Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үйге берілген тапсырманы ұйымдастыру

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Ж.Досмұхамедов атындағы жоғары педагогикалық колледж

Курстық жұмыс

Тақырыбы:Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үйге берілген тапсырманы
ұйымдастыру әдістері

Орындаған:Тажеякова А.Б.
Жетекші:

Орал-2022жыл.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I-Теориялық бөлім.Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үйге берілген
тапсырманы
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .5
1.1 Бастауыш сынып оқушыларының үй тапсырмасын орындаудағы негізгі
мақсаттары мен міндеттері, оқытудың әдістері, тәсілдері және
құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.2 Бастауыш сынып оқушыларының қазақ тілінен үй жұмысын орындатуда ата-
ана
ықпалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...14
II-Практикалық бөлім. Бастауыш сыныпта қазақ тілі пәнін оқыту барысында
оқушылардың оқу-танымдық қызығушылығын қалыптастыру
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.1 Бастауыш сынып оқушыларына үйге берілген тапсырмаларды ұйымдастыру
және тексеру
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40

Кіріспе

Курстық жұмыстың көкейкестілігі: Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үй
жұмысы оқушының бүкіл оқу жұмысының бөлінбес бір бөлігі болып табылады.Үйге
берілген тапсырмаларды оқушының үнемі орындап,дұрыс ұйымдастырып отыруы
оның жақсы үлгеруіне керекті шарттың бірі болып табылады.Мұғалім кейде үйге
тапсырма бергенде өз пәнінің жүйесі тұрғысынан ғана қарап,сол күні басқа
пәндерден беріліп жатқан тапсырмаларды елемейді. ХХІ ғасырдың жас
құрылысшысы қазіргі мектеп оқушыларына тиянақты білім беру мен саналы
тәрбиелеу жұмысы мектеп мұғалімдерімен қатар ата-аналарға да үлкен
міндеттер жүктеледі. Бастауыш мектепте оқитын оқушыларды оқуға деген
ынтасымен ұмтылысы жоғарғы сынып оқушыларына қарағанда анағұрлым жоғары
болады. Бастауыш мектеп мұғалімдерінің басты мақсаты оқушылардың оқуға
деген қызығушылығын одан әрі нығайта түсу. Осы мақсатта орындауды талап ету
жұмыстары екі жақты яғни мұғалім мен ата-ананың тарапынан жүргізіп отырса
ғана оң нәтиже береді. Сондықтан ата-ана баласының бірінші сынып
табалдырығын аттаған күннен бастап , оның оқуына немқұрайлы қарамай, ондағы
жетістігіне қуанып, тәртібі мен мінез-құлқындағы өзгерістерге жиі назар
аударып отыруы тиіс. Жас жеткіншек отбасынан басқа енді мектептегі өзі
оқитын сынып оқушыларының бір мүшесі болады.
Курстық жұмыстың өзектілігі:Оқытудың,тәрбиелеудің,бі лім берудің түрлі
мүмкіндіктерінің алдын ала болуын қалайтын,сабақ берудің сапалы деңгейін
көрсететін білік пен дағдыларды қалыптастыру,қазіргі мұғалімдердің ең басты
міндеттерінің бірі болып табылады.Сондықтан бастауыш сынып оқушыларының
қазақ тілі сабағынан үй тапсырмаларын ұйымдастырудың тиімді әдістерін,білім
мен білік дағдыларының жағдайын және сыныптардағы үлгермеушілікті
болдырмау,курстық жұмыстың тақырыбын Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үйге
берілген тапсырманы ұйымдастыру әдістерідеп атадым.
Курстық жұмыстың мақсаты:Оқу тәрбие процесін жандандыру негізінде
оқушылардың қазақ тілі сабағынан үй жұмысын ұйымдастыруда түрлі формалар
мен оқыту әдіс-тәсілдерін ұйымдастыру,мұғалімнің оқушылармен үй жұмысын
жасаудағы қарым-қатынасын анықтау,баланың шығармашылық қабілетін дамыту
жолдары мен маңыздылығын көрсету.
Міндеттері:
-бастауыш сыныпта қазақ тілі сабағынан үй жұмысын орындауда қолданылатын
әдістерді анықтау;
-бастауыш сыныпта қазақ тілі сабағында үй тапсырмаларының дұрыс орындалуына
бағыт беру жолдары;
-бастауыш сыныпта қазақ тілі сабағынан үйге берілген тапсырмаларда
қолданылатын көрнекілік әдістер ерекшеліктерін талдау.
Курстық жұмыстың құрылымы:Кіріспеден,екі тараудан,қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I-Теориялық бөлім.Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үйге берілген
тапсырманы ұйымдастыру

Сабақта бекітілген білім көлеміне тура тәуелділіктегі үй тапсырмасының
педагогикалық мақсаттағы көлемі оқу бағдарламасымен көзделген. Бастауыш
сыныпта қазақ тілінен үй тапсырмасы түсінікті, жаңалық элементі бар және
дербестігін көрсетуге мүмкіндік ашатындай болуы керек.Тапсырма тақтада
қысқаша белгіленіп, оқушының күнделігіне жазылады, мұғалімнің түсіндіруімен
бірге ілеседі. Мұғалім сонымен бірге бастауыш сыныпта үй тапсырмасын
ұйымдастыру жөнінде әдістемелік нұсқаулар береді орындалуын үнемі
тексереді.Білім беру саласындағы бірегей сарапшылардың бірі Альфи Кон “Үй
тапсырмасы туралы мифтер” кітабында төменгі сыныптағылар үшін үй
тапсырмасының ешқандай маңызы жоқ екенін, жоғарғы сыныптарда да оның
пайдасы аз екенін жазады. Алайда онымен бәрі бірдей келіспейді. Том
Шеррингтон деген оқытушы бастауыш сынып оқушысына тапсырманы үйге бергеннен
пайда аз екенін растады, дегенмен 11 жастан асқан оқушы үй тапсырмаларын
орындау арқылы елеулі жетістіктерге қол жеткізетінін айтты. Ал, TMISS
зерттеу орталығы әр елдегі оқушылардың үй тапсырмасын орындауға жұмсайтын
уақытын зерттеді. Нәтижесінде төртінші сыныптағы оқушылардың тек 7 пайызы
ғана үй тапсырмасын орындамайтыны белгілі болды. Көптеген ата-аналар үй
тапсырмасын баласымен бірге немесе баласы үшін орындайды. Мектеп
бағдарламасы ауысып кеткен, ал ата-ананың білімі “ескірген”. Немесе бала
тапсырамын орындағысы келмейді, ата-ана оған дұрыс мотивация бере алмайды.
Нәтижесінде келіспеушілік, ұрыс-керіс туындайды. Орта білім беру мазмұнын
жаңарту жағдайында үй тапсырмасын ұйымдастыру мәселесі әлі де өзекті болып
табылады. Оқушыларға жүктемені азайтатын және олардың құзыреттіліктерін
қалыптастыруға әсер ететін үй тапсырмасының жаңа түрлерін іздестіру
маңызды. Мұғалімдер 1-сынып оқушыларына үй тапсырмаларын тапсыруға және
қандай тапсырма беруге болады?, үй тапсырмасын орындау барысында
оқушылардың дамуын қамтамасыз ету үшін не істеу керек?, сабақ үстінде үй
тапсырмасын тексеру қажет пе және қандай тәсілдер арқылы тексеру керек?
деген сұрақтардың жауаптары қызықтырады.Оқыту тәсілдерінің өзгеруіне
байланысты үй тапсырмаларын ұйымдастыру мен орындау әдістемесі де өзгереді.
Үй тапсырмасының маңыздылығына оқушылардың дағдылары мен құзыреттіліктерін
дамыту үшін жағдайлар жасау, ішкі қызығушылықтары мен жеке дамуын
ынталандыру ретінде назар аударылады. Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үй
тапсырмасын орындау барысында тұлғаға-бағдарланған, іс-әрекеттік, денсаулық
сақтау және саралау тәсілдерін қолдану өзекті болып табылады. Екпін үй
тапсырмасының репродуктивтік сипатынан алынып тасталады, яғни әр түрлі үй
тапсырмаларын, мысалы сараланған, шығармашылық және кіріктірілген үй
тапсырмаларын қолдану белсенділігі артады.Мұғалімнің дайындығы үй
тапсырмасы тиімділігінің басты шарты болып қала береді: оқушылардың
қалаулары мен жеке бейімділігін ескере отырып және қызығушылықтарын дамыту
мен оқытуға деген ынталарын, оқу іс-әрекетін жақсарту құралы ретінде
әртүрлі бастауыш сыныпта қазақ тілінен үй тапсырмаларын құрастыру
білігі.Бастауыш сыныпта үй тапсырмасы туралы дәстүрлі қалыптасқан түсінік
сыныпта ұйымдастырылған оқу үрдісінің жалғасы және құрамдас бөлігі болып
табылады:
-сабақта алынған білім мен дағдыларды кеңейту және тереңдету, олардың
ұмытылуына жол бермеу, жеке бейімділікті және қабілеттерін дамыту мақсаты
болып табылатын оқу үрдісінің құрамдас бөлігі.
-мұғалім оқушының сабақта алған білімін, сөйлеу дағдысын, білігін бекітуге
және тереңдету мақсатында ұйымдастыратын өзіндік жұмыс формасы және кейде
оқу материалдарының бағдарламалары анықталған танымдық тапсырмаларды дербес
шешуге арналған.
-сабақта алынған бағдарламалық білімі мен дағдыларын кешенді түрде
қалыптастыруға және дамытуға бағытталған білім алушылардың өзіндік
жұмысының процессі.Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үй тапсырмасының заманауи
түсінігі кеңейтіліп, оған жаңа функциялар қосылды: бұл білім алушының оқу
материалын бекіту және тереңірек игеру, сондай-ақ оны практикада қолдану,
шығармашылық қабілетін дамыту және білім, білігі мен дағдыларын
жетілдіру.Әртүрлі оқыту мақсаттарына қол жеткізуге мүмкіндік беретін үй
тапсырмаларының ауқымы жеткілікті кең :
-сабақта меңгерілген материалды қайталау, бекіту;
-тапсырмаларды өздігінен орындау барысында оқушылардың белгілі бір
дағдылары мен қабілеттерін қалыптастыру;
-оқушының дербестігін дамыту, оның табандылығы және орындалатын оқу
тапсырмалары үшін жауапкершілігі;
-оқушылардың ұйымдастырушылық және уақытты басқару дағдыларын дамыту;
-жаңа тапсырмаларды мектепте мұғалімнің жетекшілігімен орындау үшін
теориялық немесе практикалық мәселелерді шешуде белгілі бір білімді
меңгеру;
-берілген пән бойынша тақырыптағы бағдарламалық материалдардан тыс, бірақ
жеке оқушылардың мүмкіндіктеріне сәйкес келетін көлемде жеке теориялық және
практикалық тапсырмаларды орындау арқылы өзіндік ойлау мен іс-әрекеттерді
дамыту;
-оқушының ұзақ ауруына байланысты қалыптаспаған жағдайда баланың білімі мен
дағдыларын теңестіру;
-оқушылардың танымдық қызығушылығы мен уәжін ынталандыру;
-сабақта жаңа тақырыпты меңгеру негізінде оқу материалдарын жинау.
-Үй тапсырмасының ұзақтығы гигиеналық талаптарға сай болу үшін: 2-ші
сыныпта – 50 минуттан, 3-4 сыныптарда – 70 минуттан аспайтын тапсырмалардың
көлемін қатаң реттеу және басқа пәндер бойынша тапсырмалары бар бір пән
бойынша үй тапсырмасы үйлестіріледі.
Үй тапсырмасын ұйымдастырғанда келесілерге жол бермеу:
-жаңа тақырып бойынша сабата аяқталмаған тапсырманы толықтыруға және оған
арналған жаттығуларды талап ететін үй тапсырмасын орындауға;
-оқушыға мазмұны және орындалу тәсілі таныс емес тапсырмаларды орындауға;
-үй тапсырмасын жазалау ретінде пайдалануға (әріптерді жаза беруге,
адамгершілікке тәрбиелеу сипатындағы мәтіндерді көшіре беруге немесе есте
сақтауға т.б.);
-оқушыға қиындық тудыратын үй тапсырмасын ата-анасының көмегімен
орындайтына сеніп тапсыруға;
-Оқушылардың шамадан тыс мөлшерде үй тапсырмасын орындамауын ескеру:
орындалуына көп уақытты қажет ететін механикалық жұмыстарға арналған
тапсырмаларды алып тастау, оқушылардың өзіндік жұмыс дағдысын
қалыптастыруға арналған тапсырмалармен аламсытыру (жоспарлау, уақытты
ұтымды пайдалану, өзін-өзі бақылау).
Кейбір оқушылардың үй тапсырмасын орындай алмайтыны үшін жазаламай,
көмектесу мүмкіндігін ескеру керек.Бастауыш сыныпта қазақ тілінен үй
тапсырмасын орындауға қатысты негізгі гигиеналық талаптармен оқушылардың
ата-аналарын таныстыру: жұмыс орнын ұйымдастыру, орындау тәртібі мен
ұзақтығын.Үй тапсырмасын сабақ барысында арнайы тексермей, сабақтың басы
ширату жаттығуы ретінде іске асыруға болады.Кіріктірілген үй тапсырмасы –
шығармашылық және өмірлік сипатқа ие, оқушылардың мүдделерін
қанағаттандыруға және қабілеттерін анықтауға бағытталған өмірлік
проблемаларды шешуді қамтитын, пәнаралық байланыстарын пайдалануға
негізделген үй тапсырмасы.Кіріктірілген үй тапсырмалары үшін келесі
талаптарды анықтауға мүмкіндік береді:
-тоқсанына 2-3 реттен аспайтын мөлшерде беру;
-кіріктірілген үй тапсырмаларын әзірлеу үшін 2-3 пәннің оқу мақсаттарын
кіріктіру;
-тапсырманы орындау мерземі 1 аптадан 1 айға дейін.Бастауыш сынып пәндері
бойынша типтік оқу бағдарламалары пәндердің кіріктірілуін қамтамасыз етеді.
Одан басқа, олар шиыршық қағидасына негізделеді, соған сәйкес әр оқу
мақсаты және белгілі бір академиялық кезеңнен кейінгі әрбір тақырып
біртіндеп тереңдете отырып, күрделене түседі және білім мен дағдылардың
көлемін арттырады.Назарбаев Зияткерлік мектептеріндегі кіріктірілген үй
тапсырмаларын қолдану нәтижелері бойынша ұсынылады:
Оқушылардың жүктемесін қысқарту үшін үй тапсырмасын кіріктіру
-Кіріктірілген үй тапсырмаларын әзірлеу:
-таңдалған пәндердің әрқайсысының бағдарлама материалдары мен оқу
мақсаттарынан шығуы;
-пәннің ерекшеліктеріне сәйкес келетін тиісті тәсілдерді қолдануға және оқу
мақсаттарына жетуге үлес қосуға;
-сабақта орындалаған тапсырмалардың қайталануын болдырмау;
-саралау мүмкіндіктерін қарастыру.Оқушылардан көп уақыт пен күшті талап
етпейтін үй тапсырмаларын әзірлеу.Тексеруден кейін оқушыларға өз уақытында
және сапалы кері байланыс ұсыну.Кіріктірілген үй тапсырмасы өмір жайлы
көзқарасын жүйелеуге және кең ауқымды дағдыларды дамытуды қажет етеді. Әр
түрлі үй тапсырмасының біріктірілуі, механикалық есте сақтаудан бас тарту,
типтік жағдайларды қайталау, үлгі бойынша стандартты іс-әрекеттер, көптеген
тапсырмалар мен балалардың мүдделеріне бағдарлау және олардың денсаулығын
сақтау – бұл заманау мектептің үй тапсырмасына қойылатын талаптары болып
табылады.

1.1 Бастауыш сынып оқушыларының үй тапсырмасын орындаудағы негізгі
мақсаттары мен міндеттері, оқытудың әдістері, тәсілдері және құралдары

Бастауыш сынып оқушыларының қазақ тілінен үй тапсырмасын орындаудағы
негізгі мақсаттары:
-мұғалімді мұқият тыңдап және ауызша түрде ұсынылған тапсырманы нақты
орындай алуы ;
-талап етілген тапсырманы көру,оқу өз еркімен орындай алу қабілеті;
-баланың мектепке алғашқы психологиялық дайындығы болуы тиіс.
Міне осы қабілеттерге мектепке келген күннен бастап мұғалім тарапынан
жүйелі үйретіліп,баулу әрекеттері арқылы жүзеге асады.Үй тапсырмасы -
сыныптағы сабақтардан кейін мұғалімнің тапсырмасы бойынша оқу және
тәжірибелік жұмысты оқушының өздігінен орындайтын оку процесінің құрамдас
бөлігі.Үйге берілген тапсырманы күнбе-күн тексеріп отыру қажет. Қазақ
тілі пәнін оқытуда басшылыққа алынатын ұстанымдар: қазақ тілінен
оқушылардың ауызша сөйлеу және жазу бойынша функционалдық сауаттылығын
қалыптастыру; оқушының қатесі үшін жазалап оқыту емес, қателерін түзету
үшін оқыту; оқушы мен мұғалім арасында сыйластық әрі ынтымақтастық қарым-
қатынас қалыптастыру; оқушылардың жеке ерекшелігін ескере отырып,
коммуникативтік іс-әрекет түрлерін меңгертуде арнайы деңгейлік тапсырмалар
жүйесін қолдану; жоба әдісін қолдана отырып, топтық жұмысқа жағдай туғызу,
топта өзге топ мүшелерімен еркін жұмыс жасауға баулу (мысалы: әр балаға
топтың белсенді мүшесі, кейде топ басшысы болуға мүмкіндік жасау); өз
ойларын еркін айтуға, жеке шешім қабылдауға мүмкіндік беру; тапсырмаларды
өмірлік шынайы жағдаяттармен байланыстыра отырып қолдану және өз бетінше
білімін жетілдіруге баулу; түрлі белсенді шығармашылық, практикалық
жұмыстарды қамтитын оқу дағдыларын қалыптастыру; өзіндік ізденіс пен
қосымша материал пайдалануды қажет ететін тапсырмаларды орындау; Не
білемін? Не білгім келеді? Нені үйрендім? түріндегі кері байланысты жүзеге
асыру; рефлексиялық жаттығулар орындату; оқушылардың біліміне жүйелі
мониторинг жүргізу; оқушының өз білімін жетілдіру және бағалауға
ынталандыратын мүмкіндіктер туғызу; оқушыға алған білімін өмірде қолдана
білуге үйрету. Қазақ тілі пәнін оқыту үдерісінде оқушылардың тыңдалым мен
айтылым дағдыларын дамытуға ықпал ететін тапсырма үлгілері: тыңдалған мәтін
негізінде сұрақтар қоя білу; таныс немесе оқушыларға қызықты тақырыптар
бойынша анық, түсінікті сөйлеу; алдын-ала құрастырылған сұрақтар арқылы
біреумен сұхбат жүргізу (мысалы, мұғалімнен бір күні жөнінде сұхбат алу)
және алынған жауаптар бойынша ауызша есеп беру; белгіленген тақырып бойынша
пікірталасқа түсу\дәйектеу (мысалы, Уақытты тиімді пайдаланып жүрміз бе?)
бір оқиғаны ым-ишарат қолдану арқылы жұпта немесе топта жазуға дайындалу;
ауызша айтылғандарды түсіну және соған сәйкес сұрақтарға жауап бере білу;
берілген тақырыпқа диалог құрастыру; экскурсия бойынша күтілетін нәтижені
талқылау (мысалы, кітапханаға барғанда алған әсерлері туралы ой бөлісу.
Қазақ тілі пәнін оқу арқылы оқушылар:
-мемлекеттік тілге құрмет сезімін және Қазақстан халқына деген сыйластық
сезімін қалыптастырады.
-қазақша сөздік қорын үздіксіз дамыту әдістерін меңгереді;
-қазақша сауатты сөйлеу дағдыларын қалыптастырады;
-сөздерді тіркестіру және жай сөйлемдер құрау, айту біліктері негізінде
қазақша ойлау дағдылары қалыптасады;
-жалпы дүниетанымдық қабілеттерін дамытады;
-тұрмыстық, оқу, әлеуметттік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени салаларда
туындайтын түрлі сөйлеу жағдаяттарына сай қарым-қатынас жасауға
дағдыланады;
-меңгерген қазақша тілдік білім мен коммуникативтік іс-әрекеттеріне сүйене
отырып, өзгелермен еркін қарым-қатынасқа түседі;
-қазақ тілінің қоғамдық-әлеуметтік қызметін түсінеді;
-тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым дағдыларын дамытады.
Бастауыш сынып оқушыларының үй тапсырмасын өз бетінше орындау
жауапкершілігін қалыптастырудың тиімді жолдары:
1.Оқушының үй тапсырмасын дұрыс,өз бетінше орындауына мұғалім мектепке
келген күннен бастап бағыттап,талап қоюы;
2.Баланың жасы неғұрлым кіші болса,соғұрлым тапсырма қызық болуы керек;
3.Берілген тапсырма ойын оятып,қабілетін
дамытатын,талдап,жинақтап,салыстыру ға берілетін болу қажет. Үйге берілетін
тапсырманы сынып оқушыларының барлығы орындай алатынына мұғалім сенімді
болуы керек. Оқушылардың сабақтағы жұмысын ұтымды үйлестіру мен ойлау
қабілетін есепке алу бірімен-бірі қатар жүргізіліп отыруы тиіс. Үйлестіру
мен есепке алудың бірізділігі сабақтың құрылымын анықтайды. Мектептерде
ұзақ уақыт бойы сабақтың төрт элементті (үй тапсырмасын сұрау, жаңа
материалды үйрету және оны бекіту, соңында үйге тапсырма беру) құрылымы
қалыптасқан.Мұндай типтегі сабақтардың өзіндік кемшіліктері анықталған.
Шынында,мұндай сабақтарда уақыттың көбі оқушылардың білімін тексеруге, бір
бөлігі -мұғалімнің жаңа материалды баяндауына кетеді де, оқушылардың өз
білімдерін іс жүзінде қолданып жаттығулар орындауына уақыт аз қалады. Оның
үстіне оқушылардың зейіні мен жұмыс істеу қабілетінің ең өнімді кезеңі
сабақтың алғашқы 20-25 минут мөлшерінде өтеді. Ал нақ осы уақыт үй
тапсырмасын сұрауға дәл келеді де, жаңа материал оқушылардың жұмыс қабілеті
төмендеген кезде беріледі. Сондықтан сабақ құрылымының неғұрлым тиімді
жолдарын қарастыру керек.Үйде орындауға берілген тапсырма өте қиын да болуы
мүмкін, бірақ кез-келген жағдайда мұғалім үй тапсырмасының мәні неде
екенін, мақсатын, оны орындауда қолданылатын негізгі ережелерді қайдан
оқуға болатынын, орындалу тәртібін түсіндіругеміндетті.Оқушылар орындаған
кез келген үй тапсырмасы міндетті түрде тексерілуі,талдануы керек, бағалану
жағдайы да қарастырылады. Бастауыш сыныпта үй тапсырмасына көңіл
аударылмаса оқушылардың өз бетінше білуге, үйренуге деген танымдық
қызығушылығы жойылады.

1.2 Бастауыш сынып оқушыларының қазақ тілінен үй жұмысын орындатуда ата-
ана ықпалы

Ата-ана баласының оқуына көңіл бөлгенде оның әрбір сөзді дұрыс
жазып,дұрыс оқуына назар аударып отырулары қажет.Ата-ана баланың оқуына
толық жағдай жасауы керек.Ғұлама ғалым Х.Досмұхамедұлы тіл, сөйлеу – адам
психологиясының басты белгілерінің бірі екендігін айтады. Тіл – жұрттың
жаны. Өз тілін өзі білмеген ел болмайды. Тілінен айырылған жұрт – жойылған
жұрт. Мектеп пен баланың тілі дұрыс болса, елдің тілін көркейтіп, байытып
гүлдендіреді, мектеп пен баспада қолданудан қалған тіл – шатасқан тіл
-дейді.Баланың алғаш мектеп табалдырығын аттауы – оның бойында күрделі
сезімдер туғызады. Бұл балалар арасындағы, әрі үйдегі, әрі мектептегі жаңа
талаптарға негізделеді. Бұл жастағылардың негізгі әрекеті ойын болса, оқуға
кіргеннен кейін оқу психикалық дамуын билейтін болады. Осыған орай бала
психикасы елеулі өзгерістерге ұшырайды. Мұның себебі, ойынға қарағанда оқу
талабының бала үшін қиындығында . Әуелгі уақытта мектептегі жаңа жағдайға
бала әлі бейімделе алмағандықтан, оқу үстінде мынандай қиындықтарға
кезігеді:
1-ші: баланың мектеп жағдайына бейімделуі;
2-ші: мұғаліммен, құрбы-құрдастарымен қарым-қатынасы;
3-ші: 1-сынып оқушыларына берілетін тапсырмалар тым жеңіл болып,
баланың оқуға деген қызығушылығы жоғалып кетуі мүмкін. Алайда, барлық
қиындықтар бала психикасы дамуына байланысты шешіледі, жаман-жақсыны
ажырата бастайды. Мектепке алғаш келген оқушының негізгі таным процестері
мектепке кіргеннен кейін едәуір өзгерістерге ұшырайды. Бұл кезеңде балаға
мұғалім мен ата-ана тарапынан көп көмек қажет болып табылады.Өкінішке орай,
жақсы оқуға мүмкіншілігі толық жететін оқушыны, оның кейбір ақыл-ой
енжарлығына қарап, қабілетсіз деп есептейтін жағдайлар да кездеседі. Бұл
баланың оқуға қызығушылығының жоқтығынан, ақыл-ой жұмсаудан қашу ниетінен,
онда қалыптасқан сенімнен, яғни ілім – баланың қабілеті жетпейтін, өте қиын
нәрсе дегеннен келіп пайда болады. Мұндай балаларға қозғау салып, оны
белсенділікке бастап, бейімділік көрсеткен нәрселерінен мағлұматтар беріп
қызықтыру қажет. Оған қосымша қызықтыратын материалдар беріп, білім алудың
қуанышын бастан кешіруге (мысалы, бұрын оған қиын болған есепті дұрыс
шығару кезі) жағдай туғызған пайдалы. Бұл мектеп оқушысының өз күшіне деген
сенімін туғызады, сөйтіп басқалардан қалыспай тәуір оқи алатындығына көзін
жеткізеді.Мұғалімнің ойлы, қабілетті балаларға төнген қауіпті де ұмытуына
болмайды. Олар оқуды жеңіл меңгереді, сондықтан да олар еңбектенуге
дағдыланбаған және қажетті ықыласы жоқ болады. Ақыл-ой күшін жұмсаудың
болмауы мынандай жағдайға әкелуі мүмкін: мұндай балалардың бірте-бірте
қабілеттіліктері жойылады, талантты мектеп оқушысынан еңбекке жарамсыз,
орта, тіпті нашар жұмыскерлерге де айналып кетеді.Бастауыш сынып оқушылары
көпке дейін тапсырманы қалай орындаудың тәсілдерін білмейді. Олар берілген
тапсырманы жаттап алғысы келіп тұрады. Осылай болуы олардың жаттауға
икемділігінің молдығынан емес, оқуға әлі төселмегендігінен, қалай жұмыс
істеуге ешкім оны үйретпегендігінен кездеседі. М.М. Мұқанов өзінің Жас
және педагогикалық психология атты еңбегінде бастауыш мектепте тапсырманың
балаларға екі түрлі жолмен берілетіндігін көрсетті: біріншіден, берілген
тапсырманы орындау үшін жауапты бала өздігінен іздестіреді. Екіншіден,
тапсырма жауап іздестіру ретінде берілмейді. Оны орындау үшін соның үлгісі
беріледі,мысалы, тақпақты жаттау үшін соның тексті беріледі.
Қазіргі балалар психологиясының негізгі мәселелерінің бірі – бастауыш
сынып оқушыларының психикасын дамыту болып табылады. Бала психикасының
дамуын зерттеудің міндеттері төмендегідей болып келеді:
Әл-Фараби өз еңбектерінде осы пікірді былай деп қолдайды. Қандайда бір
ғылым болмасын көңілге дербес ерекше мәндерді ұғыну арқылы ұялайды. Бізге
осы ерекше мәндердің кейбіреулерін ғана жеткілікті, ал қалған көпшілігін
сезінудің өзі тиімді. Осы жағдайда біздің сезіміміз қабылдап, ұғынуымыз
жинақталғаннан кейін ғана барып, біздің санамыз өзіне тән рольді атқара
бастайды. Бастауыш мектептегі оқыту процесінде мұғалім баланың танымдық іс-
әрекетін дамытуға әсер ете отырып, біріккен іс-әрекет барысында олардың
ойлауы күрделеніп, есте сақтауы мен зейіні тұрақталып шоғырланады.К.Д.
Ушинский: ... ең кіші сыныптан бастап оқушылардың жасына қолайлы өзінің
жинақталған көзқарасы болуы керек... Әрбір жыл сайын бұл көзқарастың
тереңдетілуі, кеңеюі, толықтырылуы тиіс,-деп жазған. Яғни, оқушының
танымдық әрекеті оның дамуындағы басты шарт болатынын анықтады.
Педагогикалық-психологиялық әдебиеттерде білімнің рольі, білімнің сенімге
айналуы, оқу-танымдық міндеттерді шешуге қажетті оқушылар көзқарасының
мәні, жас ерекшелік және орта әсері оқушылардың танымдық әрекетін
қалыптастыруға қажетті және жеткілікті шарттар ретінде беріледі. Ата-аналар
баланың үй тапсырмасын әсіресе , жазбаша тапсырмаларды орындауда мына
шарттарға назар аударуын талап етемін. Олар :
1. Жазбаша жұмысты орындауда ең бірінші ережені оқып, соған сай
орындауы;
2. Жаңа немесе түсініксіз сөз кездессе, бұрынғы жазғандарға қарап ,
қате жібермеу;
3. Мәтінді түгел оқып соңғы рет тексеріп шығу. Осындай жағдайлар
ескеріліп отырса, баланың үй тапсырмасын орындауда өзіндік жұмыс істеуде
оқуға жауапкершілігін арттырады. Оқушы бастауыш сыныптарда мұғалімнің
жетекшілігімен және ата-аналарының күнделікті көмегімен тиянақты білім
алып, білімге қызығушылығы өмір бойы тұрақты қалыптасады. Бүгін мектептерде
жаңа оқу жылының басталуына орай оқушы балалардың мектептегі мәселелеріне,
олардың оқуларына қажетті көмектер туралы сөз қозғаймыз. Оқу жылының
басталуымен баланың мектепке аяқ басуы ата-ана мен баланың психикалық,
мейірімділік және қоғамдық салалардағы дайындықтарын қажет етеді. Жанұя
мүшелері оқу жылының басталуымен балаларға көбірек көңіл бөлуге міндетті.
Жанұя – баланың тәрбиесі мен дамуына әсер ететін бірінші орталық болып
саналады. Ата-ана әртүрлі тәрбиелік әдістерімен баланың ішкі дарынын
дамытуға жағдай жасайды. Барлық сыныптардағы оқушы психикалық және ойлану
дайындықтарын қажет етеді. Сол себепті жаңа оқу жылы басталысымен
балалардың үйдегі, мектептегі дайындықтары мен жаттығулары үшін
бағдарламалар жоспарлануы керек. Ата-ана баласын білім алуға жігерлендіруге
міндетті. Оқушылардың мектепке баруына байланысты олардың жағдайы мен
қоршаған ортасы өзгереді. Сондықтан әсіресе мектеп табалдырығын жаңадан
аттаған балаға жаңа кеңістікпен танысып, соларға үйренуге көмектесу қажет.
Ата-ана баланың өзіне деген сенімділігін қалыптастыруы қажет. Өйткені,
өзіне деген сенімділік балаға ата-анасының қарауынсыз, мектепте қалуға
көмектеседі. Психологтардың пікірінше, мектепке бармай тұрып, баланы бала-
бақшада немесе әртүрлі сылтаумен қысқа мерзімге үйде қалдырып, анасының
қарауынсыз, жалғыз болуды үйреткен дұрыс. Баланың мектепке баруы тек
баланың ғана емес, ата-ананың дайындығын да талап етеді. Ата-ана көбінесе
балаға басқалармен қарым-қатынас орнату немесе мектепке барудың мақсаты
туралы айтып-үйретудің орнына, үстіне киетін киім, аяқ-киім мен дәптер,
қалам сынды заттарын дайындауға көңіл бөледі. Бірінші рет үйден жеке шығып
отырған бала үшін басқа құрдастарымен қарым-қатынас орнату, мектеп
кеңістігімен танысу өте маңызды. Сондықтан бала, ата-ана, мұғалім, үй мен
мектеп бір-бірімен тығыз байланыста болып, әріптестік жасағаны дұрыс
болады. Кейбір балалар үшін басқалармен қарым-қатынас орнату және жаңа дос
табу қиынға түседі. Сол себепті бала қоғамға кірсімен, оны әріптестік
етуге, басқаларға көмектесуге және әртүрлі жұмыстарға қатысуға үйрету –ата-
ана мен мұғалімдердің міндеті болып саналады. Балалар топ-топпен ойнайтын
ойындар арқылы бір-бірімен қарым-қатынас орнатуды үйренеді. Сол себепті
әрбір 45 минуттық сабақтан соң 15 минут демалу қажет. Оқушының осал
тұстарын табу үшін оның мүмкіндігі мен қабілетін білу керек. Өз
перзенттеріңмен мейірімді әрі достық қарым-қатынас орнатыңдар. Оның жасына
көңіл бөліп, еш уақытта басқа достарымен салыстырмаңдар. Әйтпесе оның
бойында қызғаныш сезімі пайда болуы мүмкін. Баланың сабағындағы табыстарын
ұмытпай, риазлықтарыңды білдіріп отырыңдар. Оның сөздері мен
алаңдаушылықтарына құлақ салып, дұрсы жолға нұсқау керек. Мектепте орын
алып жатқан әр оқиға мен әр жаңалықтан хабардар болған дұрыс. Мектеп пен
үйдің жақындығы, әсіресе бастапқы сыныптарда өте маңызды. Кейбір ата-аналар
мектептің атағына немесе оқыту мүмкіндіктерінің шамалы болса да артық
болуына қарап, баласын алыс орналасқан мектептерге тіркейді. Баланың
мектепке барып-келу жолының ұзаруы, әсіресе үлкен қалалардың ластығы,
жолдағы көліктердің көптігі және басқа да кездесетін жағдайлар балаға зиян
келтіреді. Бала үйіне жақын жердегі мектепке барса, көрші немесе таныс
құрдастарын көріп, өзін қауіпсіз сезінеді. Мектеппен тығыз қарым-қатынас
орнатып, мұғаліммен телефон арқылы болса да байланыста болған дұрыс. Үйде
мұғалімнен бұрын кітаптарды пайдаланып, балаға сабақ оқытудан бой
тартыңдар, өйткені оқушы қиын жағдайлармен бетпе-бет келуі мүмкін. Балаға
ойлануға, жазған қателерін өзінің дұрыстауына рұқсат беріңдер. Баланың
уақытында ұйықтап, демалуына көңіл бөліңдер. Балалардың ерте жатып,
таңертең мектепке барардан бір сағат бұрын тұрғандары дұрыс. Баланың
мектепке кетерден бұрын, жеңіл таңғы ас жеп кеткені жөн.Әр ата-ана
баласының жақсы оқығанын қалайды. Өйткені баланың жақсы оқуын оның дамуы
мен жаңа жетістіктерге жетуіне себеп деп санайды. Жақсы оқу баланың өзіне
деген сенімділігін арттырады. Бала сабағын жақсы оқыса, өзін басқа да
жұмыстарды орындауға дайын деп сезінеді. Ата-ананың мейірімділігі мен
махаббаты баланың дамуына үлкен әсер етеді. Мектеп қабырғасындағы
жетістіктер баланың жауапкершілік сезімін де өрістетеді. Жаупкершілікті
сезіну баланың ой-өрісінің жоғарылағанын көрсетеді. Ата-ана баласының
жоғары баға алғанын жақсы көреді. Бірақ олар баладан тек жоғары бағаны
күтпеулері керек, өйткені тек жоғары бағаны күту баланың қорқуына,
алаңдауына және тіпті өтірік айтуына жол ашуы мүмкін. Сондықтан ата-ана
балаға білімді болудың мақсаты, сабақ оқудың әдісі, адамның ішкі қабілеті
туралы айтып отырғаны дұрыс.Баланың сабағына көмектесу үшін үйде және
мектепте арнайы шаралар жасалуы керек. Үйде бала сабақ оқып отырған кезде
телевизор, радио, телефон немесе бір-бірімен сөйлесіп отырған адамдардың
даусы қатты естілмегені дұрыс. Яғни ешбір нәрсе баланың сабақ оқуына
кедергі болмауы керек. Бала ойын ойнау, теледидар бағдарламаларын тамашалау
және тағы басқа да істерге сабақтан кейін мүмкіндік берілетінін түсінуі
керек. Бала кішкентай кезінен сабақтың маңыздылығын толық түсінбеуі мүмкін,
сол себепті оларды мақтап, бір нәрсе сыйлап, сабаққа жігерлендіру артық
болмайды.

II-Практикалық бөлім. Бастауыш сыныпта қазақ тілі пәнін оқыту барысында
оқушылардың оқу-танымдық қызығушылығын қалыптастыру мәселелері
Мен Тажеякова Альбина Булатовна машықты Ақсай қаласы №7 ЖОББМ-нен 4-в
сыныбынан өткен болатынмын. Практикалық жұмыс ретінде сабақ өткізу
барысында жасаған жоспарлардың біреуін талдап көрсету мақсатында
алдым.Практикалық жұмысымның мақсаты:Оқу процесін жандандыру негізінде
оқушылардың қазақ тілі сабағында үй жұмысын ұйымдастыруда түрлі формалар
мен оқыту әдістерін,білім мен білік дағдыларын қалыптастыру. Мен 4-сынып
оқушыларына сабақ жүргізу барысында қазақ тілінде оқушылар дұрыс қарым –
қатынас жасай алу үшін, олар ауызша айтылған сөзді тыңдап түсінулері тиіс
қазақ тілінің қызметі – оқушыларды өздері үйреніп жатқан тілде сөйлейтін
халықпен түсіністік, ортақ көзқарас орнатуға дайындадым, тәрбие, білім
беріп әрі жеке басын, өмірге көзқарасын жан – жақты дамыттым. Жоспар
бойынша жасаған тақырыпты барынша оқушыларға түсіндірдім оқушылардың
қызығушылықтарын ояттым және жоспарда тақырыптың тәрбиелік мәні,тілдік
дағдыларын,білім деңгейлерін көтеріп,есте сақтап қалуларына ықпал жасадым.
Өзімнің практикам кезінде оқушылардың өзіндік ізденуге, шығармашылықпен,
дербестікке ұмтылысына диалогтік окытудың маңызы зор болды деген шешімге
келдім.Ең бастысы сабақ үдерісінде балаларға ой тастап, оларды тақырыпты
талдауға, дәлелдеуге, жауаптарын салыстыруға, зерттеулерін негіздеуге
жетелеу керек екеніне көз жеткіздім.
Сабақтың Машықкердің іс- Оқушының Бағалау Ресурстар
барысы әрекеті іс-әрекеті
Сабақтың басы
Психологиялық ахуал
қалыптастыру.
Оқушылардың көңілін
сабаққа аудару

Формативті
Оқу материалын Оқушылар қайталапбағалау
жариялау: айтады үнемі
Ой қозғау әдісі жүргізіліп
арқылы жүреді: отырады.
-Сөздің одан әрі
бөлінбейтін бөлігі?
-Қосымша дегеніміз?
-Жұрнақ дегеніміз не?

-Ендеше бүгін сөз
таптарына байланысты
жаттығулар орындайтын
боламыз.
1-жаттығу.
Мәтінді түсініп оқы.-Мәтінді түсініп
Мәтіннің мазмұны оқиды.
бойынша сұрақтар -Мәтіннің мазмұны
қой. бойынша сұрақтар
Мәтінге ат ойлап қояды.
тап. -Тақырып қояды.
Бұл мәтін әңгіме -Мәтіндегі
ме, өлең бе? қарамен берілген
Мәтіндегі қарамен сөйлемдерді
бергін сөйлемдерді көшіріп жазады.
көшіріп жаз.
Дескриптор:
-Мәтінді түсініп
оқиды.
-Мәтіннің мазмұны
бойынша сұрақтар
қояды.
-Тақырып қояды. Оқулық,дәптер
-Мәтіндегі қарамен
берілген сөйлемдерді

көшіріп жазады.
[
2-жаттығу. pic]
Сөздерді оқы.
Сөздерді кестеге
Сабақтың орналастыр. -Кестедегі сөз
ортасы мағыналарының әр
басқа екенін және
Кестедегі сөз олардың қалай
мағыналарының әр топтастырылғанын
басқан екенін және байқап ,
олардың қалай қорытынды
топтастырылған жасайды.
байқап , өзіңе
қорытынды жасап
көр.
Дескриптор:
-Кестедегі сөз
мағыналарының әр
басқа екенін және
олардың қалай
топтастырылғанын
байқап , қорытынды
жасайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.