Ақша – несие саясатының түрлері

Кіріспе
Несие — нарықтық экономиканың тiрегi ретiнде экономикалық дамудың ажырамас элементiн бiлдiредi. Оны барлық шаруашылық субъектiлерiмен қатар, мемлекетте, үкіметте, сондай-ақ жеке азаматтар да пайдаланады.Көбiне несиенi ақша ретiнде түсiнедi. Бiр жағынан қарағанда бұган негiз де бар сияқты. Себебi, қазiргi шаруашылықта қарыз көбiне ақшалай түрде берiлуде. Бiрақ бұл жерде ақша мен несиенiң әр түрлi ұғымды бiлдiрiп, әр түрлi қатынастарды түсiндiретiнін естен шығаруға болмайды.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі пайыз саясатының басты мақсаты — айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
Жалпы, курстық жұмыстың жазылу құрамы кіріспе, екі бөлім, алты сұрақты, сондай-ақ қорытынды, пайдаланған әдебиеттер қамтып отыр.
Бірінші бөлімде несие туралы , оның түрлеріне түсінік берілді. Ұлттық банктің экономикадағы ролі, мәні және мақсаты мен қажеттілігі қарастырылды. Осы бөлімде мемлекеттің ақша – несие саясатында пайыздық саясатының қажеттілігінің мәні, мазмұны ашылды. Ақша-несие саясаты — бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы болып табылады. Сонымен қатар, ақша – несие саясатының субъектілері анықталды.

Қолданылған әдебиеттер:
1) Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша Несие Банктер»: Оқулық. – Алматы: «Экономика», 2005.
2) Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие»: -Алматы: «ИздатМаркет», 2004.
3) Баймұханова С.Б.; Балапанова Ә.Ж. «Бухгалтерлік есеп». – Алматы; Қазақ университеті, 2002.
4) Егемен Қазақстан. 1993. 13 қараша.
5) Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылы 13 карашадағы Жарлығымен 15 караша Ұлттық валюта - тенге Күні, Қазакстан Республикасы каржы саласы кызметкерлерінің кәсіби мейрамы болып жарияланды (ҚР ПҮАЖ, 1997. №49. 454-бап.)
6) Қазақстан Республикасы Ұлттык Банк Басқармасының 2001 жылы 3 наурыздағы каулысымен колма-кол ақша белгісі — тиын акща айналымынан алынды. (Қараныз: Егемен Қазакстан. 2001. 29 наурыз).
7) «ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы. 30.08.1995.
8) Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың жалпы ред. — Алматы: Экономика, 2001.
9) Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары. — Алматы: Қазақ университеті, 2002

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

1 Бөлім ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ НЕСИЕЛІК САЯСАТЫ
ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

1.1 Несие туралы жалпы түсінік

1.2 Қазақстандағы несиелік саясаттың мәні, оның элементтері

1.3 Несиелік механизмнің мазмұны

2 Бөлім ОВЕРДРАФТ НЕСИЕСІН ҰСЫНУ ЖӘНЕ ӨТЕУ БОЙЫНША ОПЕРАЦИЯЛАР ЕСЕБІ

2.1 Ақша – несие саясатының түрлері

2.2 Овердрафт несиесі туралы түсінік

2.3 Овердрафт несиесін бизнесте пайдалану қажеттілігі

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Кіріспе

Несие — нарықтық экономиканың тiрегi ретiнде экономикалық
дамудың ажырамас элементiн бiлдiредi. Оны барлық шаруашылық субъектiлерiмен
қатар, мемлекетте, үкіметте, сондай-ақ жеке азаматтар да пайдаланады.Көбiне
несиенi ақша ретiнде түсiнедi. Бiр жағынан қарағанда бұган негiз де бар
сияқты. Себебi, қазiргi шаруашылықта қарыз көбiне ақшалай түрде берiлуде.
Бiрақ бұл жерде ақша мен несиенiң әр түрлi ұғымды бiлдiрiп, әр түрлi
қатынастарды түсiндiретiнін естен шығаруға болмайды.

Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі пайыз саясатының басты мақсаты
— айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту,
соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз
ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін
төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты
алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол
жеткізуге тиіс.

Жалпы, курстық жұмыстың жазылу құрамы кіріспе, екі бөлім, алты сұрақты,
сондай-ақ қорытынды, пайдаланған әдебиеттер қамтып отыр.

Бірінші бөлімде несие туралы , оның түрлеріне түсінік берілді. Ұлттық
банктің экономикадағы ролі, мәні және мақсаты мен қажеттілігі қарастырылды.
Осы бөлімде мемлекеттің ақша – несие саясатында пайыздық саясатының
қажеттілігінің мәні, мазмұны ашылды. Ақша-несие саясаты — бұл айналыстағы
ақша массасын, несие көлемін, сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге жалпы банк
жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы болып табылады.
Сонымен қатар, ақша – несие саясатының субъектілері анықталды.

Екінші бөлімде, Ұлттық банктің несиелік саясаты, ақша – несие
саясатының түрлері қарастырылды. Овердрафт несиесі туралы түсінік беріліп,
Овердрафт несиесін бизнесте пайдалану қажеттілігі, басты бағыттары, оны
жүргізудің жолдары және реттеуі қарастырылды.

Курстық жұмыстың жазылу барысында және тақырыптың мазмұнын ашуда
белгілі авторлардың оқулықтары, монографиялар, сондай-ақ газет –журналдар
беттеріндегі жарияланған мақалалар, маңызы деректер, статистикалық
көрсеткіштер жан-жақты пайдаланылып отыр.
1 Бөлім ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ НЕСИЕЛІК
САЯСАТЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

1.1 Несие туралы жалпы түсінік

Несие — бұл пайыз төлеу және қайтару шартында уақытша пайдалануға
(қарызға) берiлетін ссудалық капитал қозғалысы.

Қарыз берушi — қарызды беретiн несиелiк қатынасының бір жағы. Қарыз
берушi — бұл уақытша пайдалануға қарыз берушi субъектiлер болып табылады.
Қарыз берушiлерге: банктер, банктiк емес мекемелер, мемлекет, шаруашылық
субъектiлерi және халық жатады.

Қарыз алушы — бұл несиенi алушы және оны қайтаруға міндеттi,
несиелiк қатынастың екiнші жағы. Борышкер және қарыз алушы бiр-бiрiмен
жақын сөздер болғанымен де, олардың түсiнiктерi әр түрлі. Мысалға,
кәсiпорын немесе жеке азаматтардың коммуналдық қызметке, салықтарға т.б.
байланысты төлемдерi кешігуi мүмкiн, бiрақ бұл жерде ешқандай да несиелiк
қатынас туындамайды. Борыш бұл тек қана экономикалық қатынасты емес, сондай-
ақ адамзаттық қатынастар жағдайын сипаттайды. Ал қарыз алушы — бұл қосымша
қаражатқа деген сұранысы бар тұлга.

Қарыз берушi және қарыз алушымен қатар несиенiң құрылымының
элементiне берiлетiн объекті де жатады. Беру объектiсi — бұл құнның ерекше
бөлiгi, яғни қарызға берiлген құнды бiлдiреді.

Несие — ақша сияқты тарихи экономикалық дәреже болып табылады.
Кредит деген сөз, қарызға, несие деген kredo- сенемiн деген мағына
беретiн латынша kreditum деген сөзден шығады. Ол экономикалық дәреже
ретiнде әр түрлi экономикалық қоғамдарда қызмет етедi. Ол тауар өндiрiсiнiң
пайда болған кезінен бастап қарапайым формаларында: бай және кедей
қоғамдарда көрiнедi. Несие қатынастарын ақша қатынастары сияқты үнемi даму
үстiнде болады. Алғашқы несие табиғи түрде қоғамның дәулеттi топтарынан
мүлiксiз шаруалар мен кәсiпкерлерге тұтыну муктаждығы мен қарыздарды өтеу
үшін ұсынылған.

Несие объективтi қажеттiлiктен туындаған және ол коғамдық өндіріс
процесiнде маңызды рөл атқарады. Несие ақшалай капиталдық қарызға
трансформациясын қамтамасыз етедi және несие берушiлер мен қарызға
алушылардың арасындағы қарым-қатынасты бiлдіредi.

Қазiргi уақытта қарызға ақша ұсынатын негiзгi несие беруші - банк
болып табылады.Ол кәсiпорындардың, ұйымдардың, кеңселер мен халықтың
уақыша бос қаражаттарын шоғырландырып, оларды қарызға алушыға уақытша
пайдалану үшін несие түрiнде ұсынады. Бұл ретте банктен алған несиенi тек
қарызға алушы ғана емес, сондай-ақ соңғысы да меншік иесiне тартылған
ресурстарды қайтаруға мiндеттi. Бұл арада банк бiр жагдайга несие берушi
болса, екiншi жағдайда— қарыз алушы болып көрiнедi.

Несиенiң экономикадағы орны мен рөлi, оның атқаратын қызметтерiмен
сипатталады. Жалпы несие экономикалық категория ретiнде мынадай
қызметтердi атқарады:

- қайта бөлу;

- айналыс шығындарын үнемдеу;

- айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;

- капиталдың шоғырлануын жеделдету;

- ғылымы-техникалық прогрестi желелдету.

Несиенiң қайта бөлу қызметi кез келген елдiң ұлттың экономикасының
толыққанды жұмыс жасауына өз үлесi несиенiң бұл қызметiнiң көмегiмен
экономикалық жүйенiң бiр саласынан екiншi бiр саласына капитал ағымы
болады.

Несие формалары мен түрлері. Несие формасы — бұл несие қатынасының
сырттай нақты көрініс табуы. Ол несие қатынасының мәнi мен ұйымдастырылуын
синтездейдi Несие қатынасының формасы мен мазмұны ажырағысыз әрі
диалектикалық жағынан бiртұтас болады. Несие қатынасының формасы оның
мазмұны мен дамуына сәйкесуi керек.

Таңдап алынған жiктеу өлшемiне қарай несиенiң мынадай ең маңызды
формаларын бөлiп көрсетуге болады (9.1. сурет)

- қызмет ету саласына қарай — ұлттық және халықаралық несие;

- несие мәмілесінің объектiсiне қарай — ақшалай және тауарлық
несие;

- несие қатынасының субъектiсiне қарай — банктiк, коммерциялық,
халықаралық тұтынушылық несиелер.

9.1.сурет. Несиенің негізгі формалары.

Жорғарыда қарастырылған несие формаларының көптеген түрлерi болады.
Несие түрлерi — бұл оның несиелердi жiктеу үшiн пайдаланатын, экономикалық-
ұйымдастырушылық белгілерi бойынша ең детальданған сипаттамасы, яғни,
несиенiң iс-тәжiрибедегі нақты қосымшасы.

а) Қазақстанда несие түрлерi былайша жiктеледi:

несиелеу объектiнiң экономикалық белгiлерi бойынша:

— айналым қаражатын қалыптастыруға берiлетiн несие;

— негiзi құрал-жабдықты калыптастыруға берiлетiн несие;

—нормативтен тыс қорлардың аясында уақытша қажеттілiкке;

— өндiрiстiң маусымдық шығыны аясында берiлетiн несие;

— жол үстiндегi есеп айырысу құжаттары аясында берiлетін несие;

ә) қамтамасыз етiлуi бойынша:

— жылжымалы және жылжымайтын мулікпен, ТМК-пен, кепілдiлiкпен, сактандыру
келiсiмшартымен толық қамтамсыз етiлген;

— iшiнара қамтамасыз етiлген;

— қамтамасыз етiлуi болмайтын банкiлiк (сенiмдiлiк).

б) қайтарылу мерзiмi бойынша:

— қысқа мерзiмдi; — орта мерзiмдi;

— ұзақ мерзiмдi.

в) өтелу тәртiбi бойынша:

— бөлiп-бөліп төлеу (мерзiмін ұзарту);

— бір жолғы өтеу;

— кезең сайын (бір қалыпты емес) өтеу.

г) Тәуекелдi деңгейi бойынша:

— субстандартты; — стандарты;

— күмәндi; — сенiмдi;

— сенiмсiз; — ұзартпалы.

ғ) арқылылығы бойынша:

— қалыпты пайыздық мөлшерлемесi;

— жоғары \ төмен \пайыздың мөлшерлемесi;

— пайызсыз.

д) салалық бағыты бойынша:

— сауда-саттық несиесi; — өнеркәсiп несиесi;

— ауылшаруашылық несиесi; —құрылыс несиесі;

ж) ашылатын шот турлерi бойынша:

— жай ссудалық шот бойынша несие;

— арнайы ссуда шоты бойынша несие;

— контокорренттiк шот бойынша несие;

— овердрафт бойынша несие;

— несие желiсi бойынша несие.

1.2 Қазақстандағы несиелік саясаттың мәні, оның элементтері

Ақша мемлекет пайда болмастан көп бұрын қолданысқа енді және ол
тауардың әр түрлі болатындығын білдірді. Бұл айырбас қатынастарының
дамуының нәтижесі еді. Сөйтіп, ақша өзінің тауар ретіндегі сапасын
біртіндеп жоғалтып, оның құнының баламасына көшті. Мемлекет өзінің каржы
қызметі саласында өзіне дейінгі қолданылған акшаны пайдаланды. Қазақстан
Республикасы өзінің төл теңгесін шығарғанға дейін кеңесетік (кейін
ресейлік) сомдарды қолданды. Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы 1993
жылғы 12 карашадағы Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен
енгізілді. Жарлықта ұлттық валютаны 1993 жылдың 15 карашасынан бастап
енгізу көзделді.

Қазақстан Республикасының ақша бірлігі (ұлттық, валютасы) теңге болып
табылады. Тенге 100 тиыннан тұрады.

Ережелерге сәйкес екінші деңгейдегі банктер клиенттерден банкттік
шоттарға ешкандай кедергісіз қолма-қол тиындарды кедергісіз қабыддау мен
операциялық кассаны қамтамасыз етуге міндетті; занды және жеке тұлғалардан
тиындарды теңгеге, басқа да айналымдағы ақша белгілеріне ауыстыру
жүргізіледі. Қазақстан Республикасының акша айналымынан қолма-қол тиынды
алудын шектеулі мерзімі белгіленбейді және ол ақша айналымынан толык шығып
қалғанша жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының айналымдағы ақша белгілері банкнот пен
монеталардан тұрады. Банкнот пен монетаньщ көрсетілетін құнының құрылымын
Қазақстан Ұлттық Банкі белгілейді.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы заңына сәйкес
Қазақстан Республикасы аумағыңда қолма-қол ақшаны шығару, олардын айналысын
ұйымдастыру және айналыстан алуды тек қана Қазақстан Ұлттық Банкі қолма-
қолсыз эквивалентпен алу арқылы банкнот пен монеталарды банктерге сату
нысанында жүзеге асырады.

Қазіргі кезде Қазақстанда өзінің ақша жүйесі қалыптасты. Ақша
жүйесінің элементі мемлекет белгілеген ақша айналымы болып табылады. Ақша
айналымына қолма-қол және қолма-қолсыз нысандағы ақша қозғалысы жатады.

Жоғарыда айтқанымыздай, Қазақстан Республикасындағы ақшалардың бірден-
бір эмитенті Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болып табылады.
Қазақстан Ұлттық Банкі банкноттар мен монеталардың қажетті мөлшеріне
ділгерлікті анықтайды, олардын жасалып шығарылуын қамтамасыз етеді, қолдағы
ақшаны сақтау, жою және инкассациялау тәртібін белгілейді.

Қазақстан Ұлттық Банкінің айналысқа шығарған банкноттары мен
монеталары олардың белгіленген құнымен Қазақстан Республикасының бүкіл
аумағында төлемдердің барлық түрлері бойынша, сондай-ақ банк шоттарына,
енгізу және акша аудару үшін қабылдауға міңдетті, олар Қазақстан
Республикасының барлық банктерінде шектеусіз ұсатылады және айырбасталады.

Қазақстан Ұлттық Банкі банкнот пен монеталардың қажетті мөлшеріне
ділгірлікті анықтайды, олардың жасалып шығарылуы, қолдағы ақшаны сақтау,
жою және инкассациялау тәртібін белгілейді. Қазақстан Республикасында
шығарылған банкноттар мен тиындардың көрсетілген құндық құрамы, нысаны және
өрнекті кескіндемесі болуға тиіс. Банкноттар мен монеталардың аталған
сипаттамалары баспасөзде жарияланады.

Қазақстан Ұлттық Банкінен басқа ешкім Қазақстан Ұлттық Банкі шығарған
банкноттар мен монеталарды жарамсыз деп жариялай алмайды.

Тозған және бүлінген, өзінің толык көлемінін кемінде жетпіс проценті
сақталған банкноттарды Қазақстан Ұлтгык Банкі және Қазақстан
Республикасының банктері шектеусіз айырбастайды және жоғалған немесе
жойылған банкноттар мен монеталарды өтеуге міндетті емес.

Банкноттар мен тиындарды құқыққа қайшы жасап шығаруға, сондай-ақ
қолдағы ақшаны санкциясыз эмиссиясын іске асыруға кінәлі адамдар Қазақстан
Республикасының заң актілеріне сәйкес қылмыстық және мүліктік жауаптылыққа
тартылады.

Ақша бірлігін ауыстыруға Қазақстан Республикасы Президентінің құқығы
бар. Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасы ақша
бірлігінің колданылу тәртібін, мерзімін және шарттарын белгілейді.

ҚҰБ өзі жүргізетін операциялар бойынша ресми қайта қаржыландыру
мөлшерлемесін, сол сияқты басқа да мүдделендіру мөлшерін белгілейді. Ресми
қайта қаржыландыру мөлшерлемесін ақша нарығының жалпы жағдайына несие
бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция деңгейіне байланысты белгілейді. ҚҰБ
мүдделеңдіру мөлшерлемесі саясатын мемлекеттік ақша-несие саясаты жүзеге
асырылатын аумақтағы нарықтың мүдделендіру мөлшерлемесіне әрекет ету үшін
пайдаланады.

Ақша-несие - бұл айналыстағы ақша жиынын, несие көлемін, сыйақы
мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған
шаралар жиынтығы. Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі
субъектісі — Ұлттық банк болып табылады. Ал ақша-несие саясатының Ұлттық
банк тарапынан реттеу объектілеріне экономикадағы қолма-қол және қолма-қол
ақшасыз жиынының жиынтығы жатады.

Несиелік саясат банктің несиелік қызметінің міндеттерін, оларды іске
асыру құралдары мен әдістерін, сондай-ақ несиелік процесті ұйымдастыру
қағидаттары және тәртібін белгілейді. Несиелік саясат несиелік механизм
көмегімен жүзеге асырылады.

Несиелік саясат - банктің несиелік жұмысын ұйымдастыру негізін және
несиелеу процесіне қажетті құжаттар жүйесін жасау шарттарын білдіреді.
Несиелік саясат –бұл несиелеу процесін ұйымдастыру барысындағы банктің
стратегиясы мен тактикасын сипаттайды. Жалпы несиелік саясат мынадай
сипатта болуға тиіс:

-нұсқаулық емес, яғни директивті нұсқауларды қамтиды;

- несиелеудің мақсаттарын нақты және мағыналы анықтауға мүмкіндік
береді;

-нақты мақсаттарды іске асырудың бірнеше ережелерін қамтиды;

Несиелік саясат банктің стратегиясын, оның тәуекелді басқару
облысындағы саясаттарын ескере отырып жасалады. Несиелік саясат несиелік
қызметтің төмендегідей негізгі бағыттарын анықтауға мүмкіндік береді:

• Несиенің берілуіне және несиелік портфельді басқаруға жауап беретін
банк қызметкерлері жетекшілікке алатын обьективтік стандарттар мен
критерийлерін;

• Несиелеу облысындағы стратегиялық шешімдерді қабылдайтын тұлғалардың
басты іс-әрекеттерін;

• Сыртқы аудит қызметтерінің жұмысын және банктегі несиелік қызметтің
сапалығын;

• Ішкі бақылау қағидаларын.

Несиелік саясат банк қызметін диверсификациялаудағы іс-әрекеттердің
тізбектелуін қамтамасыз ету үшін және несиелік қызметкерлердің лауазымды
міндеттерін анықтау үшін қажет. Несиелік саясат , банк қызметкерлерінің
бүгінгі таңда несиелеуге болатын экономика секторын дұрыс таңдай білуіне,
сондай-ақ,несие беру мүмкіндігі туралы сұрақты шешуде банк үшін бірінші
реттік маңызы бар басқа факторлар мен қарыз алушының несиелік қабілетіне
қарап өз клиентін таңдаудағы біліктілігіне негізделеді. Несиелік саясат
банктің бүгінгі иелігіндегі немесе ертең енгізуді дұрыс санайтын несиелік
өнімдермен анықталады.

Несиелік саясаттың маңызды элементі банктегі бақылауды ұйымдастыру
болып табылады. Ішкі несие саясатын жасау банк жетекшілерінің несиелеу
мақсатын қалыптастыруды және бұл мақсаттардың банктің жалпы міндеттері мен
стратегиялық мақсаттарымен сай келуін анықтауды талап етеді. Несиелеу
мақсаттары анықталғаннан соң, соның негізінде банк қызметкерлерінің қажетті
несиелік операцияларды атқаруына мүмкіндік беретін банктің несиелік
саясатын және оған қоса несиелеу стандарты мен несиелік нұсқау жасалады.

Несиелік стандарттар мен несиелік нұсқаулықтарды жасаудың бастапқы
кезеңі аяқталуына байланысты, бұл құжаттардың бірінші редакциясы тәжірибелі
қызметкерлерге сараптауға берілуі тиіс. Несиелік стандарттар мен
нұсқаулықтарды жасаудың бастапқы кезеңі аяқталуына байланысты, бұл
құжаттардың бірінші редакциясы тәжірибелі қызметкерлерге сараптауға берілу
тиіс. Сараптаушылардың талдауы және ұсыныстары енгізілгенннен кейін
несиелік саясат бойынша комитет саясатты және соған сәйкес нұсқаулықтарды
бекітеді. Несиелік саясат несиелеу лимиттерін, тәртібін, кейде несиелеу
бойынша жекелеген ережелерді де қамтиды. Мысалы, несиелік саясатта бір
қарыз алушыға келетін тәуекел лимиті анықталады. Сонымен қатар, несиелік
саясатта барлық несиелердің несиелік құжаттарда көздерген мақсаттарға сай
берілуі де қарастырылуы мүмкін. Несиелік саясатта несиелік комитет туралы
ереже де қамтылады. Несиелік комитет несие беру барысында қорытынды жасап,
несиені беруге байланысты мәселелерді қамтиды. Отандық банктер
тәжірибесіндегі несиелік комитеттің шешетін мәселелері мынадай:

- несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік
қызметкерлердің несие беру туралы қорытындысын қарайды;

- несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім шығарады;

- несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды;

- несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;

- несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар белгілейді;

- несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);

- берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;

- банктің несиелік стратегиясын жасайды;

- несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;

- несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына қол қояды және
хаттамаларды тіркеу кітабын жүргізеді.

Несиелік саясатта қарыз алушылардың негізгі қызметіне байланысты
тәуекелдігі жоғары операцияларды немесе жобаларды қаржыландыру үшін
тағайындалатын несиелер туралы да айтылуға тиіс. Несиелік саясатпен банк
қызметкерлерін таныстыру, оларды соған сай келетін ережелермен және
нұсқауларға үйрету, банкте несиелік саясатты енгізудің негізгі элементі
болып табылады.

Несиелік саясат несиелік қыметтің басты бағыттарын анықтайды. Оларды,
өз кезегінде, несиелік саясаттың қабылдаған бағыттарын іске асыру жүйесі
ретінде тұжырымдауға болады. Несиелік саясатта төмендегідей элементтер
көрсетілуге тиіс.

- несиелік қызметті ұйымдастыру;

- несиелік портфельді басқару;

- несиелеуге бақылау жасау;

- құзыретті бөлу қағидаттары;

- несиелеуді таңдаудың жалпы критерийлері;

- несиелеудің жекелеген бағыттары бойынша шектеулер;

- несиелермен жасалатын ағымдық жұмыстардың қағидаттары;

- несиелер бойынша зиян шегу жағдайларына резерв жасау.

Іс жүзінде несиелік саясатты іске асыру тәсілдері мен әдістерін белгілі
бір формада, яғни соған сай келетін төмендегідей үш құжат түрінде көруге
болады:

- несиелеу саясаты;

- несиелеу стандарты;

- несиелеу нұсқаулықтары.

Сондай – ақ аталған үш құжат ерекше бір құжатта – Несиелік

саясат бойынша жетекшілік ету біріктіреді.

Несиелеу саясатында несиелеуді жүзеге асыратын бөлімшелер
жұмыскерлерінің қызметкерлерін нақтылайтын несиелік нұсқаулықтар мен
несиелеу стандарты, несиелеудің жалпы бағыттары мен бағдарлары анықталады.

Несиелеу стандарты – бұл банкте несиелік қызметті жүзеге
асыратын барлық қызметкерлердің жетекшілікке алатын қуаты.

Барлық банктер бойыша құжаттар айналымын стандарттау мақсатында несиелеу
стандарттарына әр түрлі құжаттар үлгілері жатуға тиіс. Осындай құжаттарға:
несиелік келісімшарт, кепіл туралы шарт, кепілдеме туралы шарт және т.б.
жатады.

Несиелік нұсқауық – несиелеу процедураларын іске асырудың жалпы
алгоритімін бекітетін кезектіліктің қадамдарын суреттеуді білдіреді. Жалпы,
несиелік саясатта қарыз алушы туралы қажетті ақпараттар жинау және несиелік
қабілетіне талдаудан бастап, несиелік талдау және аудит, ссудалар бойынша
мүмкін болар зиян процесін қамтитын несиелік процестің балық кезеңдері
көрсетіледі.

Несиелік саясат мынадай қызметтерді атқарады:

- банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау жасауға негіз
ретінде болу;

- несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.