Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының ақпараттық жүйесін талдау
С. Сейфуллин атындағы қазақ агротехникалық университеті
АКПАР Қ. С.
Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
B057- Ақпараттық технологиялар
6B06101 - Бағдарламалық инженерия
Астана - 2023
С. Сейфуллин атындағы қазақ агротехникалық университеті
Қорғауға жіберілді
Ақпараттық жүйелер
rафедрасының меңгерушісі
т.ғ.к., __________ Шаушенова А.Г.
Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
B057- Ақпараттық технологиялар
6B06101 - Бағдарламалық инженерия
Орындаған: Акпар Қ.С.
Ғылыми жетекші
PhD, аға оқытушысы Исакова Г.О.
Астана - 2023
С.Сейфуллин атындағы агротехникалық университеті
Факультеті КЖжКББ Кафедрасы Ақпараттық жүйелер
МамандығыББ бағдарламасы B057- Ақпараттық технологиялар
6B06101 - Бағдарламалық инженерия
(шифр, атауы)
Бекітемін
Ақпараттық жүйелер
кафедрасы меңгерушісі
____________ А.Г. Шаушенова
___ ___________2023 ж.
Дипломдық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА
Студент Акпар Қымбат Сәрсенбекқызы
Жұмыстың тақырыбы: Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру
жоғары оқу орны бойынша 29 қараша 2022 ж. № 1713-Б бұйрықпен бекітілді.
Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі 1.05.2021 жылы
Жұмысқа бастапқы мәліметтер
- өндірістік тәжірибе бойынша есеп;
- дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша әдеби және ғылыми дереккөздерден материалдарды жинау, өңдеу, талдау және қорыту;
- дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша ақпараттық-коммуникациялық технологиялар.
Дипломдық жұмыста зерттелуі тиіс мәселелердің тізімі және оның қысқаша мазмұны:
Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы
Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау
Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу.
Графикалық материалдар тізімі (міндетті сызбаларды - кестелерді, диаграммаларды және т.б. нақты көрсете отырып)
- дипломдық жұмыстың презентациясы; - дипломдық жұмыста 16 суреттер және 19 кесте бар.
Ұсынылатын негізгі әдебиет
Бөрібаев Б. Б., Махметова А. М. (2011), Алгоритмдеу жəне программалау тілдері: ISBN 978-601-217-274-4Оқулық.: ЖШС РПБК Дəуір, 2011. - Алматы, 328 бет.
Брайан Х. (2014): HTML5 и CSS3. Веб-разработка по стандартам нового поколения, - Спб, Издательство: Питер, Санкт-Петербург, 320 стр.
Бретт М.: (2014), PHP и MySQL. Исчерпывающее руководство, - Спб, Издательство: Питер, Санкт-Петербург, 544 стр.
Ғалымжанова М. (2011), Бағдарламалау негіздерін оқыту әдістері: Әдістемелік құрал. Фолиант, - Астана, 88 бет.
Кадырова А.С., Шошак М. (2019), Web-технология негіздері: Оқу әдістемелік құралы. Эпиграф, Астана, 132 бет.
Маханова З.А. (2019), Java -- бағдарламалау тілі: Меdet Group ЖШС, Оқу құралы -Қарағанды, -- 120 б.
Жұмыс бойынша кеңесшілер (оларға қатысты жұмыстың бөлімдерін көрсете отырып)
Бөлім
Ғылыми жетекші
Бақылау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
мерзімі
қолы
1 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының ақпараттық жүйесін талдау;
Исакова Г.О.
14.02.2022 ж.
2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
Исакова Г.О.
07.13.2022 ж.
Қорытынды
Исакова Г.О.
06.04.2022 ж.
Презентацияны, түсіндірме жазбаны ресімдеу
Исакова Г.О.
1.05.2022ж.
Тапсырманың берілген күні 29.11.2022 ж.
Ғылыми жетекші Исакова Г.О.
Тапсырманы орындауға
қабылдаған студент Акпар Қ. С.
Аңдатпа
Бұл димломдық жұмыста мәліметтер базасы негізінде көлік компаниясының диспетчерлік пунктінің функциялары сипатталған, кәсіпорын мен қолданыстағы бизнес - процестерді талдау ұсынылған, негізгі проблемалар көрсетілген. Орындалған жұмыстың қорытындысы қойылған талаптарға сай, дайын ақпараттық жүйесі ұсынылды. Cонымен әзірленген ақпараттық жүйені пайдалану тиімді деп айтуға болады және оны болашақта іс жүзінде пайдалануға болады
Аннотация
В данной работе описывается функции диспетчерского пункта транспортной компании на основа базе данных, представлен анализ предприятия и существующих бизнес - процессов, показаны основные проблемы. Итогам выполненной работы является готовая информацАқпараттық объектнная система диспетчерского пункта, отвечающая требованиям, сформулированным при постановке задачи. Таким образом, можно сказать, что использование разработанной информацАқпараттық объектнной системы является эффективным, и она может быть внедрена для последующего использования
Annotation
This paper describes the functions of the control room of a transport company based on a database, presents an analysis of the enterprise and existing business processes, shows the main problems. The results of the work performed are a ready-made information system of the control room that meets the requirements formulated when setting the task. Thus, we can say that the use of the developed information system is effective, and it can be implemented for subsequent use
Мазмұны
Нормативті сілтемелер 7
Қысқартулар мен белгілеулері 8
КІРІСПЕ 9
1 КӨЛІК КОМПАНИЯСЫНЫҢ ДИСПЕТЧЕРЛІК ПУНКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ АЛҒЫШАРТТАРЫН АНЫҚТАУ 11
1.1 Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы 11
1.2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы 23
2 ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ НЕГІЗІНДЕ КӨЛІК КОМПАНИЯСЫНЫҢ ДИСПЕТЧЕРЛІК ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ЖЕТІЛДІРУДІ ІСКЕ АСЫРУ 35
2.1 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау 35
2.1 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу 45
Қорытынды 55
Пайдаланған деректер көзі 56
Қосымша 58
Нормативті сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер қолданылады:
Қазақстан Республикасы көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы және Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 29 қарашадағы № 1263 қаулысы.
Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 22 сәуірдегі N 220-І Заңы.
ҚР СТ 34.005-2002. Ақпараттық технология. Негізгі терминдер мен анықтамалар.
ҚР СТ 34.014-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйелерге арналған стандарттар кешені. Автоматтандырылған жүйелер. Терминдер мен анықтамалар.
ҚР СТ 34.006-2002. Ақпараттық технология. Деректер базасы. Негізгі терминдер мен анықтамалар.
ҚР СТ 34.022-2006. Ақпаратты қорғау. Ақпараттық жүйелерді жобалауға, орнатуға, ретке келтіруге, пайдалануға және олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойылатын талаптар.
ҚР СТ 34.019-2005. (ISO IEC 12207: 1995, MOD) ақпараттық технология. Бағдарламалық құралдардың өмірлік циклінің процестері.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы. Ақпараттық Қазақстан-2020 мемлекеттік бағдарламасы: бекітілген.2013 жылғы 8 қаңтар, №464.
ҚР СТ ISOIEC TR 24776-2012 (ISO IEC TR 24776:2009, IDT). Ақпараттық технологиялар. Жүйелер мен бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу. Инженерлік құралдың мүмкіндіктеріне қойылатын талаптар бойынша нұсқаулық.
Ақпараттандыру туралы 2015 жылғы 24 қарашадағы №418-V ҚРЗ.
Қазақстан Республикасының Қаулысы. 2017 жылғы 12 желтоқсандағы Цифрлық Қазақстан, №827 Мемлекеттік бағдарламасы.
Қысқартулар мен белгілеулері
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ҚазАТУ - С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті;
ЖШС - жауапкершілігі шектеулі серіктестігі;
ЖЖМ - жанар-жағармай;
АЖ - ақпараттық жүйе;
АҚ - ақпараттық қорғаныс;
ДҚ - деректер қоры;
КБ - көлік бағанасы;
КҚ - көлік құралдары;
ҚҚБ - қозғалыс қауіпсіздігі бөлімі;
БМБ - бас механик бөлімі;
ӨТБ - өндірістік-техникалық бөлім;
ТББ - техникалық бақылау бөлімі;
ОҚ - орталық қойма;
ЖҚС - жанармай құю станциясы;
ЖЭБ - жоспарлау-экономикалық бөлімі;
КБ - кадрлар бөлімі;
User Interface Management Systems - UIMS;
UIDE - пайдаланушы интерфейсін әзірлеу ортасы.
КІРІСПЕ
Зерттеудің проблемалары мен өзектілігі. Қазақстанның орталық Азияда орналасу себебінен, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық саласына көлік компаниясының дамуы үлкен әсер етеді. Сондықтан күрделі салымдардың тиімділігін арттыруда және шығындарды азайту мақсатында көлік компаниясының ақпараттық жүйелер (АЖ) қолдану артуда. Ақпараттық жүйелер өндірістегі процестерді сапалы басқаруды қамтамасыз етеді. Көптеген кәсіпорындар бұрынсоңды енгізілген АЖ-ні қолданады, алайда, бұл сала бір орында тұрған емес. Нарықта көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру әрдайым үдерісте.
Тақырыптың зерттелу және ғылыми әзірлену дәрежесі. Дипломдық жұмысты орындау барысында көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру мәселесімен айналысқан келесі авторлардың еңбектері қарастырылды, олар Бочкарев А.А, Бродецкий Г.Л., Волгин В., Иващук О.А., Кожин А.П., Михеев Г.В., Томас Х. Кормен, Чарльз И. Лейзерсон, Рональд Л. Ривест, Клиффорд Штайн, және т.б.
Термин алғашында Қарулы Күштердің тоқсандық қызметінде пайда болды. Логистика терминінің өзі грек тілінен шыққан. λογιστική, бұл санау өнері дегенді білдіреді. Оны алғаш рет Византия императоры Лев VI (865-912) әскери өнер туралы трактаттарда қолданған.
Византия империясында император сарайында логистика болды, оның міндеттеріне азық-түлік бөлу кірді. Наполеон өз армиясында логистикалық принциптерді қолданғаны туралы деректер бар.
Орыс тіліне логистика терминін 19 ғасырдың басында француз әскери маманы Антуан Джомини енгізген.
21 ғасыр ақпараттық технологиялар кезеңі болғандықтан, логистика жолын да ақпараттық технологиялар арқылы оңтайлы ұйымдастыруға болатыны анық. Тәжірибе көрсеткендей, жаңа АЖ-ні енгізуде құрылған байланыстарды қайта құру үлкен кәсіпорында өте қиын міндет болып табылады. Сондықтан, қолданылған АЖ-ні жетілдіру маңызы бүгінгі таңда өсуде.
Зерттеу нысаны: Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі.
Зерттеу пәні: Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының деректер қоры жұмысын жетілдіру.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру болып табылады.
Жұмыстың міндеттері:
1. Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы
2. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің аж-сін талдау
3. Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіруді іске асыру
4. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
5. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау
6. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу.
Зерттеу әдістері: Осы мақсатқа жету үшін тиімді басқару жүйелерін, сондай-ақ күрделі аналитикалық әдістерді қалыптастыру үшін жеткілікті фактілер жиналды және зерттелді. Ең алдымен тәжірибелі мамандардың кеңестері және олардың дәстүрлі емес жұмыс әдістері қолданылады. Бұл жұмыста аналитикалық және статистикалық әдістер де қолданылды.
Теориялық маңыздылығы: дипломдық жұмыс барысында жүргізілген теориялық зерттеулер мен аналитика қорытындылары болашақ осы тектес жұмыстарға негіз болуы мүмкін.
Тәжірибелік маңызы: дипломдық жұмыс барысында деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіруі қарастырылған, сонымен қатар келешекте дамыту арқылы толыққанды логистикада ақпараттық жүйесі құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық құрылымы зерттеу міндеттеріне сәйкес жасалды. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Кіріспеде таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігі негізделген, зерттеудің мақсаты, міндеттері, объектісі мен пәні анықталған, жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығы негізделген.
Бірінші тарауда көлік компаниясының диспетчерлік пункті қызметінің алғышарттарын анықталды: көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы берілді; көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы құрылды..
Екінші тарауда деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіруді іске асыруы қарастырылған:
көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау; көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу ашып көрсетілген.
КӨЛІК КОМПАНИЯСЫНЫҢ ДИСПЕТЧЕРЛІК ПУНКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ АЛҒЫШАРТТАРЫН АНЫҚТАУ
1.1 Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы
Қазақстандағы көлік тасымалы өте маңызды рөлге ие. Елдің үлкен аумағы (2,7 млн км²), халық тығыздығының аздығы, өндіріс және ауыл шаруашылық орталықтарының бытыраңқы орналасуы, сонымен қатар әлемдік нарықтардан алшақта орналасуы көлік жүйесінің дамуын Қазақстан үшін маңызды етуде [8].
Темір жол көлігі. Қазақстан үшін темір жол көлігінің маңызы өте зор. Қазақстанда темір жол барлық жүк тасымалы айналымының 68%, ал жолаушы тасымалының 32% қамтамасыз етуде. Қазақстан темір жолының ұзындығы 15 мың км-ден асады. Қазақстанның темір жол жүйесін көршілес елдермен 16 темір жол торабы байланыстырады (11-і Ресеймен, 2 Өзбекстанмен, 1 Қырғызстанмен, 2 Қытаймен). Қазақстан мен Ресейдің темір жол жүйелері бір-бірімен тығыз байланысты.
Қазақстанның көлік жүйесін дамыту стратегиясы аясында 2017 жылға дейін 1400 км темір жол жаңадан салынбақ және бұрыннан бар 2700 км темір жолды электрлендіру жоспарлануда.
Автомобиль көлігі. Алматыдағы Сайран автобекеті.
2011 жылдың мамырына сәйкес Қазақстанда 3 264 400 жеңіл автокөлік тіркелген.[1] Қазақстанның автокөлік тас жолдарының ұзындығы 96 мың км-ден асады. Олардың көп бөлігі күрделі жөндеуді қажет етеді.
Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың км болатын 5 халықаралық автокөлік бағыттары өтеді. Автокөлік магистральдары:
Алматы -- Петропавл, Омскке шығады;
Алматы -- Астана -- Қостанай (М-36 трассасы), Челябинскке шығады;
Алматы -- Шымкент (М-39 трассасы), Ташкентке шығады;
Алматы -- Семей -- Павлодар (М-38 трассасы), Омскке шығады;
Шымкент -- Ақтөбе -- Орал (М-32 трассаы), Самараға шығады.
2009 жылы Қазақстан аумағында Батыс Еуропа -- Батыс Қытай автомагистралінің құрылысы басталды. Оны 2015 жылы аяқтау жоспарлануда. Жолдың жалпы ұзындығы 8445 км құрайды, оның 2787 км-і Қазақстан аумағы арқылы (Ақтөбе, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Алматы облыстары) өтеді. Жолдың асфальтбетонды жабынының қалыңдығы 80 см, автомагистральдің күрделі жөндеусіз жұмыс істеу мерзімі 25 жыл, шекті қозғалыс жылдамдығы -- 120 кмсағ. Жобады кейбір өзендер үсті арқылы көпірлер, екі деңгейлі жол айрықтары, жол-қолданбалы комплекстер, аялдама алаңдары, мал өткізу орындары, электронды таблолар қарастырылған. Құрылыспен бір мезгілде трасса бойындағы кейбір аудандарда жаңа жолдар салынып, ескі жолдар жөндеуден өтпек.
Кәсіпорын бөлімшелерінің және олардың қызмет түрлерінің қысқаша сипаттамасын атап өтейік. көлік компаниясы жұмысы келесі функцАқпараттық объектналдық бағыттағы негізгі қызметтердің жұмыс істеуімен қамтамасыз етіледі.
Пайдалану-жоспарлар мен тапсырмаларға сәйкес тасымалдауды ұйымдастыру, Көлік процесін басқару.
Техникалық - техникалық қызмет көрсетуді және жылжымалы құрамның желіде жұмыс істеуге дайындығын қамтамасыз ету.
Экономикалық-өндірістік-қаржылық қызметтің орындалуын жоспарлау, қамтамасыз ету және есепке алу.
Директордың пайдалану жөніндегі орынбасары көлік жұмысын ұйымдастырады және процесті басқарады. Көлік колоннасының бастығы-жүргізушілердің еңбегінің орындалуын ұйымдастыру және бақылау. Диспетчер - көлікті желіге шығару, тасымалдарды орындауға диспетчерлік басшылық жасау, бастапқы құжаттаманы ресімдеу. Қозғалыс қауіпсіздігі бөлімі-жол-көлік оқиғаларының, жол қозғалысы ережелерін бұзудың алдын алу бойынша іс-шараларды іске асырады. Пайдалану қызметіне бақылау және ақша жинау тобы кіреді.
Техникалық қызмет өндірістің негізгі құралдарының түсуін, шығуын және бөлінуін, көліктің желідегі жұмысқа техникалық дайындығын ұйымдастырады. Кәсіпорынды сумен жабдықтауды, жылумен жабдықтауды ұйымдастыру. Техникалық қызмет құрамына: автожөндеу шеберханасы, бас механик және энергетика бөлімдері кіреді. Басшы техникалық қызмет, бас инженер болып табылады.
Адал еңбек ЖШС заңды тұлға болып табылады, ҚР заңнамасы мен жарғысы негізінде әрекет етеді. ҚР- ның Азаматтық кодексіне сәйкес құрылған және 2012 жылдың 12 маусымында тіркелген. Қоғамның орналасқан жері: Ұлытау облысы, Жезқазған қ., Қазанбаева 62-3 көшесі.
Кәсіпорын жүзеге асыратын негізгі қызмет:
- жолаушыларды көршілес аймақаралық және муниципалдық маршруттар бойынша автомобиль көлігімен тасымалдау;
- техникалық құралдарға техникалық қызмет көрсету және жөндеу.
Негізгі қоғамдық қызмет тұрақты жолаушылар тасымалы болып табылады. Адал еңбек ЖШС Жезқазған қаласы мен Ұлытау облысының аумағында 10-нан астам бағытқа қызмет көрсетеді. 2016 жылы компания тек тұрақты тасымалдау маршруттарында адамдарды тасымалдайды.
Сондай-ақ, компания заңды тұлғалар үшін тапсырысты тасымалдауды жүзеге асырады, басқа коммерциялық қызмет жүзеге асырылады. Саябақта шағын, орта және үлкен сыйымдылығы бар 20-нен астам көлік бар.
Компанияның ұзақ мерзімді мақсаттары:
- маршруттық желіні кеңейту;
- жылжымалы құрамды ұлғайту;
- өңіраралық және халықаралық жолаушылар тасымалы нарығына шығу.
Компанияның жұмысын бас директор басқарады.
Тасымалдау жөніндегі орынбасары келесі міндеттерді орындайды:
- жылжымалы құрамды ұтымды және тиімді пайдалануға, жол қозғалысы қауіпсіздігі талаптарын сақтауға жауапты. Тасымалдау жоспарларының орындалуын бақылайды.
- тасымалдауды ұйымдастыру әдістерін әзірлейді.
- көлік желісін талдау, оны жетілдіру бойынша жұмыстарды ұйымдастыру. Қызмет көрсетілетін аймақтағы
Жолаушылар тасымалы нарығының қажеттіліктерін зерттеу:
- автомобиль көлігінің басқа көлік түрлерімен жұмысын үйлестіру бойынша шаралар қабылдайды.
- тасымалдау бойынша жоспарлы тапсырмалардың орындалу барысын және шарттық міндеттемелердің орындалуын бақылайды және талдайды.
- жылжымалы құрам жұмысының тиімділігін, клиенттер мен клиенттерге қызмет көрсету сапасын арттыруға, қаржылық тәртіпті нығайтуға бағытталған іс-шараларды әзірлеуге қатысады.
- тасымалдау ережелерінің сақталуын, тарифтеудің дұрыстығын, жол құжаттамасын ресімдеуді бақылауды ұйымдастырады.
- тасымалдау бойынша есеп пен есептіліктің белгіленген нысандарын уақтылы және сапалы ресімдеуді ұйымдастырады.
Бас инженер кәсіпорынның техникалық саясаты мен техникалық даму бағыттарын анықтайды. Жылжымалы құрамның жұмысын бақылайды және оны ұстауға шығындарды оңтайландырумен айналысады.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның дербес бөлімшесі болып табылады және тікелей директорға есеп береді.
Бухгалтерлік есептің міндеттері:
- шаруашылық-қаржылық қызметтің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру;
- материалдық, еңбек және қаржы ресурстарының үнемді пайдаланылуын, ұйымның меншігінің сақталуын бақылау.
- Бухгалтерлік есеп функциясы негізгі болып табылады:
- үлгілік Нысандар көзделмеген шаруашылық операцияларды ресімдеу үшін қолданылатын шоттардың жұмыс жоспарын, бастапқы есепке алу құжаттарының нысандарын дайындау және қабылдау жөніндегі жұмыс;
- ішкі бухгалтерлік есептілік құжаттарының нысандарын әзірлеу;
- түгендеу жүргізу тәртібін қамтамасыз ету;
- шаруашылық операциялардың жүргізілуін бақылау;
- бухгалтерлік ақпаратты өңдеу технологиясының және құжат айналымы тәртібінің сақталуын қамтамасыз ету;
- есепке алу-есептеу жұмыстарын барынша орталықтандыру және заманауи техникалық құралдар мен ақпараттық технологияларды, есепке алу мен бақылаудың прогрессивті нысандары мен әдістерін қолдану негізінде кәсіпорында және оның бөлімшелерінде бухгалтерлік есеп пен есептілікті ұйымдастыру.
Экономикалық бөлім ағымдағы және стратегиялық жоспарлауды, бизнесті жоспарлауды, шығындарды басқаруды және есепке алуды қамтамасыз етеді. Шаруашылық қызметті экономикалық талдауды жүзеге асырады. Шығындарды есептеуді және оны талдауды жүргізеді. Кәсіпорынның баға саясаты мен стратегиясын белгілейді.
Тасымалдауды жоспарлаудың негізіне жасалған шарттарды, берілген өтінімдерді жүйелеу, жолаушылар ағынын зерттеу негізінде жасалған тасымалдау кестесі мен кестелері кіреді. Жолаушылар ағынын тексеру үздіксіз және сауалнама болуы мүмкін. Үздіксіз тексеру бір уақытта барлық маршруттарда, таңдамалы -- жеке маршруттарда жүзеге асырылады. Жолаушылар ағыны туралы мәліметтерді алудың негізгі тәсілдері екі түрге бөлінеді: есепті-статистикалық және заттай. Есептік-статистикалық әдіс жолаушыларды маршруттарда тасымалдаудан түскен пайда туралы деректерді талдау кезінде қолданылады. Заттай тексеру сауалнамалық немесе санау-кестелік тәсілмен жүргізіледі.
Диспетчерлік қызмет келесі функцияларды орындайды:
- теріс ауытқулардың алдын алу. Себептер неғұрлым дәл анықталса, оларды тезірек жою шаралары қабылданады;
- белгіленген жұмыс кестесі мен ауыспалы тапсырмалардың орындалу барысын жедел есепке алу;
- белгіленген кестелерден ауытқу себептерін анықтау, талдау және жою;
- ауытқулардың алдын алу және жою үшін жедел іс-шаралар қабылдау
- ағымдағы қызметті үйлестіру;
- жұмыс орындарын дайындамалармен, жабдықтармен, қажетті құралдармен қамтамасыз ету.
Жұмыстың тақырыбы-кәсіпорынның көлік құралдарының қозғалысын есепке алу.
Мұндай жүйенің пайдаланушысы компания менеджері болады. Оның функцияларына мыналар жатады:
- Тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдерді есепке алу және бөлу;
- Желіге шығару кестесінің сақталуын және маршруттардағы көлік құралдарының қозғалысын бақылау.
- Жол парақтарын толтыру, беру және қабылдау.
- Желіде экипаждармен жедел байланысты жүзеге асыру.
- Тасымалдау процесінің барысын жедел есепке алуды жүргізу.
- Көлік құралдарының жұмысын үйлестіру.
Өзіне жүктелген функцияларды орындау үшін диспетчер:
- Тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдерді есепке алу;
- Жол парақтарын және басқа да қажетті құжаттарды толтыру, беру және қабылдау;
- Желіге шығару кестелерінің сақталуын бақылау;
- Жол құжаттамасын тіркеуді және көлік құралдарының жұмысын есепке алуды жүзеге асыру;
- Спидометр көрсеткіштерінің жазбаларының дұрыстығын бақылау;
- Жанар-жағармай материалдарының (ЖЖМ) қалдықтарын бақылау;
- Көлік құралдарының жұмысы туралы алынған деректерді ауысымдық-тәуліктік тапсырмалармен салыстыру, ауытқуларды және олардың пайда болу себептерін анықтау;
- Көлік құралдарының толуы, нақты аралық пункттердің жүру уақыты, маршруттың соңғы пунктіне келу, техникалық ақаулық себебінен желідегі көлік құралдарының тоқтап қалуы және көлік құралдарының саябаққа мерзімінен бұрын қайтарылуы, маршруттардағы көлік құралдарының кешігуі, көлік құралдарының уақтылы келмеуі, жылдамдық режимінің бұзылуы туралы ақпаратты беру;
- Жүргізушілерге нақты маршруттардағы тасымалдау шарттары мен ерекшеліктері, жолдардың жай-күйі, жекелеген учаскелердегі қозғалыс ерекшеліктері туралы ақпарат алу және жеткізу, сондай-ақ метеорологиялық қызметтің қорытындылары мен ауа райы болжамдары;
- Жедел өкімдер журналын жүргізу.
Жоғарыда келтірілген схемаға сәйкес ақпараттың кіріс ағындары ретінде тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдер, маршруттар, маршруттық парақтар, жүргізушілер мен көлік туралы мәліметтер пайдаланылады. Механизмдер ретінде мұнда диспетчер, маршрут парақтарын есепке алу журналы келтірілген, олар ҚР-ның заңнамасы, Компания басшылығының талаптары сияқты әсерлерді бақылайды. Бұл процестің шығуында белгіленген маршруттық парақ, көлік қозғалысы туралы есеп, жүргізушінің жұмысы туралы есеп, сондай-ақ нақты көлік құралының қозғалысы туралы есеп және өтінімдердің орындалуы туралы есеп береді. Сурет 1.
Сурет 1- Көлік компаниясының диспетчерлік пункті жұмыс процесінің сипаттамасы
Осылайша, жол парақтарын есепке алу процесі келесі негізгі ішкі процестерді қамтиды:
- Тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдерді есепке алу;
- Көліктердің шығуын есепке алу;
- Көліктердің қайтару есебі;
- Есептерді қалыптастыру.
Есеп келесідей жүргізіледі. Көлік кеткен кезде диспетчер маршрут парағының нөмірін, шығу күнін, көлік нөмірін, жүргізушінің тегін, сондай-ақ маршрут нөмірін белгілейді. Машинаны қайтару кезінде ол журналға да белгіленеді, бұл ретте қосымша мінсіз жүгіріс жазылады (маршруттық параққа енгізілген спидометрдің көрсеткіштері бойынша). Есептер журналдан деректерді шығару арқылы жасалады.
Компания басшылығы анықтағандай, журналда көліктің шығуы немесе қайтарылуы байқалмайтын немесе жазу кезінде қателіктер жіберілетін жағдай жиі туындайды, нәтижесінде көлік құралдарының қозғалысы туралы дұрыс емес ақпарат қалыптасады, бұл оларды толық бақылауға мүмкіндік бермейді.
Сондай-ақ, қазіргі уақытта қолмен жүргізілетін жол парақтарын есепке алу процесінің қабылданған тәртібіне байланысты келесі кемшіліктер байқалады:
:: Қозғалысты есепке алудың төмен жылдамдығы;
- Қозғалыс нәтижелерін талдау және есептерді құру кезінде төмен жылдамдық және қателіктердің жоғары ықтималдығы;
- Есептерді ерікті түрде құру мүмкіндігінің болмауы;
- Деректерді сақтаудың төмен сенімділігі;
- Деректерді өңдеу кезінде қателіктердің жоғары ықтималдығы.
Сондықтан, қолданыстағы мәселені автоматтандыру арқылы шешу үшін диспетчерлік бөлімнің жұмысындағы кемшіліктерді түзетуге мүмкіндік беретін компанияның жол парақтарын есепке алудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесін әзірлеу қажет.
1.2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының ақпараттық жүйесін талдау
Әзірленіп жатқан жүйеге мынадай талаптар қойылды:
1. Көлік құралдарының шығуы мен қайтарылуын есепке алу;
2. Жол парақтарын есепке алу;
3. Жоспарлы есептерді қалыптастыру.
Бағдарламаның мақсаты-көлік құралдарының қозғалысын есепке алуды автоматтандыру.
Жүйеде келесі анықтамалықтар қолданылуы керек:
1. Көлік құралдары;
2. Көлік құралдарының маркалары;
3. Түстер;
4. Жүргізушілер;
5. Маршруттар;
6. Көлік құралдарын пайдалану (шығу және қайтару есебі);
7. Пайдаланушылар;
8. Пайдаланушылардың лауазымдары (диспетчер, бөлім бастығы және т.б.).
Жүйе жоғарыда аталған анықтамалықтардағы ақпаратты ескеруге, жоюға, өңдеуге мүмкіндік беруі керек, сонымен қатар:
1. Саябақтан шығуды және саябаққа оралуды қарастырыңыз;
2. Көлік құралдарының жүргізушісінің тағайындалуын ескеру;
3. Маршруттағы көлік құралдарының мақсаттарын ескеріңіз;
Жүйеде келесі есептер жасалуы керек:
1. Жүргізушінің ерікті кезеңдегі жұмысы бойынша есебі-жасалған рейстер саны, жұмыс істеген сағаттар саны, күні бойынша бөлінген;
2. Жұмыс туралы есеп ерікті кезеңдегі көлік құралдары - орындалған рейстер саны, маршруттағы сағаттар саны;
3. Ерікті кезеңдегі маршруттар туралы есеп-әр маршрут үшін көлік құралдарының саны, әр маршрут үшін жұмыс істеген сағаттар саны.
Сатып алудың әртүрлі әдістерін қолдана отырып, қарастырылып отырған компанияға қажетті автоматтандырылған жүйені енгізуге болады.
АЖ-ді сатып алудың бірнеше әдісі бар[1]:
1. Әзірлеу, яғни компания арқылы өз күштерімен жобалау мен бағдарламалауды көздейтін әдіс;
2. Дайын шешімді сатып алу, яғни АЖ-ны сатып алудың бір әдісі, бұл АЖ-ны әр түрлі АЖ-ны әзірлейтін жәненемесе сататын компаниядан сатып алуды және оны пайдалануды білдіреді;
3. Дайын шешімді сатып алу және оны пысықтау, яғни өнімге өзінің елеулі өзгерістерін енгізу және одан кейін ғана пайдалану үшін әр түрлі АЖ-ны әзірлейтін жәненемесе сататын компаниядан талап етілетін АЖ-ның дайын ядросын сатып алуды көздейтін АЖ-ны сатып алу тәсілдерінің бірі.
АРМ-ді өз бетінше жасау - ең арзан әдіс[2]. Оның артықшылықтары да, кемшіліктері де бар. Артықшылықтары - дайын шешімдерді төлеуге қосымша шығындар алынып тасталады, жоба тек өз қажеттіліктері үшін және өз күшімен жасалады - бұл жүйенің кәсіпорынның бизнес-процестеріне жарамдылығын арттырады. Кемшілігі-жүйені өз бетімен құрудың сенімділігі мен уақыты бағдарламашылардың құзыреттілігі мен кәсібилігіне байланысты[3].
Өз қызметкерлерінің күшімен жүйені құру кепілдік береді: кодтың бірегейлігі, бұзудан қорғаудың өзіндік әдістері, кодтың оңтайландырылған бөлімдерін құру, жүйенің болашақта масштабталуы, өйткені адамның өз бағдарламасын басқа біреудің бағдарламасын түсінуден гөрі өзгерту оңайырақ. Бағдарламаны сүйемелдеу және жақсарту әрдайым мүмкін, егер фирмада тиісті білімі бар кем дегенде бір ат қызметкері болса.
Сондықтан, жол парақтарын есепке алу үшін АЖ құру үшін біз өз күшімізбен дамытуды таңдаймыз.
Автоматтандыру стратегиясы деп компанияны автоматтандыруда қолданылатын негізгі принциптер түсініледі. Оның құрамына келесі компоненттерді қосуға болады.
Мақсаттар: компанияның жұмыс салалары және олар автоматтандырылған реттілік.
Автоматтандыру әдістері: учаскелер, бағыттар бойынша, кешенді, ретсіз.
Ұзақ мерзімді техникалық саясат - компанияда қолдау көрсетілетін ішкі стандарттардың жиынтығы.
‒ Шектеулер: материалдық, уақытша және т. б.
‒ Жоспардың өзгеруін басқару әдістемесі.
Автоматтандыру стратегиялық бизнес мақсаттарын жүзеге асырудың мүмкін құралдарының бірі болып табылады және өзінің ішкі заңдары бойынша дамитын процесс емес. Бастапқыда автоматтандыру стратегиясында компанияның бизнес стратегиясы орналасқан: кәсіпорынның миссиясы, саласы және бизнес моделі. Сондықтан автоматтандыру стратегиясын компанияның стратегиясымен мерзімдері мен мақсаттары бойынша келісілген жоспар түрінде ұсынуға болады.
Зерттелетін мысалдағы автоматтандыру стратегиясын таңдау критерийлері материалдық және уақыт шығындарының шектеулері болып табылады. Осыған байланысты автоматтандырудың 4 стратегиясының бірін қолдануды қарастыруға болады:
‒ Хаотикалық автоматтандыру мүмкіндігіне қарай АЖ бөліктерін орнатуды қамтиды. Патч ретінде қолданылады. Бұл ұзақ мерзімді жоба тұрғысынан ең нашар нұсқа. АЖ дамытудың стратегиялық жоспары жоқ. Іске асыру көбінесе бір сәттік міндеттермен негізделген.
‒ Учаскелер бойынша автоматтандыру функцАқпараттық объектналдық негізде біріктірілген жекелеген өндірістік немесе басқару бөлімшелерінің автоматтандырылуын анықтайды. Қолдану үлкен еңбек сыйымдылығымен сипатталады және стратегияны тиімді жүзеге асыру үшін ұзақ мерзімді стратегиялық және жедел жоспарлар болуы керек. Мұндай тәсіл инвестиция көлемі кәсіпорынды толық автоматтандыру үшін жеткіліксіз болған жағдайда, сайтты автоматтандыру айтарлықтай нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік берген кезде таңдалады.
‒ Бағыттар бойынша автоматтандыру жекелеген топтарды, бизнес-процестерді (бағыттарды) автоматтандыруды білдіреді, мысалы: өндіріс, өткізу, қаржыны бақылау.
Мәлімдеме бекітілді: нысанды өзгертіңіз, тақырыптық аймақты өзгертіңіз;
жүйені таңдау қызмет түрімен және шығындар құрамымен байланысты;
жүйені орнату арқылы біз арматураның "конструкторын" аламыз.
‒ Кешенді автоматтандыру орнату кезінде АЖ жүйелік бірлестігін іске асыру есебінен кәсіпорын қызметінің барлық функцАқпараттық объектналдық бағыттарын автоматтандыруды қамтиды. Толық автоматтандыру мыналарды қамтиды:
Ішкі интеграциямен автоматтандыру-бірыңғай ДҚБЖ (клиент - сервер - ядро- ДҚБЖ)бір ақпараттық сақтау орны ретінде қолдану;
Сыртқы интеграциямен автоматтандыру-сыртқы ақпараттық нысандарды немесе файлдарды қолдану немесе жеке модульдердің жұмысында Ішкі хаттамаларды қолдану.
Хаотикалық стратегия қолайлы емес, өйткені АЖ ұзақ мерзімді перспективада қолданылуы керек, сонымен қатар жүйенің функцАқпараттық объектналдығын кеңейтуге және қосуға болады. Кешенді автоматтандыру компания қызметінің барлық бағыттарын толық автоматтандыруды қамтиды, сондай-ақ қазіргі уақытта компания көтере алмайтын Елеулі уақыт пен материалдық шығындарды қамтиды. Учаскелер бойынша автоматтандыру компанияның жекелеген бөлімдерін автоматтандыруды қамтиды, ал біздің жағдайда компанияның кейбір бөлімі орындайтын жекелеген процестерді автоматтандыру көзделеді. Бағыт бойынша автоматтандыру әдісі ең оңтайлы болып табылады, өйткені бұл жағдайда компанияның бизнес-процестерінің жекелеген топтарын автоматтандыру орын алады.
Автоматтандыру стратегиясы бастапқыда Бизнестің міндеттері мен басымдықтарына сәйкес келуі керек. Стратегия ұғымына осы сәйкестікке жету жолдары да кіреді:
‒ Компанияның жұмысын талдау;
‒ Қызметті жаңғырту;
‒ Жүйені таңдау.
Жүйені таңдау-көп өлшемді міндет. Белгілі бір жүйені таңдау жүзеге асырылатын қажетті критерийлердің міндеті қандай да бір жолмен таңдау тізбегінің барлық өткен кезеңдерінің сапасы мен толықтығына байланысты. Шынында да, жүйені таңдау кезінде қолданылатын барлық объективті ойлар (функцАқпараттық объектналдық мүмкіндіктер, жүйенің бағасы және меншіктің жиынтық шығындары, Даму, Қолдау және енгізу мүмкіндіктері, жүйенің техникалық параметрлері және т.б.) алдыңғы кезеңдерде көрінеді. Барлық алдыңғы кезеңдерді нақты пысықтау кезінде жүйені таңдау қиындық тудырмайды.
Тапсырмаларды жоспарлаудың қолданыстағы схемасында бірнеше кезеңдерді бөлуге болады. Бірінші кезең-бизнесті қалыптастыру стратегиясын талдау және компанияның даму стратегиясын талдау және зерттеу нәтижелері бойынша АЖ құру үшін техникалық тапсырманы дайындау. Осыдан кейін жүйені тікелей құру жүзеге асырылады.
Жүйені енгізу.
Жүйені енгізудің бірнеше түрлі стратегиялары бар:
1) "параллельді пайдалану" стратегиясы мәселені шешудің ескі және жаңа технологиясын қатар орындауды көздейді, олардың нәтижелері салыстырылады. Егер нәтижелер ұзақ уақыт бойы салыстырылса, онда жаңа технологияға көшу жүзеге асырылады.
Оң жақтары:
‒ Жаңа технологиялар түріндегі қателіктер қаупінің болмауы;
‒ АЖ енгізуді фирманың әдеттегі операциялық жоспарлауына қарамастан жасауға болады.
Жағымсыз жақтары:
‒ Күшті қызметкерлерді жүктеу;
‒ Серверлердің қуатын екі есе арттыру қажеттілігі;
‒ Екі технологияның нәтижелерін салыстыру қажеттілігі.
2) "Ат жарысы" Стратегиясы жаңа технология емес және ол белгілі бір уақытқа дейін жұмыс істейді, содан кейін жаңа технологияны енгізу жүзеге асырылады, содан кейін тек жаңа технология қолданылады.
Оң жақтары:
‒ Көрінбейтін өтпелі кезең;
‒ Компания қызметіне қосарланған шығындардың болмауы;
‒ Жаңа процестер оңтайлы өйткені өтпелі кезең жоқ.
Жағымсыз жақтары:
‒ АЖ сапасының кәсіпорын талаптарына сәйкес келмеу қаупінің жоғарылауы;
‒ Жаңартылған технологияға көшуді жоспарлау процесіне қойылатын талаптар;
3) "Пилоттық жоба" Стратегиясы процестердің белгілі бір санына секіру тактикасын қолданады, қолдану саласы көбінесе шағын учаскеге айналады.
Оң жақтары:
‒ Бүкіл кәсіпорынның ұзақ уақыт жұмыс істемеуіне әкелетін дұрыс емес шешімді таңдау қаупі жоқ;
‒ Учаскеде АЖ орнату процесінде жоспарланған технологияны өзгерту мүмкіндігі;
‒ Жобаны іске асыруға қосарланған шығындардың болмауы.
Жағымсыз жақтары:
‒ Ескі және жаңа технология бойынша құрастырылған ақпараттық ағындардың шатастырылған бірлестігі;
‒ Ескі және жаңа АЖ-ны бір уақытта басқару.
4) "тар орын" Стратегиясы өндірістік процестің шағын бөлігін автоматтандырады, ол көбінесе тиімділік критерийлері бойынша таңдалады, бұл процестерді тек бөлінген тар жерде енгізу сапасының артуына әкеледі.
Оң жақтары:
‒ Әрбір қиындықты автоматтандыру аяқталғаннан кейін автоматтандыруды тоқтатуға болады;
‒ Енгізу жұмыстарын жоспарлау деңгейіне қойылатын төмен талаптар.
Жағымсыз жақтары:
‒ Қиындықтардың әрқайсысында жоспарлаудың толық циклін жүргізу-автоматтандыруды тоқтату мүмкіндігіне ие бола отырып, процестің өзі ешқашан аяқталмауы мүмкін;
‒ Қиындықтарды автоматтандырудың тәуелсіздігі бағдарламалық және аппараттық шешімдердің қосымша жиынтығын жасауға әкеледі.
Келесі кезең-жүйені тестілеу кезеңі, онда оның кемшіліктері мен қиындықтары анықталады, сонымен қатар жүйені жою және жаңарту шаралары жүзеге асырылады.
АЖ пайдалану және қызмет көрсету.
Қарқынды дамып келе жатқан кәсіпорында жүйені пайдалану және қызмет көрсету кезеңі өте күрделі тапсырманы білдіреді. АБЖ компоненттерінің физикалық және моральдық ескіруінен туындаған бағдарламалық-аппараттық бөлікті жаңарту; заңнамадағы өзгерістерді қадағалаудың маңыздылығы; пайдаланушылардың жүйені жаңа функцАқпараттық объектналдық міндеттерге пысықтау жөніндегі талаптары; пайдалану процесінде деректердің қауіпсіздігін іске асыру - осы және басқа да мәселелердің барлығы жүйені пайдалануға және қызмет көрсетуге жауапты персонал алдында мезгіл-мезгіл туындайды.
Сондықтан, қысқартылған бюджет пен автоматтандырудың бастапқы кезеңінде бағыттар бойынша автоматтандыру стратегиясын таңдап, көлік құралдарының қозғалысын есепке алу бойынша негізгі жұмысты ғана автоматтандыру дұрыс болады.
Тәуекел-бұл қойылған мақсатты іске асырудан күтілетін нәтижелерді алудың мүмкін илистігін немесе мүмкін невозможстігін, материалдық залал келтіруді, валюталық шығындар қаупін және т. б. анықтайтын жағдайлардың пайда болу мүмкіндігі.:
Тәуекелдердің жобалық түрі. Оған бюджеттегі қателіктермен байланысты тәуекелдер; жұмыс кестесінде; ұйым қызметкерлерінің проблемаларымен; ағымдағы заңнамадағы әртүрлі өзгерістердің тәуекелдері кіреді.
Тәуекелдердің техникалық түрі. Оған техникалық шешімдерді іске асыру проблемаларымен және адами фактормен байланысты тәуекелдер, атап айтқанда мамандардың қажетті тапсырманы орындай алмауымен байланысты тәуекелдер жатады.
Бизнес тәуекелдерінің түрі. Онда бухгалтерлік есеп міндетін қаржылық қолдаумен байланысты тәуекелдер немесе басқаша айтқанда, жобаның және оның міндеттерінің қысқаруына ғана емес, сонымен қатар негізгі мақсатқа жетпеген жағдайда оның толық сәтсіздікке ұшырауына әкелетін бюджеттің қысқару тәуекелдері; жабдықтың ішкі тапсырыстарын жүргізу және есепке алу міндетіне қызығушылықты жоғалту қаупі түпкілікті есептің осы түрінің нарығын бағалау кезіндегі тәуекелдер. Тәуекелдің бұл түрін жоққа шығаруға болмайды, бірақ оны азайтуға болады.
Тәуекелдердің осы түрлерінің мөлшерін азайту үшін тиісті салада үлкен тәжірибесі бар және сонымен бірге осы сипаттамаларға сәйкес келетін қызметкерлермен алмастырылатын жеткілікті құзыретті және білікті қызметкерлер болуы керек (Кесте 1).
Кесте 1 - Бағдарламалық өнім ақауларының сипаттамалары
Ақаулар мен қателіктер пайда болған кезеңдері
Бастапқы ақаулар мен қателіктердің бағдарламалық құралдарының Типітері және құжаттамасы
Талаптарды қалыптастыру
Бағдарламалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар
Бастапқы талаптарын тапсырыс берушінің ақаулар
Жобалау
Бағдарламалық қамсыздандыруды жоспарлау
Бағдарламалық қамсыздандырудың жоспарлау мен жүйелік жобалау ақаулары
Жүйенің архитектуралық жобалауы
Бағдарламалық қамсыздандырудың алгоритмдік және жүйелік жобалау ақаулары
Күрделі жобалау
Жүйелік және алгоритмдік ақаулар мен жобалық қателер
Іске асыру
Бағдарламалық қамсыздандыруды кодтау
Бағдарламалық құжаттар мен программалық құралдағы ақаулар мен қателер
Тестілеу
Бағдарламалық қамсыздандыруды тестілеу
Бағдарламалық құралдар мен құжаттаманың бағдарламалық және алгоритмдік қателер
Қолданысқа еңгізу
Құжаттаманы әзірлеу
Құжаттардың жалпылама ақаулары мен қателері
Пайдалану және сүйемелдеу
Бағдарламалық қамсыздандырды іске асыру
Бағдарламалық ақаулар
Пайдалану кезеңінде себептерге байланысты туындайтын тәуекелдер болуы мүмкін:
1) мүдделі тұлғалардың зиянды, белсенді әсерлері.сыртқы қауіптерден қорғау үшін бағдарламалар мен деректерді қорғауды қамтамасыз ету құралдарын қолдану қажет (пайдаланушылардың аутентификациясы, брандмауэрлердің көмегімен жергілікті желіні қорғау, антивирустық бағдарламаларды қолдану және т. б.).
2) сыртқы ортаның кездейсоқ жағымсыз көріністері, жүйенің ақаулары немесе пайдаланушылардың қате әрекеттері. Істен шығу жағдайларының негізгі көздері дұрыс емес бастапқы талаптар, аппаратураның істен шығуы және істен шығуы, бағдарламалардағы ақаулар немесе қателіктер және функцАқпараттық объектналдық міндеттердің деректері болуы мүмкін, олар мақсатына сәйкес орындалған кезде көрінеді. Мұндай әсерлермен жүйелердің сыртқы, функцАқпараттық объектналдық өнімділігі толығымен жойылмауы мүмкін, бірақ тұтынушылар үшін берілген функциялар мен ақпарат сапасына қойылатын талаптарды толық орындау мүмкін емес.
Жүйенің ақауларымен байланысты тәуекелдерді азайту үшін шындыққа жақын бақылау мысалдарында мұқият тестілеу қажет. Пайдаланушылардың қате әрекеттерімен байланысты тәуекелдерді азайту үшін деректерді жою және бүлдіру бойынша қате әрекеттерді қолданудан қорғауды қамтамасыз ету қажет.
Пысықтау кезеңінде келесі тәуекелдер туындауы мүмкін:
қызметкерлерге жүктемені ұлғайту; - Орындаушы персоналының және пәндік сала қызметкерлерінің іс-әрекеттерінің сәйкес келмеуі;
жаңа жүйемен жұмыс істегісі келмегендіктен Тапсырыс берушінің қызметкерлерін оқытудағы қиындықтар;
жобаның жекелеген негізгі қатысушылары тарапынан АЖ енгізуді қолдаудың болмауы;
жетекшілердің жобаға қатыспауы.
Көрсетілген тәуекелдерді азайту үшін келесі шараларды қабылдау қажет:
қызметкерлерді оқыту жүйемен жұмыс жүргізу;
автоматтандырылған жүйені енгізу мағынасын персоналға жеткізу;
жоғары басшылықты жобаға белсенді тарту, жоба барысында онымен белсенді өзара әрекеттесу және жобаны қалыпты іске асыру үшін қажетті шешімдерді уақтылы қабылдау қажет.
1.2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
Жол парақтарын есепке алудың ақпараттық жүйесі үшін кіріс ақпараты тасымалдауды жүзеге асыруға өтінім, тапсырыс берушілер, маршруттар туралы мәліметтер, сондай-ақ ілеспе құжаттар (жол парағы), көлік құралдарының, диспетчерлердің, жүргізушілердің деректері және өзге де анықтамалық ақпарат болып табылады. Бұл деректер сандық және баспа түрінде келеді.
Кіріс құжаттарындағы деректер модульге веб-интерфейс арқылы деректерді қолмен енгізу арқылы немесе XLS құжаттарынан ақпаратты импорттау арқылы енгізіледі. Қажет болса, енгізілген ақпаратты диспетчер өңдей алады.
Жүргізушілер туралы мәліметтерден жүйеге мынадай деректер енгізіледі:
‒ Жүргізушінің тегі, аты, әкесінің аты;
‒ Жүргізуші куәлігінің нөмірі мен сериясы;
‒ Телефон.
Пайдаланушылар туралы мәліметтерден жүйеге мынадай мәліметтер енгізіледі:
‒ Пайдаланушының Тегі, Аты, Әкесінің аты;
‒ Лауазымы;
‒ Құпия сөз;
‒ Кіру.
Жүйе жұмыс істеген кезде көлік құралдары туралы келесі мәліметтер де қолданылады:
‒ Модель атауы;
‒ Мемлекеттік тіркеу нөмірі;
‒ Үлгі;
‒ Түрі;
‒ Шығарылған жылы;
‒ Көлік құралын тіркеу есепке қою туралы куәліктің нөмірі мен сериясы;
‒ Сипаттама.
Қолданылатын құжаттардың нысандары ҚР-ның басқару құжаттамасының жіктеуішінде қолданылады.
Жүйенің жұмысын қамтамасыз ету үшін кесте 2 келтірілген анықтамалықтар қарастырылған.
Кесте 2 - Пайдаланылатын анықтамалықтардың тізбесі
Атауы анықтамалығын
Жүргізуге жауапты
Орташа көлемі анықтамалығын жазбаларында
Орташа жиілігі өзектендіру
Орташа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АКПАР Қ. С.
Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
B057- Ақпараттық технологиялар
6B06101 - Бағдарламалық инженерия
Астана - 2023
С. Сейфуллин атындағы қазақ агротехникалық университеті
Қорғауға жіберілді
Ақпараттық жүйелер
rафедрасының меңгерушісі
т.ғ.к., __________ Шаушенова А.Г.
Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
B057- Ақпараттық технологиялар
6B06101 - Бағдарламалық инженерия
Орындаған: Акпар Қ.С.
Ғылыми жетекші
PhD, аға оқытушысы Исакова Г.О.
Астана - 2023
С.Сейфуллин атындағы агротехникалық университеті
Факультеті КЖжКББ Кафедрасы Ақпараттық жүйелер
МамандығыББ бағдарламасы B057- Ақпараттық технологиялар
6B06101 - Бағдарламалық инженерия
(шифр, атауы)
Бекітемін
Ақпараттық жүйелер
кафедрасы меңгерушісі
____________ А.Г. Шаушенова
___ ___________2023 ж.
Дипломдық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА
Студент Акпар Қымбат Сәрсенбекқызы
Жұмыстың тақырыбы: Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру
жоғары оқу орны бойынша 29 қараша 2022 ж. № 1713-Б бұйрықпен бекітілді.
Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі 1.05.2021 жылы
Жұмысқа бастапқы мәліметтер
- өндірістік тәжірибе бойынша есеп;
- дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша әдеби және ғылыми дереккөздерден материалдарды жинау, өңдеу, талдау және қорыту;
- дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша ақпараттық-коммуникациялық технологиялар.
Дипломдық жұмыста зерттелуі тиіс мәселелердің тізімі және оның қысқаша мазмұны:
Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы
Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау
Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу.
Графикалық материалдар тізімі (міндетті сызбаларды - кестелерді, диаграммаларды және т.б. нақты көрсете отырып)
- дипломдық жұмыстың презентациясы; - дипломдық жұмыста 16 суреттер және 19 кесте бар.
Ұсынылатын негізгі әдебиет
Бөрібаев Б. Б., Махметова А. М. (2011), Алгоритмдеу жəне программалау тілдері: ISBN 978-601-217-274-4Оқулық.: ЖШС РПБК Дəуір, 2011. - Алматы, 328 бет.
Брайан Х. (2014): HTML5 и CSS3. Веб-разработка по стандартам нового поколения, - Спб, Издательство: Питер, Санкт-Петербург, 320 стр.
Бретт М.: (2014), PHP и MySQL. Исчерпывающее руководство, - Спб, Издательство: Питер, Санкт-Петербург, 544 стр.
Ғалымжанова М. (2011), Бағдарламалау негіздерін оқыту әдістері: Әдістемелік құрал. Фолиант, - Астана, 88 бет.
Кадырова А.С., Шошак М. (2019), Web-технология негіздері: Оқу әдістемелік құралы. Эпиграф, Астана, 132 бет.
Маханова З.А. (2019), Java -- бағдарламалау тілі: Меdet Group ЖШС, Оқу құралы -Қарағанды, -- 120 б.
Жұмыс бойынша кеңесшілер (оларға қатысты жұмыстың бөлімдерін көрсете отырып)
Бөлім
Ғылыми жетекші
Бақылау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
мерзімі
қолы
1 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының ақпараттық жүйесін талдау;
Исакова Г.О.
14.02.2022 ж.
2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
Исакова Г.О.
07.13.2022 ж.
Қорытынды
Исакова Г.О.
06.04.2022 ж.
Презентацияны, түсіндірме жазбаны ресімдеу
Исакова Г.О.
1.05.2022ж.
Тапсырманың берілген күні 29.11.2022 ж.
Ғылыми жетекші Исакова Г.О.
Тапсырманы орындауға
қабылдаған студент Акпар Қ. С.
Аңдатпа
Бұл димломдық жұмыста мәліметтер базасы негізінде көлік компаниясының диспетчерлік пунктінің функциялары сипатталған, кәсіпорын мен қолданыстағы бизнес - процестерді талдау ұсынылған, негізгі проблемалар көрсетілген. Орындалған жұмыстың қорытындысы қойылған талаптарға сай, дайын ақпараттық жүйесі ұсынылды. Cонымен әзірленген ақпараттық жүйені пайдалану тиімді деп айтуға болады және оны болашақта іс жүзінде пайдалануға болады
Аннотация
В данной работе описывается функции диспетчерского пункта транспортной компании на основа базе данных, представлен анализ предприятия и существующих бизнес - процессов, показаны основные проблемы. Итогам выполненной работы является готовая информацАқпараттық объектнная система диспетчерского пункта, отвечающая требованиям, сформулированным при постановке задачи. Таким образом, можно сказать, что использование разработанной информацАқпараттық объектнной системы является эффективным, и она может быть внедрена для последующего использования
Annotation
This paper describes the functions of the control room of a transport company based on a database, presents an analysis of the enterprise and existing business processes, shows the main problems. The results of the work performed are a ready-made information system of the control room that meets the requirements formulated when setting the task. Thus, we can say that the use of the developed information system is effective, and it can be implemented for subsequent use
Мазмұны
Нормативті сілтемелер 7
Қысқартулар мен белгілеулері 8
КІРІСПЕ 9
1 КӨЛІК КОМПАНИЯСЫНЫҢ ДИСПЕТЧЕРЛІК ПУНКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ АЛҒЫШАРТТАРЫН АНЫҚТАУ 11
1.1 Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы 11
1.2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы 23
2 ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ НЕГІЗІНДЕ КӨЛІК КОМПАНИЯСЫНЫҢ ДИСПЕТЧЕРЛІК ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ЖЕТІЛДІРУДІ ІСКЕ АСЫРУ 35
2.1 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау 35
2.1 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу 45
Қорытынды 55
Пайдаланған деректер көзі 56
Қосымша 58
Нормативті сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер қолданылады:
Қазақстан Республикасы көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы және Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 29 қарашадағы № 1263 қаулысы.
Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 22 сәуірдегі N 220-І Заңы.
ҚР СТ 34.005-2002. Ақпараттық технология. Негізгі терминдер мен анықтамалар.
ҚР СТ 34.014-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйелерге арналған стандарттар кешені. Автоматтандырылған жүйелер. Терминдер мен анықтамалар.
ҚР СТ 34.006-2002. Ақпараттық технология. Деректер базасы. Негізгі терминдер мен анықтамалар.
ҚР СТ 34.022-2006. Ақпаратты қорғау. Ақпараттық жүйелерді жобалауға, орнатуға, ретке келтіруге, пайдалануға және олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойылатын талаптар.
ҚР СТ 34.019-2005. (ISO IEC 12207: 1995, MOD) ақпараттық технология. Бағдарламалық құралдардың өмірлік циклінің процестері.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы. Ақпараттық Қазақстан-2020 мемлекеттік бағдарламасы: бекітілген.2013 жылғы 8 қаңтар, №464.
ҚР СТ ISOIEC TR 24776-2012 (ISO IEC TR 24776:2009, IDT). Ақпараттық технологиялар. Жүйелер мен бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу. Инженерлік құралдың мүмкіндіктеріне қойылатын талаптар бойынша нұсқаулық.
Ақпараттандыру туралы 2015 жылғы 24 қарашадағы №418-V ҚРЗ.
Қазақстан Республикасының Қаулысы. 2017 жылғы 12 желтоқсандағы Цифрлық Қазақстан, №827 Мемлекеттік бағдарламасы.
Қысқартулар мен белгілеулері
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ҚазАТУ - С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті;
ЖШС - жауапкершілігі шектеулі серіктестігі;
ЖЖМ - жанар-жағармай;
АЖ - ақпараттық жүйе;
АҚ - ақпараттық қорғаныс;
ДҚ - деректер қоры;
КБ - көлік бағанасы;
КҚ - көлік құралдары;
ҚҚБ - қозғалыс қауіпсіздігі бөлімі;
БМБ - бас механик бөлімі;
ӨТБ - өндірістік-техникалық бөлім;
ТББ - техникалық бақылау бөлімі;
ОҚ - орталық қойма;
ЖҚС - жанармай құю станциясы;
ЖЭБ - жоспарлау-экономикалық бөлімі;
КБ - кадрлар бөлімі;
User Interface Management Systems - UIMS;
UIDE - пайдаланушы интерфейсін әзірлеу ортасы.
КІРІСПЕ
Зерттеудің проблемалары мен өзектілігі. Қазақстанның орталық Азияда орналасу себебінен, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық саласына көлік компаниясының дамуы үлкен әсер етеді. Сондықтан күрделі салымдардың тиімділігін арттыруда және шығындарды азайту мақсатында көлік компаниясының ақпараттық жүйелер (АЖ) қолдану артуда. Ақпараттық жүйелер өндірістегі процестерді сапалы басқаруды қамтамасыз етеді. Көптеген кәсіпорындар бұрынсоңды енгізілген АЖ-ні қолданады, алайда, бұл сала бір орында тұрған емес. Нарықта көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру әрдайым үдерісте.
Тақырыптың зерттелу және ғылыми әзірлену дәрежесі. Дипломдық жұмысты орындау барысында көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру мәселесімен айналысқан келесі авторлардың еңбектері қарастырылды, олар Бочкарев А.А, Бродецкий Г.Л., Волгин В., Иващук О.А., Кожин А.П., Михеев Г.В., Томас Х. Кормен, Чарльз И. Лейзерсон, Рональд Л. Ривест, Клиффорд Штайн, және т.б.
Термин алғашында Қарулы Күштердің тоқсандық қызметінде пайда болды. Логистика терминінің өзі грек тілінен шыққан. λογιστική, бұл санау өнері дегенді білдіреді. Оны алғаш рет Византия императоры Лев VI (865-912) әскери өнер туралы трактаттарда қолданған.
Византия империясында император сарайында логистика болды, оның міндеттеріне азық-түлік бөлу кірді. Наполеон өз армиясында логистикалық принциптерді қолданғаны туралы деректер бар.
Орыс тіліне логистика терминін 19 ғасырдың басында француз әскери маманы Антуан Джомини енгізген.
21 ғасыр ақпараттық технологиялар кезеңі болғандықтан, логистика жолын да ақпараттық технологиялар арқылы оңтайлы ұйымдастыруға болатыны анық. Тәжірибе көрсеткендей, жаңа АЖ-ні енгізуде құрылған байланыстарды қайта құру үлкен кәсіпорында өте қиын міндет болып табылады. Сондықтан, қолданылған АЖ-ні жетілдіру маңызы бүгінгі таңда өсуде.
Зерттеу нысаны: Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі.
Зерттеу пәні: Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының деректер қоры жұмысын жетілдіру.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіру болып табылады.
Жұмыстың міндеттері:
1. Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы
2. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің аж-сін талдау
3. Деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіруді іске асыру
4. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
5. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау
6. Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу.
Зерттеу әдістері: Осы мақсатқа жету үшін тиімді басқару жүйелерін, сондай-ақ күрделі аналитикалық әдістерді қалыптастыру үшін жеткілікті фактілер жиналды және зерттелді. Ең алдымен тәжірибелі мамандардың кеңестері және олардың дәстүрлі емес жұмыс әдістері қолданылады. Бұл жұмыста аналитикалық және статистикалық әдістер де қолданылды.
Теориялық маңыздылығы: дипломдық жұмыс барысында жүргізілген теориялық зерттеулер мен аналитика қорытындылары болашақ осы тектес жұмыстарға негіз болуы мүмкін.
Тәжірибелік маңызы: дипломдық жұмыс барысында деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіруі қарастырылған, сонымен қатар келешекте дамыту арқылы толыққанды логистикада ақпараттық жүйесі құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық құрылымы зерттеу міндеттеріне сәйкес жасалды. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Кіріспеде таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігі негізделген, зерттеудің мақсаты, міндеттері, объектісі мен пәні анықталған, жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығы негізделген.
Бірінші тарауда көлік компаниясының диспетчерлік пункті қызметінің алғышарттарын анықталды: көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы берілді; көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы құрылды..
Екінші тарауда деректер қоры негізінде көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын жетілдіруді іске асыруы қарастырылған:
көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметінің деректер қорын жобалау; көлік компаниясының диспетчерлік орталығының жұмысын деректер қоры негізінде ақпараттық жүйесін әзірлеу ашып көрсетілген.
КӨЛІК КОМПАНИЯСЫНЫҢ ДИСПЕТЧЕРЛІК ПУНКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ АЛҒЫШАРТТАРЫН АНЫҚТАУ
1.1 Көлік компаниясының қызметінің сипаттамасы
Қазақстандағы көлік тасымалы өте маңызды рөлге ие. Елдің үлкен аумағы (2,7 млн км²), халық тығыздығының аздығы, өндіріс және ауыл шаруашылық орталықтарының бытыраңқы орналасуы, сонымен қатар әлемдік нарықтардан алшақта орналасуы көлік жүйесінің дамуын Қазақстан үшін маңызды етуде [8].
Темір жол көлігі. Қазақстан үшін темір жол көлігінің маңызы өте зор. Қазақстанда темір жол барлық жүк тасымалы айналымының 68%, ал жолаушы тасымалының 32% қамтамасыз етуде. Қазақстан темір жолының ұзындығы 15 мың км-ден асады. Қазақстанның темір жол жүйесін көршілес елдермен 16 темір жол торабы байланыстырады (11-і Ресеймен, 2 Өзбекстанмен, 1 Қырғызстанмен, 2 Қытаймен). Қазақстан мен Ресейдің темір жол жүйелері бір-бірімен тығыз байланысты.
Қазақстанның көлік жүйесін дамыту стратегиясы аясында 2017 жылға дейін 1400 км темір жол жаңадан салынбақ және бұрыннан бар 2700 км темір жолды электрлендіру жоспарлануда.
Автомобиль көлігі. Алматыдағы Сайран автобекеті.
2011 жылдың мамырына сәйкес Қазақстанда 3 264 400 жеңіл автокөлік тіркелген.[1] Қазақстанның автокөлік тас жолдарының ұзындығы 96 мың км-ден асады. Олардың көп бөлігі күрделі жөндеуді қажет етеді.
Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың км болатын 5 халықаралық автокөлік бағыттары өтеді. Автокөлік магистральдары:
Алматы -- Петропавл, Омскке шығады;
Алматы -- Астана -- Қостанай (М-36 трассасы), Челябинскке шығады;
Алматы -- Шымкент (М-39 трассасы), Ташкентке шығады;
Алматы -- Семей -- Павлодар (М-38 трассасы), Омскке шығады;
Шымкент -- Ақтөбе -- Орал (М-32 трассаы), Самараға шығады.
2009 жылы Қазақстан аумағында Батыс Еуропа -- Батыс Қытай автомагистралінің құрылысы басталды. Оны 2015 жылы аяқтау жоспарлануда. Жолдың жалпы ұзындығы 8445 км құрайды, оның 2787 км-і Қазақстан аумағы арқылы (Ақтөбе, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Алматы облыстары) өтеді. Жолдың асфальтбетонды жабынының қалыңдығы 80 см, автомагистральдің күрделі жөндеусіз жұмыс істеу мерзімі 25 жыл, шекті қозғалыс жылдамдығы -- 120 кмсағ. Жобады кейбір өзендер үсті арқылы көпірлер, екі деңгейлі жол айрықтары, жол-қолданбалы комплекстер, аялдама алаңдары, мал өткізу орындары, электронды таблолар қарастырылған. Құрылыспен бір мезгілде трасса бойындағы кейбір аудандарда жаңа жолдар салынып, ескі жолдар жөндеуден өтпек.
Кәсіпорын бөлімшелерінің және олардың қызмет түрлерінің қысқаша сипаттамасын атап өтейік. көлік компаниясы жұмысы келесі функцАқпараттық объектналдық бағыттағы негізгі қызметтердің жұмыс істеуімен қамтамасыз етіледі.
Пайдалану-жоспарлар мен тапсырмаларға сәйкес тасымалдауды ұйымдастыру, Көлік процесін басқару.
Техникалық - техникалық қызмет көрсетуді және жылжымалы құрамның желіде жұмыс істеуге дайындығын қамтамасыз ету.
Экономикалық-өндірістік-қаржылық қызметтің орындалуын жоспарлау, қамтамасыз ету және есепке алу.
Директордың пайдалану жөніндегі орынбасары көлік жұмысын ұйымдастырады және процесті басқарады. Көлік колоннасының бастығы-жүргізушілердің еңбегінің орындалуын ұйымдастыру және бақылау. Диспетчер - көлікті желіге шығару, тасымалдарды орындауға диспетчерлік басшылық жасау, бастапқы құжаттаманы ресімдеу. Қозғалыс қауіпсіздігі бөлімі-жол-көлік оқиғаларының, жол қозғалысы ережелерін бұзудың алдын алу бойынша іс-шараларды іске асырады. Пайдалану қызметіне бақылау және ақша жинау тобы кіреді.
Техникалық қызмет өндірістің негізгі құралдарының түсуін, шығуын және бөлінуін, көліктің желідегі жұмысқа техникалық дайындығын ұйымдастырады. Кәсіпорынды сумен жабдықтауды, жылумен жабдықтауды ұйымдастыру. Техникалық қызмет құрамына: автожөндеу шеберханасы, бас механик және энергетика бөлімдері кіреді. Басшы техникалық қызмет, бас инженер болып табылады.
Адал еңбек ЖШС заңды тұлға болып табылады, ҚР заңнамасы мен жарғысы негізінде әрекет етеді. ҚР- ның Азаматтық кодексіне сәйкес құрылған және 2012 жылдың 12 маусымында тіркелген. Қоғамның орналасқан жері: Ұлытау облысы, Жезқазған қ., Қазанбаева 62-3 көшесі.
Кәсіпорын жүзеге асыратын негізгі қызмет:
- жолаушыларды көршілес аймақаралық және муниципалдық маршруттар бойынша автомобиль көлігімен тасымалдау;
- техникалық құралдарға техникалық қызмет көрсету және жөндеу.
Негізгі қоғамдық қызмет тұрақты жолаушылар тасымалы болып табылады. Адал еңбек ЖШС Жезқазған қаласы мен Ұлытау облысының аумағында 10-нан астам бағытқа қызмет көрсетеді. 2016 жылы компания тек тұрақты тасымалдау маршруттарында адамдарды тасымалдайды.
Сондай-ақ, компания заңды тұлғалар үшін тапсырысты тасымалдауды жүзеге асырады, басқа коммерциялық қызмет жүзеге асырылады. Саябақта шағын, орта және үлкен сыйымдылығы бар 20-нен астам көлік бар.
Компанияның ұзақ мерзімді мақсаттары:
- маршруттық желіні кеңейту;
- жылжымалы құрамды ұлғайту;
- өңіраралық және халықаралық жолаушылар тасымалы нарығына шығу.
Компанияның жұмысын бас директор басқарады.
Тасымалдау жөніндегі орынбасары келесі міндеттерді орындайды:
- жылжымалы құрамды ұтымды және тиімді пайдалануға, жол қозғалысы қауіпсіздігі талаптарын сақтауға жауапты. Тасымалдау жоспарларының орындалуын бақылайды.
- тасымалдауды ұйымдастыру әдістерін әзірлейді.
- көлік желісін талдау, оны жетілдіру бойынша жұмыстарды ұйымдастыру. Қызмет көрсетілетін аймақтағы
Жолаушылар тасымалы нарығының қажеттіліктерін зерттеу:
- автомобиль көлігінің басқа көлік түрлерімен жұмысын үйлестіру бойынша шаралар қабылдайды.
- тасымалдау бойынша жоспарлы тапсырмалардың орындалу барысын және шарттық міндеттемелердің орындалуын бақылайды және талдайды.
- жылжымалы құрам жұмысының тиімділігін, клиенттер мен клиенттерге қызмет көрсету сапасын арттыруға, қаржылық тәртіпті нығайтуға бағытталған іс-шараларды әзірлеуге қатысады.
- тасымалдау ережелерінің сақталуын, тарифтеудің дұрыстығын, жол құжаттамасын ресімдеуді бақылауды ұйымдастырады.
- тасымалдау бойынша есеп пен есептіліктің белгіленген нысандарын уақтылы және сапалы ресімдеуді ұйымдастырады.
Бас инженер кәсіпорынның техникалық саясаты мен техникалық даму бағыттарын анықтайды. Жылжымалы құрамның жұмысын бақылайды және оны ұстауға шығындарды оңтайландырумен айналысады.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынның дербес бөлімшесі болып табылады және тікелей директорға есеп береді.
Бухгалтерлік есептің міндеттері:
- шаруашылық-қаржылық қызметтің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру;
- материалдық, еңбек және қаржы ресурстарының үнемді пайдаланылуын, ұйымның меншігінің сақталуын бақылау.
- Бухгалтерлік есеп функциясы негізгі болып табылады:
- үлгілік Нысандар көзделмеген шаруашылық операцияларды ресімдеу үшін қолданылатын шоттардың жұмыс жоспарын, бастапқы есепке алу құжаттарының нысандарын дайындау және қабылдау жөніндегі жұмыс;
- ішкі бухгалтерлік есептілік құжаттарының нысандарын әзірлеу;
- түгендеу жүргізу тәртібін қамтамасыз ету;
- шаруашылық операциялардың жүргізілуін бақылау;
- бухгалтерлік ақпаратты өңдеу технологиясының және құжат айналымы тәртібінің сақталуын қамтамасыз ету;
- есепке алу-есептеу жұмыстарын барынша орталықтандыру және заманауи техникалық құралдар мен ақпараттық технологияларды, есепке алу мен бақылаудың прогрессивті нысандары мен әдістерін қолдану негізінде кәсіпорында және оның бөлімшелерінде бухгалтерлік есеп пен есептілікті ұйымдастыру.
Экономикалық бөлім ағымдағы және стратегиялық жоспарлауды, бизнесті жоспарлауды, шығындарды басқаруды және есепке алуды қамтамасыз етеді. Шаруашылық қызметті экономикалық талдауды жүзеге асырады. Шығындарды есептеуді және оны талдауды жүргізеді. Кәсіпорынның баға саясаты мен стратегиясын белгілейді.
Тасымалдауды жоспарлаудың негізіне жасалған шарттарды, берілген өтінімдерді жүйелеу, жолаушылар ағынын зерттеу негізінде жасалған тасымалдау кестесі мен кестелері кіреді. Жолаушылар ағынын тексеру үздіксіз және сауалнама болуы мүмкін. Үздіксіз тексеру бір уақытта барлық маршруттарда, таңдамалы -- жеке маршруттарда жүзеге асырылады. Жолаушылар ағыны туралы мәліметтерді алудың негізгі тәсілдері екі түрге бөлінеді: есепті-статистикалық және заттай. Есептік-статистикалық әдіс жолаушыларды маршруттарда тасымалдаудан түскен пайда туралы деректерді талдау кезінде қолданылады. Заттай тексеру сауалнамалық немесе санау-кестелік тәсілмен жүргізіледі.
Диспетчерлік қызмет келесі функцияларды орындайды:
- теріс ауытқулардың алдын алу. Себептер неғұрлым дәл анықталса, оларды тезірек жою шаралары қабылданады;
- белгіленген жұмыс кестесі мен ауыспалы тапсырмалардың орындалу барысын жедел есепке алу;
- белгіленген кестелерден ауытқу себептерін анықтау, талдау және жою;
- ауытқулардың алдын алу және жою үшін жедел іс-шаралар қабылдау
- ағымдағы қызметті үйлестіру;
- жұмыс орындарын дайындамалармен, жабдықтармен, қажетті құралдармен қамтамасыз ету.
Жұмыстың тақырыбы-кәсіпорынның көлік құралдарының қозғалысын есепке алу.
Мұндай жүйенің пайдаланушысы компания менеджері болады. Оның функцияларына мыналар жатады:
- Тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдерді есепке алу және бөлу;
- Желіге шығару кестесінің сақталуын және маршруттардағы көлік құралдарының қозғалысын бақылау.
- Жол парақтарын толтыру, беру және қабылдау.
- Желіде экипаждармен жедел байланысты жүзеге асыру.
- Тасымалдау процесінің барысын жедел есепке алуды жүргізу.
- Көлік құралдарының жұмысын үйлестіру.
Өзіне жүктелген функцияларды орындау үшін диспетчер:
- Тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдерді есепке алу;
- Жол парақтарын және басқа да қажетті құжаттарды толтыру, беру және қабылдау;
- Желіге шығару кестелерінің сақталуын бақылау;
- Жол құжаттамасын тіркеуді және көлік құралдарының жұмысын есепке алуды жүзеге асыру;
- Спидометр көрсеткіштерінің жазбаларының дұрыстығын бақылау;
- Жанар-жағармай материалдарының (ЖЖМ) қалдықтарын бақылау;
- Көлік құралдарының жұмысы туралы алынған деректерді ауысымдық-тәуліктік тапсырмалармен салыстыру, ауытқуларды және олардың пайда болу себептерін анықтау;
- Көлік құралдарының толуы, нақты аралық пункттердің жүру уақыты, маршруттың соңғы пунктіне келу, техникалық ақаулық себебінен желідегі көлік құралдарының тоқтап қалуы және көлік құралдарының саябаққа мерзімінен бұрын қайтарылуы, маршруттардағы көлік құралдарының кешігуі, көлік құралдарының уақтылы келмеуі, жылдамдық режимінің бұзылуы туралы ақпаратты беру;
- Жүргізушілерге нақты маршруттардағы тасымалдау шарттары мен ерекшеліктері, жолдардың жай-күйі, жекелеген учаскелердегі қозғалыс ерекшеліктері туралы ақпарат алу және жеткізу, сондай-ақ метеорологиялық қызметтің қорытындылары мен ауа райы болжамдары;
- Жедел өкімдер журналын жүргізу.
Жоғарыда келтірілген схемаға сәйкес ақпараттың кіріс ағындары ретінде тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдер, маршруттар, маршруттық парақтар, жүргізушілер мен көлік туралы мәліметтер пайдаланылады. Механизмдер ретінде мұнда диспетчер, маршрут парақтарын есепке алу журналы келтірілген, олар ҚР-ның заңнамасы, Компания басшылығының талаптары сияқты әсерлерді бақылайды. Бұл процестің шығуында белгіленген маршруттық парақ, көлік қозғалысы туралы есеп, жүргізушінің жұмысы туралы есеп, сондай-ақ нақты көлік құралының қозғалысы туралы есеп және өтінімдердің орындалуы туралы есеп береді. Сурет 1.
Сурет 1- Көлік компаниясының диспетчерлік пункті жұмыс процесінің сипаттамасы
Осылайша, жол парақтарын есепке алу процесі келесі негізгі ішкі процестерді қамтиды:
- Тасымалдауды жүзеге асыруға өтінімдерді есепке алу;
- Көліктердің шығуын есепке алу;
- Көліктердің қайтару есебі;
- Есептерді қалыптастыру.
Есеп келесідей жүргізіледі. Көлік кеткен кезде диспетчер маршрут парағының нөмірін, шығу күнін, көлік нөмірін, жүргізушінің тегін, сондай-ақ маршрут нөмірін белгілейді. Машинаны қайтару кезінде ол журналға да белгіленеді, бұл ретте қосымша мінсіз жүгіріс жазылады (маршруттық параққа енгізілген спидометрдің көрсеткіштері бойынша). Есептер журналдан деректерді шығару арқылы жасалады.
Компания басшылығы анықтағандай, журналда көліктің шығуы немесе қайтарылуы байқалмайтын немесе жазу кезінде қателіктер жіберілетін жағдай жиі туындайды, нәтижесінде көлік құралдарының қозғалысы туралы дұрыс емес ақпарат қалыптасады, бұл оларды толық бақылауға мүмкіндік бермейді.
Сондай-ақ, қазіргі уақытта қолмен жүргізілетін жол парақтарын есепке алу процесінің қабылданған тәртібіне байланысты келесі кемшіліктер байқалады:
:: Қозғалысты есепке алудың төмен жылдамдығы;
- Қозғалыс нәтижелерін талдау және есептерді құру кезінде төмен жылдамдық және қателіктердің жоғары ықтималдығы;
- Есептерді ерікті түрде құру мүмкіндігінің болмауы;
- Деректерді сақтаудың төмен сенімділігі;
- Деректерді өңдеу кезінде қателіктердің жоғары ықтималдығы.
Сондықтан, қолданыстағы мәселені автоматтандыру арқылы шешу үшін диспетчерлік бөлімнің жұмысындағы кемшіліктерді түзетуге мүмкіндік беретін компанияның жол парақтарын есепке алудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесін әзірлеу қажет.
1.2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының ақпараттық жүйесін талдау
Әзірленіп жатқан жүйеге мынадай талаптар қойылды:
1. Көлік құралдарының шығуы мен қайтарылуын есепке алу;
2. Жол парақтарын есепке алу;
3. Жоспарлы есептерді қалыптастыру.
Бағдарламаның мақсаты-көлік құралдарының қозғалысын есепке алуды автоматтандыру.
Жүйеде келесі анықтамалықтар қолданылуы керек:
1. Көлік құралдары;
2. Көлік құралдарының маркалары;
3. Түстер;
4. Жүргізушілер;
5. Маршруттар;
6. Көлік құралдарын пайдалану (шығу және қайтару есебі);
7. Пайдаланушылар;
8. Пайдаланушылардың лауазымдары (диспетчер, бөлім бастығы және т.б.).
Жүйе жоғарыда аталған анықтамалықтардағы ақпаратты ескеруге, жоюға, өңдеуге мүмкіндік беруі керек, сонымен қатар:
1. Саябақтан шығуды және саябаққа оралуды қарастырыңыз;
2. Көлік құралдарының жүргізушісінің тағайындалуын ескеру;
3. Маршруттағы көлік құралдарының мақсаттарын ескеріңіз;
Жүйеде келесі есептер жасалуы керек:
1. Жүргізушінің ерікті кезеңдегі жұмысы бойынша есебі-жасалған рейстер саны, жұмыс істеген сағаттар саны, күні бойынша бөлінген;
2. Жұмыс туралы есеп ерікті кезеңдегі көлік құралдары - орындалған рейстер саны, маршруттағы сағаттар саны;
3. Ерікті кезеңдегі маршруттар туралы есеп-әр маршрут үшін көлік құралдарының саны, әр маршрут үшін жұмыс істеген сағаттар саны.
Сатып алудың әртүрлі әдістерін қолдана отырып, қарастырылып отырған компанияға қажетті автоматтандырылған жүйені енгізуге болады.
АЖ-ді сатып алудың бірнеше әдісі бар[1]:
1. Әзірлеу, яғни компания арқылы өз күштерімен жобалау мен бағдарламалауды көздейтін әдіс;
2. Дайын шешімді сатып алу, яғни АЖ-ны сатып алудың бір әдісі, бұл АЖ-ны әр түрлі АЖ-ны әзірлейтін жәненемесе сататын компаниядан сатып алуды және оны пайдалануды білдіреді;
3. Дайын шешімді сатып алу және оны пысықтау, яғни өнімге өзінің елеулі өзгерістерін енгізу және одан кейін ғана пайдалану үшін әр түрлі АЖ-ны әзірлейтін жәненемесе сататын компаниядан талап етілетін АЖ-ның дайын ядросын сатып алуды көздейтін АЖ-ны сатып алу тәсілдерінің бірі.
АРМ-ді өз бетінше жасау - ең арзан әдіс[2]. Оның артықшылықтары да, кемшіліктері де бар. Артықшылықтары - дайын шешімдерді төлеуге қосымша шығындар алынып тасталады, жоба тек өз қажеттіліктері үшін және өз күшімен жасалады - бұл жүйенің кәсіпорынның бизнес-процестеріне жарамдылығын арттырады. Кемшілігі-жүйені өз бетімен құрудың сенімділігі мен уақыты бағдарламашылардың құзыреттілігі мен кәсібилігіне байланысты[3].
Өз қызметкерлерінің күшімен жүйені құру кепілдік береді: кодтың бірегейлігі, бұзудан қорғаудың өзіндік әдістері, кодтың оңтайландырылған бөлімдерін құру, жүйенің болашақта масштабталуы, өйткені адамның өз бағдарламасын басқа біреудің бағдарламасын түсінуден гөрі өзгерту оңайырақ. Бағдарламаны сүйемелдеу және жақсарту әрдайым мүмкін, егер фирмада тиісті білімі бар кем дегенде бір ат қызметкері болса.
Сондықтан, жол парақтарын есепке алу үшін АЖ құру үшін біз өз күшімізбен дамытуды таңдаймыз.
Автоматтандыру стратегиясы деп компанияны автоматтандыруда қолданылатын негізгі принциптер түсініледі. Оның құрамына келесі компоненттерді қосуға болады.
Мақсаттар: компанияның жұмыс салалары және олар автоматтандырылған реттілік.
Автоматтандыру әдістері: учаскелер, бағыттар бойынша, кешенді, ретсіз.
Ұзақ мерзімді техникалық саясат - компанияда қолдау көрсетілетін ішкі стандарттардың жиынтығы.
‒ Шектеулер: материалдық, уақытша және т. б.
‒ Жоспардың өзгеруін басқару әдістемесі.
Автоматтандыру стратегиялық бизнес мақсаттарын жүзеге асырудың мүмкін құралдарының бірі болып табылады және өзінің ішкі заңдары бойынша дамитын процесс емес. Бастапқыда автоматтандыру стратегиясында компанияның бизнес стратегиясы орналасқан: кәсіпорынның миссиясы, саласы және бизнес моделі. Сондықтан автоматтандыру стратегиясын компанияның стратегиясымен мерзімдері мен мақсаттары бойынша келісілген жоспар түрінде ұсынуға болады.
Зерттелетін мысалдағы автоматтандыру стратегиясын таңдау критерийлері материалдық және уақыт шығындарының шектеулері болып табылады. Осыған байланысты автоматтандырудың 4 стратегиясының бірін қолдануды қарастыруға болады:
‒ Хаотикалық автоматтандыру мүмкіндігіне қарай АЖ бөліктерін орнатуды қамтиды. Патч ретінде қолданылады. Бұл ұзақ мерзімді жоба тұрғысынан ең нашар нұсқа. АЖ дамытудың стратегиялық жоспары жоқ. Іске асыру көбінесе бір сәттік міндеттермен негізделген.
‒ Учаскелер бойынша автоматтандыру функцАқпараттық объектналдық негізде біріктірілген жекелеген өндірістік немесе басқару бөлімшелерінің автоматтандырылуын анықтайды. Қолдану үлкен еңбек сыйымдылығымен сипатталады және стратегияны тиімді жүзеге асыру үшін ұзақ мерзімді стратегиялық және жедел жоспарлар болуы керек. Мұндай тәсіл инвестиция көлемі кәсіпорынды толық автоматтандыру үшін жеткіліксіз болған жағдайда, сайтты автоматтандыру айтарлықтай нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік берген кезде таңдалады.
‒ Бағыттар бойынша автоматтандыру жекелеген топтарды, бизнес-процестерді (бағыттарды) автоматтандыруды білдіреді, мысалы: өндіріс, өткізу, қаржыны бақылау.
Мәлімдеме бекітілді: нысанды өзгертіңіз, тақырыптық аймақты өзгертіңіз;
жүйені таңдау қызмет түрімен және шығындар құрамымен байланысты;
жүйені орнату арқылы біз арматураның "конструкторын" аламыз.
‒ Кешенді автоматтандыру орнату кезінде АЖ жүйелік бірлестігін іске асыру есебінен кәсіпорын қызметінің барлық функцАқпараттық объектналдық бағыттарын автоматтандыруды қамтиды. Толық автоматтандыру мыналарды қамтиды:
Ішкі интеграциямен автоматтандыру-бірыңғай ДҚБЖ (клиент - сервер - ядро- ДҚБЖ)бір ақпараттық сақтау орны ретінде қолдану;
Сыртқы интеграциямен автоматтандыру-сыртқы ақпараттық нысандарды немесе файлдарды қолдану немесе жеке модульдердің жұмысында Ішкі хаттамаларды қолдану.
Хаотикалық стратегия қолайлы емес, өйткені АЖ ұзақ мерзімді перспективада қолданылуы керек, сонымен қатар жүйенің функцАқпараттық объектналдығын кеңейтуге және қосуға болады. Кешенді автоматтандыру компания қызметінің барлық бағыттарын толық автоматтандыруды қамтиды, сондай-ақ қазіргі уақытта компания көтере алмайтын Елеулі уақыт пен материалдық шығындарды қамтиды. Учаскелер бойынша автоматтандыру компанияның жекелеген бөлімдерін автоматтандыруды қамтиды, ал біздің жағдайда компанияның кейбір бөлімі орындайтын жекелеген процестерді автоматтандыру көзделеді. Бағыт бойынша автоматтандыру әдісі ең оңтайлы болып табылады, өйткені бұл жағдайда компанияның бизнес-процестерінің жекелеген топтарын автоматтандыру орын алады.
Автоматтандыру стратегиясы бастапқыда Бизнестің міндеттері мен басымдықтарына сәйкес келуі керек. Стратегия ұғымына осы сәйкестікке жету жолдары да кіреді:
‒ Компанияның жұмысын талдау;
‒ Қызметті жаңғырту;
‒ Жүйені таңдау.
Жүйені таңдау-көп өлшемді міндет. Белгілі бір жүйені таңдау жүзеге асырылатын қажетті критерийлердің міндеті қандай да бір жолмен таңдау тізбегінің барлық өткен кезеңдерінің сапасы мен толықтығына байланысты. Шынында да, жүйені таңдау кезінде қолданылатын барлық объективті ойлар (функцАқпараттық объектналдық мүмкіндіктер, жүйенің бағасы және меншіктің жиынтық шығындары, Даму, Қолдау және енгізу мүмкіндіктері, жүйенің техникалық параметрлері және т.б.) алдыңғы кезеңдерде көрінеді. Барлық алдыңғы кезеңдерді нақты пысықтау кезінде жүйені таңдау қиындық тудырмайды.
Тапсырмаларды жоспарлаудың қолданыстағы схемасында бірнеше кезеңдерді бөлуге болады. Бірінші кезең-бизнесті қалыптастыру стратегиясын талдау және компанияның даму стратегиясын талдау және зерттеу нәтижелері бойынша АЖ құру үшін техникалық тапсырманы дайындау. Осыдан кейін жүйені тікелей құру жүзеге асырылады.
Жүйені енгізу.
Жүйені енгізудің бірнеше түрлі стратегиялары бар:
1) "параллельді пайдалану" стратегиясы мәселені шешудің ескі және жаңа технологиясын қатар орындауды көздейді, олардың нәтижелері салыстырылады. Егер нәтижелер ұзақ уақыт бойы салыстырылса, онда жаңа технологияға көшу жүзеге асырылады.
Оң жақтары:
‒ Жаңа технологиялар түріндегі қателіктер қаупінің болмауы;
‒ АЖ енгізуді фирманың әдеттегі операциялық жоспарлауына қарамастан жасауға болады.
Жағымсыз жақтары:
‒ Күшті қызметкерлерді жүктеу;
‒ Серверлердің қуатын екі есе арттыру қажеттілігі;
‒ Екі технологияның нәтижелерін салыстыру қажеттілігі.
2) "Ат жарысы" Стратегиясы жаңа технология емес және ол белгілі бір уақытқа дейін жұмыс істейді, содан кейін жаңа технологияны енгізу жүзеге асырылады, содан кейін тек жаңа технология қолданылады.
Оң жақтары:
‒ Көрінбейтін өтпелі кезең;
‒ Компания қызметіне қосарланған шығындардың болмауы;
‒ Жаңа процестер оңтайлы өйткені өтпелі кезең жоқ.
Жағымсыз жақтары:
‒ АЖ сапасының кәсіпорын талаптарына сәйкес келмеу қаупінің жоғарылауы;
‒ Жаңартылған технологияға көшуді жоспарлау процесіне қойылатын талаптар;
3) "Пилоттық жоба" Стратегиясы процестердің белгілі бір санына секіру тактикасын қолданады, қолдану саласы көбінесе шағын учаскеге айналады.
Оң жақтары:
‒ Бүкіл кәсіпорынның ұзақ уақыт жұмыс істемеуіне әкелетін дұрыс емес шешімді таңдау қаупі жоқ;
‒ Учаскеде АЖ орнату процесінде жоспарланған технологияны өзгерту мүмкіндігі;
‒ Жобаны іске асыруға қосарланған шығындардың болмауы.
Жағымсыз жақтары:
‒ Ескі және жаңа технология бойынша құрастырылған ақпараттық ағындардың шатастырылған бірлестігі;
‒ Ескі және жаңа АЖ-ны бір уақытта басқару.
4) "тар орын" Стратегиясы өндірістік процестің шағын бөлігін автоматтандырады, ол көбінесе тиімділік критерийлері бойынша таңдалады, бұл процестерді тек бөлінген тар жерде енгізу сапасының артуына әкеледі.
Оң жақтары:
‒ Әрбір қиындықты автоматтандыру аяқталғаннан кейін автоматтандыруды тоқтатуға болады;
‒ Енгізу жұмыстарын жоспарлау деңгейіне қойылатын төмен талаптар.
Жағымсыз жақтары:
‒ Қиындықтардың әрқайсысында жоспарлаудың толық циклін жүргізу-автоматтандыруды тоқтату мүмкіндігіне ие бола отырып, процестің өзі ешқашан аяқталмауы мүмкін;
‒ Қиындықтарды автоматтандырудың тәуелсіздігі бағдарламалық және аппараттық шешімдердің қосымша жиынтығын жасауға әкеледі.
Келесі кезең-жүйені тестілеу кезеңі, онда оның кемшіліктері мен қиындықтары анықталады, сонымен қатар жүйені жою және жаңарту шаралары жүзеге асырылады.
АЖ пайдалану және қызмет көрсету.
Қарқынды дамып келе жатқан кәсіпорында жүйені пайдалану және қызмет көрсету кезеңі өте күрделі тапсырманы білдіреді. АБЖ компоненттерінің физикалық және моральдық ескіруінен туындаған бағдарламалық-аппараттық бөлікті жаңарту; заңнамадағы өзгерістерді қадағалаудың маңыздылығы; пайдаланушылардың жүйені жаңа функцАқпараттық объектналдық міндеттерге пысықтау жөніндегі талаптары; пайдалану процесінде деректердің қауіпсіздігін іске асыру - осы және басқа да мәселелердің барлығы жүйені пайдалануға және қызмет көрсетуге жауапты персонал алдында мезгіл-мезгіл туындайды.
Сондықтан, қысқартылған бюджет пен автоматтандырудың бастапқы кезеңінде бағыттар бойынша автоматтандыру стратегиясын таңдап, көлік құралдарының қозғалысын есепке алу бойынша негізгі жұмысты ғана автоматтандыру дұрыс болады.
Тәуекел-бұл қойылған мақсатты іске асырудан күтілетін нәтижелерді алудың мүмкін илистігін немесе мүмкін невозможстігін, материалдық залал келтіруді, валюталық шығындар қаупін және т. б. анықтайтын жағдайлардың пайда болу мүмкіндігі.:
Тәуекелдердің жобалық түрі. Оған бюджеттегі қателіктермен байланысты тәуекелдер; жұмыс кестесінде; ұйым қызметкерлерінің проблемаларымен; ағымдағы заңнамадағы әртүрлі өзгерістердің тәуекелдері кіреді.
Тәуекелдердің техникалық түрі. Оған техникалық шешімдерді іске асыру проблемаларымен және адами фактормен байланысты тәуекелдер, атап айтқанда мамандардың қажетті тапсырманы орындай алмауымен байланысты тәуекелдер жатады.
Бизнес тәуекелдерінің түрі. Онда бухгалтерлік есеп міндетін қаржылық қолдаумен байланысты тәуекелдер немесе басқаша айтқанда, жобаның және оның міндеттерінің қысқаруына ғана емес, сонымен қатар негізгі мақсатқа жетпеген жағдайда оның толық сәтсіздікке ұшырауына әкелетін бюджеттің қысқару тәуекелдері; жабдықтың ішкі тапсырыстарын жүргізу және есепке алу міндетіне қызығушылықты жоғалту қаупі түпкілікті есептің осы түрінің нарығын бағалау кезіндегі тәуекелдер. Тәуекелдің бұл түрін жоққа шығаруға болмайды, бірақ оны азайтуға болады.
Тәуекелдердің осы түрлерінің мөлшерін азайту үшін тиісті салада үлкен тәжірибесі бар және сонымен бірге осы сипаттамаларға сәйкес келетін қызметкерлермен алмастырылатын жеткілікті құзыретті және білікті қызметкерлер болуы керек (Кесте 1).
Кесте 1 - Бағдарламалық өнім ақауларының сипаттамалары
Ақаулар мен қателіктер пайда болған кезеңдері
Бастапқы ақаулар мен қателіктердің бағдарламалық құралдарының Типітері және құжаттамасы
Талаптарды қалыптастыру
Бағдарламалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар
Бастапқы талаптарын тапсырыс берушінің ақаулар
Жобалау
Бағдарламалық қамсыздандыруды жоспарлау
Бағдарламалық қамсыздандырудың жоспарлау мен жүйелік жобалау ақаулары
Жүйенің архитектуралық жобалауы
Бағдарламалық қамсыздандырудың алгоритмдік және жүйелік жобалау ақаулары
Күрделі жобалау
Жүйелік және алгоритмдік ақаулар мен жобалық қателер
Іске асыру
Бағдарламалық қамсыздандыруды кодтау
Бағдарламалық құжаттар мен программалық құралдағы ақаулар мен қателер
Тестілеу
Бағдарламалық қамсыздандыруды тестілеу
Бағдарламалық құралдар мен құжаттаманың бағдарламалық және алгоритмдік қателер
Қолданысқа еңгізу
Құжаттаманы әзірлеу
Құжаттардың жалпылама ақаулары мен қателері
Пайдалану және сүйемелдеу
Бағдарламалық қамсыздандырды іске асыру
Бағдарламалық ақаулар
Пайдалану кезеңінде себептерге байланысты туындайтын тәуекелдер болуы мүмкін:
1) мүдделі тұлғалардың зиянды, белсенді әсерлері.сыртқы қауіптерден қорғау үшін бағдарламалар мен деректерді қорғауды қамтамасыз ету құралдарын қолдану қажет (пайдаланушылардың аутентификациясы, брандмауэрлердің көмегімен жергілікті желіні қорғау, антивирустық бағдарламаларды қолдану және т. б.).
2) сыртқы ортаның кездейсоқ жағымсыз көріністері, жүйенің ақаулары немесе пайдаланушылардың қате әрекеттері. Істен шығу жағдайларының негізгі көздері дұрыс емес бастапқы талаптар, аппаратураның істен шығуы және істен шығуы, бағдарламалардағы ақаулар немесе қателіктер және функцАқпараттық объектналдық міндеттердің деректері болуы мүмкін, олар мақсатына сәйкес орындалған кезде көрінеді. Мұндай әсерлермен жүйелердің сыртқы, функцАқпараттық объектналдық өнімділігі толығымен жойылмауы мүмкін, бірақ тұтынушылар үшін берілген функциялар мен ақпарат сапасына қойылатын талаптарды толық орындау мүмкін емес.
Жүйенің ақауларымен байланысты тәуекелдерді азайту үшін шындыққа жақын бақылау мысалдарында мұқият тестілеу қажет. Пайдаланушылардың қате әрекеттерімен байланысты тәуекелдерді азайту үшін деректерді жою және бүлдіру бойынша қате әрекеттерді қолданудан қорғауды қамтамасыз ету қажет.
Пысықтау кезеңінде келесі тәуекелдер туындауы мүмкін:
қызметкерлерге жүктемені ұлғайту; - Орындаушы персоналының және пәндік сала қызметкерлерінің іс-әрекеттерінің сәйкес келмеуі;
жаңа жүйемен жұмыс істегісі келмегендіктен Тапсырыс берушінің қызметкерлерін оқытудағы қиындықтар;
жобаның жекелеген негізгі қатысушылары тарапынан АЖ енгізуді қолдаудың болмауы;
жетекшілердің жобаға қатыспауы.
Көрсетілген тәуекелдерді азайту үшін келесі шараларды қабылдау қажет:
қызметкерлерді оқыту жүйемен жұмыс жүргізу;
автоматтандырылған жүйені енгізу мағынасын персоналға жеткізу;
жоғары басшылықты жобаға белсенді тарту, жоба барысында онымен белсенді өзара әрекеттесу және жобаны қалыпты іске асыру үшін қажетті шешімдерді уақтылы қабылдау қажет.
1.2 Көлік компаниясының диспетчерлік орталығының қызметі деректер қорының архитектурасы
Жол парақтарын есепке алудың ақпараттық жүйесі үшін кіріс ақпараты тасымалдауды жүзеге асыруға өтінім, тапсырыс берушілер, маршруттар туралы мәліметтер, сондай-ақ ілеспе құжаттар (жол парағы), көлік құралдарының, диспетчерлердің, жүргізушілердің деректері және өзге де анықтамалық ақпарат болып табылады. Бұл деректер сандық және баспа түрінде келеді.
Кіріс құжаттарындағы деректер модульге веб-интерфейс арқылы деректерді қолмен енгізу арқылы немесе XLS құжаттарынан ақпаратты импорттау арқылы енгізіледі. Қажет болса, енгізілген ақпаратты диспетчер өңдей алады.
Жүргізушілер туралы мәліметтерден жүйеге мынадай деректер енгізіледі:
‒ Жүргізушінің тегі, аты, әкесінің аты;
‒ Жүргізуші куәлігінің нөмірі мен сериясы;
‒ Телефон.
Пайдаланушылар туралы мәліметтерден жүйеге мынадай мәліметтер енгізіледі:
‒ Пайдаланушының Тегі, Аты, Әкесінің аты;
‒ Лауазымы;
‒ Құпия сөз;
‒ Кіру.
Жүйе жұмыс істеген кезде көлік құралдары туралы келесі мәліметтер де қолданылады:
‒ Модель атауы;
‒ Мемлекеттік тіркеу нөмірі;
‒ Үлгі;
‒ Түрі;
‒ Шығарылған жылы;
‒ Көлік құралын тіркеу есепке қою туралы куәліктің нөмірі мен сериясы;
‒ Сипаттама.
Қолданылатын құжаттардың нысандары ҚР-ның басқару құжаттамасының жіктеуішінде қолданылады.
Жүйенің жұмысын қамтамасыз ету үшін кесте 2 келтірілген анықтамалықтар қарастырылған.
Кесте 2 - Пайдаланылатын анықтамалықтардың тізбесі
Атауы анықтамалығын
Жүргізуге жауапты
Орташа көлемі анықтамалығын жазбаларында
Орташа жиілігі өзектендіру
Орташа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz