Сәкен Сейфуллиннің өмірі мен шығармашылығы

КІРІСПЕ.
ХХ ғасырдығы қазақтың жаңа әдебиеті негізін салушылардың бірі Сәкен Сейфуллин аз ғана ғұмырында өлшемейтін мол мәдени мұра қалдырды. Қазақ әдеибетінің барлық жанрында тамаша туынылар берген жаңашыл жазушы қаламынан туған шығармалар халық өмірінің ең көркем образдар арқылы, терең иделяар айтып, эстетикалық игіліктер жасады.
Ұлттық әдебиетке төңкерістік мазмұн жаңа нысан асқан идея әкелген жазушы туындылары халқымыздың рухани қазынасын қорландыра түсті.
Сәкен Сейфуллин кеңестік дәуірде туған қазақ әдебиетінің тұңғыш қаламгері болып, поэзия, проза, драматургия сияқты жанрлармен әдебиетіміздің басқа саласында да көрнекті қызметтер атқарды.
Сәкеннің ерлік күреске толы өмірі мен шығармашылық еңбектері біздің әдебиетіміздің идеялық қалыптасуы кезіндегі орасан қызметімен бірге, оның профессионалдық жағынан өсуіне, ер жетуіне зор үлес қосты. Ол қазақ әдебиетін барлық жанр жағынан ілгерілетіп, жаңа дәуір талаптары негізінде үлкен жаңалықтар жасады.
Мұның бәрі Сәкенді қазақ әдебиетінің негізін салушы деп айтуға дәлел.
Қазақ әдебиетінің негізін салушы, тамаша ақын және көрнекті қоғам қайраткері Сәкен Сейфуллиннің есімі халық арасына кең жайылған. Ол – қазақ ақындарының ішінде бірінші рет революцияны, сол арқылы тарихи кезеңдерді ашық бейнеледі.
Сәкен сол кездегі халықтың тұрмысын, хал – жағдайын жырлаушылардың бірі ретінде саналады.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Сәкен Сейфуллин «Сол жылдарда». «Жазушы» баспасы, Алматы, 1974 жыл.
2. Т.Ақшолақов. «Қазақ әдебиетің оқыту». Алматы, Мектеп, 1985 жыл.
3. «Қазақстан мектебі» журналы, №4, 2002 жыл.
4. “Қазақ әдебиетiн оқыту методикасы”Қ.Бiтiбаева “Атамура” 2003 ж.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

Кіріспе
1. Сәкен Сейфуллиннің өмірі мен шығармашылығы
1.1. Қазақ әдебиетінің негізін салушы.
1.2 Бейнесі әр адамның жүрегінде.
2. Сәкен Сейфуллиннің шығармаларындағы тарихи сөздер
2.1 Сәкен шығармалыры туралы қысқаша мағлұмат, сол шығармаларында
кездесетін тарихи сөздер

Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ.
ХХ ғасырдығы қазақтың жаңа әдебиеті негізін салушылардың бірі Сәкен
Сейфуллин аз ғана ғұмырында өлшемейтін мол мәдени мұра қалдырды. Қазақ
әдеибетінің барлық жанрында тамаша туынылар берген жаңашыл жазушы қаламынан
туған шығармалар халық өмірінің ең көркем образдар арқылы, терең иделяар
айтып, эстетикалық игіліктер жасады.
Ұлттық әдебиетке төңкерістік мазмұн жаңа нысан асқан идея әкелген
жазушы туындылары халқымыздың рухани қазынасын қорландыра түсті.
Сәкен Сейфуллин кеңестік дәуірде туған қазақ әдебиетінің тұңғыш
қаламгері болып, поэзия, проза, драматургия сияқты жанрлармен
әдебиетіміздің басқа саласында да көрнекті қызметтер атқарды.
Сәкеннің ерлік күреске толы өмірі мен шығармашылық еңбектері біздің
әдебиетіміздің идеялық қалыптасуы кезіндегі орасан қызметімен бірге, оның
профессионалдық жағынан өсуіне, ер жетуіне зор үлес қосты. Ол қазақ
әдебиетін барлық жанр жағынан ілгерілетіп, жаңа дәуір талаптары негізінде
үлкен жаңалықтар жасады.
Мұның бәрі Сәкенді қазақ әдебиетінің негізін салушы деп айтуға дәлел.
Қазақ әдебиетінің негізін салушы, тамаша ақын және көрнекті қоғам
қайраткері Сәкен Сейфуллиннің есімі халық арасына кең жайылған. Ол – қазақ
ақындарының ішінде бірінші рет революцияны, сол арқылы тарихи кезеңдерді
ашық бейнеледі.
Сәкен сол кездегі халықтың тұрмысын, хал – жағдайын жырлаушылардың
бірі ретінде саналады.

1. СӘКЕН СЕЙФУЛЛИННІҢ ӨМІРІ МЕН ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ

1. Қазақ әдебиетінің негізін салушы.

Сәкен Сейфуллин 1894 жылы бұрынғы Ақмола облысы, Ақмола уезі, Нілді
болысының бірінші ауылында (қазіргі Жезқазған облысы, Жаңа – арқа ауданы)
туған.

Сарыарқаның сағымды даласы, мөлдір сулары, толқыған Нұры, Есіл
өзендерінің бойы, алыстан көщ тартқан Аба, Өр тауларының бауыры – болашақ
ақынның балалық шағы өткен, жаз жайлау рақатын көріп, алтыбақан теуіп,
ақсүйек ойнаған, қыстың боранды ұзақ түндерінде қиял – ғажайып ерлік
оқиғаларға толы батырлар жырын естіп, мың түрлі сырмен адам жүрегін
елжіретін ән мен күй тыңдаған, айт пен тодың қзығын көріп, айтыс пен
бәйгені қызықтаған алтын айтыс пен бәйгені қызықтаған алтын бесік ыстық
ұясы.

Табиғаттан дарынды жаратылған мөлдір қара көз, толқынды шашты,
қырмұрын, қайратты ұлдарын Сейфолла мен Жамал азан айтып қойған Сәдуақас
деген есімнің орнына еркелетіп Сәкен атап кеткен.

Сөзге шешен, домбырашыл, саясатшы, аңшы Сейфолланың көп істеріғ әрекет
қимылы, мінез қалыбы болашақ ақынның өр, қайсар, әділ болып өсуіне әсер
етеді. Ерлікті білмейтін орынсыз күлкіге, жылауға жоқ тұрыштайдай бала
шешесі Жамалдың ертегілерін тыңдаудан жалықпайтын. Ауыл молдасынан тілін
сындырып, арабша хат танып, қисса – хиқаяны өзі үйренемін деп Нілді
заводына (орыс тілін үйренуге, орысша оқуға) жіберіледі. Қараңғылықтың
қаймағы бұзылмаған алыс ауылдан келген Сәкенге мектеп есігі осылай ашылып
еді.
Одан кейін Ақмоладағы бастауыш приход мектебінде, үш кластық қалалық
училищесінде, Омбыдағы мұғалімдер семинариясында оқыды.
Революцияның от – жалынына ертерек оорналасқан Сәкен Ақмола (қазіргі
Астана) аймағында Совет Өкіметін орнату ісіне белсене араласты.
2. Бейнесі әр адамның жүрегінде.

Қазақ әдебиетінде ақын тұңғыш рет лирикаға, азаматтық революциялық
әуен берді, қазақ поэмасын лиро – эпостық үлгілерімен байытты, проза мен
драматургияда, сын мен әдебиет тану ғылымы саласында да революцияшыл жаңа
шығрмалар тұғызды.
Сөйтіп, қазатың жаңа дәуіріндегі революцияшыл әдебиеттің көрнекті
қайраткері болды.
Осы көптеген шығармаларымен Сәкен Сейфулиннің атағы шықты.
Ол өзінің өткірлігімен, шын өмірді айқын сипаттауымен (реализм) халық
жүрегін жаулап алып, революция рухын алып келуші болды. Ақынның
шығармашылық өсуі, ең алдымен оның поэзиясында анық көрінеді.
Ақын туған халқының бүгінгі тағдырына ойлана қарайды, надандық пен
ескі феодалдық әдет – ғұрып заңдары езіп, тоздыра бастаған қараңғы қауымның
күн көрінісіне налиды, оның келешегі туралы ойлайды.
Бұл 1988 жылдың ақпанның 22-ші жұлдызыңда Ақмола қаласында ашылған
С.Сейфуллин атындағы мемлекеттік мұражай:

2. СӘКЕН СЕЙФУЛЛИННІҢ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ ТАРИХИ СӨЗДЕР

2.1 Сәкен шығармалыры туралы қысқаша мағлұмат,
сол шығармаларында кездесетін тарихи сөздер

Поэзия саласындағы алғашқы қадамын Сәкен 1914 жылы шыққан Өткен
күндер атты өлеңдер жинағынан бастаған. Кел, жігіттер, Жас қазақ
марсельезасы, Жұмыскерлерге, Жолдастар саяи лирикаларын Асау тұлпар
мен Экспресс жинақтарына ұластырып, атақты Советстан поэмасымен өз
поэзиясының жаңашыл сырын әбден айқындады.
Қазақ совет әдебиетінің идеялық – творчестволық қалыптассуының жарқын
бейнесі – Көкшетау поэмасы. Бұл поэма Сәкеннің әдебиетке қосқан зор
үлесін еселей түсті. Жаңа заманды бейнелеген Социалстан поэмасы, азамат
ақынның әлеуметтік күрделі мәселелерді жасқанбай жырлап, Кезеңнің қайшылық
– қиындықтарын батыл айтып берген. Қызыл ат поэмасы қазақ поэзиясының 30-
жылдарындағы үлкен табысы болды. Әкенің поэзия саласына қосқан үлесімен
бірге, оның қазақ прозасын өркендетуге қосқан үлесі де қомақты.
Ол 1917 жылы Жұбату атты әңгімесін жазды. Тар жол, тайғақ кешу
романында Сәкен патшаның қазақ жастарынан соллдат алу туралы жарлығын
пайдаланып, болыс – билердің параға құныққаның, онсыз да жүдеу елді ашық
танығанын айтады. Оның бұл еңбегінде көптеген тарихи сөздер кездеседі. Бұл
сөздер арқылы ақын сол жылдардағы, жалпылай алғанда сол кезеңнің барлық
көрінісін айқын суреттейді, осы сөздер арқылы бізге сол заманның
қиыншылықтарын, зомбылықтарын ашып көрсетеді.

Сәкен драматургия саласында да еңбек етті. Бақыт жолында атты
пьесасында жарқын болашақты аңсаған қазақ жастарының ой – арманың, тілек –
мақсатын бейнеледі.
Сәкен өз шығармалары арқылы қазақ әдебиетіне тұңғыш рет революциялық
рух кіргізді.
Оның өлең, поэмаларында өзі өмір сүрген заманның асқақ образы
жасалады.
Өткен күндер жинағына кірген өлеңдер сол кездегі қазақ өмірінің әр
түрлі жақтарын сөз етеді. Мұнда жазушы жастық, шәкірттік өмірдің жай -
күйлерін, феодалдық әдет – ғұрыптың көріністерін, қазақ байларының
кертартпа мінез – құлықтарын жазады, ел жастарын өнер – білімге шақырады.
Өнерліге не керек – бәрі дайын,
Білеміз надан байдың тұрмыс жайын
Жарлыларға, жетімге қараспайды,
Ұйқы көз, жуан қарын надан ойын, - деп ақын ауылдын надан байларының
мәдениеттің жолында тұрған кедергіл деп таниды.
Оның бұл өлең шумағы тарихи сөздер қорына өте бай. Бұл шумақта Сәкен
Сейфуллин бай мен жарлы халықтың тұрмыс – салтың, олардың өмірдегі
айырмашылығын айқындайды. Яғни, байды бұл өлеңде ақын надан ретінде, ал
жарлыны – жетім ретінде қарастырып отырғаны байқалады. Ақын оларды жетім –
жесірге қараспайтының, қатігез кейпін ашады. Оларға өнерлі адамдарды қарсы
қойып, екеуін салыстыра суреттейді.
Сәкеннің Туған ел деген өлеңі де ескі ауыл өмірін еске түсіру,
сағыну түрінде жазылған. Ақын онда елін, құлын – тайдай ойнап өскен жерін
өткен күндерін – мал күзетіп, сауық құрған, жастық шағын, көкшен ауылды бие
байлап, қымыз ішкен кездерін, өзенге қармақ салып сауықтағаның еске алады.
Түс деген өлеңінде ақын ескіні қорғансыз бақша күйінде қазақ халқын
сол бақшадағы құраған ағаштар бейнесінде алады. Мұндай сүренсіздікті ол
халықтың қараңғылығынан, ел билеушілердің ынтымақсыз, алауыздығынан, ел
қамын ойламайындығынан деп түсіндіреді.

Халықты болашаққа жеткізер жастар деп
Көк шыбықтар көбейсе тал боп жетіп,
Көркейер, сонда бақша, қайғы кетіп,
Я, алла, жеткіз сорлы жастарды – деп
Тіледім шыбықтардын үміт етіп – деп ұғады. Бұл тарихи сөз теңеу
қызметін атқарып тұр. Ол Көк шыбықтар деп – жастар келешегінен үміт
күтетінің көрсетеді.
Жинаққа кірген тағы бір өлеңі – Жетім. Мұнда Сәкен туғанынан айрылып
жасынан жетім қалған қазақ баласының жайын бейнелейді. Әке – шешенің
қолында әлпештеп өскен балалар мен жетімнің күйін салыстыра суреттейді.
Есіркеп сипар маңдайдан,
Мұсылман жоқ қайрылған,
Жәрдемші жоқ ғаріпке,
Туғанынан айрылған, - деп ақын халық ішінен жетімге қол ұшын беріп,
есіркер адам тапай күйінеді.
Осындағы тарихи сөздер қатарына: есіркеп, ғаріп деген сөздер
жатқызылады. Есіркеп деп ақын жалғыз, жетім қалған бала бейнесін береді.
Ал ғаріп деп оның қал – күйін, жағдайын сипаттайды. Ғаріп сөзі қазіргі
кездегі шығармаларда да кең өріс алуда.
Сонымен, Өткен күндер жинағында Сәкен өзін қазақ халқының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.