ГИДРОЭЛЕКТРОСТАНЦИЯЛАРЫНДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫН ТИІМДІ ӨНДІРУ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Ж.Қ.Букенов атындағы Қарағанды банк колледжі

Қорғауға жіберілді
___ _____________

Жалпы білім беру пәндері және ақпараттық технологиялар кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пән аты: Шаруашылық объектілерінде өрттен қорғау
Тақырыбы: Гидроэлектростанциялардағы (ГРЭС) энергия өндірістеріндегі технологиялық процесс кезіндегі өрт қауіпі мен өрттен қорғау

Орындаған: Жаукумов Темірлан Жұмажанұлы
Өрт қауіпсіздігі мамандығының
күндізгі оқу түрінің 4 курс студенті
Тексерген оқытушы:
Сейдилдин Елемес Нуркишович

Қарағанды 2020
МАЗМҰНЫ

1. КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . .3
2. ГИДРОЭЛЕКТРОСТАНЦИЯНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ. ГИДРОЭЛЕКТРОСТАНЦИЯЛАРЫНДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫН ТИІМДІ ӨНДІРУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. . ..5
3.ШАҒЫН СУ ЭЛЕКТРОСТАНЦИЯЛАРЫНЫҢ БАЛАМА ЭНЕРГИЯМЕН ЖАБДЫҚТАУ КӨЗІ РЕТІНДЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ ... ... . 7
4. ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСТАР МЕН ЭЛЕКТР СТАНЦИЯЛАРЫНЫҢ СУ ШАРУАШЫЛЫҒЫ,
ГИДРОТУРБИНАЛЫҚ ҚОНДЫРҒЫЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .9
5. СУ ЭЛЕКТРОСТАНЦИЯДАҒЫ ЭЛЕКТР ЖАБДЫҚТАРЫН ПАЙДАЛАНҒА ҚОЙЛАТЫН ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
6.ЭНЕРГИЯ ӨНДІРІСІ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ПРОЦЕСС
КЕЗІНДЕГІ ӨРТ КАУПІ ЖӘНЕ ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІ ... ... ... ... ... ... ... ...15
7.КӘСІПОРЫНДАҒЫ ӨРТТІ БОЛДЫРМАУҒА НЕГІЗДЕЛГЕН
ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...27
СЫН-ПІКІР ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
ТЕКСЕРУ НӘТИЖЕСІНІҢ КӨШІРМЕ СУРЕТІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

1.КІРІСПЕ

Гидроэлектр станциясы - электр генераторын айналдыратын гидравликалық турбинамен су ағынының механикалық энергиясын электр энергиясына түрлендіретін электр станциясы.
Су энергетикасы (Гидроэнергетика; грек, "һydor" -- су, ылғал, energia -- қызмет, әрекет):
Қазақстандағы ең алғашқы ГЭС 1902 жылы Зырян кенішін энергиямен қамтамасыз ету мақсатында Тұрғысын өзенінде салынды. Оның қуаты 1 мың кВт болды. Соңғы жылдары кешенді мақсатта пайдаланылатын бірнеше ірі су-энергетикалық тораптар іске қосылды: Ертіс өзенінде Өскемен ГЭС-і және Бұқтырма ГЭС-і, Іле өзенінде Қапшағай ГЭС-і және т.б. Елімізде су-энергетика құрылыс объектілерінен басқа 200-ден астам шағын және орташа ГЭС салынған. Қазақстандағы ірі ГЭС-тердің барлығы энергия жүйесі құрамындағы жылу станцияларымен үйлестіріле пайдаланылады.
Су энергетика қорлары -- өзендер мен сарқырамалардың құлама суынан алуға болатын энергия қоры. Энергияның бұл көзінің артықшылығы -- оның қоры сарқылмайды, үнемі қалпына келіп отырады. Бұл энергияның арзан, әрі гигиеналық түрғыдан таза түрі болып табылады. Су энергиясының қоры жөнінен Қытай, АҚШ, Канада дүние жүзіндегі алғашқы орындарды иеленеді.
1) Бөгет салу арқылы немесе бөгетсіз ағын судан энергия алу. Таулы жердегі өзендер ГЭС-тер салуға қолайлы. Қазіргі уақытта үлкен ГЭС-тер салудың келешегі жоқ, оларды бөгет салуды қажет етпейтін ағыны жылдам шағын немесе үлкен өзендерде салу ыңғайлы деп есептеледі. Кіші су энергетикасы дәстүрлі емес энергетикаға жатады;
2) Бөгет салу арқылы немесе салмай, аққан судан энергия алу. Су энергиясының біршама арзандығына қарамастан, ресурстардың шектеулілігіне және энергия қондырғыларының көп аумақты алатынына байланысты болашақта ол дүние жүзіндегі энергетиканың 5%-ынан аспайтын болады.
ГЭС-тің жұмыс істеу принципі өте қарапайым. Гидротехникалық тізбек құрылыстарды қажетті су қысымын гидро-турбиналық қалақшаларына түсіріп, қолданыстағы генераторларға келіп электр энергиясын шығаруды қамтамасыз етеді. Қажетті су қысымы бөгет салу арқылы, және белгілі бір жерде өзеннің концентрациясы нәтижесінде, немесе деривациялы - табиғи су ағынымен. Кейбір жағдайларда қажетті су қысымын алу үшін бөгет және деривация бірге пайдаланылады. Су электр станциясының ғимаратында барлық энергетикалық жабдықтар орналасқан. Оның өзінің белгілі бір мақсатына байланысты бөлінеді. Машиналық залында су ағынының энергиясын тікелей электр энергиясына айналдыратын гидроагрегаттар орналасқан. ГЭС-тің жұмысын бақылауда басқару құрылғысы және әртүрлі қосымша құрал-жабдықтар, трансформаторлық станция, тарату құрылғылары және тағы басқалары бар.
2. ГИДРОЭЛЕКТРОСТАНЦИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ. ГИДРОЭЛЕКТРОСТАНЦИЯЛАРЫНДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫН ТИІМДІ ӨНДІРУ.

Су қабатының энергиясы
Су электр станциясы (СЭС) - бұл, энергияның негізгі көзі ретінде су ағынының энергиясын қолданатын электр станциясы. Әдетте, су электр станцияларын бөгеттер мен су қоймаларын салу арқылы өзендердің бойына орналастырады. Су электр станциясының құрылысы. Су электр станцияларында электр энергиясын тиімді өндіру үшін 2 негізгі фактор қажет: су құрылысында жыл бойына сумен кепілді қамтамасыздандыру және мүмкіндігінше су еңістерін үлкейту, жер бедерін каньон тәрізді түрге ауыстырады. Су электр станцияларының негізгі жұмыс істеу принципі - биіктіктің өзгеруіне байланысты судың механикалық энергиясын турбиналар мен генераторлардың көмегімен электр энергиясына алмастыру болып табылады. Өкінішке орай, су электр станцияларының жұмыс принципі айтарлықтай қарапайым. Гидротехникалық құрылыстардың тізбегі - электр энергиясын өндіретін генераторларды іске қосатын су турбиналарынан ағып өтетін қажетті су қысымын қамтамасыз етеді. Қажетті су қысымы бөгеттердің көмегімен, сондай-ақ белгілі бір аймақтағы су концентрациясының әсерінен немесе ауытқығыш - табиғи судың тоғымен пайда болады. Кейбір жағдайларда қажетті су ағынын алу үшін бөгеттерді де, табиғи судың тоғын да қолданады.
Тікелей су электр станциясының өзінде барлық энергетикалық жабдықтар орналасады. Тағайындамасына байланысты ол белгілі бір бөліктерге бөлінеді. Машина залында су тоғының энергиясын электр энергиясына тікелей айналдыратын су агрегаттары орналасқан. Су электр станцияларында сондай-ақ түрлі қосымша құрылғылар бар, басқару және су электр станциясының жұмысын бақылау құрылғылары, трансформаторлық станция, тарату құрылғылары және тағы басқалары. Су электр станциялары өндіретін қуаттарына қарай келесідей бөлінеді: қуатты - 25 МВт-тан 250 МВт және одан жоғары қуатты өндіреді; орташа - 25 МВТ-қа дейінгі қуатты өндіреді; шағын су электр станциялары - 5 МВт-қа дейінгі қуатты өндіреді. Сондай-ақ су электр станциялары су қысымын максималды қолдануына байланысты: жоғары қсымды - 60 м-ден жоғары; орташа қысымды - 25 м-ден бастап; төменгі қысымды - 3 м-ден 25 м-ге дейін болып бөлінеді. . Су қысымына байланысты су электр станцияларында турбиналардың көптеген түрлері қолданылады. Жоғары қысымдылары үшін - металдық спиралды камералары бар шөмішті және радиалды осьтік турбиналар қолданылады. Орташа қысымды су электр станцияларында кері қалақты және радиалды осьтік турбиналар, төменгі қысымдыларда - темір-бетонды камераларды орналасқан кері қалақты турбиналар қондырылған. Турбиналардың барлық түрлерінің жұмыс принципі ұқсас - үлкен қысымдағы су(су ағыны) айналатын турбина арқылы өтеді. Осылайша, механикалық энергия электр энергиясын өндіретін су генераторына жіберіледі. Турбиналар кейбір техникалық сипаттамаларымен, сондай-ақ судың әр түрлі қысымына есептелген темір немесе темір-бетонды камераларымен ажыратылады.
Су электр станцияларының бірнеше түрлері бар: бөгетті, арналық, ауытқығыш және сужинағыш, жайылма, толқындық станция және теңіз ағындық станция. Арналық су электр станциясы. Бұл су электр станцияларының көптеп таралған түрі.
Бұл станцияда судың ағыны өзендерді толығымен бөлетін немесе су деңгейін қажетті белгіге дейін көтеретін бөгеттерді орналастыру арқылы пайда болады. Бұндай су электр станцияларын суы мол өзендерге, сондай-ақ тау өзендеріне, арналары тар, қысқа болып келетін өзендердің бойына салады. Бөгетті су электр станциялары.
Бұл станция судың үлкен ағыны бар өзендерде салынады. Бұл жағдайда өзен толығымен бөгеттеледі, ал су электр станциясы бөгеттен кейін, төменгі жақта орналысады. Бұл жағдайда, су тікелей емес, арналық су электр станцияларындағыдай арнайы ағындық тоннелдерде орналасқан турбиналар арқылы өтеді. Бөгетті су элект станциялары ең көп таралған және қуатты станциялардың бірі.
Бұл станцияда өзен арнасын бөлуге және су айдынын салуға бөгеттер қолданылады. Судың жіберілуі - не су деңгейін ұстап қалу қажет болғанда, не электр энергиясына сұраныс туындағанда іске асады.
Ауытқығыш су электр станциялары. Бұндай электр станцияларын еңісі үлкен өзендердің бойына салады. Су электр станцияларының бұл түріндегі судың қажетті концентрациясы ауытқудың көмегімен туындайды. Бұл жерде, су өзен арнасынан арнайы су шығару құрылғылары арқылы өтеді.
Соңғылары - жазық, және олардың еңістігі өзеннің орташа еңістігіне қарағанда кішірек. Нәтижесінде су элект станциясының ғимаратына тікелей шығарылады. Ауытқығыш су электр станциялары әр түрлі түрде бола алады: ағынсыз, немесе ағынды ауытқу станциялары.
Ағынды ауытқу кезінде, су тартқыш үлкен бойлық еңіс бойында орналасады. Екінші жағдайда, ауытқудың басында өзенде биік бөгет құрылады, және су қоймасы пайда болады - бұндай сұлба қажетті су концентрациясын алудың екі әдісі де қолданылғандықтан, аралас ауытқу деп аталады.
Ауытқығыш түрінде, бөгетті су электр станцияларындағыдай барлық өзеннің ағаны қолданылмайды, керісінше каналдар мен су бұрғыштардың көмегімен турбинаға жеткізу үшін өзен суының жарты бөлігін ғана алады. Сәйкесінше, бұндай станциялардың құрылысына бөгеттердің қажеті болмайды.
Су жинағыш электр станциялары. Бұндай су жинағыш электр станциялары өндірілген электр энергиясын жинауға қабілетті, және ең жоғарғы жүктеме кезінде оны іске қоса алады.
Қазақстанда айтарлықтай су ресурстары бар, теориялық тұрғыдан қарағанда елдегі барлық су ресурстарының қуаты 170 млрд.кВт сағжыл-ды құрайды, яғни қазіргі сәтте су ресурстарының азғантай бөлігі қолданылуда. Қазақстанның су электр станцияларындағы барлық белгіленген қуаттар 2350,16 МВт-ты құрайды.
Қазақстандағы барлық су электр станциялары жылына 7149,4 млн.кВсағ-тан жоғары қуат өндіреді. Негізгі өзендер: Ертіс, Іле және Сырдария. Экономикалық тиімді су ресурстары негізінен еліміздің шығысында (Алтай тауы) және оңтүстігінде шоғырланған.
Су электр станцияларының маңыздылығы - электр энергиясының өндірісінде олардың жаңыртылған табиғи ресурстарды қолдануы болып табылады.
Сонымен қатар, су электр станцияларында қосымша отынға сұраныс жоқ, алынған электр энергиясының соңғы құны, электр станцияларының басқа түрлерінің қолданысына қарағанда айтарлықтай төмен.

3.ШАҒЫН СУ ЭЛЕКТРОСТАНЦИЯЛАРЫНЫҢБАЛАМА ЭНЕРГИЯМЕН ЖАБДЫҰТАУ КӨЗІ РЕТІНДЕҚОЛДАНЫЛУЫ.

Қазақстанның шағын су электр станциялары - бұл, Қазақстан аумағында орналасқан, қуаты 25 МВт-тан төмен шағын су электр станциялары.
Шағын су элекрт станцияларын 50 жылға дейін жабдықтарды ауыстыруда ешқандай елеулі шығынсыз қолдануға болады. Су электр станцияларының құрылысының қаржылай шығындары өндірістік дамыған және дамушы елдердің арасында айтарлықтай айырмашылыққа ие.
Дамушы елдерде, мысалы, қоғамдық жұмыстардағы жұмыс күшінің төменгі бағасына байланысты шығындары, өнеркәсіптік дамыған елдерге қарағанда айтарлықтай аз. Дамушы елдердегі су энергетикалық кешеннің құрылысы монтаждық жұмыстардың және жабдықтардың шартты тең құны кезінде, дамыған елдерге қарағанда, көбірек экономикалық заңды болуы мүмкін.
Әлемдегі су ресурстардың шектеулілігін ескере отырып, 2030 жылға дейінгі кезеңде су энергетикасының даму қарқына айтарлықтай төмендейтінін болжауға болады, бірақ бұл ретте шағын су энергетикасының әртараптануы қолдау табады.
Өсудің 4,5-4,7 % қарқынында шағын су электр станцияларындағы электр энергиясының өндірісі 2030 жылға қарай 770-780 ТВт сағ-қа жетеді, бұл әлемдегі электр энергиясының өндірісінің небәрі 2%-ын құрайды. Осылайша, шағын су энергетикасын жақын болашақта ең маңызды және бәсекеге қабілетті жаңартылған энергия көзінің бірі болады деп айтуға болады.
Шағын электр станциялары табиғи ландшафты, қоршаған ортаны пайдалану кезінде ғана емес, сондай-ақ құрылыс процесінде сақтап қалуға мүмкіндік береді. Кейінгі пайдалану кезінде судың сапасына кері әсері болмайды: ол толығымен алғашқы табиғи құрамын сақтайды. Өзендерде балықтар сақталады, су халықты ауыз сумен қамтамасыздандыру үшін қолданылады.
Басқа экологиялық қауіпсіз жаңартылған электр энергиясының күн, желсияқты көздеріне қарағанда, шағын су энергетикасы іс жүзінде ауа райының жағдайына байланысты емес және тұтынушыларға арзан электр энергиясының тұрақты берілуін қамтамасыздандыруға қабілетті. Шағын энергетиканың тағы бір артықшылығы - үнемділігі.
Табиғи энергия көздері - мұнай, көмір, газ таусылған жағдайда үнемі қымбаттайды, өзендердің арзан, қолжетімді, жаңартылған энергиясының қолданылуы, әсіресе шағын су энергиясының қолданылуы, арзан электр энергиясын өндіруге мүмкіндік береді.
Оның үстіне, шағын су энергетикасының ғимараттарының объектілері төменгі шығынды және тез өтемді. Қазіргі уақытта Қазақстанда пайдаланылатын, су электр станцияларының қондырылған қуаттарының үлесі, бірыңғай энерго жүйенің 12%-ын құрайды.
Ал, су ресурстары бар технологиялық және су энергетикалық мүмкіндіктер, республикада, бұл көрсеткішті 45-50%-ға дейін көтереді. Сұлбаны жетілдіруді жүргізудің қажеттілігі - қазіргі шағын су электр станцияларындағы энергия көздерінің құрылысына массивті тұндырғыштың әсерінен күрделі салымдардың өте жоғары болуымен, жеке орналасқан канал арқылы суды бос ағызумен және сумен қамтамасыздандыру жүйесінің күрделілігімен байланысты.
Шағын су энергетикасының объектілері шартты түрде келесідей екі түрге бөлінеді: мини - 5000 кВт-қа дейінгі бірлік қуатты қамтамасыздандыратын және микро - 3кВт-тан 100 кВт-қа дейінгі диапазонда жұмыс істейтін. 4.2-ші суретте шағын су энергетикасының негізгі техникалық-экономикалық және болжамды көрсеткіштері көрсетілген.
Бұндай қуатты су электр станцияларының қолданылуы Қазақстан үшін жаңалық емес, керісінше, өткен өмірден қалған жақсы естелік: 50-60-шы жылдары біздің бірнеше мыңдаған шағын су электр станциялары жұмыс істеді. Бүгінгі күні олардың саны бірнеше жүзге арең жетеді.
Сонымен қатар, органикалық отындардағы бағаның тұрақты өсуі, электр энергиясының айтарлықтай қымбаттауына алып келеді, оның үлесі өндірілетін өнімнің өзіндік құнының 20 және одан көп %-ын құрайды. Бұл фонда шағыг су энергетикасы жаңа өмірді бекітеді.
Қазақстанда салынған және жобаланған шағын су электр станцияларының көпшілігінің арнайы су қоймалары жоқ. Оларда бөгеттердің құрылысы кезінде алдын-ала су алымдары қаралмаған. Сондықтан, олар электр энергиясын су көзіндегі табиғи су деңгейінің құлауы есебінен өндіреді.
Өзендердің тартылуы кезінде немесе ағын жылдамдығының белгілі бір шамадан төмен түсуі электр энергиясының өндірісін бәсеңдетеді. Республикадағы шағын су энергетикасының кең ауқымды даму жолындағы ең үлкен кедергісі, арнаны бос тастау, еңбекті көп қажет ететін және қолайсыз құрылыстардың қажеттілігінен туындаған жоғарғы күрделі шығындар болып табылады.
Бұл жағдайларға қарамастан және елеулі(кейбір елдерде) өтелу мерзімі - 7-10 жыл, шағын су электр станциялары олардың ұзақ мерзімді қызметі үшін(70 жылдан жоғары) және техникалық қызмет көрсетудің төменгі шығындары салдарынан рентабельді болып табылады.
Шағын су электр станцияларының құрылысына ынталандыратын факторларға: су ресурстарының тұрақты жаңартылуы; қоршаған ортаға тигізетін әсерінің аз болуы; жылу станцияларымен салыстарғандағы элект энергиясының өзіндік құнының аз болуы; минералды отынның айтарлықтай үнемділігі; Коммуналдық-тұрмыстық жағдайлар мен адам еңбегінің жақсаруы; шағын су электр станциялары ұзақ мерзімді құрылысты қажет етпейді; күрделілігінің төмен болуы; қысқа инвестициялық циклі жатады. Айта кететін жағдай шағын су электр станцияларының объектілері - жеке капиталдық қызығушылығын өзіне аударатын сала.
Шағын су құрылыстарын салудың оңтайлы өзін-өзі ақтау мерзімі - 4-5 жыл, ал көтерме және бөлшектік нарықтардан сатып алынатын электр энергиясы бағасының өсуімен, бұл мерзімдер жылдың салыстырмалы түрдегі қысқа кезеңі арқылы 1,5 есе азаяды, бұл шағын және орта бизнес үшін жақсы. Шағын су электр станцияларын салу үлкен маңызға ие. Бұл ретте, су электр станцияларының құрылыстарының ең қауіпсіз, сонымен қатар энергияны алудың экологиялық әдісі екенін түсіну керек. СО2-нің азаюы екінші негізгі аспект, бұл ретте су электр станцияларының энергиясын генерациялау су тасқынын ескерту үшін қолданылуы мүмкін.

4. ГИДРО ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСТАР МЕН ЭЛЕКТР СТАНЦИЯЛАРЫНЫҢ СУ ШАРУАШЫЛЫҒЫ, ГИДРОТРИБУНАЛЫҚ ҚОНДЫРҒЫЛАР.

Гидротехникалық құрылыстар мен олардың механикалық жабдықтары. Гидротехникалық құрылыстар
Гидротехникалық құрылыстарды пайдалану кезінде олардың жұмыстарының сенімділігі мен қауіпсіздігін, сондай-ақ электр станцияларының технологиялық жабдықтарының үздіксіз және үнемді жұмысын қамтамасыз етеді.
Сүзгілеуге қарсы және дренажды қондырғылардың жұмыстарының сенімділігін қамтамасыз етуге аса назар аударылады. Гидротехникалық құрылыстардың тұрақтылығы, беріктілігі, төзімділігі бойынша нормативтік (жобалау) талаптарын қанағаттандыруы қамтамасыз етіледі.
Су ағыны астындағы құрылыстар мен конструкциялар сондай-ақ олардың негіздері мен біріктірілген тұстары су өткізбеу және сүзгіш беріктігінің нормативтік (жобалық) көрсеткіштерін қанағаттандыруы қамтамасыз етіледі.
Гидротехникалық құрылыстар қолайсыз физикалық, химиялық, және биологиялық үдерістерден, жүктеме мен судың әсерінен туындайтын зақымданулардан қорғалады.
Зақымданулар дер кезінде жойылады. 25 жылдан астам уақыт пайдалануда болған барлық арынды гидро техникалық құрылыстар олардың жай-күйіне қарамастан 5 жыла 1 рет кем емес, мамандандырылған ұйымдарды тарта отырып, олардың беріктігін, орнықтылығын және пайдалану сенімділігін бағалаумен көп факторлы мерзімді тексеріледі. Тексеру нәтижелері бойынша құрылыстардың жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ететін шаралар қолданылады.
Бетонды гидротехникалық құрылыстарда динамикалық жүктеме, сүзілетін су, минералды май, жүйелі түрде мұздату ықпалына ұшыраған учаскелерде және ауыспалы деңгей аймақтарында бетонның беріктігі бойынша тексеру жүргізіледі. Құрылыс конструкциясының беріктігі белгіленген жобамен салыстырғанда төмендеген кезде олар күшейтіледі.
Жерасты плотиналарымен бөгеттер жота арқылы судың шайылуынан және қотаруларынан қорғалады. Құламалардың бекітпелері, дренажды және жауын суын бұру жүйелері жарамды күйде ұсталады. Жер асты құрылыстар, әсіресе үйінділердегі және су өткізетін топырақтардағы каналдар, плотиналар мен бөгеттер жануарлардың зақым келтіруінен қорғалады.
Каналдардың бермалары мен жыралары жүйелі түрде шөгінді және шайылма топырақтан тазартылады, егер ол жобада қарастырылмаған болса, құламаларда және жер құрылыстарының жотасында ағаштардың және бұталардың өсіп кетуіне жол берілмейді. Суды жіберетін және бұратын қажетті орындарында баспалдақтар, көпірлер және қоршаулар салынады. Деформациялы тігістердің сенімді нығыздау жұмыстарымен қамтамасыз етіледі.
Қандай да бір құрылыстарда, соның ішінде жағалауда, автомобиль және темір жолдарда, бермалар мен каналдарда, плотиналардың, бөгеттердің құламаларында және қопарылудың призмалары есептік шегінде тірек қабырғаларында жүктер мен құрылғыларды орналастыруға жол берілмейді. Қауіпті опырылу аймағының жерінде тиісті айыру белгілерімен белгіленеді.
Төменгі сынадағы сүзілетін су жоғары деңгейде болған кезде жерасты плотиналары мен бөгеттердің құламаларының учаскелерінде мұздау мен күйреуге ұшырамас үшін дренаж немесе жылылау орнатылады.
Сүзілген суды ағызу үшін дренаждық жүйелер жарамды күйде болады. Олар су өлшегіш құрылғылармен жабдықталады. Дренаждық жүйелерден ағатын су құрылыстан толассыз бұрылады. Сүзілген судан топырақ байқалған кезде оны тоқтату шаралары қолданылады.Тоңданған түрдегі топырақ плотиналары, олардың негіздері мен жағалауларға және плотинаға кірістіріле салынған құрылыстары (суды ағызушылар, туннельдегі су өткізгіштер, су қабылдағыштар) үнемі тоңданған күйінде ұсталады.
Арнайы қондырғылар болған жағдайда олардың жұмыс режимі нормативтік құжаттармен анықталады.
Саздақты өзектер және жерасты плотиналарының экрандары аяздан және қатып қалудан, ал дренаж құрылғыларымен өтпелі сүзгілер қатып қалудан қорғалады. Маусымды қатып қалатын және еріп кететін табанды призмалардың ірі кесекті материалы аязға төзімділігі бойынша нормативтік (жобалық) талаптарға сай болады.Пайдаланудағы әрбір 10-15 жыл сайын механикалық және жылжыту беріктігі бойынша сыналады.
Көп жыл қатып тұрған мұзды негіздерде жерасты плотиналарын пайдалану кезінде температуралық режимді, сондай-ақ жердің еруіне байланысты деформацияларды бақылау ұйымдастырылады.
Гидро электр станцияларының жерасты ғимараттарын пайдалану кезінде: сүзу нәтижесінде немесе су жүретін жолдардың күтілмеген бұзып-жарылулар салдарынан ағып келген суды сору үшін сорғылардың тұрақты жұмысқа дайындығы; желдету қондырғыларының, авариялық жарықтандырудың, қосымша шығу есіктерінің жарамдылығы қамтамасыз етіледі.
Каналдардағы судың жылдамдығы канал құл амалдары мен түптерін шайып әкетуге, сондай-ақ шайындылардың жиналуына жол бермейтіндей ұсталады; мұз түзілімдері болған кезде судың тоқтаусыз берілуі қамтамасыз етіледі.
Су қоймаларының, бассейндердің, каналдар мен арынды су өткізгіштердің сумен толтырылуы және босатылуы, сондай-ақ су өткізгіштеріндегі су деңгейінің өзгеруі құрылыстың қаптауында жоғары қысымның болуын, еңістердің жылжуын, вакуумның туындауын және төтенше құбылыстарды болдырмайтын жылдамдықпен бірте-бірте жүргізіледі. Судан босату мен толтырудың жол берілетін жылдамдықтары нұсқаулықтарда көрсетіледі.
Жоғары су тасу (су тасқыны) кезінде гидротораптардың жоғарғы бьефтерінің қалыпты тірек деңгейін (бұдан әрі - ҚТД) арттыруға тек қана суды ағызатын және суды барлық өткізетін тесіктерінің қақпақтарының толығымен ашық болуы кезінде және міндетті түрде барлық гидротурбиналар қолданылған кезде жол беріледі. Су ағыны толастаған кезде су қоймасының деңгейі техникалық мүмкін болатын қысқа мерзімде ҚТД-ға дейін төмендейді.
Арынды су өткізгіштерді пайдалану кезінде:
1) тіректердің қалыпты жұмысы, деформациялық тігістердің және өтемдік құрылғылардың тығыздалуы қамтамасыз етілу;
2) сыртқы қабатының жоғары дірілі болмауы;
3) коррозия мен түрпілі тозудан қорғануының қамтамасыз етілу;
4) болат бетонда және болат темір бетонды су өткізгіштерде 0,3 мм артық үстіңгі бетінде жарықтың болмауы;
5) су өткізгіштің зақымдануы (жарылуы) кезінде гидро электр станцияларының (бұдан әрі - ГЭС) ғимараттарын су басудан қорғау қамтамасыз етіледі.
Аязды кезеңде гидро агрегаттарды тоқтату кезінде су өткізгіштердің ішкі қабырғаларында пайдалану кезінде қауіпті болып табылатын мұздың түзілуінің алдын алу шаралары қолданылады.Арынды су өткізгіштердің аэрациялы құрылғылары сенімді жылытылады және қажет болған кезде жылыту жүйесімен жабдықталады. Өндірістік нұсқаулықта көрсетілген мерзімде жүйелі түрде аэрациялы құрылғының жай-күйін тексеруге жол беріледі.
Электр станцияларының құрылыстарының ауданында жару жұмыстарын жүргізуге құрылыстар мен жабдықтардың қауіпсіздігі қамтамасыз етілген кезде жол беріледі. Сыртқы ұйымдармен гидротехникалық құрылыстардың маңында жару жұмыстарын электр станциясының техникалық басшысының келісімімен жүргізіледі.
. Энергия объектілер тиісті аумақтық әкімшілік органдарды (әкімшіліктерді) гидротораптардың құрылыстары арқылы суды ағызу кезінде су басып кеткен аймақта құрылыс салуға жол берілмейтіндігі, сондай-ақ су қоймаларының көп жылдық реттеуінде су басу аймақтары туралы жазбаша түрде хабардар етіледі.
Гидро торапты пайдалану жөніндегі жергілікті нұсқаулыққа жобамен белгіленген жоғарғы және төменгі бьефтердегі гидро торапты қорғау аймақтарында аумақты және құрылыстардың жай-күйін қадағалау жөніндегі талаптар енгізіледі.
Әрбір электр станциясының жергілікті нұсқаулығында гидротехникалық құрылыстарда авариялық жағдайлар туындаған кезде атқарылатын іс-шаралар жоспары баяндалады. Бұл жоспарда: персоналдың әрекеті, авариялық жағдайларды жою жолдары, материалдар қоры, байланыс және хабарлау құралдары, көлік құралдары мен қозғалыс жолдары анықталады.
Гидротехникалық құрылыстарда авария туындаған кезде: ертерек алдын алу бойынша қажетті жобалау құжаттамасы (су қоймаларынан бұзып-жару толқындарының салдарының есептеу материалдарын тіркей отырып) және оларды жою жөніндегі тиісті нұсқаулықтар алдын ала әзірленеді.
Адамдар, жабдықтар мен басқа да құрылыстар үшін қауіп туғызатын гидро техникалық құрылыстардың зақымдануы олар туындаған уақытта тез арада жойылады. Аварияға қарсы құрылғылар, суды ағызу және құтқару құралдары жарамды күйде және үнемі әзірлікте болуы қамтамасыз етіледі.
Өзен сағаларында және жыраларда сел салдарынан туындайтын авариялық жағдайлардың алдын алу үшін қажет болған кезде тау-кен суын бұру жұмыстары жүргізіледі. Каналдар қиып өтетін сел жүру жолдарына кіретін учаскелер және сел жүру жолдарының өздері қажеттілігіне қарай тазартылады.
Қызмет көрсетуші персонал, электр станцияларының жабдықтары мен құрылыстары үшін қауіпті тастардың құлауы мүмкін шатқал еңістері және жартас құламаларының учаскелері жүйелі түрде тексеріледі және тастардан тазартылады.Тастан қорғайтын құрылыстар (тасты ұстайтын торлар, тас ұстағыштар) жарамды күйде ұсталады және жиналған тастардан дер кезінде босатылады. Гидротехникалық құрылыстарды күрделі жөндеу мүмкіндігінше электр станциясының жұмысына ешбір кедергі келтірусіз жүргізіледі.

Гидротехникалық құрылыстардың жай-күйін қадағалау

Гидротехникалық құрылыстарда орнатылатын бақылау-өлшеу аппаратурасының (бұдан әрі - БӨА) бақылау көлемі мен құрамы жобамен белгіленеді.Пайдалану кезінде БӨА құрамы мен бақылау көлемі гидро құрылыстардың жай-күйіне және бақылауға қойылатын техникалық талаптардың өзгеруіне байланысты (мысалы, беріктік класын өзгерту, сейсмикалығын анықтау) өзгертілуі мүмкін.
Бұл өзгерістер жобалау немесе мамандандырылған ұйымдармен келісіледі. Электр станцияларында барлық БӨА әрбір құралының орнату күні мен бастапқы көрсеткіші көрсетілген ведомості және схемасы болуы тиіс, БӨА-ның жай-күйі оларды күтіп-ұстау жөніндегі нұсқаулықта көрсетілген мерзімде тексеріледі.
Бақылаудың жеделдігі мен дұрыстығын арттыру үшін басты арынды гидро техникалық құрылыстарды диагностикалық бақылаудың автоматтандырылған жүйелерімен (бұдан әрі - ДБАЖ) жабдықтаған жөн. Мұндай құрылыстар үшін оларды БӨА-мен жабдықтау жобалары мамандандырылған ұйымдарды тарта отырып және оны ДБАЖ-да пайдалануды ескере отырып әзірленеді.
Жергілікті нұсқаулықта белгіленген мерзімде және ол жерде қарастырылған көлемде барлық гидротехникалық құрылыстарда:
1) құрылыстар мен олардың іргелерінің шөгуі және жылжуына;
2) құрылыстар мен қаптамалардың деформациясы, олардағы жарықтар, деформациялық және құрылыс жіктерінің жай-күйі, жерасты плотиналардың, бөгеттердің, каналдардың және шұңқырлардың еңістерінің бекітпелеріне;
3) арынды су өткізгіштердің жай-күйіне;
4) гидро тораптың бьефтері деңгейінің режимі, жерасты, бетон құрылыстар мен жағалау тұтастықтарының, дренаждық және сүзілмейтін құрылғылардың жұмысының режимі, құрылыс аймағындағы жерасты суының режиміне;
5) су ағынының құрылысқа ықпалына, атап айтқанда су ұрмасы мен рисберманы, түбі мен жағалауын жуып кетуі, қаптаманың уатылуы мен коррозиясы, отыруы, жылжымалы құбылыстар, каналдар мен бассейндердің лайлануы және шөп басуын, су қоймалары жағалауларын қайта өңдеуіне;
6) құрылыстарға мұздың әсеріне және олардың мұз қатуына бақылау жүргізіледі.
Қажет болған кезде құрылыстардың дірілін, сейсмикалық күшін, бетонның беріктігі мен су өткізбеушілігін, конструкцияның кернеулі жай-күйі мен температуралық режимін, металл және бетон коррозиясын, металл конструкцияларының дәнекерленген жіктерінің жай-күйін, гидротехникалық құрылыстардың жекелеген учаскелерінде газдың шығуы мен басқа да факторларды бақылау ұйымдастырылады.
Гидротехникалық құрылыстарды пайдалану шарттары айтарлықтай өзгерген кезде арнайы бағдарламалар бойынша қосымша байқау жүргізіледі.
Өндірістік нұсқаулықтарда әрбір арынды гидро техникалық құрылыстар үшін БӨА бойынша бақылау нәтижелері салыстырылатын оның жай-күйінің мүмкін болатын көрсеткіштері көрсетіледі.
Гидро техникалық құрылыстардың жай-күйінің бастапқы (жобалау) мүмкін болатын көрсеткіштері заттай бақылау деректерін жинақтай отырып жүйелі түрде анықталады.
Бірінші класты бетонды гидро техникалық құрылыстарында олардың конструкциясына және пайдалану шарттарына байланысты:
1) плотиналар мен олардың негіздерінің кернеулі және термокернеулі жай-күйіне;
2) плотина табанымен түйісу аймағында тасты ірге нығыздығының азаюына;
3) арматурадағы кернеуге;
4) сейсмикалық және басқа да динамикалық әсері болған кезде плотинаның жай-күйінің өзгеруіне арнайы бақылау жүргізіледі.
Көп жылдық қатып қалған жерлерде орналасқан бетон плотиналар үшін:
1) плотина іргелерінің температурасы мен жағалаумен түйісуіне;
2) бетон қатып қалған жерлердің, әсіресе бетонды және жерасты құрылыстары мен плотинаның жағалаумен түйісу аймақтарында дамуына;
3) еру кезінде және еру нәтижесінде жерастының негізгі физикалық-техникалық қасиеттерінің өзгеруі кезінде іргетастарының деформациялану және жағалаумен түйісу процесіне арнайы бақылау жүргізіледі.
Желдеткіші жұмыс істемейтін бөлмеде монтаж жүргізуге немесе жабдықтар мен газ құбырларын жөндеуге рұқсат берілмейді.
Электр станцияларының жерасты ғимараттарын пайдалану кезінде:
1) сілемді қамтитын анкерлік және күмбездік бекітпелерінің кернеулі жай-күйіне;
2) қабырғалардың және камера күмбезінің жылжып деформациялануына;
3) сілемнің сүзгіш және температуралық режимдеріне;
4) үй-жайларда судың ағуына бақылау жүргізіледі.
7 және одан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.