пайдалану цифрлық экономиканың негізі болып табылады. Үлкен деректер (Big Data), бұлттық есептеулер және жасанды интеллект сияқты технологиялар ақпаратты өңдеудің, сақтаудың және талдаудың жаңа мүмкіндіктерін ұсынады. Бұл бизнесті басқаруда, өнімділікті арттыруда және тұтынушыларға қызмет көрсетуде маңызды рөл атқарады.
3. Жаңа жұмыс орындары мен дағдылар: Цифрлық экономика жаңа жұмыс орындарын ашуға және жұмыс күшінің біліктілігін арттыруға ықпал етеді. Цифрлық дағдылар, бағдарламалау, деректерді талдау, киберқауіпсіздік сияқты салаларда сұраныс өсуде. Бұл жұмыс күшінің жаңа талаптарға сай бейімделуін талап етеді.
4. Экономикалық тиімділік және инновация: Цифрлық технологиялар арқылы өндіріс процесстерін автоматтандыру, логистиканы оңтайландыру және өнімдерді жылдам жеткізу мүмкіндігі пайда болды. Бұл экономикадағы өнімділікті арттырып, жаңа инновациялық өнімдер мен қызметтердің пайда болуына жол ашады.
Жаңа ақпараттық технологиялар (ЖАТ) дегеніміз -- ақпаратты жинау, өңдеу, сақтау, тарату және пайдалану процестерін жеңілдететін және тиімді ететін заманауи технологиялық құралдар мен әдістердің жиынтығы. Бұл технологиялар қоғамның әртүрлі салаларында, соның ішінде білім беру, бизнес, медицина, мемлекеттік басқару және күнделікті өмірде кеңінен қолданылады.
Жаңа ақпараттық технологияларға келесі элементтер жатады:
1. Жасанды интеллект (AI): Жасанды интеллект адамның интеллектуалды қызметтерін имитациялайтын бағдарламалық жүйелер мен алгоритмдерден тұрады. AI шешім қабылдау, үлкен деректерді талдау, тілдерді тану, және автоматтандырылған жүйелерді басқаруда қолданылады.
2. Бұлттық есептеулер (Cloud Computing): Бұлттық есептеулер мәліметтерді сақтау мен өңдеу үшін физикалық серверлер мен компьютерлерден тәуелсіз онлайн платформаларды пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл әдіс мәліметтерге қолжетімділікті жақсартып, инфрақұрылым шығындарын азайтады.
3. Үлкен деректер (Big Data): Үлкен деректер дегеніміз -- үлкен көлемді, түрлі форматтағы мәліметтерді жинау, сақтау және талдау технологиясы. Бұл технология үлкен көлемдегі ақпаратты өңдеп, одан қажетті мәліметтерді алу үшін қолданылады.
4. Интернет заттары (IoT): Интернет заттары -- интернетке қосылған әртүрлі құрылғылардың (смарт-үй құрылғылары, киілетін гаджеттер, өнеркәсіптік датчиктер) желісі. Бұл технология заттарды бір-бірімен және адаммен байланыстырып, оларды қашықтан басқаруға мүмкіндік береді.
5. Блокчейн технологиясы: Блокчейн -- мәліметтерді қауіпсіз сақтауға және таратуға арналған таратылған деректер базасы. Бұл технология негізінен қаржы саласында (мысалы, криптовалюта) қолданылғанымен, оның мүмкіндіктері кең: смарт-келісімдер, логистика және қауіпсіздік салаларында қолданылады.
6. Виртуалды және кеңейтілген шындық (VRAR): Виртуалды шындық -- цифрлық әлемге толық енуді қамтамасыз ететін технология, ал кеңейтілген шындық -- шынайы әлемге виртуалды элементтерді қосу. Бұл технологиялар ойын-сауық, білім беру және кәсіби дайындық салаларында қолданылады.
Қорытынды:
Жаңа ақпараттық технологиялар -- бұл қазіргі заманғы қоғамның ақпараттық қажеттіліктерін қанағаттандыруға, процестерді автоматтандыруға және өнімділікті арттыруға бағытталған технологиялар жиынтығы. Олар қоғамның дамуына айтарлықтай ықпал етіп, әртүрлі салаларда жаңа мүмкіндіктер ашуда.
4o
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Начало формы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Конец формы
1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18
Тақырып 1. Кіріспе. Физиканы оқыту әдістемесі - педагогикалық ғылым, оның зерттейтін мәселелері мен оқыту әдістері
1.1. Физиканы оқыту әдістемесі - педагогикалық ғылым.
1.2. Физиканы оқыту әдістемесінің зерттейтін мәселелері мен оқыту әдістері және міндеттері.
1.3. Физиканы оқыту әдістемесінің физика, философия, педагогика, психология ғылымдарымен байланысы
1.1. Физиканы оқыту әдістемесі - педагогикалық ғылым.
Физиканы мектепте оқыту әдістемесі - педагогика ғылымдары жүйесінің бір тармағы болып саналады. Себебі, педагогика ғылымдары сияқты оның да зерттейтін ең негізгі мәселесі - орта мектептегі ғылым негіздерінің бірі физиканы оқытудың іс - тәжірибесі мен теориясын қарастыру. Ендеше, оның негізгі міндеті:
*
мектеп физика пәнінің оқу бағдарламасы мен оқулықтың мазмұның анықтау;
*
оқушыларға физикалық білімдер мен дағдылардың жүйесін ұғындырудың тиімді тәсілдерін, оқыту әдістемесін көрсету.
Демек, физиканы оқыту әдістемесі студенттерге кәсіптік - әдістемелік дайындық беруді мақсат етеді.
Мектепте физиканы сапалы оқытудың ең бірінші және басты шарты - физика ғылымын мұғалімнің берік меңгеруі, оның зерттеу әдістері мен даму тарихын терең түсінуі. Тек қана физикалық білімдерді ұқыпты ұғыну арқылы мектепте жақсы физик - мұғалім болуы мүмкін емес. Сол себепті, болашақ физика пәні мұғалімі үшін физиканы оқыту әдістемесінің практикалық және теориялық мәселелерін терең оқып игеру қажет. Ендеше, әрбір студенттің, физика - ғылымы және физика - оқу пәні арасындағы өзара ұқсастықтар мен өзгешеліктерді ажырата білуі тиіс.
Ғылыми білімдердің шоғырланып жиналуы, педагогикалық ғылымдардың жіктелуі жылдан - жылға оқылатын пәндердің санын арттырып, мазмұның байыта түсуде.
Міне осы айтылғандардың нәтижесінде оқытудың ерекшеліктерін қарастыратын және оның осы жолағы жалпы заңдылықтарын зерттейтін педагогика ғылымының жана салалары - оқу пәндерінің әдістемесі пайда болады. Сөйтіп, оның басты мақсатының ғылыми негізін дәйектеу, мазмұның анықтау, оқытудың тиімді әдісін табу міндеттері алға қойылды.
Барлық оқыту әдістері бүтіндей жалпы оқыту теориясына - дидактикаға негізделеді. Ал дидактиканың негізгі мақсаты: оқыту процесінің заңдылығын ашу, берілетін білімнің мазмұнын анықтау, оқытудың барынша тиімді әдістері мен ұйымдастыру жолын белгілеу. Мұнымен қатар дидактика тәрбиелеу жұмысы мен оқыту процесінің ара қатынасын дәл анықтауы тиіс. Өзге пәндерді оқыту сияқты, физиканы оқыту негізінде де оқушының қалыптасуы, алдымен оның жалпы білім алуы іске асырылуы тиіс.
Әрбір оқу пәнінің өзінің сипатына сәйкес туатын ерекшеліктері, өзінің заңдылықтары болатыны табиғи нәрсе. Сондықтан, физиканы оқыту әдістемесі - пән дидактикасы немесе пәннің оқыту әдістемесі деп аталады.
1.2. Физиканы оқыту әдістемесінің зерттейтін мәселелері мен оқыту әдістері және міндеттері.
Физиканы оқыту әдістемесі пәнінің міндетіне - физиканы оқытудың заңдылықтарын ашу, берілетін физикалық білімнің мазмұнын анықтау, оны үйретуді ұйымдастыру формаларын қарастыру және тағы басқалар кіреді.
Физиканы оқыту әдістемесінің зерттеу объектісі - физиканы оқыту процессі. Міне, осы тұрғыда орта мектепте физиканы оқыту кезеңінде оқушыларға білім беру, оларды жан - жақты дамыту, тәрбиелеу сияқты негізгі үш міндет атқарылады.
Білім беру міндеті - барлық басқа пәндер сияқты физиканы оқыту әдістемесінің де негізгі міндеті. Соның нәтижесінде оқушылар физиканы негізгі заңдылықтарынан білім жинақтайды, әрі оны іс жүзінде пайдалану дағдысы мен біліктілігін қалыптастырады.
Дамыту міндеті. Бұл міндет оқушылардың танымдық мүмкіндігін дамытуды көздейді, олардың өздігінен білімдерін жетілдіруді іске асыру мүмкіндігіне ие етеді. Сан алуан ақпараттар тасқынында дұрыс бағдарлай білуге, түрлі логикалық операцияларды меңгере алуға, сөйтіп, формальді - логикалық ойлау формасына диалектикалық және шығармашылық ойлау формасына көтерілуге жеткізеді.
Тәрбиелеу міндеті. Бұл міндет те, жоғарыдағы міндеттер тәрізді, жалпы оқыту кешенінің мұратына сәйкес - қоғам дамуының талаптарынан туындайды. Өйткені, оқытудың мақсаты, мазмұны, әдістері - бәрі, сайып келгенде, өсіп келе жатқан жастардың өмірге дайындалу жолы. Міне, сондықтан да мектепте мұғалім қызыметі қоғамның әлеуметтік тапсырмасын орындауға бағытталады. Олай болса, физиканы оқыту, негізінен алғанда, оқушылардың ғылыми көз қарасының қалыптасуына, ой - өрісінің дамуына жәрдемдесіп, өнегелі - үлгілі болуға баулиды.
Физиканы оқыту әдістемесі мынадай мәселелерді шешеді:
*
физиканы оқыту мақсатын негіздеп беру;
*
тәрбиені физиканың негізін оқытумен үйлестіре отырып іске асыру;
*
мектеп физика курсының мазмұны мен құрылымын анықтау және оны үнемі жүйелі түрде жетілдіру;
*
аса тиімді әдістермен тәсілдерді ойластырып, әрі оны тікелей тәжірибе түрінде тексеруден өткізу және оны оқу жүйесіне өндіру.
Физиканы оқыту әдістемесі - оқытудың жолдары мен тәсілдерінің заңдылықтарын зерттейтін, әрі оқушыларды физиканы оқыту процесінде тәрбиелейтін және дамытатын педагогикалық ғылым. Әрине физиканы оқыту әдістемесі өзге әдістемелік ғылыми пәндер тәрізді өзі енгізген әдісінің нәтижесін, білім беру дәрежесі мен үлгерімнің көрсеткішін график, өрнек түрінде бере алмайды. Түбінде мынадай заңдылық ашылуы тиіс. Бұл әдістеменің заңдылықтары - статикалық сипаттағы заңдылықтар. Сондықтан, әдістемелік зерттеулерде статистика заңдылықтары қолданылады. Шынында оқыту және тәрбиелеу процестері өте күрделі жүйелер, олардың іске асырылуы кезеңінде толып жатқан факторлар өз ықпалын тигізеді, ал оларды қалт жібермей ескеріп алып отыру оңай емес.
Физиканы оқыту әдістемесінің мазмұны мынадай құраушы бөлімдерден тұрады:
*
физиканы оқыту әдістемесінің теориялық негізі немесе жалпы мәселелері;
*
физика оқыту әдістемесінің жеке түрі;
*
мектеп физика экспериментінің техникасы;
*
мектеп физика есептерінің шешу әдістемесі.
Физиканы оқыту әдістемесінің жалпы мәселелерге мыналар жатады: орта мектепте физиканы оқытудың мақсаты мен міндеттері, оқылатын курстын мазмұны мен құрымы, физиканы оқытудың әдістемелік және психологиялық негіздері, оны оқытудың өмірмен байланыстылығы, оқу процесінде политехникалық білім беру, физика курсындағы әр түрлі эксперименттерді қамту, физика материалдарын түсіндіру негізінде оқушылардың ойлау - танымдық қабілетін дамыту, материалистік-диалектикалық көзқарасты қалыптастыру, оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыта түсу, оқыту әдістері және физикадан сабақ өткізуді ұйымдастыру және т.б.
Физиканы оқыту әдістемесінің ішінде жеке әдістемеге әрбір тарау мен тақырыптың мазмұны, материалдың берілудегі жүйелік, әр түрлі түсініктердің қалыптасу жолдары, заңдар мен теориялардың мағынасын ашу әдістері және тағы басқалар кіреді.
Мектепте физика экспериментінің техникасына физикалық оқу экспериментінің маңызы мен жүйесі, эксперименттерге қойылатын негізгі әдістемелік талаптар, қауіпсіздік техникасының талаптары және тағы басқалар кіреді.
Физикалық есептерді шығару әдістемесіне физикалық есептердің маңызы, классификациясы, түрлері және оларды шығару тәсілдері кіреді.
Физика оқыту әдістемесінің зерттеу әдістерін қарастырайық. Жалпы педагогика зерттеу әдістері тәрізді физиканы оқыту әдістерін де негізгі екі топқа бөлуге болады: мазмұндық және шарттық әдістер.
Мазмұндық әдістер деп фактілерге, бақылаулар мен тәжірибелер сүйенген, солардың негізінде абстракциялау, талдау, жинақтау жасалатын теориялық қорытындыны айтамыз.
Шарттық әдістер бұл педагогикалық құбылыстар мен процестің саңдық көрінісі, оқу материалдары мен оқушылар білімінің жүйелік құрылымдық талдануы. Бұл шарттық әдістерде абстракциялау мазмұндық әдіске қарағанда көбірек, әрі жаңа түсініктерді ескі түсініктер негізінде қисындау тәсілі басым.
Физиканы оқыту әдістемесі негізінен мектеп үшін мынадай қажетті нақты мәселелерді шешудің жолдарын қарастырады:
1.Мектеп физика пәнінің әрбір басқыштарында оқытылатын оқу материалдарының көлемін және мазмұнын анықтау.
2.Оқу материалын баяндаудың жүйелілігін анықтау. Оқытылатын материалдың бірізділігі, оңайдан қиынға қарай бірте - бірте өсіп отыруы тиіс.
3.Оқушылардың оқу материалын оңай меңгеруінің тиімді әдістері мен тәсілдерін және мұғалімнің әр түрлі әдістемелік түсіндіру амалдарын көрсету. Мәселен, ауызша баяндау, әңгімелеу, эксперимент, талдау және синтез, индукция және дедукция, аналогия мен нобайлау(модельдеу) және тағы басқалар.
4.Бағдарламалық жадыхаттарды оқушылардың берік игеруін қамтамасыз ететіндей физиканы оқытудың қажетті материалдық - техникалық базасын (физика кабинеті, эксперименттік және көрекі құралдар және тағы басқаларді анықтау.
5.Физиканы тереңдетіп оқытуға мүмкіндік туғызатындай сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарды ( үйірме, экскурсия, олимпиада және тағы басқаларді ұйымдастыру мен өткізудің әдістемесін жасау.
6.Мектепте физиканы оқыту процесінде өткізілетін ғылыми материалистік, патриоттық, эстетикалық, этнопедагогикалық, тәлім-тәрбие жұмыстарға бағдар-бағыт беру.
7.Оқушылардың эксперименттік білімдері мен ебдейліктерін және дағдыларын қалыптастыру.
Физиканы оқыту әдістемесінің ең басты міндеті - физиканы не үшін оқытамыз, физикада не нәрсеге үйретеміз, физиканы қалай оқытамыз деген сұрақтарға жауаптардың ізденісі. Әдіске деген қарым - қатынастың жеке түсінігінің әдістік деталі әдістемелік амал болып табылады. Осыдан байқайтынымыз әдістемелік амал және әдіс деген ұғымды бөліп қарау. Шығармашылықтың кейбір түрлері бір кезде оқыту әдісі ретінде болса, келесі жағдайда амал ретінде қолданылуы мүмкін.
Әдістемелік жүйенің құрамына кіреді: оқыту мақсаттары, мазмұны және оқытудың әдістері, формалары, тәсілдері.
Физика әдістемесінің ғылыми - теориялық негіздері ретінде теориялық талдау, нобайлау, эксперимент, дара тұлға мен қарекетті дамыту теориялары, таным мен сезу және ойлау процестері, дидактикалық принциптер, педагогикалық және психологиялық заңдылықтар, бақылау, мектеп тәжірибесін жинақтау, оқушылардың ойлауы мен еңбек ету ерекшеліктерін пайдаланылады. Физика оқыту әдістемесінің зерттеу әдістерін қарастырайық. Жалпы педагогика зерттеу әдістері тәрізді физиканы оқыту әдістерін де негізгі екі топқа бөлуге болады: мазмұндық және шарттық әдістер.
Мазмұндық әдістер деп фактілерге, бақылаулар мен тәжірибелер сүйенген, солардың негізінде абстракциялау, талдау, жинақтау жасалатын теориялық қорытындыны айтамыз.
Шарттық әдістер бұл педагогикалық құбылыстар мен процестің саңдық көрінісі, оқу материалдары мен оқушылар білімінің жүйелік құрылымдық талдануы. Бұл шарттық әдістерде абстракциялау мазмұндық әдіске қарағанда көбірек, әрі жаңа түсініктерді ескі түсініктер негізінде қисындау тәсілі басым.
Физиканы оқыту әдістемесі негізінен мектеп үшін мынадай қажетті нақты мәселелерді шешудің жолдарын қарастырады:
1.Мектеп физика пәнінің әрбір басқыштарында оқытылатын оқу материалдарының көлемін және мазмұнын анықтау.
2.Оқу материалын баяндаудың жүйелілігін анықтау. Оқытылатын материалдың бірізділігі, оңайдан қиынға қарай бірте - бірте өсіп отыруы тиіс.
3.Оқушылардың оқу материалын оңай меңгеруінің тиімді әдістері мен тәсілдерін және мұғалімнің әр түрлі әдістемелік түсіндіру амалдарын көрсету. Мәселен, ауызша баяндау, әңгімелеу, эксперимент, талдау және синтез, индукция және дедукция, аналогия мен нобайлау(модельдеу) және тағы басқалар.
4.Бағдарламалық жадыхаттарды оқушылардың берік игеруін қамтамасыз ететіндей физиканы оқытудың қажетті материалдық - техникалық базасын (физика кабинеті, эксперименттік және көрекі құралдар және тағы басқаларді анықтау.
5.Физиканы тереңдетіп оқытуға мүмкіндік туғызатындай сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарды ( үйірме, экскурсия, олимпиада және тағы басқаларді ұйымдастыру мен өткізудің әдістемесін жасау.
6.Мектепте физиканы оқыту процесінде өткізілетін ғылыми материалистік, патриоттық, эстетикалық, этнопедагогикалық, тәлім-тәрбие жұмыстарға бағдар-бағыт беру.
7.Оқушылардың эксперименттік білімдері мен ебдейліктерін және дағдыларын қалыптастырЖалпы орта білім алуды қамтамасыз ететін мекемелердегі физиканы оқыту жүйесі -- оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға, олардың табиғат құбылыстарын түсінуіне және техникалық дағдыларын дамытуға бағытталған оқу-әдістемелік кешен. Бұл жүйе физиканың негізгі заңдарын, принциптерін және ұғымдарын оқыту арқылы оқушыларды ғылыми ойлауға және зерттеушілік қабілеттерін дамытуға бағыттайды.
Физика курсының мазмұнын таңдау принциптері
Физика курсының мазмұнын қалыптастыру барысында бірнеше маңызды принциптер ескеріледі. Бұл принциптер жалпы ғылыми, дидактикалық және нақты әдістемелік принциптер болып бөлінеді.
1. Жалпы ғылыми принциптер:
Бұл принциптер ғылыми танымның жалпы заңдылықтарына негізделеді және оқыту мазмұнының ғылыми негізділігін қамтамасыз етеді.
* Ғылыми нақтылық принципі: Физика курсының мазмұны қазіргі ғылыми зерттеулерге сәйкес болуы керек. Оқушыларға ұсынылатын материал шынайы және дәл болуы қажет.
* Теория мен тәжірибенің байланысы принципі: Оқу процесінде теориялық білім мен практикалық тәжірибені үйлестіру қажет. Оқушылар тек теориялық біліммен шектелмей, оны практикада қолдана білуі тиіс.
* Ғылымдар интеграциясы принципі: Физика курсының мазмұны басқа жаратылыстану ғылымдарымен (химия, биология, математика) тығыз байланыста болуы керек, себебі табиғат құбылыстары көпқырлы және кешенді.
2. Дидактикалық принциптер:
Бұл принциптер оқу процесінің тиімділігін арттыруға және оқушылардың білімін сапалы түрде қалыптастыруға бағытталған.
* Ғылымилық принципі: Оқу материалы ғылыми дәлелденген және нақты болуы керек. Оқушыларға ғылыми тұрғыдан негізделген білім берілуі тиіс.
* Жүйелілік және сабақтастық принципі: Физиканы оқыту жүйелі және бірізді болуы қажет. Әрбір жаңа тақырып алдыңғы тақырыппен байланыстырыла отырып, логикалық түрде өтілуі керек.
* Түсініктілік принципі: Оқу материалы оқушылардың жас ерекшеліктеріне, олардың танымдық қабілеттеріне сәйкес болуы керек. Түсінікті тілмен жеткізілген материал ғана тиімді меңгеріледі.
* Көрнекілік принципі: Көрнекілік құралдарын (графиктер, диаграммалар, модельдер) пайдалану арқылы оқу материалын түсіндіру қажет. Бұл оқушылардың визуалды ойлауын дамытады.
3. Нақты әдістемелік принциптер:
Бұл принциптер физиканы оқытудың әдістемелік ерекшеліктеріне негізделеді және оқыту процесінің ұйымдастырылуын қамтиды.
* Бейімделу принципі: Физика курсының мазмұны оқушылардың білім деңгейіне және оқу ортасына сәйкес бейімделуі қажет. Мұғалім оқушылардың білімін, қабілеттерін және қызығушылықтарын ескере отырып, оқу материалын таңдап, ұсынады.
* Қызығушылық пен мотивацияны арттыру принципі: Физика сабақтары оқушылардың пәнге деген қызығушылығын оятуы керек. Бұл үшін практикалық жұмыстар, зертханалық тәжірибелер, ойын элементтері мен конкурстар қолданылуы мүмкін.
* Қолданбалылық принципі: Оқушыларға физикалық заңдардың нақты өмірде қолданылуын көрсету арқылы олардың білімін практикада пайдалану дағдыларын дамыту керек.
Қорытынды:
Физика курсының мазмұнын таңдау -- күрделі әрі жауапты процесс, ол жалпы ғылыми, дидактикалық және нақты әдістемелік принциптерге негізделуі тиіс. Бұл принциптерді сақтау оқушыларға терең және жүйелі білім беруге, олардың физикаға деген қызығушылығын арттыруға және ғылымның негіздерін түсінуіне ықпал етеді
Физика курсының материалдарының берілуінің үш түрлі жүйесі болады: сызықтық, концентрлік, сатылық.
Сызықтық жүйе бойынша әр тақырып не тарау курста бір рет қана оқылады. Курс механикадан басталып, Кванттық физикамен аяқталады. Негізгі мектеп оқушыларына курсты талапқа сай меңгерту үшін қажетті математикалық аппарат жеткіліксіз. Сондықтан мектеп үшін физиканың сызықтық жүйедегі курсы тиімді емес. Концентрлі жүйе бойынша физика курсының тақырыптары мен тараулары әр түрлі деңгейде екі рет қарастырылады. Бұндай жағдайда физиканы оқытуға берілген уақыт жеткіліксіз болады.
Оқу материалының сатылық жүйеде беруде кейбір материалдар негізгі мектепте не жоғары сыныптарда бір рет қана оқылады. Мысалы, гидро және аэростатика тек негізгі мектептің физика курсында ғана, ал молекулалық физика мен термо- динамика тұрақты ток заңдары т.б. негізгі мектепте де, бағдарлы мектепте де қарастырылады. Бұл жүйе оқушылардың жас ерекшеліктерін, танымдылық қабілеттерін ескереді. Физика курсында оқу материалын орналастыру тәсілдері әртүрлі әдіснамалық тәсілдерге негізделеді. Бұл тәсілдер оқу мазмұнын құрылымдау және ұйымдастырудың әртүрлі жолдарын ұсынады, олардың әрқайсысы білім берудің тиімділігін арттыруға бағытталған. Төменде негізгі оқу материалын орналастыру тәсілдері қарастырылған.
1. Сызықтық тәсіл
* Мәні: Сызықтық тәсілде оқу материалдары логикалық бірізділікпен, жүйелі түрде қарастырылады. Әрбір жаңа тақырып алдыңғы тақырыптың жалғасы болып табылады және оқу материалы бір бағытта қозғалады, яғни бір рет өткен тақырып қайта қаралмайды.
* Артықшылығы: Бұл тәсіл оқушылардың білімін бірізді және логикалық түрде қалыптастырады, әр тақырып алдыңғысының жалғасы ретінде түсіндіріледі.
* Кемшілігі: Егер оқушылар өткен материалды толық меңгермесе, жаңа материалды түсіну қиындайды, себебі жаңа тақырыптар алдыңғы тақырыптарға тікелей байланысты болады.
2. Концентрлік тәсіл
* Мәні: Концентрлік тәсілде оқу материалы бірнеше рет қарастырылады, бірақ әрбір рет қарастырған сайын тақырып тереңдей түседі. Бұл тәсілде бір тақырып алғашқыда қарапайым деңгейде түсіндіріліп, кейінгі сыныптарда неғұрлым тереңірек зерттеледі.
* Артықшылығы: Бұл тәсіл оқушыларға біртіндеп білімін тереңдетуге мүмкіндік береді, бұрынғы білімдерін жаңартып, оны жаңа деңгейде меңгеруге жағдай жасайды.
* Кемшілігі: Кейбір оқушылар үшін қайталанатын материал қызықсыз болуы мүмкін, егер ол дұрыс ұйымдастырылмаса, оқушылардың қызығушылығы төмендеуі мүмкін.
3. Сатылы тәсіл
* Мәні: Сатылы тәсілде оқу материалы бөлімдерге бөлінеді, әр бөлімде негізгі ұғымдар мен заңдар тереңдетіліп оқытылады. Материалдар бірінен соң бірі сатылы түрде беріліп, әр сатылы бөлімде білім деңгейі жоғарылайды.
* Артықшылығы: Бұл тәсіл оқушыларға білімді кезең-кезеңмен, жүйелі түрде меңгеруге мүмкіндік береді. Әр сатыда оқушының білім деңгейі артып, білім бірте-бірте тереңдетіледі.
* Кемшілігі: Егер оқушы бір сатылы деңгейдегі материалды толық меңгермесе, келесі сатыдағы материалды түсіну қиынға соғуы мүмкін.
4. Спиральды тәсіл
* Мәні: Спиральды тәсілде оқу материалы бірнеше рет қайталанып, бірақ әр қайталанғанда жаңа аспектілер мен тереңірек мазмұн қосылып отырады. Бұл тәсіл концентрлік тәсілге ұқсас, бірақ әрбір жаңа деңгейде материалды оқытудағы жаңа қырлар мен аспектілер ашылады.
* Артықшылығы: Оқушылар бұрын өткен материалдарды еске түсіріп, оны жаңа деңгейде қолдануды үйренеді. Бұл тәсіл оқушылардың білімін кеңейтіп, оларды көпқырлы ойлауға үйретеді.
* Кемшілігі: Спиральды тәсіл оқу жоспарын мұқият дайындауды қажет етеді, себебі оқушылардың қызығушылығын сақтау және материалды дұрыс құрылымдау маңызды
Қазіргі мектепте физика курсын құрудың үшінші тәсілі қолданылады - басқыштық. Курстың басқыштық құрылуы мынандай: оқу материалы қиындығына қарай екіге бөлінеді, кейбір бөлімдер мен тақырыптар, екінші басқышта қайталанбастан, тек бірінші басқышқа енеді; басқалары тек екінші басқышта өтіледі, бірақ екі басқышта да кездесетін бөлімдер мен тақырыптар бар.
Физиканы оқыту деңгейлеріне сәйкес бірінші және екінші басқыштарды ажыратады. Қазіргі мектепте бірінші басқышта 7-9 сыныптарда интеграцияланған Физика және астрономия курсы оқытылады. Екінші басқышта 10-11 сыныптарда физика курсы жүйелі турде өтіледі. Физика және астрономия пәні негізгі мектепте оқытылады және барлығына міндетті пән болып табылады. Физика пәнін жоғары сыныптарда оқиды.
Екінші басқыштағы физика пәнінің құрылымы: І.Механика ІІ.Молекулалық физика ІІІ.Электродинамика ІV.Кванттық физика.
Бірінші және екінші басқыштарда физиканың әр бөлімінің мазмұны ҚР БҒМ бекіткен үлгілік бағдарламамен анықталады. Жалпы орта білім алудың II сатысы (9-11 сыныптар) физика курсын құру жүйесі -- оқушылардың физика пәнінен алған білімдерін тереңдету және кеңейту мақсатында әзірленген оқу жоспары мен бағдарламаларды қамтиды. Бұл сатыда физика курсы күрделі тақырыптарды, эксперименттік зерттеулерді және практикалық дағдыларды қамтиды.
Физика курсын құру жүйесі
1. Мақсаттар мен міндеттер:
* Ғылыми дүниетанымды қалыптастыру: Оқушыларға физика ғылымының негізгі заңдары мен принциптерін үйрету.
* Тәжірибелік дағдыларды дамыту: Оқушыларды эксперименттер жүргізуге, деректерді талдауға және ғылыми әдістерді қолдануға үйрету.
* Критикалық ойлауды дамыту: Оқушылардың табиғи құбылыстар мен техникалық мәселелерді ғылыми тұрғыдан талдай білуін қалыптастыру.
2. Курстың мазмұны:
Физика курсының мазмұны II сатыда негізінен келесі бөлімдерді қамтиды:
* Механика:
o Кинематика және динамика негіздері (қозғалыс, күш, инерция, энергия, импульс);
o Қатты денелердің механикасы;
o Деңгейлерді зерттеу (қысым, күштің теңдеулері).
* Электродинамика:
o Электр және магнит өрістері (Электр өрісі, магнит өрісі, Ом заңы, Кирхгоф заңдары);
o Электр қозғалтқыштары мен генераторлары;
o Электр энергиясының трансформациясы мен таралуы.
* Оптика:
o Жарықтың табиғаты және қасиеттері (рефракция, дифракция, интерференция);
o Линзалар мен жарық сүзгілері;
o Оптикалық құралдар (телескоп, микроскоп).
* Атом физикасы мен ядролық физика:
o Атом құрылымы мен кванттық теория;
o Ядролық реакциялар мен радиоактивтілік;
o Қазіргі физикадағы негізгі концепциялар.
* Термодинамика:
o Температура және жылу алмасу;
o Термодинамиканың негізгі заңдары;
o Термодинамикалық процестердің сипаттамасы.
* Космология мен астрофизика:
o Ғарыштың құрылымы мен эволюциясы;
o Жұлдыздар мен планеталардың физикасы;
o Ғарыштық сәулелену мен оның әсерлері.
3. Құрылымы:
* Теориялық бөлім: Әрбір бөлім теориялық негіздермен таныстыруды қамтиды, соның ішінде физикалық заңдар мен формулалар, теориялық концепциялар мен түсініктер.
* Практикалық бөлім: Оқушылар эксперименттер жүргізіп, деректер жинап, оларды талдайды. Практикалық жұмыстар физикалық құбылыстарды терең түсінуге көмектеседі.
* Курсқа кіріспе және қорытынды: Курсқа кіріспе кезеңінде негізгі мақсаттар мен жоспарлар айқындалады. Курстың соңында оқушылардың меңгерген білімдері мен дағдыларын тексеру үшін қорытынды бақылау жұмыстарын өткізу ұсынылады.
4. Әдістемелік тәсілдер:
* Көрнекілік пен интерактивтілік: Көрнекі құралдар мен мультимедиялық материалдарды қолдану арқылы түсіндірме жұмыстарын жүргізу.
* Жобалық жұмыс: Оқушыларға жеке немесе топтық жобалар тапсырылып, олардың практикалық дағдылары мен ғылыми зерттеулерін дамыту.
* Дербес зерттеулер: Оқушыларға зерттеу жобаларын орындауға мүмкіндік беру, өзіндік зерттеу жұмыстары арқылы білімін тереңдету.
5. Бағалау жүйесі:
* Ағымдағы бағалау: Сабақ үстінде немесе эксперименттер кезінде оқушылардың жұмысына үнемі баға беру.
* Қорытынды бағалау: Жыл соңында немесе тоқсан сайын қорытынды бақылау жұмыстарын жүргізу, тестілеу және практикалық жұмыстарды бағалау.
Қорытынды:
Жалпы орта білім алудың II сатысында физика курсының мазмұны мен құрылымы оқушылардың ғылыми білімдерін тереңдетуге және олардың зерттеу дағдыларын дамытуға бағытталған. Оқу материалы теориялық және практикалық бөлімдерге бөлінеді, әрбір бөлім арнайы әдістемелік тәсілдермен және бағалау жүйелерімен толықтырылған. Мұндай құрылым оқушыларға физика ғылымының негіздерін терең меңгеруге және олардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға көмектеседі.
4o mini
Начало формы
Конец формы
Физика курсы мектептік білім беру жүйесінде маңызды рөл атқарады және басқа білім беру салаларымен тығыз байланысты. Осы байланыстар оқушылардың ғылыми дүниетанымын кеңейтеді, күрделі концепцияларды түсінуге көмектеседі және көптеген пәндер арасындағы өзара байланыс пен түсінікті нығайтады. Төменде физика курсының "жаратылыстану", "математика" және гуманитарлық оқу пәндерімен байланыстары қарастырылған.
1. Физика мен жаратылыстану пәндерінің байланысы
* Химия: Физика мен химия арасында тығыз байланыс бар, өйткені екеуі де табиғаттың негізгі заңдары мен құбылыстарын зерттейді. Химияда атомдар мен молекулалардың өзара әрекеттесуі физикалық заңдарға негізделеді (мысалы, температураның және қысымның химиялық реакцияларға әсері, газдардың заңдары).
* Биология: Биологияда физика принциптері өмір тіршілігінің көптеген аспектілерін түсіндіруге көмектеседі. Мысалы, физиологияда қан айналымы мен тыныс алу процестері физикалық заңдарға сәйкес болады, ал фотосинтез процесінде жарықтың рөлі мен энергияның алмасуы физикалық тұрғыдан қарастырылады.
* География: Географияда физикалық процестер мен табиғат құбылыстары (мысалы, климат, ауа райы, жер бедері) физика заңдарымен түсіндіріледі. Геофизика мен климатология физикалық құбылыстарды зерттейді, ал физикалық география жердің құрылымын және табиғи ресурстарды сипаттайды.
2. Физика мен математика пәндерінің байланысы
* Физикалық формулалар мен есептеулер: Физикада физикалық құбылыстар мен заңдарды сипаттау үшін математикалық формулалар мен теңдеулер қолданылады. Мысалы, механикада қозғалыстың сипаттамаларына арналған теңдеулер, электродинамикада электрлік және магниттік өрістерді есептеу үшін формулалар пайдаланылады.
* Графиктер мен диаграммалар: Физикада эксперименттік деректерді талдау үшін графиктер мен диаграммалар қолданылады. Математикалық әдістер арқылы осы деректерді визуализациялау және талдау физикалық құбылыстарды түсінуге көмектеседі.
* Статистика және ықтималдық: Эксперименттік зерттеулерде мәліметтерді талдау және қорытынды жасау үшін статистикалық әдістер мен ықтималдық теориясы қолданылады. Математикалық әдістер физикалық эксперименттердің дәлдігі мен нәтижелерін бағалауға мүмкіндік береді.
3. Физика мен гуманитарлық пәндердің байланысы
* Тарих: Физика тарихы адамзаттың ғылыми дамуындағы маңызды кезеңдерді көрсетеді. Ғылыми революциялар мен физикалық теориялардың эволюциясы тарихпен тығыз байланысты. Сонымен қатар, белгілі физиктердің өмірі мен ғылыми қызметі тарих пәнінің құрамдас бөлігі болуы мүмкін.
* Философия: Физика мен философия арасында философиялық сұрақтар мен ғылыми ойлардың байланысы бар. Философия ғылымның әдістерін, ғылыми көзқарастарды және физикалық құбылыстарды түсіну жолдарын зерттейді. Физикалық теориялардың философиялық негіздері мен олардың ғылыми танымға әсері философиялық зерттеулердің тақырыбы болып табылады.
* Әдебиет: Физикалық концепциялар мен ғылыми жаңалықтар әдебиетте кейде метафоралар мен аллегориялар ретінде көрініс табады. Ғылыми тақырыптарға арналған әдеби шығармаларда физикалық заңдар мен концепциялар шығармашылық тұрғыдан бейнеленуі мүмкін.
Қорытынды
Физика курсының "жаратылыстану", "математика" және гуманитарлық пәндермен байланысы пәндер арасындағы интеграцияны қамтамасыз етеді, оқушыларға табиғат пен қоғамның көп қырлы түсінігін береді. Бұл байланыстар оқушылардың ғылымды кең ауқымда түсінуіне көмектеседі, олардың аналитикалық ойлау қабілеттерін дамытады және көптеген пәндер арасындағы байланыстарды түсінуге мүмкіндік береді.
Физика және химия курстарының байланысы. Физикалық және химиялық ғылымдар өзара тығыз байланыста болып келеді.М.В.Ломоносовтың айтуынша, химия мен физика біреуі екіншісіз жетілген күйде бола алмайтындай өзара байланған. Бұл ғылымдардың қазіргі жағдайы бұлай айтуға негіз бола алады.
Мектеп тегі физика және химия курстары үшін байланыстың келесі аспекттері маңызды - түсініктерді оқып-үйренудің уақыт бойынша үйлесілуі және түсіндірілуі, бұл пәндерге ортақ түсініктер мен заңдардың жаймен қалыптасуы, оқу материалдарын меңгергенде қайталануды болдырмау.
Бұл екі ғылымның байланысына молекула және атом түсініктерінің оқытылуы дәлел бола алады. Химияны оқып бастар алдында физика курсында зат, молекула туралы түсінік беріледі, молекула-кинетикалық теорияның негізгі үш қағидасы және молекулалық физиканың кейбер сұрақтары қарастырылады. Бұр сұрақтар химия курсында тікелей қайталанбайды, бірақ олар дамуы керек: зат туралы түсінік негізінде химияда таза заттар және коспалар қарастырылады, қоспа заттарды ажыратуға арналған практикалық жұмыстар жүргізіледі; химиялық құбылыстар туралы түсініктер физикалық құбылыстармен салыстыра отырып еңгізіледі; оқушылардың атом туралы білімдері физика курсында оқыған материалдарды қолдану арқылы кеңейе түседі.
10 сыныпқа келгенде оқущылар химия сабақтарында Авогадро заны мен тұрақтысы туралы білімдері бар болады, оларға атомдық және молекулалық массаларды анықтау әдістері де белгілі. Физика сабақтарында бұл сұрақтарды қайталау ретінде өтуге болады.
Физика және химия курстарының байланыс аспекттері Әр түрлі ортадағы электр тогы және Атом және атом ядросы тақырыптарды оқытқанда анық байқалады. Электр заряды түсінігі - физикалық түсінік, ол химиядағы периодтық заңды оқытумен байланысты. Атомның электрлік заряды периодтық жүйедегі элементтің реттік санына, қасиеттеріне тәуелді болады; изотоптардың пайда болуы зарядқа байланысты; атомның сыртқы электрондық қабатындағы электрондар саны да атомның электрлік зарядына тәуелді. Атомның және атом ядросының құрылысын физикалық ғылымның әдістерін қолдана отырып зерттейді. Сонымен, бұл тақырыптарды оқытуда физикалық және химиялық білімдер тығыз араласып байланысады.
Физикада электролиттік диссоциацияны, электролизді, токтың химиялық көздерін өткенде, химиядан алған білімдерді қолданғанда және түсініктерге анықтамалар берілгенде қатаң үйлестірімділік болуы тиіс. Сондықтан, физика пәнінің мұғалімі бұл сұрақтардың химия оқулықтарында қайлай берілгенін білгені жөн болады.
Физика және биология курстарының байланысы. Биология пәнінде физикалық заңдарды, құбылыстарды және түсініктерді көрсете алатын өте қызықты мысалдар көп. Бұл мысалдарды келтіру арқылы оқушыларға табиғат заңдарының бірлігін және табиғат құбылыстарын түсіндіру үшін физиканың маңызын көрсетуге, жаңа ситуацияда физикалық құбылыстарды түсіндіру арқылы оқушылардың білімін тереңдетуге, бұл пәндерді оқып-үйренуге қызығушылықтарын жоғарылатуға болады.
Физика курсына қажетті биофизикалық материалдарды негізгі үш бағыт бойынша іріктеуге болады:
Оқушыларға табиғат заңдарының бірлігін, жанды организмдерге физика заңдарын қолданатындығын көрсетуге мүмкіндік туғызатын материалдар;
Биология мен медицинада кеңінен қолданылатын, организмге әсер етудің және оны зерттеудің физикалық әдістерін көрсетуге мүмкіндік туғызатын материалдар;
Оқушыларды биониканың кейбір бағыттарымен, зерттеу нәтижелерімен таныстыратын оқу материалдары.
Оқушылардың білімге қызығушылығын қалыптастыру, оқудың өмірмен байланысын күшейту үшін физика мен биологияның пәнаралық байланысының маңызы зор екенін атап айту қажет.
Физика және математика курстарының байланысы. Ғылыми әдіс ретінде математиканың маңызы кең және елеулі түрде физиканы оқытуда байқалады: физикалық заңдар математикалық формулалармен өрнектеледі; математикалық формулалар мен амалдар физикалық заңдардың салдарын есептегенде, олардың кейбір қағидаларын дәлелдегенде, есептер шығарғанда, зертханалық жұмыстар орындағанда қолданылады.
Бұл жерде келесі мәселелерді қарастырғанның әдістемелік маңызы бар:
өтілетін тақырыптарды оқып-үйренудің уақыт бойынша үйлесілуі;
функцияналдық тәуелділік түсінігі;
есептер шығару.
Физиканы оқытуда алдын енгізілген математикалық білімдер қолданылады:
Жуықтап есептеу ережесін білу 7 сыныптан ақ талап етіледі, өлшеу қатеріктерін есептеу тек 9 сыныпта лабораториялық жұмыстарды орындау барысында ұсынылады;
Механиканы оқып-үйренгенде тригонометриялық функциялар, Пифагор теоремасы, квадраттық теңдеулер, ұқсастық түсініктері туралы білімдерді қолдану қажет болады;
Газ заңдарын оқығанда газ күйінің өзгеру процесінің графиктерін талдауға үлкен мән беріледі, деформация түрлерін, газдаға электр тогын, диодтың құрылысын т.б.тақырыптарды оқыту графикалық әдіс негізінде жүргізіледі.
Түрлі физикалық табиғаттағы тербелістер мен толқындарды оқытуға бірдей заңдылықтарды қолдану идеясы математикалық аппаратты қолдану негізінде іске асырылған.
Мектеп математика курсында функционалдық тәуелділіктерді оқыту үлкен орын алады. Физиканы оқыту процесінде функциялар жайлы білімдерді пайдалану елеулі педагогикалық эффект беруі мүмкін. Оқушылар өздері кинематикалық формулаларда қай шамалар аргумент, қайсысы функция болатындығын, графиктің түрі сандық коэффициенттің мәнінен калай тәуелді болатынын анықтай алады. Ол үшін тек математикада өтілген тәуелділіктермен аналогия жасау керек: y=kx, y=ax+b, y=ax2.
Физикалық есептерді шығару жолдарын рационалдау, оларды интерпретпциялау, алынған жауаптың физикалық мағынасын талдау үшін математикалық білімдерді кеңінен қолдану мүмкіндігі болады.
Аталған пәнаралық байланыстар оқушылардың математика пәнінен алатын білімдеріне әсер ететінін атап айту керек. Математика пәні, математикалық ғылымның өзі сияқты, басқа пәндерден жоғары дәрежеде абстракцияланғанымен ерекшеленеді. Абстракциялау арқылы табиғаттағы объективті заңдылықтарды толығырақ, тереңірек және нақтырақ оқып-үйренуге, тиімдірек және үнемдеп өрнектеуге болады. Математикалық қағидалар нақты заңдылықтарды сипаттайтынын оқушылар жаратылыстану пәндерін оқығанда ғана түсінеді.
Физика курсының жаратылыстанумен байланысы. Физикамен байланысты кейбір сұрақтар жаратылыстану курсында оқытылады. Мұнда өтілетін сұрақтарға дұрыс түсіндірулер берілгені өте маңызды. Мысалы, желдің пайда болуы, табиғаттағы судың айналуы т.б.
Оқушыларды еңбекке баулу және физика пәндерінің арасындағы байланыс. Физика мен еңбекке баулу пәндерінің арасындағы байланыстың ерекшелігі - еңбекке баулу курсы оқушылардың физика сабақтарында алған білімдерінің практикалық қолданбасы болады. Физика курсының және еңбекке баулу пәндерінің байланысын қолданудың екі жолын ұсынуға болады:
1. Физика ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дүниежүзілік тарихтың мойнындағы үш ірі ағын тоғысатындай: технология ағыны, ақпарат ағыны және осының бәрін жасаған және олардың бәріне қызмет етуші адамдар ағыны. Белгілі мөлшерде ақпараттық тұрғыда бұрынғыдан жаңа, анағұрлым зор өркениет туралы айтуға болады. Бұл өркениетте мыңжылдық тарихы мен дәстүрі бар кәсіптер көз алдымызда жойылып,бұрын белгісіз жаңа мамандықтар пайда бола бастайды. Адамдардың қызметі мен міндеттері де, олардың еңбектерінің сипаты да өзгеруде. Адамдар қатынасында, басқару мен ұйымдастыру түрлерінде де үлкен өзгерістер болып жатыр.
Қоғамды ақпараттандыру (информатизация) - информациялық ресурстарды қалыптастыру мен пайдалану негізінде азаматтардың, өкімет органдарының, қоғамдық ұйымдардың информациялық талаптары мен құқықтарын қанағаттандыру үшін тиімді шарттар жасау жолында ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
Ақпараттандырудың мақсаты - жұмыс өнімділігін арттыру мен еңбек ету жағдайларын жеңілдету мақсатында адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту.
Ақпараттандыру - елдің өмір салтын елеулі түрде өзгертуге бағытталған күрделі әлеуметтік процесс. Ол компьютерлік сауатсыздықты жою, жаңа информациялық технологияларды пайдалану мәдениетін қалыптастыру сыяқты бағыттарда көп күш жұмсауды талап етеді.
Ақпараттандыру ісін қолға алу АҚШ-та өткен ғасырдың 60-жылда - рын - да басталса, ол 70-жылдары - Жапонияда, 80-жылдары - Батыс Европада етек ала бастады.
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың бастауымен 1998 ж. орта білім саласын ақпараттандыру Мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Бұл бағдарлама елімізде компьютерлер негізінде білім беретін және қашықтан оқыту ісін ұйымдастыратын орталықтар ашуға мүмкіндік беріп келеді.
Қоғамды ақпараттандыру қазіргі әлеуметтік прогресс заңдылықтарының бірі болып саналады. Бұл термин осыған дейін жиі қолданылған қоғамды компьютерлендіру сөзін ығыстыра бастады. Бұлардың ұқсастығы болғанымен әжептеуір айырмасы бар. Қоғамды компьютерлендіру кезінде компьютерлердің техникалық базасын күшейтуге көңіл бөлінсе, ақпараттандыру кезінде адамның барлық қызмет салаларында компьютерлерді пайдалану арқылы информа - цияны өңдеу жұмыстарында кешендік шаралар жүзеге асырылады.
Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз не?
ChatGPT said:
ChatGPT
Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз -- қоғамның барлық салаларына ақпараттық технологияларды енгізу және пайдалану арқылы ақпараттың рөлін арттыру, ақпаратқа қол жеткізу мүмкіндігін кеңейту, ақпаратты өндіру, сақтау, тарату және пайдалану процестерін жетілдіру. Бұл процесс қоғамның дамуында жаңа мүмкіндіктер туғызады, оның ішінде білім беру, ғылым, экономика, басқару және мәдениет сияқты салаларда.
Ақпараттандыру процесі қоғамның барлық мүшелеріне сапалы әрі қолжетімді ақпараттық қызметтерді ұсынуды көздейді, сонымен қатар, ақпараттық мәдениетті дамытуға бағытталған. Бұл процесстер арқылы адамдардың өмір сүру деңгейі, жұмыс өнімділігі артады, әрі ақпараттық қоғам құруға негіз қаланады.
4o
You said:
қоғамды ақпараттандыру физика мысалында
ChatGPT said:
ChatGPT
Қоғамды ақпараттандыруды физика тұрғысынан қарастыратын болсақ, бұл үрдісті заманауи физикалық технологиялардың, құралдардың және әдістердің күнделікті өмірде, өндірісте және ғылымда кеңінен қолданылуы арқылы түсіндіруге болады. Мысал ретінде төмендегі жағдайларды келтіруге болады:
1. Сенсорлар мен датчиктер:
Физикада әртүрлі физикалық құбылыстарды өлшейтін сенсорлар мен датчиктер қолданылады. Мысалы, температура, қысым, жарық, магнит өрісі, т.б. Сенсорлар мен датчиктер ақпаратты жинап, оны цифрлық форматқа түрлендіріп, ақпараттық жүйелерге жібереді. Мұндай ақпараттық жүйелер қоғамды ақпараттандырудың негізі болып табылады.
2. Интернет және байланыс жүйелері:
Электромагниттік толқындар, оптикалық талшықтар, және спутниктік байланыс арқылы ақпаратты беру -- физиканың электромагниттік теориясы мен кванттық оптика принциптеріне негізделген. Бұл технологиялар ақпаратты жылдам және кең ауқымда таратуға мүмкіндік береді.
3. Жасанды интеллект және кванттық есептеулер:
Физикада кванттық есептеу машиналары мен жасанды интеллектті дамыту үшін пайдаланылатын кванттық механика принциптері үлкен рөл атқарады. Қоғамды ақпараттандыруда бұл технологиялар деректерді өңдеу және талдау жылдамдығын едәуір арттырып, күрделі есептерді шешуге көмектеседі.
4. Физикалық модельдеу және симуляция:
Физикада күрделі процестерді модельдеу үшін компьютерлік симуляциялар пайдаланылады. Бұл қоғамды ақпараттандыруда түрлі салаларда (медицина, экология, экономика) қолданылатын ақпараттық жүйелердің дамуына ықпал етеді. Мысалы, ауа райын болжау, жер сілкінісін алдын ала болжау, немесе өндірістегі технологиялық процестерді оңтайландыру.
Осы мысалдардың барлығы қоғамды ақпараттандырудың физика ғылымымен қалай байланысты екенін көрсетеді және физикалық принциптер мен технологиялардың ақпараттық қоғамды құруда маңызды рөл атқаратынын дәлелдейді
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру процесінің басым бағыттарының бірі -- цифрлық трансформация. Цифрлық трансформация дегеніміз -- ақпараттық және цифрлық технологияларды қолдану арқылы экономика, бизнес, мемлекеттік басқару, білім беру, денсаулық сақтау және басқа да салалардағы процестерді жетілдіру мен оңтайландыру.
Бұл бағыт жаңа технологияларды енгізу арқылы өндіріс пен қызмет көрсету салаларында өнімділікті арттыруды, басқару тиімділігін күшейтуді, ақпаратқа қолжетімділікті жақсартуды және қоғамның барлық салаларында инновацияларды дамытуды көздейді.
Цифрлық трансформацияның құрамдас бөліктеріне мыналар жатады:
* Жасанды интеллект және машиналық оқыту;
* Үлкен деректерді (Big Data) талдау;
* Интернет заттары (IoT);
* Бұлттық есептеулер;
* Киберқауіпсіздік.
Бұл технологиялар қоғамдағы барлық дерлік салаларға әсер етіп, қоғамның жаңа деңгейге өтуіне ықпал етеді.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру процесінің басым бағыттарының бірі -- цифрлық экономика. Цифрлық экономика дегеніміз -- ақпараттық және коммуникациялық технологияларды кеңінен қолдану арқылы экономиканың барлық секторларын цифрландыру, өндірістің тиімділігін арттыру және инновацияларды дамыту.
Цифрлық экономиканың негізгі ерекшеліктері:
1. Жаңа бизнес-модельдер: Цифрлық экономика жаңа бизнес-модельдердің пайда болуына ықпал етеді. Мысалы, платформалық экономика (Uber, Airbnb), электрондық коммерция (Amazon, Alibaba) және қызметтерді цифрлық форматта ұсыну (онлайн-банкинг, электронды денсаулық сақтау) экономиканың құрылымын өзгертеді.
2. Ақпараттық ресурстарды пайдалану: Ақпараттық ресурстарды тиімді пайдалану цифрлық экономиканың негізі болып табылады. Үлкен деректер (Big Data), бұлттық есептеулер және жасанды интеллект сияқты технологиялар ақпаратты өңдеудің, сақтаудың және талдаудың жаңа мүмкіндіктерін ұсынады. Бұл бизнесті басқаруда, өнімділікті арттыруда және тұтынушыларға қызмет көрсетуде маңызды рөл атқарады.
3. Жаңа жұмыс орындары мен дағдылар: Цифрлық экономика жаңа жұмыс орындарын ашуға және жұмыс күшінің біліктілігін арттыруға ықпал етеді. Цифрлық дағдылар, бағдарламалау, деректерді талдау, киберқауіпсіздік сияқты салаларда сұраныс өсуде. Бұл жұмыс күшінің жаңа талаптарға сай бейімделуін талап етеді.
4. Экономикалық тиімділік және инновация: Цифрлық технологиялар арқылы өндіріс процесстерін автоматтандыру, логистиканы оңтайландыру және өнімдерді жылдам жеткізу мүмкіндігі пайда болды. Бұл экономикадағы өнімділікті арттырып, жаңа инновациялық өнімдер мен қызметтердің пайда болуына жол ашады.
Жаңа ақпараттық технологиялар (ЖАТ) дегеніміз -- ақпаратты жинау, өңдеу, сақтау, тарату және пайдалану процестерін жеңілдететін және тиімді ететін заманауи технологиялық құралдар мен әдістердің жиынтығы. Бұл технологиялар қоғамның әртүрлі салаларында, соның ішінде білім беру, бизнес, медицина, мемлекеттік басқару және күнделікті өмірде кеңінен қолданылады.
Жаңа ақпараттық технологияларға келесі элементтер жатады:
1. Жасанды интеллект (AI): Жасанды интеллект адамның интеллектуалды қызметтерін имитациялайтын бағдарламалық жүйелер мен алгоритмдерден тұрады. AI шешім қабылдау, үлкен деректерді талдау, тілдерді тану, және автоматтандырылған жүйелерді басқаруда қолданылады.
2. Бұлттық есептеулер (Cloud Computing): Бұлттық есептеулер мәліметтерді сақтау мен өңдеу үшін физикалық серверлер мен компьютерлерден тәуелсіз онлайн платформаларды пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл әдіс мәліметтерге қолжетімділікті жақсартып, инфрақұрылым шығындарын азайтады.
3. Үлкен деректер (Big Data): Үлкен деректер дегеніміз -- үлкен көлемді, түрлі форматтағы мәліметтерді жинау, сақтау және талдау технологиясы. Бұл технология үлкен көлемдегі ақпаратты өңдеп, одан қажетті мәліметтерді алу үшін қолданылады.
4. Интернет заттары (IoT): Интернет заттары -- интернетке қосылған әртүрлі құрылғылардың (смарт-үй құрылғылары, киілетін гаджеттер, өнеркәсіптік датчиктер) желісі. Бұл технология заттарды бір-бірімен және адаммен байланыстырып, оларды қашықтан басқаруға мүмкіндік береді.
5. Блокчейн технологиясы: Блокчейн -- мәліметтерді қауіпсіз сақтауға және таратуға арналған таратылған деректер базасы. Бұл технология негізінен қаржы саласында (мысалы, криптовалюта) қолданылғанымен, оның мүмкіндіктері кең: смарт-келісімдер, логистика және қауіпсіздік салаларында қолданылады.
6. Виртуалды және кеңейтілген шындық (VRAR): Виртуалды шындық -- цифрлық әлемге толық енуді қамтамасыз ететін технология, ал кеңейтілген шындық -- шынайы әлемге виртуалды элементтерді қосу. Бұл технологиялар ойын-сауық, білім беру және кәсіби дайындық салаларында қолданылады.
Қорытынды:
Жаңа ақпараттық технологиялар -- бұл қазіргі заманғы қоғамның ақпараттық қажеттіліктерін қанағаттандыруға, процестерді автоматтандыруға және өнімділікті арттыруға бағытталған технологиялар жиынтығы. Олар қоғамның дамуына айтарлықтай ықпал етіп, әртүрлі салаларда жаңа мүмкіндіктер ашуда.
4o
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Начало формы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Конец формы
1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18
Тақырып 1. Кіріспе. Физиканы оқыту әдістемесі - педагогикалық ғылым, оның зерттейтін мәселелері мен оқыту әдістері
1.1. Физиканы оқыту әдістемесі - педагогикалық ғылым.
1.2. Физиканы оқыту әдістемесінің зерттейтін мәселелері мен оқыту әдістері және міндеттері.
1.3. Физиканы оқыту әдістемесінің физика, философия, педагогика, психология ғылымдарымен байланысы
1.1. Физиканы оқыту әдістемесі - педагогикалық ғылым.
Физиканы мектепте оқыту әдістемесі - педагогика ғылымдары жүйесінің бір тармағы болып саналады. Себебі, педагогика ғылымдары сияқты оның да зерттейтін ең негізгі мәселесі - орта мектептегі ғылым негіздерінің бірі физиканы оқытудың іс - тәжірибесі мен теориясын қарастыру. Ендеше, оның негізгі міндеті:
*
мектеп физика пәнінің оқу бағдарламасы мен оқулықтың мазмұның анықтау;
*
оқушыларға физикалық білімдер мен дағдылардың жүйесін ұғындырудың тиімді тәсілдерін, оқыту әдістемесін көрсету.
Демек, физиканы оқыту әдістемесі студенттерге кәсіптік - әдістемелік дайындық беруді мақсат етеді.
Мектепте физиканы сапалы оқытудың ең бірінші және басты шарты - физика ғылымын мұғалімнің берік меңгеруі, оның зерттеу әдістері мен даму тарихын терең түсінуі. Тек қана физикалық білімдерді ұқыпты ұғыну арқылы мектепте жақсы физик - мұғалім болуы мүмкін емес. Сол себепті, болашақ физика пәні мұғалімі үшін физиканы оқыту әдістемесінің практикалық және теориялық мәселелерін терең оқып игеру қажет. Ендеше, әрбір студенттің, физика - ғылымы және физика - оқу пәні арасындағы өзара ұқсастықтар мен өзгешеліктерді ажырата білуі тиіс.
Ғылыми білімдердің шоғырланып жиналуы, педагогикалық ғылымдардың жіктелуі жылдан - жылға оқылатын пәндердің санын арттырып, мазмұның байыта түсуде.
Міне осы айтылғандардың нәтижесінде оқытудың ерекшеліктерін қарастыратын және оның осы жолағы жалпы заңдылықтарын зерттейтін педагогика ғылымының жана салалары - оқу пәндерінің әдістемесі пайда болады. Сөйтіп, оның басты мақсатының ғылыми негізін дәйектеу, мазмұның анықтау, оқытудың тиімді әдісін табу міндеттері алға қойылды.
Барлық оқыту әдістері бүтіндей жалпы оқыту теориясына - дидактикаға негізделеді. Ал дидактиканың негізгі мақсаты: оқыту процесінің заңдылығын ашу, берілетін білімнің мазмұнын анықтау, оқытудың барынша тиімді әдістері мен ұйымдастыру жолын белгілеу. Мұнымен қатар дидактика тәрбиелеу жұмысы мен оқыту процесінің ара қатынасын дәл анықтауы тиіс. Өзге пәндерді оқыту сияқты, физиканы оқыту негізінде де оқушының қалыптасуы, алдымен оның жалпы білім алуы іске асырылуы тиіс.
Әрбір оқу пәнінің өзінің сипатына сәйкес туатын ерекшеліктері, өзінің заңдылықтары болатыны табиғи нәрсе. Сондықтан, физиканы оқыту әдістемесі - пән дидактикасы немесе пәннің оқыту әдістемесі деп аталады.
1.2. Физиканы оқыту әдістемесінің зерттейтін мәселелері мен оқыту әдістері және міндеттері.
Физиканы оқыту әдістемесі пәнінің міндетіне - физиканы оқытудың заңдылықтарын ашу, берілетін физикалық білімнің мазмұнын анықтау, оны үйретуді ұйымдастыру формаларын қарастыру және тағы басқалар кіреді.
Физиканы оқыту әдістемесінің зерттеу объектісі - физиканы оқыту процессі. Міне, осы тұрғыда орта мектепте физиканы оқыту кезеңінде оқушыларға білім беру, оларды жан - жақты дамыту, тәрбиелеу сияқты негізгі үш міндет атқарылады.
Білім беру міндеті - барлық басқа пәндер сияқты физиканы оқыту әдістемесінің де негізгі міндеті. Соның нәтижесінде оқушылар физиканы негізгі заңдылықтарынан білім жинақтайды, әрі оны іс жүзінде пайдалану дағдысы мен біліктілігін қалыптастырады.
Дамыту міндеті. Бұл міндет оқушылардың танымдық мүмкіндігін дамытуды көздейді, олардың өздігінен білімдерін жетілдіруді іске асыру мүмкіндігіне ие етеді. Сан алуан ақпараттар тасқынында дұрыс бағдарлай білуге, түрлі логикалық операцияларды меңгере алуға, сөйтіп, формальді - логикалық ойлау формасына диалектикалық және шығармашылық ойлау формасына көтерілуге жеткізеді.
Тәрбиелеу міндеті. Бұл міндет те, жоғарыдағы міндеттер тәрізді, жалпы оқыту кешенінің мұратына сәйкес - қоғам дамуының талаптарынан туындайды. Өйткені, оқытудың мақсаты, мазмұны, әдістері - бәрі, сайып келгенде, өсіп келе жатқан жастардың өмірге дайындалу жолы. Міне, сондықтан да мектепте мұғалім қызыметі қоғамның әлеуметтік тапсырмасын орындауға бағытталады. Олай болса, физиканы оқыту, негізінен алғанда, оқушылардың ғылыми көз қарасының қалыптасуына, ой - өрісінің дамуына жәрдемдесіп, өнегелі - үлгілі болуға баулиды.
Физиканы оқыту әдістемесі мынадай мәселелерді шешеді:
*
физиканы оқыту мақсатын негіздеп беру;
*
тәрбиені физиканың негізін оқытумен үйлестіре отырып іске асыру;
*
мектеп физика курсының мазмұны мен құрылымын анықтау және оны үнемі жүйелі түрде жетілдіру;
*
аса тиімді әдістермен тәсілдерді ойластырып, әрі оны тікелей тәжірибе түрінде тексеруден өткізу және оны оқу жүйесіне өндіру.
Физиканы оқыту әдістемесі - оқытудың жолдары мен тәсілдерінің заңдылықтарын зерттейтін, әрі оқушыларды физиканы оқыту процесінде тәрбиелейтін және дамытатын педагогикалық ғылым. Әрине физиканы оқыту әдістемесі өзге әдістемелік ғылыми пәндер тәрізді өзі енгізген әдісінің нәтижесін, білім беру дәрежесі мен үлгерімнің көрсеткішін график, өрнек түрінде бере алмайды. Түбінде мынадай заңдылық ашылуы тиіс. Бұл әдістеменің заңдылықтары - статикалық сипаттағы заңдылықтар. Сондықтан, әдістемелік зерттеулерде статистика заңдылықтары қолданылады. Шынында оқыту және тәрбиелеу процестері өте күрделі жүйелер, олардың іске асырылуы кезеңінде толып жатқан факторлар өз ықпалын тигізеді, ал оларды қалт жібермей ескеріп алып отыру оңай емес.
Физиканы оқыту әдістемесінің мазмұны мынадай құраушы бөлімдерден тұрады:
*
физиканы оқыту әдістемесінің теориялық негізі немесе жалпы мәселелері;
*
физика оқыту әдістемесінің жеке түрі;
*
мектеп физика экспериментінің техникасы;
*
мектеп физика есептерінің шешу әдістемесі.
Физиканы оқыту әдістемесінің жалпы мәселелерге мыналар жатады: орта мектепте физиканы оқытудың мақсаты мен міндеттері, оқылатын курстын мазмұны мен құрымы, физиканы оқытудың әдістемелік және психологиялық негіздері, оны оқытудың өмірмен байланыстылығы, оқу процесінде политехникалық білім беру, физика курсындағы әр түрлі эксперименттерді қамту, физика материалдарын түсіндіру негізінде оқушылардың ойлау - танымдық қабілетін дамыту, материалистік-диалектикалық көзқарасты қалыптастыру, оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыта түсу, оқыту әдістері және физикадан сабақ өткізуді ұйымдастыру және т.б.
Физиканы оқыту әдістемесінің ішінде жеке әдістемеге әрбір тарау мен тақырыптың мазмұны, материалдың берілудегі жүйелік, әр түрлі түсініктердің қалыптасу жолдары, заңдар мен теориялардың мағынасын ашу әдістері және тағы басқалар кіреді.
Мектепте физика экспериментінің техникасына физикалық оқу экспериментінің маңызы мен жүйесі, эксперименттерге қойылатын негізгі әдістемелік талаптар, қауіпсіздік техникасының талаптары және тағы басқалар кіреді.
Физикалық есептерді шығару әдістемесіне физикалық есептердің маңызы, классификациясы, түрлері және оларды шығару тәсілдері кіреді.
Физика оқыту әдістемесінің зерттеу әдістерін қарастырайық. Жалпы педагогика зерттеу әдістері тәрізді физиканы оқыту әдістерін де негізгі екі топқа бөлуге болады: мазмұндық және шарттық әдістер.
Мазмұндық әдістер деп фактілерге, бақылаулар мен тәжірибелер сүйенген, солардың негізінде абстракциялау, талдау, жинақтау жасалатын теориялық қорытындыны айтамыз.
Шарттық әдістер бұл педагогикалық құбылыстар мен процестің саңдық көрінісі, оқу материалдары мен оқушылар білімінің жүйелік құрылымдық талдануы. Бұл шарттық әдістерде абстракциялау мазмұндық әдіске қарағанда көбірек, әрі жаңа түсініктерді ескі түсініктер негізінде қисындау тәсілі басым.
Физиканы оқыту әдістемесі негізінен мектеп үшін мынадай қажетті нақты мәселелерді шешудің жолдарын қарастырады:
1.Мектеп физика пәнінің әрбір басқыштарында оқытылатын оқу материалдарының көлемін және мазмұнын анықтау.
2.Оқу материалын баяндаудың жүйелілігін анықтау. Оқытылатын материалдың бірізділігі, оңайдан қиынға қарай бірте - бірте өсіп отыруы тиіс.
3.Оқушылардың оқу материалын оңай меңгеруінің тиімді әдістері мен тәсілдерін және мұғалімнің әр түрлі әдістемелік түсіндіру амалдарын көрсету. Мәселен, ауызша баяндау, әңгімелеу, эксперимент, талдау және синтез, индукция және дедукция, аналогия мен нобайлау(модельдеу) және тағы басқалар.
4.Бағдарламалық жадыхаттарды оқушылардың берік игеруін қамтамасыз ететіндей физиканы оқытудың қажетті материалдық - техникалық базасын (физика кабинеті, эксперименттік және көрекі құралдар және тағы басқаларді анықтау.
5.Физиканы тереңдетіп оқытуға мүмкіндік туғызатындай сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарды ( үйірме, экскурсия, олимпиада және тағы басқаларді ұйымдастыру мен өткізудің әдістемесін жасау.
6.Мектепте физиканы оқыту процесінде өткізілетін ғылыми материалистік, патриоттық, эстетикалық, этнопедагогикалық, тәлім-тәрбие жұмыстарға бағдар-бағыт беру.
7.Оқушылардың эксперименттік білімдері мен ебдейліктерін және дағдыларын қалыптастыру.
Физиканы оқыту әдістемесінің ең басты міндеті - физиканы не үшін оқытамыз, физикада не нәрсеге үйретеміз, физиканы қалай оқытамыз деген сұрақтарға жауаптардың ізденісі. Әдіске деген қарым - қатынастың жеке түсінігінің әдістік деталі әдістемелік амал болып табылады. Осыдан байқайтынымыз әдістемелік амал және әдіс деген ұғымды бөліп қарау. Шығармашылықтың кейбір түрлері бір кезде оқыту әдісі ретінде болса, келесі жағдайда амал ретінде қолданылуы мүмкін.
Әдістемелік жүйенің құрамына кіреді: оқыту мақсаттары, мазмұны және оқытудың әдістері, формалары, тәсілдері.
Физика әдістемесінің ғылыми - теориялық негіздері ретінде теориялық талдау, нобайлау, эксперимент, дара тұлға мен қарекетті дамыту теориялары, таным мен сезу және ойлау процестері, дидактикалық принциптер, педагогикалық және психологиялық заңдылықтар, бақылау, мектеп тәжірибесін жинақтау, оқушылардың ойлауы мен еңбек ету ерекшеліктерін пайдаланылады. Физика оқыту әдістемесінің зерттеу әдістерін қарастырайық. Жалпы педагогика зерттеу әдістері тәрізді физиканы оқыту әдістерін де негізгі екі топқа бөлуге болады: мазмұндық және шарттық әдістер.
Мазмұндық әдістер деп фактілерге, бақылаулар мен тәжірибелер сүйенген, солардың негізінде абстракциялау, талдау, жинақтау жасалатын теориялық қорытындыны айтамыз.
Шарттық әдістер бұл педагогикалық құбылыстар мен процестің саңдық көрінісі, оқу материалдары мен оқушылар білімінің жүйелік құрылымдық талдануы. Бұл шарттық әдістерде абстракциялау мазмұндық әдіске қарағанда көбірек, әрі жаңа түсініктерді ескі түсініктер негізінде қисындау тәсілі басым.
Физиканы оқыту әдістемесі негізінен мектеп үшін мынадай қажетті нақты мәселелерді шешудің жолдарын қарастырады:
1.Мектеп физика пәнінің әрбір басқыштарында оқытылатын оқу материалдарының көлемін және мазмұнын анықтау.
2.Оқу материалын баяндаудың жүйелілігін анықтау. Оқытылатын материалдың бірізділігі, оңайдан қиынға қарай бірте - бірте өсіп отыруы тиіс.
3.Оқушылардың оқу материалын оңай меңгеруінің тиімді әдістері мен тәсілдерін және мұғалімнің әр түрлі әдістемелік түсіндіру амалдарын көрсету. Мәселен, ауызша баяндау, әңгімелеу, эксперимент, талдау және синтез, индукция және дедукция, аналогия мен нобайлау(модельдеу) және тағы басқалар.
4.Бағдарламалық жадыхаттарды оқушылардың берік игеруін қамтамасыз ететіндей физиканы оқытудың қажетті материалдық - техникалық базасын (физика кабинеті, эксперименттік және көрекі құралдар және тағы басқаларді анықтау.
5.Физиканы тереңдетіп оқытуға мүмкіндік туғызатындай сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарды ( үйірме, экскурсия, олимпиада және тағы басқаларді ұйымдастыру мен өткізудің әдістемесін жасау.
6.Мектепте физиканы оқыту процесінде өткізілетін ғылыми материалистік, патриоттық, эстетикалық, этнопедагогикалық, тәлім-тәрбие жұмыстарға бағдар-бағыт беру.
7.Оқушылардың эксперименттік білімдері мен ебдейліктерін және дағдыларын қалыптастырЖалпы орта білім алуды қамтамасыз ететін мекемелердегі физиканы оқыту жүйесі -- оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға, олардың табиғат құбылыстарын түсінуіне және техникалық дағдыларын дамытуға бағытталған оқу-әдістемелік кешен. Бұл жүйе физиканың негізгі заңдарын, принциптерін және ұғымдарын оқыту арқылы оқушыларды ғылыми ойлауға және зерттеушілік қабілеттерін дамытуға бағыттайды.
Физика курсының мазмұнын таңдау принциптері
Физика курсының мазмұнын қалыптастыру барысында бірнеше маңызды принциптер ескеріледі. Бұл принциптер жалпы ғылыми, дидактикалық және нақты әдістемелік принциптер болып бөлінеді.
1. Жалпы ғылыми принциптер:
Бұл принциптер ғылыми танымның жалпы заңдылықтарына негізделеді және оқыту мазмұнының ғылыми негізділігін қамтамасыз етеді.
* Ғылыми нақтылық принципі: Физика курсының мазмұны қазіргі ғылыми зерттеулерге сәйкес болуы керек. Оқушыларға ұсынылатын материал шынайы және дәл болуы қажет.
* Теория мен тәжірибенің байланысы принципі: Оқу процесінде теориялық білім мен практикалық тәжірибені үйлестіру қажет. Оқушылар тек теориялық біліммен шектелмей, оны практикада қолдана білуі тиіс.
* Ғылымдар интеграциясы принципі: Физика курсының мазмұны басқа жаратылыстану ғылымдарымен (химия, биология, математика) тығыз байланыста болуы керек, себебі табиғат құбылыстары көпқырлы және кешенді.
2. Дидактикалық принциптер:
Бұл принциптер оқу процесінің тиімділігін арттыруға және оқушылардың білімін сапалы түрде қалыптастыруға бағытталған.
* Ғылымилық принципі: Оқу материалы ғылыми дәлелденген және нақты болуы керек. Оқушыларға ғылыми тұрғыдан негізделген білім берілуі тиіс.
* Жүйелілік және сабақтастық принципі: Физиканы оқыту жүйелі және бірізді болуы қажет. Әрбір жаңа тақырып алдыңғы тақырыппен байланыстырыла отырып, логикалық түрде өтілуі керек.
* Түсініктілік принципі: Оқу материалы оқушылардың жас ерекшеліктеріне, олардың танымдық қабілеттеріне сәйкес болуы керек. Түсінікті тілмен жеткізілген материал ғана тиімді меңгеріледі.
* Көрнекілік принципі: Көрнекілік құралдарын (графиктер, диаграммалар, модельдер) пайдалану арқылы оқу материалын түсіндіру қажет. Бұл оқушылардың визуалды ойлауын дамытады.
3. Нақты әдістемелік принциптер:
Бұл принциптер физиканы оқытудың әдістемелік ерекшеліктеріне негізделеді және оқыту процесінің ұйымдастырылуын қамтиды.
* Бейімделу принципі: Физика курсының мазмұны оқушылардың білім деңгейіне және оқу ортасына сәйкес бейімделуі қажет. Мұғалім оқушылардың білімін, қабілеттерін және қызығушылықтарын ескере отырып, оқу материалын таңдап, ұсынады.
* Қызығушылық пен мотивацияны арттыру принципі: Физика сабақтары оқушылардың пәнге деген қызығушылығын оятуы керек. Бұл үшін практикалық жұмыстар, зертханалық тәжірибелер, ойын элементтері мен конкурстар қолданылуы мүмкін.
* Қолданбалылық принципі: Оқушыларға физикалық заңдардың нақты өмірде қолданылуын көрсету арқылы олардың білімін практикада пайдалану дағдыларын дамыту керек.
Қорытынды:
Физика курсының мазмұнын таңдау -- күрделі әрі жауапты процесс, ол жалпы ғылыми, дидактикалық және нақты әдістемелік принциптерге негізделуі тиіс. Бұл принциптерді сақтау оқушыларға терең және жүйелі білім беруге, олардың физикаға деген қызығушылығын арттыруға және ғылымның негіздерін түсінуіне ықпал етеді
Физика курсының материалдарының берілуінің үш түрлі жүйесі болады: сызықтық, концентрлік, сатылық.
Сызықтық жүйе бойынша әр тақырып не тарау курста бір рет қана оқылады. Курс механикадан басталып, Кванттық физикамен аяқталады. Негізгі мектеп оқушыларына курсты талапқа сай меңгерту үшін қажетті математикалық аппарат жеткіліксіз. Сондықтан мектеп үшін физиканың сызықтық жүйедегі курсы тиімді емес. Концентрлі жүйе бойынша физика курсының тақырыптары мен тараулары әр түрлі деңгейде екі рет қарастырылады. Бұндай жағдайда физиканы оқытуға берілген уақыт жеткіліксіз болады.
Оқу материалының сатылық жүйеде беруде кейбір материалдар негізгі мектепте не жоғары сыныптарда бір рет қана оқылады. Мысалы, гидро және аэростатика тек негізгі мектептің физика курсында ғана, ал молекулалық физика мен термо- динамика тұрақты ток заңдары т.б. негізгі мектепте де, бағдарлы мектепте де қарастырылады. Бұл жүйе оқушылардың жас ерекшеліктерін, танымдылық қабілеттерін ескереді. Физика курсында оқу материалын орналастыру тәсілдері әртүрлі әдіснамалық тәсілдерге негізделеді. Бұл тәсілдер оқу мазмұнын құрылымдау және ұйымдастырудың әртүрлі жолдарын ұсынады, олардың әрқайсысы білім берудің тиімділігін арттыруға бағытталған. Төменде негізгі оқу материалын орналастыру тәсілдері қарастырылған.
1. Сызықтық тәсіл
* Мәні: Сызықтық тәсілде оқу материалдары логикалық бірізділікпен, жүйелі түрде қарастырылады. Әрбір жаңа тақырып алдыңғы тақырыптың жалғасы болып табылады және оқу материалы бір бағытта қозғалады, яғни бір рет өткен тақырып қайта қаралмайды.
* Артықшылығы: Бұл тәсіл оқушылардың білімін бірізді және логикалық түрде қалыптастырады, әр тақырып алдыңғысының жалғасы ретінде түсіндіріледі.
* Кемшілігі: Егер оқушылар өткен материалды толық меңгермесе, жаңа материалды түсіну қиындайды, себебі жаңа тақырыптар алдыңғы тақырыптарға тікелей байланысты болады.
2. Концентрлік тәсіл
* Мәні: Концентрлік тәсілде оқу материалы бірнеше рет қарастырылады, бірақ әрбір рет қарастырған сайын тақырып тереңдей түседі. Бұл тәсілде бір тақырып алғашқыда қарапайым деңгейде түсіндіріліп, кейінгі сыныптарда неғұрлым тереңірек зерттеледі.
* Артықшылығы: Бұл тәсіл оқушыларға біртіндеп білімін тереңдетуге мүмкіндік береді, бұрынғы білімдерін жаңартып, оны жаңа деңгейде меңгеруге жағдай жасайды.
* Кемшілігі: Кейбір оқушылар үшін қайталанатын материал қызықсыз болуы мүмкін, егер ол дұрыс ұйымдастырылмаса, оқушылардың қызығушылығы төмендеуі мүмкін.
3. Сатылы тәсіл
* Мәні: Сатылы тәсілде оқу материалы бөлімдерге бөлінеді, әр бөлімде негізгі ұғымдар мен заңдар тереңдетіліп оқытылады. Материалдар бірінен соң бірі сатылы түрде беріліп, әр сатылы бөлімде білім деңгейі жоғарылайды.
* Артықшылығы: Бұл тәсіл оқушыларға білімді кезең-кезеңмен, жүйелі түрде меңгеруге мүмкіндік береді. Әр сатыда оқушының білім деңгейі артып, білім бірте-бірте тереңдетіледі.
* Кемшілігі: Егер оқушы бір сатылы деңгейдегі материалды толық меңгермесе, келесі сатыдағы материалды түсіну қиынға соғуы мүмкін.
4. Спиральды тәсіл
* Мәні: Спиральды тәсілде оқу материалы бірнеше рет қайталанып, бірақ әр қайталанғанда жаңа аспектілер мен тереңірек мазмұн қосылып отырады. Бұл тәсіл концентрлік тәсілге ұқсас, бірақ әрбір жаңа деңгейде материалды оқытудағы жаңа қырлар мен аспектілер ашылады.
* Артықшылығы: Оқушылар бұрын өткен материалдарды еске түсіріп, оны жаңа деңгейде қолдануды үйренеді. Бұл тәсіл оқушылардың білімін кеңейтіп, оларды көпқырлы ойлауға үйретеді.
* Кемшілігі: Спиральды тәсіл оқу жоспарын мұқият дайындауды қажет етеді, себебі оқушылардың қызығушылығын сақтау және материалды дұрыс құрылымдау маңызды
Қазіргі мектепте физика курсын құрудың үшінші тәсілі қолданылады - басқыштық. Курстың басқыштық құрылуы мынандай: оқу материалы қиындығына қарай екіге бөлінеді, кейбір бөлімдер мен тақырыптар, екінші басқышта қайталанбастан, тек бірінші басқышқа енеді; басқалары тек екінші басқышта өтіледі, бірақ екі басқышта да кездесетін бөлімдер мен тақырыптар бар.
Физиканы оқыту деңгейлеріне сәйкес бірінші және екінші басқыштарды ажыратады. Қазіргі мектепте бірінші басқышта 7-9 сыныптарда интеграцияланған Физика және астрономия курсы оқытылады. Екінші басқышта 10-11 сыныптарда физика курсы жүйелі турде өтіледі. Физика және астрономия пәні негізгі мектепте оқытылады және барлығына міндетті пән болып табылады. Физика пәнін жоғары сыныптарда оқиды.
Екінші басқыштағы физика пәнінің құрылымы: І.Механика ІІ.Молекулалық физика ІІІ.Электродинамика ІV.Кванттық физика.
Бірінші және екінші басқыштарда физиканың әр бөлімінің мазмұны ҚР БҒМ бекіткен үлгілік бағдарламамен анықталады. Жалпы орта білім алудың II сатысы (9-11 сыныптар) физика курсын құру жүйесі -- оқушылардың физика пәнінен алған білімдерін тереңдету және кеңейту мақсатында әзірленген оқу жоспары мен бағдарламаларды қамтиды. Бұл сатыда физика курсы күрделі тақырыптарды, эксперименттік зерттеулерді және практикалық дағдыларды қамтиды.
Физика курсын құру жүйесі
1. Мақсаттар мен міндеттер:
* Ғылыми дүниетанымды қалыптастыру: Оқушыларға физика ғылымының негізгі заңдары мен принциптерін үйрету.
* Тәжірибелік дағдыларды дамыту: Оқушыларды эксперименттер жүргізуге, деректерді талдауға және ғылыми әдістерді қолдануға үйрету.
* Критикалық ойлауды дамыту: Оқушылардың табиғи құбылыстар мен техникалық мәселелерді ғылыми тұрғыдан талдай білуін қалыптастыру.
2. Курстың мазмұны:
Физика курсының мазмұны II сатыда негізінен келесі бөлімдерді қамтиды:
* Механика:
o Кинематика және динамика негіздері (қозғалыс, күш, инерция, энергия, импульс);
o Қатты денелердің механикасы;
o Деңгейлерді зерттеу (қысым, күштің теңдеулері).
* Электродинамика:
o Электр және магнит өрістері (Электр өрісі, магнит өрісі, Ом заңы, Кирхгоф заңдары);
o Электр қозғалтқыштары мен генераторлары;
o Электр энергиясының трансформациясы мен таралуы.
* Оптика:
o Жарықтың табиғаты және қасиеттері (рефракция, дифракция, интерференция);
o Линзалар мен жарық сүзгілері;
o Оптикалық құралдар (телескоп, микроскоп).
* Атом физикасы мен ядролық физика:
o Атом құрылымы мен кванттық теория;
o Ядролық реакциялар мен радиоактивтілік;
o Қазіргі физикадағы негізгі концепциялар.
* Термодинамика:
o Температура және жылу алмасу;
o Термодинамиканың негізгі заңдары;
o Термодинамикалық процестердің сипаттамасы.
* Космология мен астрофизика:
o Ғарыштың құрылымы мен эволюциясы;
o Жұлдыздар мен планеталардың физикасы;
o Ғарыштық сәулелену мен оның әсерлері.
3. Құрылымы:
* Теориялық бөлім: Әрбір бөлім теориялық негіздермен таныстыруды қамтиды, соның ішінде физикалық заңдар мен формулалар, теориялық концепциялар мен түсініктер.
* Практикалық бөлім: Оқушылар эксперименттер жүргізіп, деректер жинап, оларды талдайды. Практикалық жұмыстар физикалық құбылыстарды терең түсінуге көмектеседі.
* Курсқа кіріспе және қорытынды: Курсқа кіріспе кезеңінде негізгі мақсаттар мен жоспарлар айқындалады. Курстың соңында оқушылардың меңгерген білімдері мен дағдыларын тексеру үшін қорытынды бақылау жұмыстарын өткізу ұсынылады.
4. Әдістемелік тәсілдер:
* Көрнекілік пен интерактивтілік: Көрнекі құралдар мен мультимедиялық материалдарды қолдану арқылы түсіндірме жұмыстарын жүргізу.
* Жобалық жұмыс: Оқушыларға жеке немесе топтық жобалар тапсырылып, олардың практикалық дағдылары мен ғылыми зерттеулерін дамыту.
* Дербес зерттеулер: Оқушыларға зерттеу жобаларын орындауға мүмкіндік беру, өзіндік зерттеу жұмыстары арқылы білімін тереңдету.
5. Бағалау жүйесі:
* Ағымдағы бағалау: Сабақ үстінде немесе эксперименттер кезінде оқушылардың жұмысына үнемі баға беру.
* Қорытынды бағалау: Жыл соңында немесе тоқсан сайын қорытынды бақылау жұмыстарын жүргізу, тестілеу және практикалық жұмыстарды бағалау.
Қорытынды:
Жалпы орта білім алудың II сатысында физика курсының мазмұны мен құрылымы оқушылардың ғылыми білімдерін тереңдетуге және олардың зерттеу дағдыларын дамытуға бағытталған. Оқу материалы теориялық және практикалық бөлімдерге бөлінеді, әрбір бөлім арнайы әдістемелік тәсілдермен және бағалау жүйелерімен толықтырылған. Мұндай құрылым оқушыларға физика ғылымының негіздерін терең меңгеруге және олардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға көмектеседі.
4o mini
Начало формы
Конец формы
Физика курсы мектептік білім беру жүйесінде маңызды рөл атқарады және басқа білім беру салаларымен тығыз байланысты. Осы байланыстар оқушылардың ғылыми дүниетанымын кеңейтеді, күрделі концепцияларды түсінуге көмектеседі және көптеген пәндер арасындағы өзара байланыс пен түсінікті нығайтады. Төменде физика курсының "жаратылыстану", "математика" және гуманитарлық оқу пәндерімен байланыстары қарастырылған.
1. Физика мен жаратылыстану пәндерінің байланысы
* Химия: Физика мен химия арасында тығыз байланыс бар, өйткені екеуі де табиғаттың негізгі заңдары мен құбылыстарын зерттейді. Химияда атомдар мен молекулалардың өзара әрекеттесуі физикалық заңдарға негізделеді (мысалы, температураның және қысымның химиялық реакцияларға әсері, газдардың заңдары).
* Биология: Биологияда физика принциптері өмір тіршілігінің көптеген аспектілерін түсіндіруге көмектеседі. Мысалы, физиологияда қан айналымы мен тыныс алу процестері физикалық заңдарға сәйкес болады, ал фотосинтез процесінде жарықтың рөлі мен энергияның алмасуы физикалық тұрғыдан қарастырылады.
* География: Географияда физикалық процестер мен табиғат құбылыстары (мысалы, климат, ауа райы, жер бедері) физика заңдарымен түсіндіріледі. Геофизика мен климатология физикалық құбылыстарды зерттейді, ал физикалық география жердің құрылымын және табиғи ресурстарды сипаттайды.
2. Физика мен математика пәндерінің байланысы
* Физикалық формулалар мен есептеулер: Физикада физикалық құбылыстар мен заңдарды сипаттау үшін математикалық формулалар мен теңдеулер қолданылады. Мысалы, механикада қозғалыстың сипаттамаларына арналған теңдеулер, электродинамикада электрлік және магниттік өрістерді есептеу үшін формулалар пайдаланылады.
* Графиктер мен диаграммалар: Физикада эксперименттік деректерді талдау үшін графиктер мен диаграммалар қолданылады. Математикалық әдістер арқылы осы деректерді визуализациялау және талдау физикалық құбылыстарды түсінуге көмектеседі.
* Статистика және ықтималдық: Эксперименттік зерттеулерде мәліметтерді талдау және қорытынды жасау үшін статистикалық әдістер мен ықтималдық теориясы қолданылады. Математикалық әдістер физикалық эксперименттердің дәлдігі мен нәтижелерін бағалауға мүмкіндік береді.
3. Физика мен гуманитарлық пәндердің байланысы
* Тарих: Физика тарихы адамзаттың ғылыми дамуындағы маңызды кезеңдерді көрсетеді. Ғылыми революциялар мен физикалық теориялардың эволюциясы тарихпен тығыз байланысты. Сонымен қатар, белгілі физиктердің өмірі мен ғылыми қызметі тарих пәнінің құрамдас бөлігі болуы мүмкін.
* Философия: Физика мен философия арасында философиялық сұрақтар мен ғылыми ойлардың байланысы бар. Философия ғылымның әдістерін, ғылыми көзқарастарды және физикалық құбылыстарды түсіну жолдарын зерттейді. Физикалық теориялардың философиялық негіздері мен олардың ғылыми танымға әсері философиялық зерттеулердің тақырыбы болып табылады.
* Әдебиет: Физикалық концепциялар мен ғылыми жаңалықтар әдебиетте кейде метафоралар мен аллегориялар ретінде көрініс табады. Ғылыми тақырыптарға арналған әдеби шығармаларда физикалық заңдар мен концепциялар шығармашылық тұрғыдан бейнеленуі мүмкін.
Қорытынды
Физика курсының "жаратылыстану", "математика" және гуманитарлық пәндермен байланысы пәндер арасындағы интеграцияны қамтамасыз етеді, оқушыларға табиғат пен қоғамның көп қырлы түсінігін береді. Бұл байланыстар оқушылардың ғылымды кең ауқымда түсінуіне көмектеседі, олардың аналитикалық ойлау қабілеттерін дамытады және көптеген пәндер арасындағы байланыстарды түсінуге мүмкіндік береді.
Физика және химия курстарының байланысы. Физикалық және химиялық ғылымдар өзара тығыз байланыста болып келеді.М.В.Ломоносовтың айтуынша, химия мен физика біреуі екіншісіз жетілген күйде бола алмайтындай өзара байланған. Бұл ғылымдардың қазіргі жағдайы бұлай айтуға негіз бола алады.
Мектеп тегі физика және химия курстары үшін байланыстың келесі аспекттері маңызды - түсініктерді оқып-үйренудің уақыт бойынша үйлесілуі және түсіндірілуі, бұл пәндерге ортақ түсініктер мен заңдардың жаймен қалыптасуы, оқу материалдарын меңгергенде қайталануды болдырмау.
Бұл екі ғылымның байланысына молекула және атом түсініктерінің оқытылуы дәлел бола алады. Химияны оқып бастар алдында физика курсында зат, молекула туралы түсінік беріледі, молекула-кинетикалық теорияның негізгі үш қағидасы және молекулалық физиканың кейбер сұрақтары қарастырылады. Бұр сұрақтар химия курсында тікелей қайталанбайды, бірақ олар дамуы керек: зат туралы түсінік негізінде химияда таза заттар және коспалар қарастырылады, қоспа заттарды ажыратуға арналған практикалық жұмыстар жүргізіледі; химиялық құбылыстар туралы түсініктер физикалық құбылыстармен салыстыра отырып еңгізіледі; оқушылардың атом туралы білімдері физика курсында оқыған материалдарды қолдану арқылы кеңейе түседі.
10 сыныпқа келгенде оқущылар химия сабақтарында Авогадро заны мен тұрақтысы туралы білімдері бар болады, оларға атомдық және молекулалық массаларды анықтау әдістері де белгілі. Физика сабақтарында бұл сұрақтарды қайталау ретінде өтуге болады.
Физика және химия курстарының байланыс аспекттері Әр түрлі ортадағы электр тогы және Атом және атом ядросы тақырыптарды оқытқанда анық байқалады. Электр заряды түсінігі - физикалық түсінік, ол химиядағы периодтық заңды оқытумен байланысты. Атомның электрлік заряды периодтық жүйедегі элементтің реттік санына, қасиеттеріне тәуелді болады; изотоптардың пайда болуы зарядқа байланысты; атомның сыртқы электрондық қабатындағы электрондар саны да атомның электрлік зарядына тәуелді. Атомның және атом ядросының құрылысын физикалық ғылымның әдістерін қолдана отырып зерттейді. Сонымен, бұл тақырыптарды оқытуда физикалық және химиялық білімдер тығыз араласып байланысады.
Физикада электролиттік диссоциацияны, электролизді, токтың химиялық көздерін өткенде, химиядан алған білімдерді қолданғанда және түсініктерге анықтамалар берілгенде қатаң үйлестірімділік болуы тиіс. Сондықтан, физика пәнінің мұғалімі бұл сұрақтардың химия оқулықтарында қайлай берілгенін білгені жөн болады.
Физика және биология курстарының байланысы. Биология пәнінде физикалық заңдарды, құбылыстарды және түсініктерді көрсете алатын өте қызықты мысалдар көп. Бұл мысалдарды келтіру арқылы оқушыларға табиғат заңдарының бірлігін және табиғат құбылыстарын түсіндіру үшін физиканың маңызын көрсетуге, жаңа ситуацияда физикалық құбылыстарды түсіндіру арқылы оқушылардың білімін тереңдетуге, бұл пәндерді оқып-үйренуге қызығушылықтарын жоғарылатуға болады.
Физика курсына қажетті биофизикалық материалдарды негізгі үш бағыт бойынша іріктеуге болады:
Оқушыларға табиғат заңдарының бірлігін, жанды организмдерге физика заңдарын қолданатындығын көрсетуге мүмкіндік туғызатын материалдар;
Биология мен медицинада кеңінен қолданылатын, организмге әсер етудің және оны зерттеудің физикалық әдістерін көрсетуге мүмкіндік туғызатын материалдар;
Оқушыларды биониканың кейбір бағыттарымен, зерттеу нәтижелерімен таныстыратын оқу материалдары.
Оқушылардың білімге қызығушылығын қалыптастыру, оқудың өмірмен байланысын күшейту үшін физика мен биологияның пәнаралық байланысының маңызы зор екенін атап айту қажет.
Физика және математика курстарының байланысы. Ғылыми әдіс ретінде математиканың маңызы кең және елеулі түрде физиканы оқытуда байқалады: физикалық заңдар математикалық формулалармен өрнектеледі; математикалық формулалар мен амалдар физикалық заңдардың салдарын есептегенде, олардың кейбір қағидаларын дәлелдегенде, есептер шығарғанда, зертханалық жұмыстар орындағанда қолданылады.
Бұл жерде келесі мәселелерді қарастырғанның әдістемелік маңызы бар:
өтілетін тақырыптарды оқып-үйренудің уақыт бойынша үйлесілуі;
функцияналдық тәуелділік түсінігі;
есептер шығару.
Физиканы оқытуда алдын енгізілген математикалық білімдер қолданылады:
Жуықтап есептеу ережесін білу 7 сыныптан ақ талап етіледі, өлшеу қатеріктерін есептеу тек 9 сыныпта лабораториялық жұмыстарды орындау барысында ұсынылады;
Механиканы оқып-үйренгенде тригонометриялық функциялар, Пифагор теоремасы, квадраттық теңдеулер, ұқсастық түсініктері туралы білімдерді қолдану қажет болады;
Газ заңдарын оқығанда газ күйінің өзгеру процесінің графиктерін талдауға үлкен мән беріледі, деформация түрлерін, газдаға электр тогын, диодтың құрылысын т.б.тақырыптарды оқыту графикалық әдіс негізінде жүргізіледі.
Түрлі физикалық табиғаттағы тербелістер мен толқындарды оқытуға бірдей заңдылықтарды қолдану идеясы математикалық аппаратты қолдану негізінде іске асырылған.
Мектеп математика курсында функционалдық тәуелділіктерді оқыту үлкен орын алады. Физиканы оқыту процесінде функциялар жайлы білімдерді пайдалану елеулі педагогикалық эффект беруі мүмкін. Оқушылар өздері кинематикалық формулаларда қай шамалар аргумент, қайсысы функция болатындығын, графиктің түрі сандық коэффициенттің мәнінен калай тәуелді болатынын анықтай алады. Ол үшін тек математикада өтілген тәуелділіктермен аналогия жасау керек: y=kx, y=ax+b, y=ax2.
Физикалық есептерді шығару жолдарын рационалдау, оларды интерпретпциялау, алынған жауаптың физикалық мағынасын талдау үшін математикалық білімдерді кеңінен қолдану мүмкіндігі болады.
Аталған пәнаралық байланыстар оқушылардың математика пәнінен алатын білімдеріне әсер ететінін атап айту керек. Математика пәні, математикалық ғылымның өзі сияқты, басқа пәндерден жоғары дәрежеде абстракцияланғанымен ерекшеленеді. Абстракциялау арқылы табиғаттағы объективті заңдылықтарды толығырақ, тереңірек және нақтырақ оқып-үйренуге, тиімдірек және үнемдеп өрнектеуге болады. Математикалық қағидалар нақты заңдылықтарды сипаттайтынын оқушылар жаратылыстану пәндерін оқығанда ғана түсінеді.
Физика курсының жаратылыстанумен байланысы. Физикамен байланысты кейбір сұрақтар жаратылыстану курсында оқытылады. Мұнда өтілетін сұрақтарға дұрыс түсіндірулер берілгені өте маңызды. Мысалы, желдің пайда болуы, табиғаттағы судың айналуы т.б.
Оқушыларды еңбекке баулу және физика пәндерінің арасындағы байланыс. Физика мен еңбекке баулу пәндерінің арасындағы байланыстың ерекшелігі - еңбекке баулу курсы оқушылардың физика сабақтарында алған білімдерінің практикалық қолданбасы болады. Физика курсының және еңбекке баулу пәндерінің байланысын қолданудың екі жолын ұсынуға болады:
1. Физика ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz