Қазақстан Республикасындағы лизинг операциясы
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен қажеттілігі ... ... ... .5
1.1 Лизингтік операциялардың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Лизинг түрлері мен лизингке қатысушылардың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ..7
1.3 Лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2 Коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың жүргізілуін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.1 Банктерде лизингтік операцияларды жүзеге асыру және оны талдау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.2 Ауыл шаруашылығын дамытуда лизингтік операциялардың үлесін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
3 Қазақстан Республикасында лизингтік операцияларды жүргізу мәселелерін шешу және оның даму болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен қажеттілігі ... ... ... .5
1.1 Лизингтік операциялардың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Лизинг түрлері мен лизингке қатысушылардың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ..7
1.3 Лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2 Коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың жүргізілуін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.1 Банктерде лизингтік операцияларды жүзеге асыру және оны талдау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.2 Ауыл шаруашылығын дамытуда лизингтік операциялардың үлесін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
3 Қазақстан Республикасында лизингтік операцияларды жүргізу мәселелерін шешу және оның даму болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
Кіріспе
Экономикалық процестерде қаржы қозғалысын талдап, айқындап отыратын менеджмент қызметі жалдау, мүоікті, тағы басқа объектілерді жалға беру проблемаларының қаржы қатысуымен шешімін табуын қарастырады.
Клиенттерге қаржылық қызметтер көрсету ретінде сипатталатын және нарықтық операциялар түрінде қаралатын коммерциялық банктердің қазіргі заманғы операцияларының шеңберін айқындау тараудың негізгі мақсаты болып саналады.
Қазақстандық банктер үшін қаржылық қызмет көрсетулер – бұл, әлі дамыта түсу көзделетін қызметтің жаңа түрі болып саналады.
Коммерциялық банктер белгілі бір кірістер әкелетін делдалдық сыйақылар, алымдар алатын әртүрлі қызметтер көрсетеді. Соңғы жылдары банк қызметінің көлемі мен түрлері өсе түскендігі байқалады және бұл банктің алатын пайдасының маңызды көзіне айналуда. Коммерциялық банктердің қызметі жалгерлік немесе лизинг операцияларын қаржыландыруда кең даму ала түсуде.
Банктер өнеркәсіп кәсіпорындарына ұзақ мерзімге машиналарды, көлік құралдарын, өндірістік мақсаттағы құрылыстарды жалға береді және олармен лизингтік келісімдер жасайды. Сөйтіп көрсетілген құралдарды сатып алуға кәсіпорындарға ссудалар бергеннің орнына банк меншік құқығын өзінде қалдыра отырып, оларды өзі сатып алып және жалға береді. Осыған орай банк ссудалық пайыз емес, жалгерлік ақы алады. Кәсіпорындар үшін лизинг инвестицияларды өзгеше формасы болып саналады.
Банк қаржыландыру мәселесін шешу үшін клиенттің кірістілік дейгейін зерттейді, лизинг объектісін дұрыс және тиімді пайдалану мүмкіндіктеріне сараптық бағалау жүргізіледі, нәтижесінде қосымша кепілдіктер алу туралы мәселе қойылуы мүмкін.
Курстық жұмыстың тақырыбы «Лизинг: қатысушылардың құрылымы және лизинг түрлері».
Тақырып қазіргі кездегі өте өзекті мәселелердің бірі болып табылады, себебі банк жүйесіндегі лизингтік қызметтің өріс алуы елдің ауыл шаруашылығын көтеруге зор ықпалын тигізеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің қаржылық қызметтерінің бірі лизингтік операциялардың мәнін, мазмұнын, экономикалық қажеттілігін, банктерді жүргізілу тәртібін айқындау болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеті – лизингтің түрлерін, төлеу әдістерін, коммерциялық банктер жүргізетін операциялар түрлерін, лизингтік механизмді жүргізу тәртіптерін қарастыру болып табылады.
Курстық жұмыс құрылымы: қысқартылған сөздер тізімі, кіріспе, 3 тарау, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшалардан тұрады.
Бірінші тарауда лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен қажеттілігі, соның ішінде лизингтік операциялардың теориялық негіздері, лизинг түрлері мен лизинг қатысушыларының ерекшеліктері, лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері сипатталған.
Экономикалық процестерде қаржы қозғалысын талдап, айқындап отыратын менеджмент қызметі жалдау, мүоікті, тағы басқа объектілерді жалға беру проблемаларының қаржы қатысуымен шешімін табуын қарастырады.
Клиенттерге қаржылық қызметтер көрсету ретінде сипатталатын және нарықтық операциялар түрінде қаралатын коммерциялық банктердің қазіргі заманғы операцияларының шеңберін айқындау тараудың негізгі мақсаты болып саналады.
Қазақстандық банктер үшін қаржылық қызмет көрсетулер – бұл, әлі дамыта түсу көзделетін қызметтің жаңа түрі болып саналады.
Коммерциялық банктер белгілі бір кірістер әкелетін делдалдық сыйақылар, алымдар алатын әртүрлі қызметтер көрсетеді. Соңғы жылдары банк қызметінің көлемі мен түрлері өсе түскендігі байқалады және бұл банктің алатын пайдасының маңызды көзіне айналуда. Коммерциялық банктердің қызметі жалгерлік немесе лизинг операцияларын қаржыландыруда кең даму ала түсуде.
Банктер өнеркәсіп кәсіпорындарына ұзақ мерзімге машиналарды, көлік құралдарын, өндірістік мақсаттағы құрылыстарды жалға береді және олармен лизингтік келісімдер жасайды. Сөйтіп көрсетілген құралдарды сатып алуға кәсіпорындарға ссудалар бергеннің орнына банк меншік құқығын өзінде қалдыра отырып, оларды өзі сатып алып және жалға береді. Осыған орай банк ссудалық пайыз емес, жалгерлік ақы алады. Кәсіпорындар үшін лизинг инвестицияларды өзгеше формасы болып саналады.
Банк қаржыландыру мәселесін шешу үшін клиенттің кірістілік дейгейін зерттейді, лизинг объектісін дұрыс және тиімді пайдалану мүмкіндіктеріне сараптық бағалау жүргізіледі, нәтижесінде қосымша кепілдіктер алу туралы мәселе қойылуы мүмкін.
Курстық жұмыстың тақырыбы «Лизинг: қатысушылардың құрылымы және лизинг түрлері».
Тақырып қазіргі кездегі өте өзекті мәселелердің бірі болып табылады, себебі банк жүйесіндегі лизингтік қызметтің өріс алуы елдің ауыл шаруашылығын көтеруге зор ықпалын тигізеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің қаржылық қызметтерінің бірі лизингтік операциялардың мәнін, мазмұнын, экономикалық қажеттілігін, банктерді жүргізілу тәртібін айқындау болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеті – лизингтің түрлерін, төлеу әдістерін, коммерциялық банктер жүргізетін операциялар түрлерін, лизингтік механизмді жүргізу тәртіптерін қарастыру болып табылады.
Курстық жұмыс құрылымы: қысқартылған сөздер тізімі, кіріспе, 3 тарау, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшалардан тұрады.
Бірінші тарауда лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен қажеттілігі, соның ішінде лизингтік операциялардың теориялық негіздері, лизинг түрлері мен лизинг қатысушыларының ерекшеліктері, лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері сипатталған.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Закон «О банках и банковской деятельности» от 31 августа 1995г.
2. Закон РК «О валютном регулировании» от 14 апреля 1996года.
3. «ҚР-дағы вексель айналысы туралы» ҚР заңы. 28.04.97.
4. «Қаржы лизингі» туралы ҚР заңы. 5.07.2000.
5. Қаржы лизингі туралы 2000 жылғы 5 шілдедегі N 78-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы
6. Банковское дело. /Под ред. В.И. Колесникова. - М.: Фи С, 2009.
7. Банковское дело. /Под ред. О.И. Лаврушина. - М.: Фи С, 2009.
8. Банковское дело. /Под ред. В.И. Ю.А. Бабичевой. - М.: Экономика, 2009.
9. Деньги, кредит, банки./Под ред. Г.С. Сейткасимова. - А.: Экономика, 2010.
10. З.Д. Искакова. Банк ісі: Оқу құралы. Қарағанды, 2006.
11. Смағұлова Р.О., Мәжіханова Қ.Ә., Тұсаева Ә.Қ., Сатыбалдиева Ж.Ш. Қаржы, ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2008.
12. С.Б.Мақыш., А.Ә. Ілияс. Банк ісі: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2004.
13. Маркова О.М. Коммерческие банки и их операции. - М.: Банки и биржи, 2008.
14. Банковское дело: Учебник /Под ред. В.И. Колесникова, Л.П. Кроливецкой.- М.: Финансы и статистика, 2010. - 478 с.
15. Деньги, кредит, банки: Учебник /Под ред. Г. С. Сейткасимова - Изд. 2-е перераб и доп. - Алматы: Экономика, 2009. - 432 с.
16. Усоскин В.М. Современные коммерческие банки - М.; 2010 - 320 с.
17. Kaz.kkb.kz - Қаржы лизингі
18. www.kam.kz/page.
19. www.inform.kz
20. www.egemen.kz
21. bta.kz – Новости
22. leasing.kz - БТА ОРИКС Лизинг
23. www.nationalbank.kz. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы ақпарат
24. www.afn.kz
25. www.minfin.kz
1. Закон «О банках и банковской деятельности» от 31 августа 1995г.
2. Закон РК «О валютном регулировании» от 14 апреля 1996года.
3. «ҚР-дағы вексель айналысы туралы» ҚР заңы. 28.04.97.
4. «Қаржы лизингі» туралы ҚР заңы. 5.07.2000.
5. Қаржы лизингі туралы 2000 жылғы 5 шілдедегі N 78-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы
6. Банковское дело. /Под ред. В.И. Колесникова. - М.: Фи С, 2009.
7. Банковское дело. /Под ред. О.И. Лаврушина. - М.: Фи С, 2009.
8. Банковское дело. /Под ред. В.И. Ю.А. Бабичевой. - М.: Экономика, 2009.
9. Деньги, кредит, банки./Под ред. Г.С. Сейткасимова. - А.: Экономика, 2010.
10. З.Д. Искакова. Банк ісі: Оқу құралы. Қарағанды, 2006.
11. Смағұлова Р.О., Мәжіханова Қ.Ә., Тұсаева Ә.Қ., Сатыбалдиева Ж.Ш. Қаржы, ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2008.
12. С.Б.Мақыш., А.Ә. Ілияс. Банк ісі: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2004.
13. Маркова О.М. Коммерческие банки и их операции. - М.: Банки и биржи, 2008.
14. Банковское дело: Учебник /Под ред. В.И. Колесникова, Л.П. Кроливецкой.- М.: Финансы и статистика, 2010. - 478 с.
15. Деньги, кредит, банки: Учебник /Под ред. Г. С. Сейткасимова - Изд. 2-е перераб и доп. - Алматы: Экономика, 2009. - 432 с.
16. Усоскин В.М. Современные коммерческие банки - М.; 2010 - 320 с.
17. Kaz.kkb.kz - Қаржы лизингі
18. www.kam.kz/page.
19. www.inform.kz
20. www.egemen.kz
21. bta.kz – Новости
22. leasing.kz - БТА ОРИКС Лизинг
23. www.nationalbank.kz. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы ақпарат
24. www.afn.kz
25. www.minfin.kz
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен қажеттілігі ... ... ... .5
1. Лизингтік операциялардың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 5
2. Лизинг түрлері мен лизингке қатысушылардың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. 7
3. Лизингтік қатынастардың құқықтық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..10
2 Коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың жүргізілуін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1. Банктерде лизингтік операцияларды жүзеге асыру және оны талдау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2. Ауыл шаруашылығын дамытуда лизингтік операциялардың үлесін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3 Қазақстан Республикасында лизингтік операцияларды жүргізу мәселелерін
шешу және оның даму
болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..32
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Кіріспе
Экономикалық процестерде қаржы қозғалысын талдап, айқындап отыратын
менеджмент қызметі жалдау, мүоікті, тағы басқа объектілерді жалға беру
проблемаларының қаржы қатысуымен шешімін табуын қарастырады.
Клиенттерге қаржылық қызметтер көрсету ретінде сипатталатын және
нарықтық операциялар түрінде қаралатын коммерциялық банктердің қазіргі
заманғы операцияларының шеңберін айқындау тараудың негізгі мақсаты болып
саналады.
Қазақстандық банктер үшін қаржылық қызмет көрсетулер – бұл, әлі дамыта
түсу көзделетін қызметтің жаңа түрі болып саналады.
Коммерциялық банктер белгілі бір кірістер әкелетін делдалдық
сыйақылар, алымдар алатын әртүрлі қызметтер көрсетеді. Соңғы жылдары банк
қызметінің көлемі мен түрлері өсе түскендігі байқалады және бұл банктің
алатын пайдасының маңызды көзіне айналуда. Коммерциялық банктердің қызметі
жалгерлік немесе лизинг операцияларын қаржыландыруда кең даму ала түсуде.
Банктер өнеркәсіп кәсіпорындарына ұзақ мерзімге машиналарды, көлік
құралдарын, өндірістік мақсаттағы құрылыстарды жалға береді және олармен
лизингтік келісімдер жасайды. Сөйтіп көрсетілген құралдарды сатып алуға
кәсіпорындарға ссудалар бергеннің орнына банк меншік құқығын өзінде қалдыра
отырып, оларды өзі сатып алып және жалға береді. Осыған орай банк ссудалық
пайыз емес, жалгерлік ақы алады. Кәсіпорындар үшін лизинг инвестицияларды
өзгеше формасы болып саналады.
Банк қаржыландыру мәселесін шешу үшін клиенттің кірістілік дейгейін
зерттейді, лизинг объектісін дұрыс және тиімді пайдалану мүмкіндіктеріне
сараптық бағалау жүргізіледі, нәтижесінде қосымша кепілдіктер алу туралы
мәселе қойылуы мүмкін.
Курстық жұмыстың тақырыбы Лизинг: қатысушылардың құрылымы және
лизинг түрлері.
Тақырып қазіргі кездегі өте өзекті мәселелердің бірі болып табылады,
себебі банк жүйесіндегі лизингтік қызметтің өріс алуы елдің ауыл
шаруашылығын көтеруге зор ықпалын тигізеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы коммерциялық
банктердің қаржылық қызметтерінің бірі лизингтік операциялардың мәнін,
мазмұнын, экономикалық қажеттілігін, банктерді жүргізілу тәртібін айқындау
болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеті – лизингтің түрлерін, төлеу әдістерін,
коммерциялық банктер жүргізетін операциялар түрлерін, лизингтік механизмді
жүргізу тәртіптерін қарастыру болып табылады.
Курстық жұмыс құрылымы: қысқартылған сөздер тізімі, кіріспе, 3 тарау,
қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшалардан тұрады.
Бірінші тарауда лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен
қажеттілігі, соның ішінде лизингтік операциялардың теориялық негіздері,
лизинг түрлері мен лизинг қатысушыларының ерекшеліктері, лизингтік
қатынастардың құқықтық негіздері сипатталған.
Екінші тарауда коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың
жүргізілуі, банктердің лизингтік операцияларды жүзеге асыруы және оны
талдау әдістері, ауыл шаруашылығын дамытуда лизингтік операциялардың үлесін
талдап, Қазақстанда лизинг қызметін дамытуда мемлекеттің ролі
қарастырылған.
Үшінші тарауда Қазақстан Республикасында лизингтік операцияларды
жүргізу мәселелері және даму болашағы, банктердің лизингтік механизмін
жүргізу тәртібіндегі өзекті мәселелер мен Қазақстанда лизингті
операциялардың даму жетістіктері айқындалған.
Қосымшалар әртүрлі кестелермен суреттерден тұрады. Оның ішінде
лизингтік операцияларды жүргізу сызбасы, түрлі құжаттар бланкілері және
банктердің ұсынатын лизингтік операцияларының түрлері мен беру тәртібі
көрсетілген.
1. Лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен мазмұны
1.1 Лизингтік операциялардың маңызы
Лизинг сөзі to lease ағылшын етістігінен аударғанда жалға беру
дегенді білдіреді[1]. Лизингтің жалға беруден (аренда) айырмашылығы – жалға
беруде екі тарап қатысса: жалға беруші және алушы болса, ал лизингте үш
қатысушы: лизинг беруші, лизинг алушы және жабдықтаушы болады.
Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал -
жабдықтарды, машиналарды, ЭВМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-
саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге)
лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін
қарастыратын жалға беру шарты.
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып
келеді. Алайда, лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта
көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг
обьектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал
несиеде банктің меншік обьектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі
қалады.
Тарихта лизингке ұқсас операцияның біздің эрамызға дейінгі 2000 жылдай
бұрын ертедегі Вавильонда жасалғандығы белгілі болғанмен, шетелдік
зерттеушілер лизинг операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер
ретінде 1877 жылы Белл Телефон Компани деген американдық компанияның
телефондарды сатудың орнына жалға бергендігін тілге тиек етеді. Юнайтед
Стейтс лизинг корп атты алғашқы лизингтік компания 1952 жылы Сан-
Франциискода (АҚШ) құрылған. Еуропада 1962 жылы Дойче лизинг ГМБХ деген
бірінші лизингтік компания Дюссельдорфта (Германия) пайда болыпты. 1972
жылдан бері еуропа лизинг нарығы дамып келеді.
Біздің елімізде несие формасындағы лизингтің дамуын 2 этапқа бөлуге
болады.
Бастапқы кезеңде материалдық құндылықтарды несие-(жалгер) аренда
жағдайына мемлекеттік және кооперативті кәсіпорындар жүргізеді. Мұндай
операциялар өндірістік кәсіпорындардың жолға беруші қызметін орындау
мүмкіншілігімен сипатталады. Ол, осы ксіпорынның (негізгі қорларының бар
екендігіне) жалға беруге негізгі қорларымен қамтамасыз етілуіне және жеке
еңбек қызметімен айналысатын кәсіпорындар мен тұлғалардың осы кәсіпорынға
сұранысы бар екендгіне байланысты болады. Аренда объектісі ретінде, әдетте
тұратын немесе уақытша қозғалыста болмайтын негізгі ЭҚМ болып табылады.
Лизингтік төлем түрлері және лизинг жарналарын есептеу әдістемелері.
Тәжірибе көрсеткендей, лизинг бойыеша жасалатын мәмілелердің 85%-ға
жуығы қаражат тарту лизингі операцияларының үлесіне тиеді. Лизинг беруші
лизингке беретін активтер құнының 80%-дай мөлшерінде бір немесе бірнеше
несие берушілерден ұзақ мерзімді несие алады. Мұнда лизингтік төлемдер мен
құрал-жабдықтың өзі несиені қамтамасыз ету құралы болып табылады.
Мұндағы лизингтік төлемдердің жалпы соммасының есебі мынадай
формуламен есептеледі:
ЛТ = АА + НТ + КТ + ҚТ + ҚҚС,
Мұндағы:
ЛТ – лизингтік төлемдердің жалпы сомасы;
АА – ағымдағы жылдағы амортизациялық аударымдар сомасы;
НТ – лизинг беруішінің несиелік ресурсты пайдаланғаны үшін төлемі;
КТ – лизингтік келісім-шарт бойынша мүлікті бергені үшін лизинг берушіге
комиссиондық төлем;
ҚТ – көрсеткен қызметі үшін қосымша төлем;
ҚҚС – лизинг берушінің көрсеткен қызметі үшін лизингті алушы төлейтін
қосылған құнға салынатын салық.
Амортизациялық аударымдар (АА) сомасының формуласы:
АА = БҚ * На 100,
Мұндағы:
БҚ – мүліктің баланстық құны;
На - амортизациялау нормасы (%).
Несиелік ресурс үшін төлем (НТ) формуласы:
НТ = НР * НС 100,
Мұндағы:
НР – лизинг берушінің пайдаланған несиелік ресурсының шамасы;
НС – несие үшін сыйақы мөлшері.
Несиелік ресурс (НР) шамасының анықталуы формуласы:
НР = Кб – Ка 2 ,
Мұндағы:
Кб – мүліктің жыл басындағы құны;
Ка – мүліктің жыл аяғындағы құны.
Комиссиондық төлемнің (КТ) мөлшерінің формуласы:
КТ = НР * Кс 100,
Мұндағы:
Кс – комиссиондық сыйақы мөлшері.
Банктің қосымша көрсеткен қызметтері үшін төлемдер (ҚТ) есебі:
ҚТ = Ш1 + Шқ + Шж + Шб,
Мұндағы:
Ш1 – банк жұмыскерлерінің іссапар шығыстары;
Шқ – көрсетілген қызмет үшін шығыстар;
Шж - банктің жарнамасына кеткен шығыстар;
Шб - басқа да шығыстар.
Өндірістің модернизациялаудың қажеттілігі технологияны енгізу,
жабдықтың қызмет мерзімінің қысқаруы және қымбаттауы сонымен қатар нарықтық
қатынасының дамуы бұл оперуиялардың субъектісінің сипаты (облик) мен несие
– аренда объектісін өзгерту арқылы лизингтік операцияларды сапалы жүргізу
қажеттілігіне жағдай жасады. Қазіргі кезде аренда беруші ретінде-күрделі
технологияны, қымбат тұратын және жоғары тиімді жабдықтарды сатып алуға
және де оны несие-аренда жағдайында тиімді кәсіпорындармен ұйымдарға
ұсынуға арналған (қуатты) күшті қаржылық ресурстары бар лизингтік
кәсіпорындар мен ұйымдар бола алады.
Елде мамандандырылған лизингтік ұйымдар құру несие-аренда дамуының
екінші кезеңін құрады. Айта кететін жәйт, лизингтік фирмалар АҚШ-та, Батыс
Европа елдерінде, Япония, Австралия, Жаңа Зеландия елдерінде кең дамыған.
2. Лизинг түрлері және лизингке қатысушылардың ерекшеліктері
Лизингтің операцияның міндетті қатысушысы лизинг беруші болып
табылады, ол лизинг объектісінің кәсіпорын-өндірушілері, не жеке лизингтік
фирмалар не банктер (себебі лизинг банктік операциялармен байланысты
болады) болуы мүмкін.
Мәміленің келесі міндетті қатысушысы –лизинг алушы, яғни бір нақты
мүлікті қажет ететін және қаржылық проблемалары бар қандайда кәсіпорын
болып табылады.
Одан басқа, мәмледе кәсіпорын қатысады-лизинг объектісі болып
табылатын құндылықтарды өндіруші, сонымен қатар коммерциялық банк, ол да
лизинг компаниясына лизингті жүргізу үшін несиелік ресурстарды қажет етуі.
Лизинг түрлері:
1. Қайтарымды лизинг;
2. Оперативті лизинг (3-5жыл);
3. Қаржылық лизинг (10-15жыл);
4. Жылжымайтын мүліктік лизинг (20жылдан жоғары).
Сонымен қатар, лизинг қатысушыларының ұлтына қарай бөлінеді:
1. Ішкі
2. Халықаралық (бұл мәмледе әр елдің қатысушылары қатысады):
• экспортты (жабдық өндіруші мен лизинг беруші бір елде, ал лизинг
алушы басқа елде);
• импортты (лизинг алушы мен беруші бір елде, ал жабдықтаушы басқа
елде);
• транзитті (мәмленің барлық қатысушылары әр елде болады).
Тікелей лизинг-мүлікті өндіруші немесе мүлік иесі тұлға ретінде
арендаға беруді айтады.
Жанама лизинг - арендаға беру үшінші тұлға арқылы жүргізіледі.
Қаржыландыру әдісі бойынша лизинг:
1) жедел лизинг (бір реттік аренда жүргізілу арқылы)
2) қайта жаңарту (револьверный)-мұнда келісім-шарттық мерзімі
біткен соң лизинг келісім-шарты толғаса береді.
3) Лизингтің банк және арендатор үшін артықшылығы.
Лизинг күрделі қаржы талап ететін операция болғанымен, арендаға
берушінің көптеген артықшылығы бар:
• банктік оперцияның және клиенттер санының өсуін кеңейту;
• арендатордың төлем қабілеттілігінен шығын тәуекелін;
• мүлік аренда берушінің меншігінде сақатлады ол міндеттемені өтеу үшін
мүлікті қайтаруды талап етуі, оны басқаға арендаға беруі немесе сатуы
мүмкін т.б.
Лизинг оперцияларын банкте жүргізу құқы оның жарғысында қарастырылуы
қажет. Банктер- лизинг берушілер аренда беруші қарастырылуы қажет. Бактер –
лизинг берушілер аренда беруші ре,тінде қарастырылады. Бір жағынан,
арендатор лизингтен көптеген пайда табады:
• қымбатқа түсетін жаңа технологияны көптеген бастапқы күрделі қаржысыз
қолдану мүмкіншілігі, ол негізгі қорларды жаңарту темпін жеделдетуге
көмектеседі;
• төлемдер жолға берілген мүлікті қолданудан түскен пайдадан төленеді
және де амортизациялық есептеу ретінде салық төленбейді;
• валюта курсына және банк процентіне тәуелсіз төлемдердің тұрақтылығы.
Лизингтік келісім-шарт мазмұны.
Лизинг беруші мен лизинг алушы өзара қатысушыларының негізгісі
лизингтік келісім-шарт болып табылады.
Келісім-шартта келесі негізгі бөлімдер көрсетіледі:
1. Лизинг объектісі және оны қабылдау тәртібі. Бұл бөлімде объектінің
негізгі техникалық, эксплуатациялық және басқа да сипаттамаларын нақты
қарастырыуы қажет. Мұндай жағдайда мәміле заты болып бұрын қоданылған
мүлік болған кезде қажет. Ал қабылдау 2 жақта мүдделі болуы тиіс, себебі
біреуі сатып алушы (меншікті) ретінде, ал екіншісі қолданушысы ретінде
болады.
2. Аренда мерзім, соның ішінде келісім-шартты жедел тоқтату жағдайы.
Келісім-шартта оны жедел бұзу (тоқтату) жағдайы қарастыруы мүмкін. Ол 2
принципиалды жағдайда болуы мүмкін:
• 2 жақтың өз мойнына алған міндеттемелерін орындалған жағдайда;
• лизинг берушінің келісімімен лизинг алушының тілегі бойынша.
3. Объектіні модернизациялауға лизинг алушының құқы. Әдетте мұндай құқық
қаржылық лизингте ұсынылады, ал оперативті лизингте лизинг беруші мәміле
объектісінің модернизациялауға қызығушылық болмауы мүмкін.
4. Лизинг алушының алынған мүлікті субарендаға беру құқы. Мұнда қаржылық
лизингте - әртүрлі варианттар болуы мүмкін.
5. Арендаға жалға берілген мүлікті кепілге беру құқы. Мұндай пункті келісім-
шартқа енгізу аренда берушінің инициативасы бойынша жүргізіледі.
Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік
операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және қаржылық лизингтер.
Лизинг операцияларының техникасы төменде сызба түрінде
берілген.
Лизинг беруші
(Лизинг компания)
Жабдықтаушы
(Өндіруші)
4 1 3
Лизинг алушы
(Өндірістік кәсіпорын)
1 – құрал-жабдыққа тапсырыс беру; 2 – құрал-жабдық үшін төлем; 3 – құрал-
жабдықты жеткізу; 4 – лизингтік төлемдер.
Кесте 1 – Лизинг операциясының техникасы
Кейде лизингтік компанияның лизинг операцияларын жүзеге асыру үшін
қаражаты жетпей қалатын жағдай да болуы мүмкін, онда ол несие алады. Мұндай
операцияны қосымша қаражат тартатын лизингтік операция деп атайды. Тәжірибе
көрсеткендей, лизинг бойынша жасалатын мәмілелердің 85%-ға жуығы қаражат
тарту лизингі операцияларының үлесіне тиеді. Лизинг беруіші лизингке
беретін активтер құнының 80%-дай мөлшерінде бір немесе бірнеше несие
берушілерден ұзақ мерзімді несие алады. Мұнда лизингтік төлемдер мен құрал-
жабдықтың өзі несиені қамтамасыз ету құралы болып табылады.
Банк
Лизинг компаниясы
(лизинг беруші)
Жабдықтаушы
Өндірістік кәсіпорын
(лизинг алушы)
1 – банк мен лизинг компаниясы арасында несиелік келісімшарт жасалып, несие
беріледі; 2 – лизинг компаниясы алған несиені құрал-жабдық үшін
жабдықтаушыға төлейді; 3 – жабдықтаушы лизинг компаниясына құрал-жабдығын
сатады; 4 – лизинг компаниясы мен лизинг алушы кәсіпорын арасында лизингтік
келісімшарт жасалады; 5 – жабдықтаушы құрал-жабдықпен жабдықтайды; 6 –
лизинг алушы кәсіпорын пайдаланғаны үшін лизингтік төлемдержүргізеді; 7 –
лизинг компаниясы несие беруші банкке несие үшін төлемдерін төлейді.
Кесте 2 - Лизингтік операцияларды жүргізу тәртібі
Лизингтік төлем түрлері және лизинг жарналарын есептеу әдістемелері.
Тәжірибе көрсеткендей, лизинг бойынша жасалатын мәмілелердің 85%-ға жуығы
қаражат тарту лизингі операцияларының үлесіне тиеді. Лизинг беруші лизингке
беретін активтер құнының 80%-дай мөлшерінде бір немесе бірнеше несие
берушілерден ұзақ мерзімді несие алады. Мұнда лизингтік төлемдер мен құрал-
жабдықтың өзі несиені қамтамасыз ету құралы болып табылады.
3. Лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері
Қарқынды экономикалық даму үстіндегі Қазақстан қазіргі кезеңде ауылға
және ауыл шаруашылығына басты көңіл бөлуі қажет. Қоғамның жаңару барысы
жаңадан басталып келеді және оның құрылымынан дәстүрлілік белгісін байқауға
болады, бәрінен бұрын ел тұрғындарының маңызды бөлігі ауыл тұрғындары.
Қазақстандағы олардың үлесі соңғы деректер бойынша 43-ке жуық пайызды
құрайды. Егер барлық ауыл шаруашылығын қазіргі заманғы, индустрияландыру
әдістеріне ауыстыруға, оны өнеркәсіп еңбегінің бір түріне айналдыруға
қуатты күш жұмсалмаса бұл елдің экономикалық және әлеуметтік даму жоспарына
үлкен кедергі болуы мүмкін. Сондықтан лизингтік қатынастарды құқықтық
реттеу, бақылау ең маңызды шаралардың бірі болып табылады.
Лизинг берушi ретiнде банктердiң және банк операцияларының жекелеген
түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың лизинг қызметiн лицензиялауды қаржы
рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган жүргiзедi.
Жеке кәсiпкерлер болып табылатын өзге заңды тұлғалар мен жеке тұлғалар
лизинг берушi ретiнде лизинг қызметiн лицензиясыз жүзеге асырады.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 11-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг берушiнiң құқықтары мен мiндеттерi [2]
1. Лизинг берушi:
1) өзiне тиесiлi төленбеген лизинг төлемдерiн, сондай-ақ шығынның орнын
толтыруды талап етуге;
2) лизинг шартына сәйкес лизинг алушының лизинг шартының талаптарын
орындауына бақылау жасауға;
3) лизинг алушы лизинг нысанасын қайтару жөнiндегi мiндеттемелерiн
бұзған жағдайда мерзiмi кешiктiрiлген уақытқа төлем жасауды және шығынның
орнын толтыруды талап етуге;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда лизинг
алушыдан лизинг нысанасын талап етуге құқылы.
2. Лизинг берушi:
1) лизинг алушымен келiсiлген лизинг нысанасын лизинг шартының
талаптарымен лизинг алушыға беру үшiн оны сатушыдан өз меншiгiне сатып
алуға;
2) сатып алу-сату шартын жасаған кезде лизинг нысанасы белгiлi бiр
лизинг алушыға (сублизинг алушыға) лизингке беруге арналғаны туралы
сатушыға жазбаша хабарлауға;
2-1) лизинг нысанасы жаңа лизинг алушының иеленуi мен пайдалануына
берiлгенi (қайталама лизинг, сублизинг, мiндеттемедегi тұлғалардың өзгеруi)
туралы осындай берiлу кезiнен бастап бiр ай мерзiмде Қазақстан
Республикасының заңдарында көзделген негiздер бойынша сатушыны жазбаша
хабардар етуге;
3) лизинг нысанасын лизинг алушыға лизинг шартында келiсiлген
талаптармен беруге мiндеттi.
3. Лизинг шартында лизинг берушінiң Қазақстан Республикасының заң
актiлерiне қайшы келмейтiн басқа да құқықтары мен мiндеттерi көзделуi
мүмкiн.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 12-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг алушының құқықтары мен мiндеттерi.
1. Лизинг алушы:
1) лизинг нысанасын лизинг шартының талаптарымен иеленуге және
пайдалануға;
2) лизинг нысанасының сапасына және жиынтықтылығына, оны жеткiзу
мерзiмiне қатысты және сатушы мен лизинг берушi арасында жасалған шарт
тиісті дәрежеде орындалмаған басқа да жағдайларда сатушыға талап қоюға;
3) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, лизинг беруші лизинг
шартының талаптарын елеулi түрде бұзған жағдайда лизинг берушi лизинг шарты
бойынша лизинг алушы алдындағы өз мiндеттемелерiн орындағанға дейiн
төленуге тиiстi лизинг төлемдерiн тоқтата тұруға;
4) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, лизинг берушi лизинг шартын
бiржақты тоқтатқан жағдайда, ол аванс ретiнде төлеген лизинг төлемдерiн
керi қайтаруды талап етуге;
5) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, лизинг нысанасы жеткiзiп
берiлмеген, мерзiмi едәуiр өткiзiлiп жеткiзiлiп берiлген немесе лизинг
нысанасы мақсаты бойынша пайдалануға кедергі келтiретiн кемшiлiктерi
жойылмай жеткiзiп берiлген жағдайларда, лизинг алушының сатушыны және
лизинг нысанасын таңдау жағдайын қоспағанда, лизинг нысанасынан бас тартуға
не лизинг нысанасын ауыстыруды талап етуге, лизинг шартын бұзуға;
6) лизинг берушi лизинг шартының талаптарын орындамаса не тиiстi
дәрежеде орындамаса, залалдың орнын толтыруды талап етуге;
7) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, егер лизинг алушы жауап
бермейтiн жағдаяттарға байланысты лизинг шартында көзделген пайдалану
талаптары елеулi түрде нашарлап кетсе, лизинг сомалары мен лизинг
төлемдерiн тиiсiнше азайтуды талап етуге құқылы.
2. Лизинг алушы:
1) лизинг нысанасын лизинг шартында көзделген тәртiппен қабылдауға;
2) лизинг төлемдерiн дер кезiнде төлеп тұруға;
3) лизинг нысанасын лизинг шартына сәйкес оның мақсатына сәйкес
пайдалануға;
4) лизинг нысанасындағы қалыпты тозуды және тараптар келiсiп алған
өзгерiстердi ескере отырып, лизинг берушi лизинг нысанасын оған қандай
күйде берсе, сондай күйiнде күтiп ұстауға;
5) егер лизинг шартында немесе заң актiлерiнде өзгеше көзделмеген болса,
лизинг нысанасын өз есебiнен күтiп ұстауға (оның iшiнде лизинг нысанасына
байланысты қажетті коммуналдық төлемдерді жасауға) және оған техникалық
қызмет көрсетуге, оның ағымдағы жөндеуiн жүзеге асыруға;
6) егер шартта және Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше
көзделмеген болса, лизинг берушiнiң лизинг нысанасына қол жеткiзуiн
қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Лизинг шартында лизинг алушының Қазақстан Республикасының заң
актiлерiне қайшы келмейтiн басқа да құқықтары мен мiндеттерi көзделуi
мүмкiн.ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 13-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Сатушының құқықтары мен мiндеттерi[3].
Сатушының құқықтары мен мiндеттерi Қазақстан Республикасының заңдарына
және сатып алу-сату шартына сәйкес белгіленеді.
Лизинг шарты лизинг берушiнiң, лизинг алушының және сатушының қатысуымен
жасалған жағдайда сатушының құқықтары мен мiндеттерi лизинг шартына сәйкес
белгiленедi.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 14-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизингке қатысушылардың жауапкершiлiгi.
1. Лизинг берушiнiң, лизинг алушының және сатушының жауапкершiлiгi
лизинг шартында, сатып алу-сату шартында және Қазақстан Республикасының заң
актiлерiнде белгiленедi.
2. Лизинг нысанасын сатушы, сатушы мен лизинг берушiнiң арасында
жасалған сатып алу-сату шартын орындау жөнiнде, атап айтқанда, лизинг
нысанасының сапасы мен жиынтықтылығына, оны беру мерзiмiне қатысты және
сатушы шартты тиiстi дәрежеде орындамаған басқа да жағдайларда тiкелей
лизинг алушының алдында жауапты болады. Бұл орайда лизинг алушы өзi аталған
лизинг нысанасын сатып алу-сату тарабы болғандағыдай, сатып алынған лизинг
нысанасына ақы төлеу мiндетiн қоспағанда, сатып алушы үшiн Азаматтық
кодексте көзделген құқықтарға ие болады және мiндеттеменi мойнына алады.
Егер сатушы лизинг алушы қоятын талаптармен келiсетiн болса, онда лизинг
алушыға лизинг нысанасын беру шарттарының кез келген өзгерiстерi
(жиынтықтамалығы, жеткiзiлу мерзiмi және т.б.) мiндеттi түрде лизинг
берушiмен келiсiлуге тиiс.
Сатушымен арадағы қатынастарда лизинг алушы мен лизинг берушi
ынтымақтас кредит берушiлер болады.
3. Егер лизинг шартында өзгеше көзделмеген болса, сатушыны таңдау
құқығы лизинг берушiде болатын жағдайларды қоспағанда, лизинг берушi
сатушының сатып алу-сату шартынан туындайтын талаптарды орындауы үшiн
лизинг алушының алдында жауап бермейдi. Мұндай жағдайда лизинг алушы өз
қалауы бойынша ортақ жауапкершiлiкте болатын тiкелей мүлiк сатушыға да,
лизинг берушiге де сатып алу-сату шартынан туындайтын талаптарды қоюға
құқылы.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 15-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг шарты.
1. Лизинг берушi лизинг шарты бойынша сатушыдан өз меншiгiне сатып
алған және лизинг алушымен келiсiлген лизинг нысанасын төлемақысына
кәсiпкерлiк мақсаттар үшiн лизинг алушының уақытша иеленуiне және
пайдалануына беруге мiндеттенедi.
2. Лизинг шартының мынадай елеулi талаптары болуы тиiс:
1) шарттың нысанасы;
2) сатушыны және лизинг нысанасын кiмнiң таңдап алғаны көрсетiлген
лизинг нысанасын сатушының атауы;
3) лизинг нысанасын лизинг алушыға берудiң шарттары мен мерзiмi;
4) лизинг төлемдерiнiң мөлшерi мен кезеңдiлiгi;
5) лизинг нысанасының құны;
6) шарттың қолданылу мерзiмi;
7) егер лизинг нысанасының лизинг алушының меншiгiне ауысуы шартта
көзделген болса мұндай ауысудың шарттары;
8) лизинг нысанасының сипаттамасы;
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 16-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг шартының қолданылуы.
1. Егер заңдарда немесе лизинг шартында өзгеше көзделмеген болса,
лизинг шарты оған қол қойылған кезден бастап күшiне енедi және тараптар
үшiн мiндеттi болып табылады.
2. Лизинг шарты тараптар өздерiнiң барлық мiндеттемелерiн орындап
болған кезден бастап, сондай-ақ заң актiлерiнде көзделген өзге де
жағдайларда өзiнiң күшiн жояды.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 17-бап жаңа редакцияда (бұр. ред.
қара) Лизинг шартын өзгерту және бұзу[4].
Лизинг шартын өзгерту және бұзу Қазақстан Республикасының азаматтық
заңдарында немесе лизинг шартында айқындалатын тәртiппен және жағдайларда
жүзеге асырылады.
Лизинг берушiнi немесе лизинг алушыны ауыстыру.
Лизинг шартында немесе Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде
өзгеше көзделмеген болса, лизинг берушi және лизинг алушы лизинг шарты
бойынша өздерiне тиесiлi құқықтың бәрiн тараптардың екiжақты келiсiм
бойынша үшiншi бiр тұлғаларға беруге құқылы.ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен
19-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 23-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
2 Коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың жүргізілуін талдау
2.1 Банктердің лизингтік операцияларды жүзеге асыруы және оны талдау
әдістері
Лизинг өндірістік кәсіпорындарды орташа мерзімге және ұзақ мерзімге
қаржыландырудың анағұрлым тиімдірек және демократиялық формаларының бірі
болып есептеледі. Оған бұрыннан жұмыс істеп жатқан, сондай-ақ енді ғана
құрылған компаниялар да қол жеткізе алады. Айта кету керек, мұндай
қаржыландыру мүмкіндігі дүние жүзінде кең қолданысқа ие.
Әлемдік статистика атап өткендей, инвестиция құрылымында негізгі
капиталдағы лизинг үлесі 20-дан 30 %-ға дейін ауытқып отырады. Бір қызығы –
анағұрлым дамыған елдерде.
Қазақстан үшін қаржыландырудың бұл түрі өте өзекті: негізгі қорлардың
сапалық және табиғи тозу дәрежесі тұтастай республика бойынша 80%-ға
бағаланып отыр. Алайда лизинг сақтықпен егілуде. Лизинг схемасының үш
жағы бар. Бірақ бізге қаржыгерлер мен өндірістің екіжақты қатынастары
тұрақты және өркениетті болуы үшін уақыт пен күш-жігер қажет болды.
Қазір Қазақстан аумағында түрлі бағыттағы 16 лизингтік компания жұмыс
істейді: олардың 11-і - Алматыда, 4-уі – Астанада және біреуі –
Қарағандыда. 2004 жылдың аяғына таман республикда лизинг көлемі 250 миллион
долларға жуықтады. Ал 2007 жылы Халықаралық қаржы корпорациясының
мамандарының бағалауы бойынша, үш есе көбейеді.
2004 жылдың маусымынан бастап Қазкоммерцбанк осы қызметті ұсына
бастады. Оның негізінде Казкоммерцбанктің артықшылықтары жатыр:
тармақталған құрылым, ауқымды клиенттік және әріптестік база. Мұның елеулі
мәні бар, өйткені лизинг – компаниялардың негізгі құралдарды сатып алуын
қаржыландырудың ерекші түрі.
Лизинг тұрақты байланыстар түрінде қосымша инфрақұрылым құруды және
оны қолдауды талап етеді. Жаңа қызмет толық мәнді сервиспен ұсынылады: бұл
қолдағы базадан сатушылар іріктеу, құжаттар ресімдеу, тасымалдаушылармен,
кеден брокерлерімен, сақтандыру компанияларымен жұмыс, білікті
консультанттар ұсыну. Сатушылармен жұмыс істей отырып, банк толығынан
лизинг алушының мүддесін ұстанады: мәміле шарты, мөлшерлемелер, тұрақты
корпоративті делдал ретінде банкке ұсынылуы мүмкін жеңілдіктер жөнінде
келіссөздер жүргізеді. Лизинг алушының алдында банк – сатушының өкілі.
Қазір Казкоммерцбанк лизинг бойынша рыноктағыдай стандартты мөлшерлемелер
ұсынады, бірақ банкте несие тарихы бар клиенттер үшін жеке схемалар болуы
мүмкін.
ҚКБ-да лизингтік мәмілені ресімдеудің негізгі артықшылықтарын
ерекшелей кетейік. Бәрінен бұрын, лизинг алушы үшін кепілзат ұсынудың
немесе лизингтік мәмілені банк қаржыландырғанда кепілзат мөлшерін
төмендетудің қажеті жоқ.
Сонымен бірге бұл ұзақ мерзімді қаржыландыру және сауда мәмілесін
жасау және орындаумен байланысты қатерлердің (тәуекелдердің) мүлде болмауы.
Пайдаға салынатын салық (лизинг бойынша банкке төленетін сыйақы) ЖЖТ
(жылдық жиынтық табыс) шегерісіне жататындықтан, салықтар да
оңтайландырылып жатыр. Ал импортталатын белгілі бір тауарлар қосымша құн
салығынан босатылады. Сатушы да қосымша пайда табады. Бір жағынан,
лизингтік мәміле - бұл жабдықтардың құнын бірден төлей алмайтын клиенттерді
тарту есебінен тұтынушылар шеңберін кеңейтуге және сату көлемін ұлғайтуға
мүмкіндік беретін қосымша және өте сенімді жабдықтар өткізу арнасы. Әрі
жабдықтардың ақысын банк төлейтін болғандықтан, төлемей қалу қатері
болмайды.
Қаржы лизингі – бұл негізгі қаражатты инвестициялау. Лизинг алушылар
болып жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар, сонымен бірге шаруа (фермер)
қожалықтары, жүк және жүргіншілер тасымалдау аясындағы қызметті жүзеге
асыратын ұйымдар, құрылыс және өндірістік компаниялар, мұнай және газ өңдеу
кәсіпорындары және т.б. жатады.
Қаржы лизингінің артықшылығы неде? Лизинг шарттарында негізгі
қаражаттарды алу және жаңартуда (көлік, жабдықтар және т.б.) бірқатар
артықшылықтар береді.
Кесте 3 – Қаржы лизингінің артықшылығы[5]
Лизинг алушы үшін Сатушы үшін
ұзақмерзімді қаржыландыру тұтынушылар ауқымын кеңейтуге және
сату көлемін ұлғайтуға мүмкіндік
беретін қосымша өткізу арнасы;
кепілзат талап етілмейді; лизинг затын төлеу үшін үшін бос ақша
қаражаты жоқ клиенттерді тарту;
заңнамамен бекітілген шекте салық лизинг кезінде Қазкоммерцбанк төлеуші
салынатын табыс мөлшерін азайту; болатындықтан, төлемеу қатерінің
болмауы;
импорт бойынша заңнамамен белгіленгентөлем мерзімін ұзартпай ақша
шекте ҚҚС-тен босату. қаражатының түсуі
Сонымен бірге Қазкоммерцбанктің сауда
делдалдарынсыз тікелей негізгі
қаражатты өндірушілерге шығу
мүмкіндігі бар. Қазкоммерцбанк
лизингтік мәмілелерді жеңілдікпен
қаржыландыру үшін, халықаралық қаржы
институттары ресурстарын, сондай-ақ
банк клиенттері арасында лизинг затын
сатушыларды іздеуде көмектеседі.
Қызметтер ұсыну шарттары келесідей, лизинг заты: ғимараттар,
құрылыстар, жер телімдері, машиналар, жабдықтар, құрал-саймандар, көлік
және кәсіпкерлік мақсатта пайдаланылатын басқа да негізгі қаражаттар. Құнды
қағаздар мен табиғат байлықтары лизинг заты бола алмайды.
Сомасы: ең төменгі сома – 10 мың АҚШ доллары
Мерзімі: 3 жылдан жоғары.
Мәміле валютасы:
• егер лизингалушы ҚР резиденті болып табылса, - теңге;
• егер лизингалушы ҚР резиденті емес болса, шетелдік валюта немесе теңге.
Қаржы лизингін беру шарты іске асырылатын жобаның барлық
ерекшеліктерін ескере отырып, әр клиентпен жеке-жеке талқыланады.
Лизингтік мәмілеге үш жақ қатысады[6] :
• Лизинг беруші – меншігіне лизинг затын алушы және оны лизинг шарты
талаптарында Лизинг алушыға беруші жақ. Қазкоммерцбанк лизингберуші
болады.
• Лизингалушы – кәсіпкерлік мақсаттар үшін лизинг шарты талаптарында
лизинг затын қабылдаушы жақ.
• Сатушы – Лизингберуші лизинг затын алатын жақ.
Сонымен бірге Қазкоммерцбанк бұрыннан бар әріптестерімен жұмыс істеу
схемасын жетілдіре береді. Қазіргі уақытта Қазкоммерцбанк түрлі жабдықтарды
және техникаларды өндірушілер мен сатушылардың бірқатарымен тұрақты
әріптестік қатынаста:
• жүк және жеңіл автокөлік,
• арнайы техники (жүк тиейтін және басқалар),
• құрылыс техникасы мен жабдықтары,
• ауыл шаруашылығы техникасы,
• өндірістік және кез келген басқа жабдықтар.
Шарттарға отыру.
Лизингалушыны қаржыландыру туралы оң шешім қабылдағанда,
Қазкоммерцбанк лизинг затын алу туралы сатушымен келіссөз жүргізеді.
Сатушы, Қазкоммерцбанк және лизингалушы арасында сатып алу-сату шарты
жасалады, бір мезгілде Қазкоммерцбанк пен лизингалушы арасында лизинг
шарты жасалады.
Лизинг затын жеткізу.
Қазкоммерцбанк лизинг затын тасымалдау, кедендік ресімдеу, жеткізу
және лизинг затын импорттағанда валюталық бақылау бойынша шаралар өткізуге
байланысты қажетті жұмысты толығынан өз мойнына алады.
Лизинг затын меншіктену құқығының ауысуы.
Лизинг шартының әрекет ету мерзімі және барлық қажетті лизингтік
төлемдерді төлеу аяқталғаннан кейін, Қазкоммерцбанк лизинг затын меншіктену
құқығының лизингалушыға ауысуын ресімдейді.
Лизинг затын сақтандыру:
Қаржы лизингі қызметін көрсетуде міндетті шарт - лизинг затын
сақтандыру болып табылады. Лизинг заты:
• опат болу, жоғалту және сатушыдан лизингалушыға оны жеткізу кезінде
туындауы мүмкін басқа көлденең жағдайлардан (сақтандыру шығыстарын
сатушы төлейді және лизинг затының құнына кіргізіледі);
• бүліну, ұрлану, өрт, топан су және басқа төтенше жағдайлардан
(сақтандыру шығыстары лизингалушының мойнында) сақтандыру.
Лизинг затын сақтандыруды Қазкоммерцбанктің серіктесі Казкоммерц-
Полис сақтандыру компаниясы жүзеге асырады.
Қаржы лизингі бойынша жобаларды іске асыруды Қазақстан Республикасының
барлық аумағындағы Қазкоммерцбанк филиалдары жүзеге асырады.
Қазкоммерцбанктің мамандары лизингтік мәмілеге, тарифтерге қатысты
барлық сұрақтарыңызға жауап беруге, бірлесе жұмыс істеудің өзара тиімді
шарттарын ұсынуға, ынтымақтастықтың жеке схемасын әзірлеуге дайын.
Бірінші кеңес беруде Қазкоммерцбанктің мамандары лизингтік төлемдерді
алдын ала есептейді, лизинг затын сатушылардың тізімімен таныстырады,
қажетті құжаттар тізбесін ұсынады.
Ірі кәсіпорындардың инвестициялық тұтыныстарының түрлілігі жобалар мен
бағдарламалардың қаржыландыру нысандарын, сонымен қатар құрылымдық және
жобалық қаржыландыруды дамытуға алып келеді. Жобалық қаржыландыру физикалық
және моральды тұрғыда тозған негізгі қорларды жаңартудың есебінен
шығарылатын өнімге белсенді әрі төлемге қабілетті сұраныс жағдайындағы
өндіріс көлемін ұлғайту үшін де, сонымен қатар негізгі капиталды кеңейту
үшін де қажет болып отыр. Банк өзінің клиенттеріне идея немесе бастапқы
бизнес-жоспар сатысынан бастап жобаны іс жүзінде іске асыруға дейінгі
жобалық қаржыландыру қызметтерін ұсынады (экономикалық тұрғыда
пайдалылығының бастапқы анықтамасы, жобаның салалық талдауы, маркетинг
стратегиясын өңдеу, қаржы үлгісін өңдеу).
Оның алдыңғы қатарлы қазақстандық және шетелдік кредит мекемелерімен
жасалған кең іскерлік байланыстары және кредиттік ресурстары мен
инвестицияларды тартудағы жинақталған ауқымды тәжірибесі жобалық идеяны,
табысты іске асыруды да, жобаны барлық сатыда жүзеге асыруды да қамтамасыз
етеді.
Қаржы лизингі[7] – Банк клиент көрсеткен сатушыдан меншігіне алған
және лизинг шартымен ескертілген лизинг затын белгіленген ақыға және
белгіленген талаптармен кем дегенде 37 ай мерзімге кәсіпкерлік мақсатқа
уақытша иеленуге немесе пайдалануға беруге міндеттенетін инвестициялық
қызметтің түрі. Бұл жағдайда лизинг затын лизинг шарты бойынша беру
төмендегі талаптардың қайсыбіріне жауап беруге тиіс:
• лизинг затын клиенттің меншігіне беру және (немесе) клиентке лизинг
затын лизинг шартымен кесілген бағаға иелену құқығын беру лизинг
шартымен белгіленген;
• лизингтің мерзімі лизингтің пайдалы қызмет ету мерзімінің 75% аспайды;
• лизингтің бүкіл мерзіміне лизинг төлемінің ағымдағы (дисконтталған)
құны берілетін лизинг заты құнының 90% асады.
Қазіргі елдің шарты бойынша инвестициялық және кәсіпкерлік лизинг
қызметтің жаңа түрі.
Лизингтің қолдану түрін қарастырғанда, Қазақстанда кәсіпкерлік
тәжірбиеде лизингтік қызметтің тек белгілі әдістері ғана қолданылады.
Сонымен бірге лизинг инвестициондық белсенділігін төмендету шартында,
экономиканың көптеген салаларын техникалық жаңарту бойынша жаңа ресурс
болуы мүмкін.
Лизингтік қызмет нарығы тауар және қызмет көрсету, өндірушілер үшін
өте қолайлы болып отыр.
Әзірге қызмет біздің елімізде даму үстінде болғандықтан, коммерциялық
лизингтік компания құрылымы мүліктер, бірінші кезекте транспорт болып отыр.
Ауылшаруашылық техникасының үлесі 47%, республикалық бюджет есебімен
жартысы ал қалған жартысы коммерциялық лизингтік компанияның есебінен
қаржыландырады.
Ауылшаруашылықты дамыту мемлекеттік және коммерциялық лизингтік
компанияларға да қатысты.
Қазақстанда 2004 жылы алынған лизинг мүлкінің құрылымы өндірістік
құрал – жабыдықтың үлесін кеңейту үшін Қосымша құн салығына дың есебінен
қаржыландырады, лизингтік жеңілдіктер беріледі.
Лизингтік компанияның басқарушыларының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен қажеттілігі ... ... ... .5
1. Лизингтік операциялардың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 5
2. Лизинг түрлері мен лизингке қатысушылардың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. 7
3. Лизингтік қатынастардың құқықтық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..10
2 Коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың жүргізілуін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1. Банктерде лизингтік операцияларды жүзеге асыру және оны талдау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2. Ауыл шаруашылығын дамытуда лизингтік операциялардың үлесін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3 Қазақстан Республикасында лизингтік операцияларды жүргізу мәселелерін
шешу және оның даму
болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..32
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Кіріспе
Экономикалық процестерде қаржы қозғалысын талдап, айқындап отыратын
менеджмент қызметі жалдау, мүоікті, тағы басқа объектілерді жалға беру
проблемаларының қаржы қатысуымен шешімін табуын қарастырады.
Клиенттерге қаржылық қызметтер көрсету ретінде сипатталатын және
нарықтық операциялар түрінде қаралатын коммерциялық банктердің қазіргі
заманғы операцияларының шеңберін айқындау тараудың негізгі мақсаты болып
саналады.
Қазақстандық банктер үшін қаржылық қызмет көрсетулер – бұл, әлі дамыта
түсу көзделетін қызметтің жаңа түрі болып саналады.
Коммерциялық банктер белгілі бір кірістер әкелетін делдалдық
сыйақылар, алымдар алатын әртүрлі қызметтер көрсетеді. Соңғы жылдары банк
қызметінің көлемі мен түрлері өсе түскендігі байқалады және бұл банктің
алатын пайдасының маңызды көзіне айналуда. Коммерциялық банктердің қызметі
жалгерлік немесе лизинг операцияларын қаржыландыруда кең даму ала түсуде.
Банктер өнеркәсіп кәсіпорындарына ұзақ мерзімге машиналарды, көлік
құралдарын, өндірістік мақсаттағы құрылыстарды жалға береді және олармен
лизингтік келісімдер жасайды. Сөйтіп көрсетілген құралдарды сатып алуға
кәсіпорындарға ссудалар бергеннің орнына банк меншік құқығын өзінде қалдыра
отырып, оларды өзі сатып алып және жалға береді. Осыған орай банк ссудалық
пайыз емес, жалгерлік ақы алады. Кәсіпорындар үшін лизинг инвестицияларды
өзгеше формасы болып саналады.
Банк қаржыландыру мәселесін шешу үшін клиенттің кірістілік дейгейін
зерттейді, лизинг объектісін дұрыс және тиімді пайдалану мүмкіндіктеріне
сараптық бағалау жүргізіледі, нәтижесінде қосымша кепілдіктер алу туралы
мәселе қойылуы мүмкін.
Курстық жұмыстың тақырыбы Лизинг: қатысушылардың құрылымы және
лизинг түрлері.
Тақырып қазіргі кездегі өте өзекті мәселелердің бірі болып табылады,
себебі банк жүйесіндегі лизингтік қызметтің өріс алуы елдің ауыл
шаруашылығын көтеруге зор ықпалын тигізеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы коммерциялық
банктердің қаржылық қызметтерінің бірі лизингтік операциялардың мәнін,
мазмұнын, экономикалық қажеттілігін, банктерді жүргізілу тәртібін айқындау
болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеті – лизингтің түрлерін, төлеу әдістерін,
коммерциялық банктер жүргізетін операциялар түрлерін, лизингтік механизмді
жүргізу тәртіптерін қарастыру болып табылады.
Курстық жұмыс құрылымы: қысқартылған сөздер тізімі, кіріспе, 3 тарау,
қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшалардан тұрады.
Бірінші тарауда лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен
қажеттілігі, соның ішінде лизингтік операциялардың теориялық негіздері,
лизинг түрлері мен лизинг қатысушыларының ерекшеліктері, лизингтік
қатынастардың құқықтық негіздері сипатталған.
Екінші тарауда коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың
жүргізілуі, банктердің лизингтік операцияларды жүзеге асыруы және оны
талдау әдістері, ауыл шаруашылығын дамытуда лизингтік операциялардың үлесін
талдап, Қазақстанда лизинг қызметін дамытуда мемлекеттің ролі
қарастырылған.
Үшінші тарауда Қазақстан Республикасында лизингтік операцияларды
жүргізу мәселелері және даму болашағы, банктердің лизингтік механизмін
жүргізу тәртібіндегі өзекті мәселелер мен Қазақстанда лизингті
операциялардың даму жетістіктері айқындалған.
Қосымшалар әртүрлі кестелермен суреттерден тұрады. Оның ішінде
лизингтік операцияларды жүргізу сызбасы, түрлі құжаттар бланкілері және
банктердің ұсынатын лизингтік операцияларының түрлері мен беру тәртібі
көрсетілген.
1. Лизингтік операциялардың экономикалық мәні мен мазмұны
1.1 Лизингтік операциялардың маңызы
Лизинг сөзі to lease ағылшын етістігінен аударғанда жалға беру
дегенді білдіреді[1]. Лизингтің жалға беруден (аренда) айырмашылығы – жалға
беруде екі тарап қатысса: жалға беруші және алушы болса, ал лизингте үш
қатысушы: лизинг беруші, лизинг алушы және жабдықтаушы болады.
Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал -
жабдықтарды, машиналарды, ЭВМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-
саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге)
лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін
қарастыратын жалға беру шарты.
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып
келеді. Алайда, лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта
көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг
обьектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал
несиеде банктің меншік обьектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі
қалады.
Тарихта лизингке ұқсас операцияның біздің эрамызға дейінгі 2000 жылдай
бұрын ертедегі Вавильонда жасалғандығы белгілі болғанмен, шетелдік
зерттеушілер лизинг операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер
ретінде 1877 жылы Белл Телефон Компани деген американдық компанияның
телефондарды сатудың орнына жалға бергендігін тілге тиек етеді. Юнайтед
Стейтс лизинг корп атты алғашқы лизингтік компания 1952 жылы Сан-
Франциискода (АҚШ) құрылған. Еуропада 1962 жылы Дойче лизинг ГМБХ деген
бірінші лизингтік компания Дюссельдорфта (Германия) пайда болыпты. 1972
жылдан бері еуропа лизинг нарығы дамып келеді.
Біздің елімізде несие формасындағы лизингтің дамуын 2 этапқа бөлуге
болады.
Бастапқы кезеңде материалдық құндылықтарды несие-(жалгер) аренда
жағдайына мемлекеттік және кооперативті кәсіпорындар жүргізеді. Мұндай
операциялар өндірістік кәсіпорындардың жолға беруші қызметін орындау
мүмкіншілігімен сипатталады. Ол, осы ксіпорынның (негізгі қорларының бар
екендігіне) жалға беруге негізгі қорларымен қамтамасыз етілуіне және жеке
еңбек қызметімен айналысатын кәсіпорындар мен тұлғалардың осы кәсіпорынға
сұранысы бар екендгіне байланысты болады. Аренда объектісі ретінде, әдетте
тұратын немесе уақытша қозғалыста болмайтын негізгі ЭҚМ болып табылады.
Лизингтік төлем түрлері және лизинг жарналарын есептеу әдістемелері.
Тәжірибе көрсеткендей, лизинг бойыеша жасалатын мәмілелердің 85%-ға
жуығы қаражат тарту лизингі операцияларының үлесіне тиеді. Лизинг беруші
лизингке беретін активтер құнының 80%-дай мөлшерінде бір немесе бірнеше
несие берушілерден ұзақ мерзімді несие алады. Мұнда лизингтік төлемдер мен
құрал-жабдықтың өзі несиені қамтамасыз ету құралы болып табылады.
Мұндағы лизингтік төлемдердің жалпы соммасының есебі мынадай
формуламен есептеледі:
ЛТ = АА + НТ + КТ + ҚТ + ҚҚС,
Мұндағы:
ЛТ – лизингтік төлемдердің жалпы сомасы;
АА – ағымдағы жылдағы амортизациялық аударымдар сомасы;
НТ – лизинг беруішінің несиелік ресурсты пайдаланғаны үшін төлемі;
КТ – лизингтік келісім-шарт бойынша мүлікті бергені үшін лизинг берушіге
комиссиондық төлем;
ҚТ – көрсеткен қызметі үшін қосымша төлем;
ҚҚС – лизинг берушінің көрсеткен қызметі үшін лизингті алушы төлейтін
қосылған құнға салынатын салық.
Амортизациялық аударымдар (АА) сомасының формуласы:
АА = БҚ * На 100,
Мұндағы:
БҚ – мүліктің баланстық құны;
На - амортизациялау нормасы (%).
Несиелік ресурс үшін төлем (НТ) формуласы:
НТ = НР * НС 100,
Мұндағы:
НР – лизинг берушінің пайдаланған несиелік ресурсының шамасы;
НС – несие үшін сыйақы мөлшері.
Несиелік ресурс (НР) шамасының анықталуы формуласы:
НР = Кб – Ка 2 ,
Мұндағы:
Кб – мүліктің жыл басындағы құны;
Ка – мүліктің жыл аяғындағы құны.
Комиссиондық төлемнің (КТ) мөлшерінің формуласы:
КТ = НР * Кс 100,
Мұндағы:
Кс – комиссиондық сыйақы мөлшері.
Банктің қосымша көрсеткен қызметтері үшін төлемдер (ҚТ) есебі:
ҚТ = Ш1 + Шқ + Шж + Шб,
Мұндағы:
Ш1 – банк жұмыскерлерінің іссапар шығыстары;
Шқ – көрсетілген қызмет үшін шығыстар;
Шж - банктің жарнамасына кеткен шығыстар;
Шб - басқа да шығыстар.
Өндірістің модернизациялаудың қажеттілігі технологияны енгізу,
жабдықтың қызмет мерзімінің қысқаруы және қымбаттауы сонымен қатар нарықтық
қатынасының дамуы бұл оперуиялардың субъектісінің сипаты (облик) мен несие
– аренда объектісін өзгерту арқылы лизингтік операцияларды сапалы жүргізу
қажеттілігіне жағдай жасады. Қазіргі кезде аренда беруші ретінде-күрделі
технологияны, қымбат тұратын және жоғары тиімді жабдықтарды сатып алуға
және де оны несие-аренда жағдайында тиімді кәсіпорындармен ұйымдарға
ұсынуға арналған (қуатты) күшті қаржылық ресурстары бар лизингтік
кәсіпорындар мен ұйымдар бола алады.
Елде мамандандырылған лизингтік ұйымдар құру несие-аренда дамуының
екінші кезеңін құрады. Айта кететін жәйт, лизингтік фирмалар АҚШ-та, Батыс
Европа елдерінде, Япония, Австралия, Жаңа Зеландия елдерінде кең дамыған.
2. Лизинг түрлері және лизингке қатысушылардың ерекшеліктері
Лизингтің операцияның міндетті қатысушысы лизинг беруші болып
табылады, ол лизинг объектісінің кәсіпорын-өндірушілері, не жеке лизингтік
фирмалар не банктер (себебі лизинг банктік операциялармен байланысты
болады) болуы мүмкін.
Мәміленің келесі міндетті қатысушысы –лизинг алушы, яғни бір нақты
мүлікті қажет ететін және қаржылық проблемалары бар қандайда кәсіпорын
болып табылады.
Одан басқа, мәмледе кәсіпорын қатысады-лизинг объектісі болып
табылатын құндылықтарды өндіруші, сонымен қатар коммерциялық банк, ол да
лизинг компаниясына лизингті жүргізу үшін несиелік ресурстарды қажет етуі.
Лизинг түрлері:
1. Қайтарымды лизинг;
2. Оперативті лизинг (3-5жыл);
3. Қаржылық лизинг (10-15жыл);
4. Жылжымайтын мүліктік лизинг (20жылдан жоғары).
Сонымен қатар, лизинг қатысушыларының ұлтына қарай бөлінеді:
1. Ішкі
2. Халықаралық (бұл мәмледе әр елдің қатысушылары қатысады):
• экспортты (жабдық өндіруші мен лизинг беруші бір елде, ал лизинг
алушы басқа елде);
• импортты (лизинг алушы мен беруші бір елде, ал жабдықтаушы басқа
елде);
• транзитті (мәмленің барлық қатысушылары әр елде болады).
Тікелей лизинг-мүлікті өндіруші немесе мүлік иесі тұлға ретінде
арендаға беруді айтады.
Жанама лизинг - арендаға беру үшінші тұлға арқылы жүргізіледі.
Қаржыландыру әдісі бойынша лизинг:
1) жедел лизинг (бір реттік аренда жүргізілу арқылы)
2) қайта жаңарту (револьверный)-мұнда келісім-шарттық мерзімі
біткен соң лизинг келісім-шарты толғаса береді.
3) Лизингтің банк және арендатор үшін артықшылығы.
Лизинг күрделі қаржы талап ететін операция болғанымен, арендаға
берушінің көптеген артықшылығы бар:
• банктік оперцияның және клиенттер санының өсуін кеңейту;
• арендатордың төлем қабілеттілігінен шығын тәуекелін;
• мүлік аренда берушінің меншігінде сақатлады ол міндеттемені өтеу үшін
мүлікті қайтаруды талап етуі, оны басқаға арендаға беруі немесе сатуы
мүмкін т.б.
Лизинг оперцияларын банкте жүргізу құқы оның жарғысында қарастырылуы
қажет. Банктер- лизинг берушілер аренда беруші қарастырылуы қажет. Бактер –
лизинг берушілер аренда беруші ре,тінде қарастырылады. Бір жағынан,
арендатор лизингтен көптеген пайда табады:
• қымбатқа түсетін жаңа технологияны көптеген бастапқы күрделі қаржысыз
қолдану мүмкіншілігі, ол негізгі қорларды жаңарту темпін жеделдетуге
көмектеседі;
• төлемдер жолға берілген мүлікті қолданудан түскен пайдадан төленеді
және де амортизациялық есептеу ретінде салық төленбейді;
• валюта курсына және банк процентіне тәуелсіз төлемдердің тұрақтылығы.
Лизингтік келісім-шарт мазмұны.
Лизинг беруші мен лизинг алушы өзара қатысушыларының негізгісі
лизингтік келісім-шарт болып табылады.
Келісім-шартта келесі негізгі бөлімдер көрсетіледі:
1. Лизинг объектісі және оны қабылдау тәртібі. Бұл бөлімде объектінің
негізгі техникалық, эксплуатациялық және басқа да сипаттамаларын нақты
қарастырыуы қажет. Мұндай жағдайда мәміле заты болып бұрын қоданылған
мүлік болған кезде қажет. Ал қабылдау 2 жақта мүдделі болуы тиіс, себебі
біреуі сатып алушы (меншікті) ретінде, ал екіншісі қолданушысы ретінде
болады.
2. Аренда мерзім, соның ішінде келісім-шартты жедел тоқтату жағдайы.
Келісім-шартта оны жедел бұзу (тоқтату) жағдайы қарастыруы мүмкін. Ол 2
принципиалды жағдайда болуы мүмкін:
• 2 жақтың өз мойнына алған міндеттемелерін орындалған жағдайда;
• лизинг берушінің келісімімен лизинг алушының тілегі бойынша.
3. Объектіні модернизациялауға лизинг алушының құқы. Әдетте мұндай құқық
қаржылық лизингте ұсынылады, ал оперативті лизингте лизинг беруші мәміле
объектісінің модернизациялауға қызығушылық болмауы мүмкін.
4. Лизинг алушының алынған мүлікті субарендаға беру құқы. Мұнда қаржылық
лизингте - әртүрлі варианттар болуы мүмкін.
5. Арендаға жалға берілген мүлікті кепілге беру құқы. Мұндай пункті келісім-
шартқа енгізу аренда берушінің инициативасы бойынша жүргізіледі.
Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік
операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және қаржылық лизингтер.
Лизинг операцияларының техникасы төменде сызба түрінде
берілген.
Лизинг беруші
(Лизинг компания)
Жабдықтаушы
(Өндіруші)
4 1 3
Лизинг алушы
(Өндірістік кәсіпорын)
1 – құрал-жабдыққа тапсырыс беру; 2 – құрал-жабдық үшін төлем; 3 – құрал-
жабдықты жеткізу; 4 – лизингтік төлемдер.
Кесте 1 – Лизинг операциясының техникасы
Кейде лизингтік компанияның лизинг операцияларын жүзеге асыру үшін
қаражаты жетпей қалатын жағдай да болуы мүмкін, онда ол несие алады. Мұндай
операцияны қосымша қаражат тартатын лизингтік операция деп атайды. Тәжірибе
көрсеткендей, лизинг бойынша жасалатын мәмілелердің 85%-ға жуығы қаражат
тарту лизингі операцияларының үлесіне тиеді. Лизинг беруіші лизингке
беретін активтер құнының 80%-дай мөлшерінде бір немесе бірнеше несие
берушілерден ұзақ мерзімді несие алады. Мұнда лизингтік төлемдер мен құрал-
жабдықтың өзі несиені қамтамасыз ету құралы болып табылады.
Банк
Лизинг компаниясы
(лизинг беруші)
Жабдықтаушы
Өндірістік кәсіпорын
(лизинг алушы)
1 – банк мен лизинг компаниясы арасында несиелік келісімшарт жасалып, несие
беріледі; 2 – лизинг компаниясы алған несиені құрал-жабдық үшін
жабдықтаушыға төлейді; 3 – жабдықтаушы лизинг компаниясына құрал-жабдығын
сатады; 4 – лизинг компаниясы мен лизинг алушы кәсіпорын арасында лизингтік
келісімшарт жасалады; 5 – жабдықтаушы құрал-жабдықпен жабдықтайды; 6 –
лизинг алушы кәсіпорын пайдаланғаны үшін лизингтік төлемдержүргізеді; 7 –
лизинг компаниясы несие беруші банкке несие үшін төлемдерін төлейді.
Кесте 2 - Лизингтік операцияларды жүргізу тәртібі
Лизингтік төлем түрлері және лизинг жарналарын есептеу әдістемелері.
Тәжірибе көрсеткендей, лизинг бойынша жасалатын мәмілелердің 85%-ға жуығы
қаражат тарту лизингі операцияларының үлесіне тиеді. Лизинг беруші лизингке
беретін активтер құнының 80%-дай мөлшерінде бір немесе бірнеше несие
берушілерден ұзақ мерзімді несие алады. Мұнда лизингтік төлемдер мен құрал-
жабдықтың өзі несиені қамтамасыз ету құралы болып табылады.
3. Лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері
Қарқынды экономикалық даму үстіндегі Қазақстан қазіргі кезеңде ауылға
және ауыл шаруашылығына басты көңіл бөлуі қажет. Қоғамның жаңару барысы
жаңадан басталып келеді және оның құрылымынан дәстүрлілік белгісін байқауға
болады, бәрінен бұрын ел тұрғындарының маңызды бөлігі ауыл тұрғындары.
Қазақстандағы олардың үлесі соңғы деректер бойынша 43-ке жуық пайызды
құрайды. Егер барлық ауыл шаруашылығын қазіргі заманғы, индустрияландыру
әдістеріне ауыстыруға, оны өнеркәсіп еңбегінің бір түріне айналдыруға
қуатты күш жұмсалмаса бұл елдің экономикалық және әлеуметтік даму жоспарына
үлкен кедергі болуы мүмкін. Сондықтан лизингтік қатынастарды құқықтық
реттеу, бақылау ең маңызды шаралардың бірі болып табылады.
Лизинг берушi ретiнде банктердiң және банк операцияларының жекелеген
түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың лизинг қызметiн лицензиялауды қаржы
рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган жүргiзедi.
Жеке кәсiпкерлер болып табылатын өзге заңды тұлғалар мен жеке тұлғалар
лизинг берушi ретiнде лизинг қызметiн лицензиясыз жүзеге асырады.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 11-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг берушiнiң құқықтары мен мiндеттерi [2]
1. Лизинг берушi:
1) өзiне тиесiлi төленбеген лизинг төлемдерiн, сондай-ақ шығынның орнын
толтыруды талап етуге;
2) лизинг шартына сәйкес лизинг алушының лизинг шартының талаптарын
орындауына бақылау жасауға;
3) лизинг алушы лизинг нысанасын қайтару жөнiндегi мiндеттемелерiн
бұзған жағдайда мерзiмi кешiктiрiлген уақытқа төлем жасауды және шығынның
орнын толтыруды талап етуге;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда лизинг
алушыдан лизинг нысанасын талап етуге құқылы.
2. Лизинг берушi:
1) лизинг алушымен келiсiлген лизинг нысанасын лизинг шартының
талаптарымен лизинг алушыға беру үшiн оны сатушыдан өз меншiгiне сатып
алуға;
2) сатып алу-сату шартын жасаған кезде лизинг нысанасы белгiлi бiр
лизинг алушыға (сублизинг алушыға) лизингке беруге арналғаны туралы
сатушыға жазбаша хабарлауға;
2-1) лизинг нысанасы жаңа лизинг алушының иеленуi мен пайдалануына
берiлгенi (қайталама лизинг, сублизинг, мiндеттемедегi тұлғалардың өзгеруi)
туралы осындай берiлу кезiнен бастап бiр ай мерзiмде Қазақстан
Республикасының заңдарында көзделген негiздер бойынша сатушыны жазбаша
хабардар етуге;
3) лизинг нысанасын лизинг алушыға лизинг шартында келiсiлген
талаптармен беруге мiндеттi.
3. Лизинг шартында лизинг берушінiң Қазақстан Республикасының заң
актiлерiне қайшы келмейтiн басқа да құқықтары мен мiндеттерi көзделуi
мүмкiн.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 12-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг алушының құқықтары мен мiндеттерi.
1. Лизинг алушы:
1) лизинг нысанасын лизинг шартының талаптарымен иеленуге және
пайдалануға;
2) лизинг нысанасының сапасына және жиынтықтылығына, оны жеткiзу
мерзiмiне қатысты және сатушы мен лизинг берушi арасында жасалған шарт
тиісті дәрежеде орындалмаған басқа да жағдайларда сатушыға талап қоюға;
3) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, лизинг беруші лизинг
шартының талаптарын елеулi түрде бұзған жағдайда лизинг берушi лизинг шарты
бойынша лизинг алушы алдындағы өз мiндеттемелерiн орындағанға дейiн
төленуге тиiстi лизинг төлемдерiн тоқтата тұруға;
4) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, лизинг берушi лизинг шартын
бiржақты тоқтатқан жағдайда, ол аванс ретiнде төлеген лизинг төлемдерiн
керi қайтаруды талап етуге;
5) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, лизинг нысанасы жеткiзiп
берiлмеген, мерзiмi едәуiр өткiзiлiп жеткiзiлiп берiлген немесе лизинг
нысанасы мақсаты бойынша пайдалануға кедергі келтiретiн кемшiлiктерi
жойылмай жеткiзiп берiлген жағдайларда, лизинг алушының сатушыны және
лизинг нысанасын таңдау жағдайын қоспағанда, лизинг нысанасынан бас тартуға
не лизинг нысанасын ауыстыруды талап етуге, лизинг шартын бұзуға;
6) лизинг берушi лизинг шартының талаптарын орындамаса не тиiстi
дәрежеде орындамаса, залалдың орнын толтыруды талап етуге;
7) егер лизинг шартында өзгеше белгiленбесе, егер лизинг алушы жауап
бермейтiн жағдаяттарға байланысты лизинг шартында көзделген пайдалану
талаптары елеулi түрде нашарлап кетсе, лизинг сомалары мен лизинг
төлемдерiн тиiсiнше азайтуды талап етуге құқылы.
2. Лизинг алушы:
1) лизинг нысанасын лизинг шартында көзделген тәртiппен қабылдауға;
2) лизинг төлемдерiн дер кезiнде төлеп тұруға;
3) лизинг нысанасын лизинг шартына сәйкес оның мақсатына сәйкес
пайдалануға;
4) лизинг нысанасындағы қалыпты тозуды және тараптар келiсiп алған
өзгерiстердi ескере отырып, лизинг берушi лизинг нысанасын оған қандай
күйде берсе, сондай күйiнде күтiп ұстауға;
5) егер лизинг шартында немесе заң актiлерiнде өзгеше көзделмеген болса,
лизинг нысанасын өз есебiнен күтiп ұстауға (оның iшiнде лизинг нысанасына
байланысты қажетті коммуналдық төлемдерді жасауға) және оған техникалық
қызмет көрсетуге, оның ағымдағы жөндеуiн жүзеге асыруға;
6) егер шартта және Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше
көзделмеген болса, лизинг берушiнiң лизинг нысанасына қол жеткiзуiн
қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Лизинг шартында лизинг алушының Қазақстан Республикасының заң
актiлерiне қайшы келмейтiн басқа да құқықтары мен мiндеттерi көзделуi
мүмкiн.ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 13-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Сатушының құқықтары мен мiндеттерi[3].
Сатушының құқықтары мен мiндеттерi Қазақстан Республикасының заңдарына
және сатып алу-сату шартына сәйкес белгіленеді.
Лизинг шарты лизинг берушiнiң, лизинг алушының және сатушының қатысуымен
жасалған жағдайда сатушының құқықтары мен мiндеттерi лизинг шартына сәйкес
белгiленедi.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 14-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизингке қатысушылардың жауапкершiлiгi.
1. Лизинг берушiнiң, лизинг алушының және сатушының жауапкершiлiгi
лизинг шартында, сатып алу-сату шартында және Қазақстан Республикасының заң
актiлерiнде белгiленедi.
2. Лизинг нысанасын сатушы, сатушы мен лизинг берушiнiң арасында
жасалған сатып алу-сату шартын орындау жөнiнде, атап айтқанда, лизинг
нысанасының сапасы мен жиынтықтылығына, оны беру мерзiмiне қатысты және
сатушы шартты тиiстi дәрежеде орындамаған басқа да жағдайларда тiкелей
лизинг алушының алдында жауапты болады. Бұл орайда лизинг алушы өзi аталған
лизинг нысанасын сатып алу-сату тарабы болғандағыдай, сатып алынған лизинг
нысанасына ақы төлеу мiндетiн қоспағанда, сатып алушы үшiн Азаматтық
кодексте көзделген құқықтарға ие болады және мiндеттеменi мойнына алады.
Егер сатушы лизинг алушы қоятын талаптармен келiсетiн болса, онда лизинг
алушыға лизинг нысанасын беру шарттарының кез келген өзгерiстерi
(жиынтықтамалығы, жеткiзiлу мерзiмi және т.б.) мiндеттi түрде лизинг
берушiмен келiсiлуге тиiс.
Сатушымен арадағы қатынастарда лизинг алушы мен лизинг берушi
ынтымақтас кредит берушiлер болады.
3. Егер лизинг шартында өзгеше көзделмеген болса, сатушыны таңдау
құқығы лизинг берушiде болатын жағдайларды қоспағанда, лизинг берушi
сатушының сатып алу-сату шартынан туындайтын талаптарды орындауы үшiн
лизинг алушының алдында жауап бермейдi. Мұндай жағдайда лизинг алушы өз
қалауы бойынша ортақ жауапкершiлiкте болатын тiкелей мүлiк сатушыға да,
лизинг берушiге де сатып алу-сату шартынан туындайтын талаптарды қоюға
құқылы.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 15-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг шарты.
1. Лизинг берушi лизинг шарты бойынша сатушыдан өз меншiгiне сатып
алған және лизинг алушымен келiсiлген лизинг нысанасын төлемақысына
кәсiпкерлiк мақсаттар үшiн лизинг алушының уақытша иеленуiне және
пайдалануына беруге мiндеттенедi.
2. Лизинг шартының мынадай елеулi талаптары болуы тиiс:
1) шарттың нысанасы;
2) сатушыны және лизинг нысанасын кiмнiң таңдап алғаны көрсетiлген
лизинг нысанасын сатушының атауы;
3) лизинг нысанасын лизинг алушыға берудiң шарттары мен мерзiмi;
4) лизинг төлемдерiнiң мөлшерi мен кезеңдiлiгi;
5) лизинг нысанасының құны;
6) шарттың қолданылу мерзiмi;
7) егер лизинг нысанасының лизинг алушының меншiгiне ауысуы шартта
көзделген болса мұндай ауысудың шарттары;
8) лизинг нысанасының сипаттамасы;
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 16-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
Лизинг шартының қолданылуы.
1. Егер заңдарда немесе лизинг шартында өзгеше көзделмеген болса,
лизинг шарты оған қол қойылған кезден бастап күшiне енедi және тараптар
үшiн мiндеттi болып табылады.
2. Лизинг шарты тараптар өздерiнiң барлық мiндеттемелерiн орындап
болған кезден бастап, сондай-ақ заң актiлерiнде көзделген өзге де
жағдайларда өзiнiң күшiн жояды.
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 17-бап жаңа редакцияда (бұр. ред.
қара) Лизинг шартын өзгерту және бұзу[4].
Лизинг шартын өзгерту және бұзу Қазақстан Республикасының азаматтық
заңдарында немесе лизинг шартында айқындалатын тәртiппен және жағдайларда
жүзеге асырылады.
Лизинг берушiнi немесе лизинг алушыны ауыстыру.
Лизинг шартында немесе Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде
өзгеше көзделмеген болса, лизинг берушi және лизинг алушы лизинг шарты
бойынша өздерiне тиесiлi құқықтың бәрiн тараптардың екiжақты келiсiм
бойынша үшiншi бiр тұлғаларға беруге құқылы.ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен
19-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
ҚР 10.03.04 ж. N 532-II Заңымен 23-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
2 Коммерциялық банктердегі лизингтік операциялардың жүргізілуін талдау
2.1 Банктердің лизингтік операцияларды жүзеге асыруы және оны талдау
әдістері
Лизинг өндірістік кәсіпорындарды орташа мерзімге және ұзақ мерзімге
қаржыландырудың анағұрлым тиімдірек және демократиялық формаларының бірі
болып есептеледі. Оған бұрыннан жұмыс істеп жатқан, сондай-ақ енді ғана
құрылған компаниялар да қол жеткізе алады. Айта кету керек, мұндай
қаржыландыру мүмкіндігі дүние жүзінде кең қолданысқа ие.
Әлемдік статистика атап өткендей, инвестиция құрылымында негізгі
капиталдағы лизинг үлесі 20-дан 30 %-ға дейін ауытқып отырады. Бір қызығы –
анағұрлым дамыған елдерде.
Қазақстан үшін қаржыландырудың бұл түрі өте өзекті: негізгі қорлардың
сапалық және табиғи тозу дәрежесі тұтастай республика бойынша 80%-ға
бағаланып отыр. Алайда лизинг сақтықпен егілуде. Лизинг схемасының үш
жағы бар. Бірақ бізге қаржыгерлер мен өндірістің екіжақты қатынастары
тұрақты және өркениетті болуы үшін уақыт пен күш-жігер қажет болды.
Қазір Қазақстан аумағында түрлі бағыттағы 16 лизингтік компания жұмыс
істейді: олардың 11-і - Алматыда, 4-уі – Астанада және біреуі –
Қарағандыда. 2004 жылдың аяғына таман республикда лизинг көлемі 250 миллион
долларға жуықтады. Ал 2007 жылы Халықаралық қаржы корпорациясының
мамандарының бағалауы бойынша, үш есе көбейеді.
2004 жылдың маусымынан бастап Қазкоммерцбанк осы қызметті ұсына
бастады. Оның негізінде Казкоммерцбанктің артықшылықтары жатыр:
тармақталған құрылым, ауқымды клиенттік және әріптестік база. Мұның елеулі
мәні бар, өйткені лизинг – компаниялардың негізгі құралдарды сатып алуын
қаржыландырудың ерекші түрі.
Лизинг тұрақты байланыстар түрінде қосымша инфрақұрылым құруды және
оны қолдауды талап етеді. Жаңа қызмет толық мәнді сервиспен ұсынылады: бұл
қолдағы базадан сатушылар іріктеу, құжаттар ресімдеу, тасымалдаушылармен,
кеден брокерлерімен, сақтандыру компанияларымен жұмыс, білікті
консультанттар ұсыну. Сатушылармен жұмыс істей отырып, банк толығынан
лизинг алушының мүддесін ұстанады: мәміле шарты, мөлшерлемелер, тұрақты
корпоративті делдал ретінде банкке ұсынылуы мүмкін жеңілдіктер жөнінде
келіссөздер жүргізеді. Лизинг алушының алдында банк – сатушының өкілі.
Қазір Казкоммерцбанк лизинг бойынша рыноктағыдай стандартты мөлшерлемелер
ұсынады, бірақ банкте несие тарихы бар клиенттер үшін жеке схемалар болуы
мүмкін.
ҚКБ-да лизингтік мәмілені ресімдеудің негізгі артықшылықтарын
ерекшелей кетейік. Бәрінен бұрын, лизинг алушы үшін кепілзат ұсынудың
немесе лизингтік мәмілені банк қаржыландырғанда кепілзат мөлшерін
төмендетудің қажеті жоқ.
Сонымен бірге бұл ұзақ мерзімді қаржыландыру және сауда мәмілесін
жасау және орындаумен байланысты қатерлердің (тәуекелдердің) мүлде болмауы.
Пайдаға салынатын салық (лизинг бойынша банкке төленетін сыйақы) ЖЖТ
(жылдық жиынтық табыс) шегерісіне жататындықтан, салықтар да
оңтайландырылып жатыр. Ал импортталатын белгілі бір тауарлар қосымша құн
салығынан босатылады. Сатушы да қосымша пайда табады. Бір жағынан,
лизингтік мәміле - бұл жабдықтардың құнын бірден төлей алмайтын клиенттерді
тарту есебінен тұтынушылар шеңберін кеңейтуге және сату көлемін ұлғайтуға
мүмкіндік беретін қосымша және өте сенімді жабдықтар өткізу арнасы. Әрі
жабдықтардың ақысын банк төлейтін болғандықтан, төлемей қалу қатері
болмайды.
Қаржы лизингі – бұл негізгі қаражатты инвестициялау. Лизинг алушылар
болып жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар, сонымен бірге шаруа (фермер)
қожалықтары, жүк және жүргіншілер тасымалдау аясындағы қызметті жүзеге
асыратын ұйымдар, құрылыс және өндірістік компаниялар, мұнай және газ өңдеу
кәсіпорындары және т.б. жатады.
Қаржы лизингінің артықшылығы неде? Лизинг шарттарында негізгі
қаражаттарды алу және жаңартуда (көлік, жабдықтар және т.б.) бірқатар
артықшылықтар береді.
Кесте 3 – Қаржы лизингінің артықшылығы[5]
Лизинг алушы үшін Сатушы үшін
ұзақмерзімді қаржыландыру тұтынушылар ауқымын кеңейтуге және
сату көлемін ұлғайтуға мүмкіндік
беретін қосымша өткізу арнасы;
кепілзат талап етілмейді; лизинг затын төлеу үшін үшін бос ақша
қаражаты жоқ клиенттерді тарту;
заңнамамен бекітілген шекте салық лизинг кезінде Қазкоммерцбанк төлеуші
салынатын табыс мөлшерін азайту; болатындықтан, төлемеу қатерінің
болмауы;
импорт бойынша заңнамамен белгіленгентөлем мерзімін ұзартпай ақша
шекте ҚҚС-тен босату. қаражатының түсуі
Сонымен бірге Қазкоммерцбанктің сауда
делдалдарынсыз тікелей негізгі
қаражатты өндірушілерге шығу
мүмкіндігі бар. Қазкоммерцбанк
лизингтік мәмілелерді жеңілдікпен
қаржыландыру үшін, халықаралық қаржы
институттары ресурстарын, сондай-ақ
банк клиенттері арасында лизинг затын
сатушыларды іздеуде көмектеседі.
Қызметтер ұсыну шарттары келесідей, лизинг заты: ғимараттар,
құрылыстар, жер телімдері, машиналар, жабдықтар, құрал-саймандар, көлік
және кәсіпкерлік мақсатта пайдаланылатын басқа да негізгі қаражаттар. Құнды
қағаздар мен табиғат байлықтары лизинг заты бола алмайды.
Сомасы: ең төменгі сома – 10 мың АҚШ доллары
Мерзімі: 3 жылдан жоғары.
Мәміле валютасы:
• егер лизингалушы ҚР резиденті болып табылса, - теңге;
• егер лизингалушы ҚР резиденті емес болса, шетелдік валюта немесе теңге.
Қаржы лизингін беру шарты іске асырылатын жобаның барлық
ерекшеліктерін ескере отырып, әр клиентпен жеке-жеке талқыланады.
Лизингтік мәмілеге үш жақ қатысады[6] :
• Лизинг беруші – меншігіне лизинг затын алушы және оны лизинг шарты
талаптарында Лизинг алушыға беруші жақ. Қазкоммерцбанк лизингберуші
болады.
• Лизингалушы – кәсіпкерлік мақсаттар үшін лизинг шарты талаптарында
лизинг затын қабылдаушы жақ.
• Сатушы – Лизингберуші лизинг затын алатын жақ.
Сонымен бірге Қазкоммерцбанк бұрыннан бар әріптестерімен жұмыс істеу
схемасын жетілдіре береді. Қазіргі уақытта Қазкоммерцбанк түрлі жабдықтарды
және техникаларды өндірушілер мен сатушылардың бірқатарымен тұрақты
әріптестік қатынаста:
• жүк және жеңіл автокөлік,
• арнайы техники (жүк тиейтін және басқалар),
• құрылыс техникасы мен жабдықтары,
• ауыл шаруашылығы техникасы,
• өндірістік және кез келген басқа жабдықтар.
Шарттарға отыру.
Лизингалушыны қаржыландыру туралы оң шешім қабылдағанда,
Қазкоммерцбанк лизинг затын алу туралы сатушымен келіссөз жүргізеді.
Сатушы, Қазкоммерцбанк және лизингалушы арасында сатып алу-сату шарты
жасалады, бір мезгілде Қазкоммерцбанк пен лизингалушы арасында лизинг
шарты жасалады.
Лизинг затын жеткізу.
Қазкоммерцбанк лизинг затын тасымалдау, кедендік ресімдеу, жеткізу
және лизинг затын импорттағанда валюталық бақылау бойынша шаралар өткізуге
байланысты қажетті жұмысты толығынан өз мойнына алады.
Лизинг затын меншіктену құқығының ауысуы.
Лизинг шартының әрекет ету мерзімі және барлық қажетті лизингтік
төлемдерді төлеу аяқталғаннан кейін, Қазкоммерцбанк лизинг затын меншіктену
құқығының лизингалушыға ауысуын ресімдейді.
Лизинг затын сақтандыру:
Қаржы лизингі қызметін көрсетуде міндетті шарт - лизинг затын
сақтандыру болып табылады. Лизинг заты:
• опат болу, жоғалту және сатушыдан лизингалушыға оны жеткізу кезінде
туындауы мүмкін басқа көлденең жағдайлардан (сақтандыру шығыстарын
сатушы төлейді және лизинг затының құнына кіргізіледі);
• бүліну, ұрлану, өрт, топан су және басқа төтенше жағдайлардан
(сақтандыру шығыстары лизингалушының мойнында) сақтандыру.
Лизинг затын сақтандыруды Қазкоммерцбанктің серіктесі Казкоммерц-
Полис сақтандыру компаниясы жүзеге асырады.
Қаржы лизингі бойынша жобаларды іске асыруды Қазақстан Республикасының
барлық аумағындағы Қазкоммерцбанк филиалдары жүзеге асырады.
Қазкоммерцбанктің мамандары лизингтік мәмілеге, тарифтерге қатысты
барлық сұрақтарыңызға жауап беруге, бірлесе жұмыс істеудің өзара тиімді
шарттарын ұсынуға, ынтымақтастықтың жеке схемасын әзірлеуге дайын.
Бірінші кеңес беруде Қазкоммерцбанктің мамандары лизингтік төлемдерді
алдын ала есептейді, лизинг затын сатушылардың тізімімен таныстырады,
қажетті құжаттар тізбесін ұсынады.
Ірі кәсіпорындардың инвестициялық тұтыныстарының түрлілігі жобалар мен
бағдарламалардың қаржыландыру нысандарын, сонымен қатар құрылымдық және
жобалық қаржыландыруды дамытуға алып келеді. Жобалық қаржыландыру физикалық
және моральды тұрғыда тозған негізгі қорларды жаңартудың есебінен
шығарылатын өнімге белсенді әрі төлемге қабілетті сұраныс жағдайындағы
өндіріс көлемін ұлғайту үшін де, сонымен қатар негізгі капиталды кеңейту
үшін де қажет болып отыр. Банк өзінің клиенттеріне идея немесе бастапқы
бизнес-жоспар сатысынан бастап жобаны іс жүзінде іске асыруға дейінгі
жобалық қаржыландыру қызметтерін ұсынады (экономикалық тұрғыда
пайдалылығының бастапқы анықтамасы, жобаның салалық талдауы, маркетинг
стратегиясын өңдеу, қаржы үлгісін өңдеу).
Оның алдыңғы қатарлы қазақстандық және шетелдік кредит мекемелерімен
жасалған кең іскерлік байланыстары және кредиттік ресурстары мен
инвестицияларды тартудағы жинақталған ауқымды тәжірибесі жобалық идеяны,
табысты іске асыруды да, жобаны барлық сатыда жүзеге асыруды да қамтамасыз
етеді.
Қаржы лизингі[7] – Банк клиент көрсеткен сатушыдан меншігіне алған
және лизинг шартымен ескертілген лизинг затын белгіленген ақыға және
белгіленген талаптармен кем дегенде 37 ай мерзімге кәсіпкерлік мақсатқа
уақытша иеленуге немесе пайдалануға беруге міндеттенетін инвестициялық
қызметтің түрі. Бұл жағдайда лизинг затын лизинг шарты бойынша беру
төмендегі талаптардың қайсыбіріне жауап беруге тиіс:
• лизинг затын клиенттің меншігіне беру және (немесе) клиентке лизинг
затын лизинг шартымен кесілген бағаға иелену құқығын беру лизинг
шартымен белгіленген;
• лизингтің мерзімі лизингтің пайдалы қызмет ету мерзімінің 75% аспайды;
• лизингтің бүкіл мерзіміне лизинг төлемінің ағымдағы (дисконтталған)
құны берілетін лизинг заты құнының 90% асады.
Қазіргі елдің шарты бойынша инвестициялық және кәсіпкерлік лизинг
қызметтің жаңа түрі.
Лизингтің қолдану түрін қарастырғанда, Қазақстанда кәсіпкерлік
тәжірбиеде лизингтік қызметтің тек белгілі әдістері ғана қолданылады.
Сонымен бірге лизинг инвестициондық белсенділігін төмендету шартында,
экономиканың көптеген салаларын техникалық жаңарту бойынша жаңа ресурс
болуы мүмкін.
Лизингтік қызмет нарығы тауар және қызмет көрсету, өндірушілер үшін
өте қолайлы болып отыр.
Әзірге қызмет біздің елімізде даму үстінде болғандықтан, коммерциялық
лизингтік компания құрылымы мүліктер, бірінші кезекте транспорт болып отыр.
Ауылшаруашылық техникасының үлесі 47%, республикалық бюджет есебімен
жартысы ал қалған жартысы коммерциялық лизингтік компанияның есебінен
қаржыландырады.
Ауылшаруашылықты дамыту мемлекеттік және коммерциялық лизингтік
компанияларға да қатысты.
Қазақстанда 2004 жылы алынған лизинг мүлкінің құрылымы өндірістік
құрал – жабыдықтың үлесін кеңейту үшін Қосымша құн салығына дың есебінен
қаржыландырады, лизингтік жеңілдіктер беріледі.
Лизингтік компанияның басқарушыларының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz