Intranet –қосымшалары

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. INTRANET .қосымшалары
1.1 Intranet корпоративті желісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Intranet архитектурасы, протоколдар иерархиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.3 Intranet қосымшаларын құру және жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.4 Intranet.технологияның қолданылу аймағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.5 Intranet.қосымшаларын өңдеу құралдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
1.6 Intranet.тің программалау құралдары және тілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2. «Республикалық техникалық және кәсіптік біліс беруді дамытудың және біліктілікті берудің ғылыми . әдістемелік орталағы» РМК сипаттамасы
2.1 Кәсіпорынның негізгі міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.2 Кәсіпорындағы сапаны тәуелсіз бағалау бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... 31
3. «Республикалық техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың және біліктілікті берудің ғылыми . әдістемелік орталығы» РМК сайтын жобалау және құрастыру
3.1 FRONT PAGE қосымшасының Wев сайт жасаудағы тиімділігі ... ... ... .35
3.2 Кәсіпорын сайтын құру сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.3 Кәсіпорын сайтының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
4. Еңбекті қорғау
4.1 Еңбекті қорғау заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
4.2 ДЭЕМ.ді қолданудағы еңбекті қорғау туралы кейбір мәліметтер ... ... ...42
4.3 Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ...43
4.4 Жұмыс орнына қойылатын эргономикалық талаптар ... ... ... ... ... ... ..44
4.5 Денсаулық бұзылуының белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
4.6 Өртқауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
4.7 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
4.8 Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ...46
5. Экономикалық бөлім
5.1 Жұмыстың қысқаша сипаттамасы және оның бағытталуы ... ... ... ... ...48
5.2 Бағдарламаның өнімді құрудағы шығындарды анықтау ... ... ... ... ... ..48
5.3 Түйіндер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
Қосымша (компакт дискіде)

Кіріспе
Қазіргі заманда ақпараттық жуйесіз ақпаратқа жедел кіруін елестету мүмкін емес болып келеді. Соңғы бірнеше жыл бұрын ақпаратқа деген талаптар өте өзгеше болатын. Ақпаратты алу - қолданушы кез-келген жерде болса да жедел түрде қажетті болады. Сондықтан корпоративті ақпараттық жүйелер құрылымына талаптар да өзгерген болатын. Кәсіпорынның локальды жүйелері ақпаратқа енуде қолданушылардың қажеттіліктерін толық түрде қанағаттандыра алмайтын болды. Сондықтан корпоративті ақпарат жүйелерін құру үшін – жаңа Intranet технологиясы пайда болды. Intranet технологиясы Интернеттің принциптеріне негізделеді.
Intranet-тің интернеттен айырмашылығы ауқымды коммуникация технологиясы болып табылатын корпоративті коммуникацияларды басқару технологиясында, яғни интранеттің негізгі айырмашылығы – коммуникацияның ақпараттық деңгейінде болуы. Ал ақпараттық тұрғыдан коммуникация – бұл білімді беру және іздеу.
Intranet технологиясы дәстүрлі қағаз құжаттарын - электрондық құжаттар мен файлдарға, хабарландыру тақтасын - Web-серверге, телефондық қоңыраулар мен жазбаларды – электрондық почта хаттарына, газеттік жаңалықтарды – телеконференция серверлерінің хаттарына айналдырды. Intranet корпоративті коммуникацияларды сенімді және ыңғайлы етіп, ал ақпаратқа енуін қарапайым және жедел етті.
Intranet бұл кәсіпорын қызметкерлеріне әртүрлі жаңалықтармен танысуға, анықтамалық ақпарат пен персональды e-mail-ға енуге, интерактивті сойлесуге мүмкіндік береді. Intranet - кәсіпорын үшін тек өздерінің қызметкерлеріне ғана ақпаратты көрсетуге қажетті тиімді құрал болып табылады.
Intranet-ті қолдану үлкен инвестициялық жобаларды басқарудың сапалы жаңа деңгейіне әкелуге мүмкіндік береді. Кәсіпорынның интранет-технология базасында жобалық ақпараттық кеңістікті құру мен жүргізуі - өз кәсіпорынның инвестициялық қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді.
Intranet-жүйе әдетте кәсіпорынның барлық қызметкерлерінің арасында маңызды, актуальды және жиі қолданылатын ақпаратты таратуға мүмкіндік беретін және сыртқы енуден жабық корпоративті веб-сайт түрінде көрінеді.
Intranet-жүйенің қарапайым веб-сайттан негізгі айырмашылығы – сайт сыртқы орта (клиенттер, пресса және тағы басқа) қолдануы үшін арналса, ал Intranet – кәсіпорынның қызметкерлеріне қолданылуы үшін арналады.
Intranet жүйелер кәсіпорынның басқа да ақпараттық жүйелерімен интеграциясы мен функционалдылығын көтеру үшін ашық болып келеді.
Бұл қасиет кәсіпорынға Intranet-сайтты эволюциялық жолмен құруға және жүйені қажеттілік өлшемі бойынша дамытуға мүмкіндік береді.
Техникалық көзқарас жағынан intranet – бұл кәсіпорынның ішкі корпоративтік ақпаратты өңдеуде жүйелену, сақтау бойынша тапсырмаларды шешетін ішкі корпоративті web-портал. Intranet-сайтқа кіру – бұл тек қана локальды желі шеңберінде мүмкін болады. Intranet – технологиялардың пайдалы қасиеттері қарапайым схема, яғни қолданушының жұмыс орнында орнатылған қарау программасы (брaузер), ақпараттық концентратор ретінде болатын web-сервер және клиент пен web-сервер арасындағы өзара байланыс шеңберінде жүзеге асады.

Қолданылған әдебиеттер

1. Рэнди Брэк, Эд Рейнолдс и Дж. Даррел Томас. Плетение внутренней паутины http://www.osp.ru/lan/1997/04/106.htm
2. LAN/Журнал сетевых решений #04/97
3. Том Хендерсон. Анатомия Intranet http://www.osp.ru/lan/1998/09/75.htm
4. LAN/Журнал сетевых решений #09/98
5. Крис Херрингшоу. При новом порядке http://www.osp.ru/lan/1997/04/97.htm
6. LAN/Журнал сетевых решений #04/97
7. 4.Виктор и Наталья Олифер. Введение в IP-сети http://www.citforum.ru/nets/ip/contents.shtml
8. Информационно-аналитические материалы, Центр Информационных Технологий
9. Модель OSI http://www.citforum.ru/nets/switche/osi.shtml
10. Сервер BiLiM Systems Ltd.
11. Вопросы защищенности http://www.softexpress.ru/intranet/docs/intra_pr.htm
12. Сервер Sotfexpress
13. В. Артемьев. Что такое Intranet? http://www.citforum.ru/internet/iinet97/9.shtml
14. Центральный Банк РФ, сервер CIT-forum.
15. В. Ананьин. Интранет как инструмент корпоративного управления. Часть 2 http://www.osp.ru/dbms/1997/04/80.html
16. Смстемы управления базами данных #04/97
17. 9.Обоснование использования Intranet http://www.softexpress.ru/intranet/docs/intra_wh.htm
18. Сервер Sotfexpress
19. 10.К.Терлекчиев. Internet в группах (технологии Intranet) http://www.citforum.ru/internet/iinet96/32.shtml
20. LAN Magazine/Русское Издание
21. 11.Ключевые компоненты Internet http://www.softexpress.ru/intranet/docs/intra_ky.htm
22. Сервер Sotfexpress
23. 12.Николай Малых. Глоссарий сетевых терминов http://www.citforum.ru/nets/glossary/_terms.shtml

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Intranet –қосымшалары
1.1 Intranet корпоративті
желісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... 6
1.2 Intranet архитектурасы, протоколдар
иерархиясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..9
1.3 Intranet қосымшаларын құру және
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..12
1.4 Intranet-технологияның қолданылу
аймағы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 15
1.5 Intranet-қосымшаларын өңдеу
құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .21
1.6 Intranet-тің программалау құралдары және
тілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2. Республикалық техникалық және кәсіптік біліс беруді дамытудың және
біліктілікті берудің ғылыми - әдістемелік орталағы РМК сипаттамасы
2.1 Кәсіпорынның негізгі
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.28
2.2 Кәсіпорындағы сапаны тәуелсіз бағалау
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... .31
3. Республикалық техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың және
біліктілікті берудің ғылыми - әдістемелік орталығы РМК сайтын жобалау
және құрастыру
3.1 FRONT PAGE қосымшасының Wев сайт жасаудағы тиімділігі
... ... ... .35
3.2 Кәсіпорын сайтын құру
сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..36
3.3 Кәсіпорын сайтының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
4. Еңбекті қорғау
1. Еңбекті қорғау заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4 2
2. ДЭЕМ-ді қолданудағы еңбекті қорғау туралы кейбір
мәліметтер ... ... ...42
3. Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ...43
4. Жұмыс орнына қойылатын эргономикалық талаптар ... ... ... ... ... ... ..44
5. Денсаулық бұзылуының белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
6. Өртқауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
7. Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ...45
8. Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ...46
5. Экономикалық бөлім
1. Жұмыстың қысқаша сипаттамасы және оның бағытталуы ... ... ... ... ...48
2. Бағдарламаның өнімді құрудағы шығындарды анықтау ... ... ... ... ... ..48
3. Түйіндер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 55
Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
Қосымша (компакт дискіде)

Кіріспе
Қазіргі заманда ақпараттық жуйесіз ақпаратқа жедел кіруін елестету
мүмкін емес болып келеді. Соңғы бірнеше жыл бұрын ақпаратқа деген талаптар
өте өзгеше болатын. Ақпаратты алу - қолданушы кез-келген жерде болса да
жедел түрде қажетті болады. Сондықтан корпоративті ақпараттық жүйелер
құрылымына талаптар да өзгерген болатын. Кәсіпорынның локальды жүйелері
ақпаратқа енуде қолданушылардың қажеттіліктерін толық түрде қанағаттандыра
алмайтын болды. Сондықтан корпоративті ақпарат жүйелерін құру үшін – жаңа
Intranet технологиясы пайда болды. Intranet технологиясы Интернеттің
принциптеріне негізделеді.
Intranet-тің интернеттен айырмашылығы ауқымды коммуникация технологиясы
болып табылатын корпоративті коммуникацияларды басқару технологиясында,
яғни интранеттің негізгі айырмашылығы – коммуникацияның ақпараттық
деңгейінде болуы. Ал ақпараттық тұрғыдан коммуникация – бұл білімді беру
және іздеу.
Intranet технологиясы дәстүрлі қағаз құжаттарын - электрондық құжаттар
мен файлдарға, хабарландыру тақтасын - Web-серверге, телефондық қоңыраулар
мен жазбаларды – электрондық почта хаттарына, газеттік жаңалықтарды –
телеконференция серверлерінің хаттарына айналдырды. Intranet корпоративті
коммуникацияларды сенімді және ыңғайлы етіп, ал ақпаратқа енуін қарапайым
және жедел етті.
Intranet бұл кәсіпорын қызметкерлеріне әртүрлі жаңалықтармен танысуға,
анықтамалық ақпарат пен персональды e-mail-ға енуге, интерактивті сойлесуге
мүмкіндік береді. Intranet - кәсіпорын үшін тек өздерінің қызметкерлеріне
ғана ақпаратты көрсетуге қажетті тиімді құрал болып табылады.
Intranet-ті қолдану үлкен инвестициялық жобаларды басқарудың сапалы
жаңа деңгейіне әкелуге мүмкіндік береді. Кәсіпорынның интранет-технология
базасында жобалық ақпараттық кеңістікті құру мен жүргізуі - өз кәсіпорынның
инвестициялық қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді.
Intranet-жүйе әдетте кәсіпорынның барлық қызметкерлерінің арасында
маңызды, актуальды және жиі қолданылатын ақпаратты таратуға мүмкіндік
беретін және сыртқы енуден жабық корпоративті веб-сайт түрінде көрінеді.
Intranet-жүйенің қарапайым веб-сайттан негізгі айырмашылығы – сайт
сыртқы орта (клиенттер, пресса және тағы басқа) қолдануы үшін арналса, ал
Intranet – кәсіпорынның қызметкерлеріне қолданылуы үшін арналады.
Intranet жүйелер кәсіпорынның басқа да ақпараттық жүйелерімен
интеграциясы мен функционалдылығын көтеру үшін ашық болып келеді.
Бұл қасиет кәсіпорынға Intranet-сайтты эволюциялық жолмен құруға және
жүйені қажеттілік өлшемі бойынша дамытуға мүмкіндік береді.
Техникалық көзқарас жағынан intranet – бұл кәсіпорынның ішкі
корпоративтік ақпаратты өңдеуде жүйелену, сақтау бойынша тапсырмаларды
шешетін ішкі корпоративті web-портал. Intranet-сайтқа кіру – бұл тек қана
локальды желі шеңберінде мүмкін болады. Intranet – технологиялардың пайдалы
қасиеттері қарапайым схема, яғни қолданушының жұмыс орнында орнатылған
қарау программасы (брaузер), ақпараттық концентратор ретінде болатын web-
сервер және клиент пен web-сервер арасындағы өзара байланыс шеңберінде
жүзеге асады.

Intranet-технология кәсіпорынның өзінің бөлек жеке қызметкерлеріне
деген тәуелділігін төмендететін корпоративті база білімінде ұжымдық
тәжірибені реттеуге мүмкіндік береді. Intranet-технологияның корпоративті
мәдениетке әсері оның кез-келген ақпаратының автоматты түрде тіркелген
кездегі ақпараттық қеңістігінің құрылуы болып табылады.
Қазіргі заманғы кәсіпорынның бизнесіне тікелей әсер ететін маңызды
фактор – бұл интеграциялық интранет-технология – интранет негізінде
құрылатын ақпараттық жүйенің жаңа желілік архитектурасы болып табылады.
Интранеттің басты міндеті – кәсіпорынның біртұтас ақпараттық кеңістігін
құру болып табылады.
Интранет-сайт кәсіпорынның ақпараттық инфрақұрылымын жүйелеуге және
кәсіпорын қызметкерлеріне басқа да қызметкерлер мен басшылықпен ыңғайлық
және тұрақты жұмыс уақытының үнемділігін танытатын әртүрлі ақпарат көздерін
біріктіруге мүмкіндік береді.
Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы Кәсіпорындағы Intranet-
қосымшаларының ерекшеліктері және оларды жобалау, құру,- деп аталады. Осы
тақырыпты таңдауымның себебі: қазіргі заман қоғамының кез-келген саласында
internetintranet-технологиялары жиі қолдануда және электрондық құжат
алмасу үрдісіне көп көңіл бөлінеді. Интранет және Инертен технологиялары
кобінесе бірдей технолгия әдістерін пайдаланады, интранеттің интернеттен
айырмашылыгы тек корпоративті түрде қатынау жағдай жасалған.
Дипломдық жұмысымның мақсаты – Intranet-сайт құру барысында intranet-
технологиялардың тиімді жолдарын қарастыру және қазіргі заманға сай жобалық
әдістерді қолдану. Осы тақырыптар бойынша толық мәліметтер беріп, тақырыпты
ашып көрсету.
Дипломдық жұмысымның міндеттері:
• Intranet-қосымшасының түсінігі мен маңызы
• Программалау тілдердің және құралдардың ерекшеліктері
• Intranet-қосымшаларын аналитикалық бағалау
• Республикалық техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың
және біліктілікті берудің ғылыми-әдістемелік орталығы РМК-ның Intranet-
порталын жасақтау.
Дипломдық жұмысымның өзектілігі –ақпараттық технологияларды еңгізу
барысында копетеген кәсіпорындар қызметкерлерінің ақпаратпен жедел алмасу
мүмкіндігін көздейді. Сондықтан, кәсіпорын бөлімшілерінің арасында
ақпаратпен тиімді алмасу үшін және электронды құжат айналымды енгізу
мақсатында кәсіпорынның Intranet-сайты (ішкі сайты) жұмыс жасауға тиісті.
Кәсіпорынға интранетті ендіру тәжірибесі бірнеше жылды алады. Қазіргі
кездегі базалық интранет-жүйелерді, яғни ішкі Web-сервер, электрондық почта
және корпоративті мәліметтер базасына Web-интерфейсті ұйымдастыру
кәсіпорын бизнесінің барлық салаларына түбегейлі өзгерістер енгізуге
қабілетті болып келеді.
Intranet-ті қолданудың пайдасы:
- белгілі-бір жобалармен жұмыс жасағандағы жоғарғы өнімділігі;
- мәліметтерге оңай кіру;
- өзара әсерлесудің тиімді деңгейі, яғни өзара әсерлесудің бизнес-
сызбаларын көлденең де, тігінен де өзгертуге болады;
- интранет ресурстарындағы мәліметтер лезде жариялануы – бұл желі
және гипермедиа технологияларын қолданып қызметтік нұсқауларды,
ішкі ережелерді, стандарттарды, жаңалық жіберу қызметтерін алу;
- өмірге жалпы корпоративті мәдениетті енгізуге мүмкіндік береді.
Intranet-тегі веб-сайт артықшылықтары:
- қолданушының компьтерінде клиент программаларын орнатудың талап
етілмеуі (оның орнына браузер қолданылады). Сәйкесінше корпоративті
ақпараттық жүйе функционалдылығының өзгеруі кезінде клиенттік
программалық жабдықтаудың жаңаруы да талап етілмеуі;
- электрондық почта бойынша мәліметтермен алмасудың орнына вэб-
форманы қолдану арқасында әртүрлі мәліметтерді енгізудегі уақыттың
қысқаруы;
- Microsoft Windows, Mac және GNULinux*NIX-де стандартты браузердің
болуы.
Intranet-тің кемшіліктері:
- желі хакерлердің мақсатында қолданылып, бұзылуы мүмкін;
- тексерілмеген және анық емес ақпараттың интернетте жариялануы –
белгілі-бір қолайсыз мәселелерге әкелуі мүмкін;
- интерактивті бос кеңістікте – жағымсыз және заңсыз материалдар
таралуы мүмкін;
- интранеттің тиімділігі және жұмысқа қабілеттілігі өңдеу жұмысына
және әкімшілік жұмысына кететін шығындарды қажет етеді.
Intranet-сайт интранет-технологиялар негізіндегі ішкі корпоративті
ақпараттық жүйе болып табылады. Кәсіпорындағы интранет-сайтты жобалау және
құру мақсаты – бұл кәсіпорын ішіндегі құжаттар мен қосымшаларға тез енуін
ұйымдастыру, корпоративті ақпаратты құрылымдау, кәсіпорын ақпараттарымен
жұмыс жасау және кәсіпорынды басқарудың тиімділігін көтеру.
Intranet-сайт кәсіпорын қызметкерлеріне ұжымдық жұмыстың тиімді
процесін ұйымдастыруға, кәсіпорын ішіндегі маңызды жағдайлар туралы
ақпараттарды алуға және қажетті корпоративті ақпаратты тиімді түрде іздеп,
қолдануға мүмкіндік береді.
Intranet-сайтпен жұмыс жасау негізінде интранет-технологияларды қолдану
кәсіпорын қызметкерлерінің жаңа ақпараттық жүйе пайда болуының тез
бейімделуіне мүмкіндік береді. Intranet-сайт корпоративті қажеттіліктерге
байланысты жаңа функционалды модульдермен кеңейтілген жүйе.

1. Intranet-қосымшалары
1.1 Intranet корпоративті желісі
Ең қарапайым желі (network) минимум 2 компьютердің, бір-бірімен кабель
арқылы байланысынан тұрады. Ол мәліметтерді бірге қолдануға мүмкіндік
береді. Компьютерлік желінің дүниеге келуі тәжірибе қажеттілігімен қатар
мәліметтерді қоса пайдаланудан туындады. Дербес компьютер –құжат, кесте
дайындау, графикалық мәлімет және басқа джа ақпараттарды құру үшін өте
жақсы құрал. Бірақ тез арада өзінің ақпаратыңмен басқалармен бөлісу мүмкін
емес. Бірнеше топ компьютердің және басқа құрылғылармен байланысын желі деп
атайды. Ал концепциялық байланыс және бірге қолданушы компьютер қоры
желілік әрекеттестік деп аталады. Желіге кіруші компьютермен бірге
қолдануға болады: мәліметтерді, принтерлер, модемдер, өзге құрылғылар.
Компьютердің жүйелік блогында ішкі, сыртқы құрылғылармен байланыс
жасауға арналған арнайы тарақша қосқыш түріндегі порттары бар. Олар
тізбекті және параллель қосылатын болып екіге бөлінеді. Осы порттар арқылы
әр түрлі құрылғылар арасындағы ақпараттарды тасымалдауға (жіберуге және
қабылдауға) болады. Егер екі немесе бірнеше компьютерді порттары арқылы
байланыстыратын болсақ, бұл компьютердің арасында ақпарат алмасу жұмысын
жүргізуге мүмкіндік туады. Осылай байланыстырылған компьютерлер тобы
компьютерлік желі құрылады.
Компьютерлік желі дегеніміз – ресурстарды (дискі, файл, принтер,
коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір бірімен
байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Желі жұмыс жасау үшін арнайы
аппараттық және программалық жабдықтар болуы қажет. Желі арқылы оған
қосылған кез-келген компьютердегі ақпаратты жедел қарауға болады.
Күнделікті өмірде кездесетін компьютерлік желіге мысал ретінде өздерің
оқитын компьютерлік кластағы бірнеше компьютердің желіге біріктірілуін
айтуға болады. Сондай-ақ бір мезгілде жүздеген тіпті мыңдаған компьютердің
қатысуымен ұйымдастылылатын темір жол және қатынасы билет сату жүйесін де
желіге мысал ретінде келтіре аламыз. Бұл пайдаланушылар санын білу мүмкін
емес ғаламдық ақпараттық Интернет желісі қазіргі кезде компьютерлік желі
кез-келген мекемеде: зауыттарда, фирмаларда, банктерде орнатылған. Себебі
желіге қосылмай өндірістік, сауда немесе қаржылық қызметтерді тиімді жүзеге
асыру мүмкін емес.
Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең
шағын желілер жергілікті деп аталады да, бірнеше компьютерді біріктіру үшін
қолданылады. Мұндай желілер ортақ ресурстарды (дискжетек, принтер, сканер
және басқа қымбат құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында құрылады.
Компьютерлер желіге желілік тақша, модем немесе жоғары жылдамдықты сандық
телефондық қызмет торабы арқылы қосылады. Компьютерді желіге телефон желісі
арқылы қосу үшін желілік тақша емес модем қажет. Жергілікті есептеуіш
желілер –саны шектеулі (әдетте 100-ге дейін) компьютерді бір ұйым немесе
мекеме ішінде біріктіру үшін қолданылады. Жергілікті есептеуіш желі
шектеулі аймақтағы (бір бөлмеде, бір мекемеде, зауыт немесе бекетте желі
әртүрлі бөлімдер мен қызметкерлер арасында тығыз ақпараттық және
технологиялық байланыс орнату үшін құрылады. Жергілікті желі құрудағы себеп
- өндірістік процестерді автоматтандыру, әртүрлі құжаттарды жеңіл өңдеу.
Ірі мекемелерде автоматтандырылған жұмыс орындары, өлшеу кешендері мен
байланыстыру бөлімдерінен тұратын автоматтандырылған байланыстыру жүйелері
жұмыс істейді. Жергілікті желіге қосылған компьютерлер бір –бірімен қысқа
желілік байланыс желісімен (әдетте он, жүз метр) біріктірілген. Сондықтан
жергілікті желі арқылы сандық ақпаратты жоғары жылдамдықпен беруге болады.
Ақпараттың берілуі сапалы болуы үшін байланыс желісі өте ұзын болмауы
керек. Желі ұзын болған сайын сигналдың өшуі мен бөгеуіл шамасы артып
кетеді.
Жергілікті желілерден кейінгі орынды масштабы бойынша корпоративті
есептеуі желілер алады. Бұл желілерді үй мекемелердің, банктер мен олардың
фирмалары, сақтандыру компаниялары, бұқаралық ақпарат құралдары құрады.
Корпоративті желілер қашықта орналасқан бөлімдегі : филиалдардағы, қонақ
үйлердегі т.б. тұтынушыларға қызмет көрсету үшін қолданылады. Сонымен қатар
корпоративті желілер пайдаланушының шектелген бөлігіне қызмет көрсетеді.
Мұндай желілерде құпияны сақтау және ақпараттық ресурстарға рұқсат
етілмеген шығуға жол бермеу мақсатында арнайы шаралар қолданылады. Егер
желі қала аймақтық масштабтағы компьютерді 10-100 км болатын болса, оны
аймақтық есептеуіш желісі деп аталады. Мұндай желіде байланыс желісі
ретінде телефон байланысы, телефон тораптары немесе сымсыз байланыс серігі
қолданылады. Аймақтық желілер аймақ масштабындағы мәселелерді шешу
мақсатына бағытталады. Бұл электроэнергетика, жол, аймақтық жабдықтау,
банктік есеп, кітапхана ісі т.с.с. жұмыстарды ақпараттық қамтамасыз ету
қызметтері болуы мүмкін. Егер қашықтағы компьютерді байланыстыру үшін
телефон желісі қолданылса, модем қажет болады. Модем (модулятор-
демодулятор) сөздің қысқартылуы – таратушы жағында компьютердегі сандық
сигналдарды үзіктелген аналолгтық сигналдарға айналдыруды қамтамасыз
ететін, қабылдаушы жағында сигналдарды осыған кері түрлендіретін құрылғы.
Модем арқылы көптеген дербес пайдаланушылар аймақтық және коммерциялық
желілерге, Интернетке қосылады. Сондай-ақ электрондық почтаны пайдаланады,
телеконференцияларға қатыса алады.
Intranet – бұл ішкі корпоративті желі және бұл желіде Internet
базасындағы әртүрлі қосымшалар орындалады. Көптеген кәсіпорындарда мұндай
желіні құру - өнімділікті арттыруға және жұмысшылардың қажеттіліктерін
қанағаттандыруға мүмкіндік береді. Intranet желісі ақпараттың оперативті
жеткізілуін қамтамасыз етуге және ішкі корпоративтік коммуникацияларды
қолдап отыруға қабілетті болып келеді.
Intranet – интернет желісіне қарағанда ішкі кәсіпорынның жеке желісі
болып табылады. Ереже бойынша Intranet кәсіпорын ішіндегі бірқатар
ақпараттарды ортақ қолдануға және басқа ақпараттармен алмасып отыруға ІР
протоколының қолданылуы негізінде құрылады, яғни бұл ақпараттар негізінде
жұмысшылар тізімі, тапсырыс беруші мен серіктестердің телефон тізімдері
болуы мүмкін. Intranet – бұл кәсіпорынның ішкі Web-сайты. Intranet клиет-
сервер принципі бойынша ұйымдастырылып, HTTP және HTTPS деп аталатын
базалық протоколдар негізінде құрылады. Intranet-сайт Mozilla Firefox,
Microsoft Internet Explorer, Opera және тағы басқа браузерлер арқылы кез-
келген компьютерден көрінеді. Осылайша Intranet – бұл Интернеттің жеке
түрі, ол алынған кәсіорыннан бөлек виртуальды кеңістікпен шектеліп отырады.
Intranet Internet-ке кіретін көпшілік байланыс каналдарын қолданады.
Intranet термині ең алғаш рет 1995 жылы 19-сәуірде авторы техникалық
редактор Стивен Лотон болып келетін Digital News&Review мақаласында пайда
болды.
Intranet термин сөзін 1995 ж көктемде пайдалана бастады. Басында бұл
сөздін мағынасын адамдар түсінбеді және қате жаңылыс ретінде қабылдады.
Содан кейін бұл сөздің өмірге деген құқығы болғаннан кейін мұндай сұрақ
пайда болды: Бұл сөздің астында қандай мағына бар? - бұл терминнің пайда
болғаннан кейін ғана бәрі оны пайдалана бастады.
Intranet – бұл ұйымның жеке желісі, Интернет технологиясының базалануы
және қауіпсіздік механизімімен иеленуі болып табылады. Компания өз ұйымның
ішкі желісінде Интернет технологиясының қолданылатының “intranet” термині
көрсетеді. Мұндай қолданыс компанияның барлық қызметкерлеріне жұмысқа қажет
әрбір ақпаратты алу мүмкіндігінің тәуелсіздігі программалық-аппараттық
құралдардың және қызметкер компьютерінің орналасқан жеріне қарамайды.
Әрбір қолданушылар intranet-тегі жұмыс станциясы баптауымен
Web–браузер арқылы Web–серверде соңғы енгізілген құжаттарға кіру құқығын
ала алады. Сонымен қатар қолданушының және Web–сервердің орналасқан жері
ешқандай мағына бермейді. Егер компания электронды почтаны құжаттарды беру
механизімі ретінде пайдаланса, онда ол көп көлемді мәселелермен
қақтығысуына алып келеді. Әрбір мәселелерді шешу жолы болып құжаттарды
Web–сервердегі HTML форматында жариялау болып табылады және әрбір
операциялық жүйе немесе Web–браузер түсінетін өз жұмыс үстеліндегі
клиентті пайдалану. Intranet-ті пайдалану бірнеше басқада қатардан тұрады.
Біріншісі, желідегі құжаттар автаматты түрде жаңарып отырады. Мысалы, сіз
сату бөліміне өз компанияныздың өнімнің құныннан тұратын құжатты
жариялайсыз. Әр уақытта өнімнің сатылуына жеңілдік жасалатын болған
жағдайда, сіздің бөліміңіз маңызды ақпаратқа ие болуы керек. Мұндай маңызды
ақпаратты автоматтандыру үшін сіз Web–сервердн жаңартып отырасыз. Егер
құжаттар қызметкерлерге Файл серверінде файл түрінде сақталған болып
келетін болса, онда сіз құжаттын оқылғанын немесе оны қарағаны туралы
хабарсыз боласыз. Ал құжат Web-серверінде жарияланған болса, онда әрбір
уақытта жарияланған құжатты қанша адам және қай уақытта қарағаны туралы
ақпаратты біліп отырасыз.
Ұйымдардын дамуы жаңа мүмкіндіктерді және ынғайлы ақпаратты алу
жолдарын талап етеді. Бұл талаптарына World Wide Web болды, себебі онда
құжаттарды графикалық, аудио және видео ақпараттарды жариялауға жаңа
мүмкіндік берді. Intranet-ті құрудың маңызды фактісі Интернет болып
табылады.
Интра деп аталатын латын термині ішкі деген мағынаны білдіреді.
Intranet сөзі интернет технологиясы арасында пайда болды. Intranet – бұл
интернеттің протоколдары мен стандарттары қолданылатын жеке компьютерлік
желі. Intranet-ті бір кәсіпорын шеңберінде локальданған Web-жүйе деп атауға
болады. Қарапйым компьютерлік желілерге қарағанда Intranet ашық
стандарттар, технологиялар және протоколдарға негізделеді.
Intranet шеңберінде шешілетін тапсырмалар тізімі:
- Корпоративті саясат туралы ақпарат алу;
- Жобаларды басқару;
- Құжатайналымға қызмет ету;
- Интерактивтік оқыту;
- Тауарлар мен бағалар туралы ақпаратты көрсету;
- Сату туралы есепті жариялау;
- Төлемдер туралы мәліметтерді шығару.
Intranet-тің 5 негізгі функциясы бар – бұл электрондық почта, файлдарды
ортақ қолдану, катологизация, іздеу және желіні басқару. Бұл функциялар
кәсіпорынның ақпараттарын жариялауға, сақтауға және басқаруға мүмкіндік
береді. Сонымен қатар біртұтас ақпараттық кеңістік қалыптасады. Мұндай
функциялар қарапайым компьютерлік желілерде де болады, бірақ олар
компьютерлік платформалардың әрбіреуі үшін сипатталатын әртүрлі тұтынушы
интерфейстері арқылы жүзеге асады. Ал интернетте бұл функциялардың барлығы
интернет технологиясының бірыңғай стандарттары негізінде қалыптасады.
Intranet бүкіл желідегі қолданбалы программалардың және әртүрлі
компьютерлердің қызмет етуін қысқартуға мүмкіндік береді. Intranet – бұл
кәсіпорын қызметкерлеріне электронды почтамен, құжаттармен және
кәсіпорынның әртүрлі ақпараттарымен алмасуға және оларды ортақ қолдануға
мүмкіндік беретін программалық жабдықтауы бар компьютерлік желі. Intranet –
кәсіпорынның жеке локальды және ауқымды желілеріне арналған интернет
технологиясының қосымшаларына негізделген. Intranet желілеріне арналған
программалық жабдықтау – бұл жұмысшы топтарына (LotusNotes, Sap...)
жүйелеріне (Евфрат, Optima Workflow) арналған қазіргі заманғы программалық
өнімнің арзан және тез жүзеге асатын альтернативасы. Intranet желілеріне
арналған қазіргі заманғы программалық жабдықтауына құжаттармен жұмыс жасау
кіреді.

2. Intranet архитектурасы, протоколдар иерархиясы
Intranet желілері модальды көп деңгейлі архитектураға ие болады.
Жоғарғы деңгейлер төменгі деңгейлер сервистерін қолданады. Желілік және
платформалық деңгейлер ішкі желі инфрақұрылымын құрайды. Қосымшалар және
жүйелік қызмет көрсету деңгейлері соңғы тұтынушы қызмет көрсетіп,
өндірістік функциялар автоматизациясын қамтамасыз етеді.
Желілік деңгей – архитектураның ең төменгі деңгейі. Ол желілік құрал-
жабдықтан және программалық жабдықтаудың логикалық компоненттерінен тұрады.
Физикалық желіні кабельдер, концентраторлар, коммутаторлар және
маршрутизаторлар сияқты компоненттер құрайды. Логикалық компоненттерге
мәлімет беру протоколдары, мәлімет ағыны және маршрутизациясын басқару
компонентерінен тұрады.
Клиент пен сервердің есептеуіш платформаларын Intranet архитектурасының
платформалы деңгейі құрайды. Жұмыс станциялары және тұтынушылардың басқа да
құрылғылары – клиеттер болып табылады.
OSI моделі – ашық жүйелердің өзара әсерлесу моделі (Open Systems
Interconnection) деп аталады. OSI моделінің желілік өзара әсерлесу
құралдары 7 деңгейге бөлінеді және әрбіреуінің өзінің стандартты атаулары
және функциялары болады.
Бұл модельдің құрамында 2 түрлі модель бар:
1. горизонтальды модель – бұл әртүрлі машиналардағы процестер мен
программалардың өзара әсерлесу механизмін қамтамасыз ететін
протоколдар базасындағы модель. Бұл модельде екі программаға
мәліметпен алмасу үшін ортақ протокол қажет болады.
2. вертикальды модель – бір машинада бір-бірін көршілес деңгейлермен
қамтамасыз ететін қызмет негізіндегі модель. Бұл модельде – көршілес
деңгейлер API интерфейсін қолданатын мәліметтермен алмасады.
OSI моделі деңгейінің негізгі функцияларын қысқаша қарастырайық:
Физикалық деңгей (Physical Layer) – оптоволоконды кабель, сонымен қатар
коаксиальды кабель сияқты физикалық каналдар бойынша биттердің берілуін
орындайды. Бұл деңгейде электрлік сигналдар параметрлері және мәліметтерді
берудің физикалық орта сипаттамалары анықталады.
Каналды деңгей (Data-Link Layer) – типтік топология желісіндегі әртүрлі
түйіндер арасындағы мәліметтердің берілуін қамтамасыз етеді. Каналды деңгей
протоколдарында компьютерлер және олардың арасында адресация әдістері
байланыстарының белгілі бір құрылымы болады. Локальдык желілердегі каналды
деңгейде қолданылатын адрестерді MAC-адрестері деп атайды.
Желілік деңгей (NET work Layer) қарапайым топология желісіндегі кез-
келген екі түйіндер арасындағы мәліметтердің жеткізілуін қамтамасыз етеді.
Транспорттық деңгей (Transport Layer) – қажетті сенімділік деңгейі
желісіндегі кез-келген түйіндер арасындағы мәліметтердің берілуін
қамтамасыз етеді. Бұл үшін транспорттық деңгейде пакеттерді реттеу,
буферлеу, номерлеу, қосуды орнату құралдары болады.
Сыртқы деңгей (Session Layer) – хат алмасу процедурасының шеңберінде
синхрондау құралдарын көрсетеді.
Қолданбалы деңгей (Application Layer) - әртүрлі желілік сервистер
жинағы. Мұндай сервистердің мысалы электрондық почта, файлдарды беру, желі
бойынша компьютерге жойылған терминалдардың қосылуы.

Intranet-қосымшаларының архитектурасы
Intranet-қосымшаларының архитектурасын талдау үшін негізгі ақпараттық
ресурстар мен ағындарды, қосымшалардың эксплуатациясы мен өңдеуге арналған
құралдар классификациясын, сонымен қатар жүйе компоненттерінің өзара
әсерлесуінің негізгі схемаларын қарастыру қажет.
Негізгі ақпараттық ресурстар мен ағындар
Гипермәтінге негізделген жүйелер ақпараттық ресурстарды біріктіре
отырып, корпорацияның ақпараттық инфрақұрылымын құруға мүмкіндік береді.
Корпорацияның ақпараттық инфрақұрылымына келесі ақпараттық ресурстар кіруі
мүмкін:
- гипермәтіндер мен гипермедия;
- офистік құжаттар;
- графикалық ақпарат;
- архивтік файлдар;
- электрондық почтаның хаттары;
- жаңалықтар;
- мәліметтер базасы;
- мәліметтерді сақтау;
- қолданбалы программалық жабдықтау.
Ақпараттық ағындардың мазмұны мен бағыты ресурстар табиғатына, құрылу
құралдарына, механизмдеріне және ақпаратқа ену құқығына тәуелді болып
келеді.
Гипермедия мен гипермәтін әртүрлі ақпараттық ресурстарды біріктіретін
желім ролін атқарады. Гипермәтіндік ақпарат навигация үшін көрсетіліп және
қызмет етіп ғана қоймайды, сонымен қатар тұтынушыларға электрондық формада
мәліметтерді серверге шығаруға мүмкіндік береді. Тұтынушы серверге
файлдарды да жібере алады. Гипермедия табиғаты бойынша динамикалық болып
келеді, бірақ ақпарат ағыны ереже бойынша бір бағытқа бағытталған және
аудио, видео және басқа да мультемедиа файлдарымен байланысты болып келеді.
Офистік құжаттар – офистік автоматизация немесе топтық жұмыспен
дайындалған пакеттер, мәтіндер, электрондық құжаттар және жоспарлар болуы
мүмкін. Бұл ақпаратқа ену оқу режимімен, не сол құрылған құжаттың ортасында
қамтамасыз етілуі мүмкін. Гипермәтін көмегімен құжаттардың контекстік
түрдегі іздеу процесін ұйымдастыруға болады.
Графикалық ақпарат тұтынушыға виртуальды шынайылықтың анимациясы және
статистикалық иллюстрациясы түрінде көрсетіледі.
Архивтік файлдар таратуға арналған FTP және Gopher серверлеріндегі
құжаттар мен программалардың электрондық архив негізіне қызмет етеді.
Тұтынушы өзіне қажет ақпаратты серверден сұраныс бойынша ала алады.
Файлдарды жүктеу Web–серверлерден де алынады.
Мәліметтер базасына ену және мәліметтер базасын жүргізу серверлік
немесе клиеттік қосымшалар арқылы жүзеге асырылады, сонымен қатар
мәліметтерді іздеу мен енгізудің сұраныстары HTML-формалары түрінде
толтырылады. Мәліметтерді сақтау орны әртүрлі, мысалы: реляционды көп
өлшемді мәліметтер базасы, мәліметтердің ODBC-көздерінің жиынтығы түрінде
болуы мүмкін, бірақ ол мәліметтердің жедел аналитикалық өңделу мақсатына
тағайындалады. Мәліметтерді сақтау орнына ену – мәліметтер базасына енумен
бірдей болады. Клиенттік және серверлік қосымшалар түріндегі программалық
жабдықтау – маңызды ресурсты құрайды. Клиенттер мен серверлер арасындағы
ақпараттық ресурстар мен ағындарды жүргізу үшін Intranet-қосымшалардың
эксплуатациясы, әртүрлі өңдеу құралдары қолданылады.

1.3 Intranet қосымшаларын құру және жоспарлау
Intranet қосымшаларының түрлері:
Web-технология - кәсіпорындағы әртүрлі ақпаратқа ұжымдық енуді
жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Сервердегі ақпарат келесі топтарға
бөлінеді:
- кәсіпорынның ортақ саясаты
- кәсіпорынның мақсаты
- тауарлардың тізімі
- байланыс адрестері мен телефон тізімдері
- түрлі есеп ақпараттары
- жоспарлар
Web-технологиясының негізі – HTML тілі болып табылады. Мәтіндік
процессорлар, электронды кестелер және мәліметтер базасын басқару жүйесі
ақпаратты осы форматта сақтай алады.
Интранетті өте жиі корпоративті телефонды каталогтарға арналған
платформа ретінде қолданады.
FTP (File Transfer Protocol) файлдарының хаттамалары файлға енуді
жүзеге асырады. FTP – бұл файлдарды беру, яғни бір компьютерден екінші
компьютерге файлдарды беру ережесін анықтайтын хаттама. FTP қолданбалы
жабдықтау бағдарламасының атауы болып табылады. FTP хаттамасын файлдарын
қайта жіберу үшін пайдаланады. FTP хаттамасымен жұмыс жасау үшін файлдарды
өзінізге алғыңыз келіп тұрған қашықтықтағы машинаға қол жеткізу қажет. Ол
үшін кіру атауы мен тиісті пароль болуы керек. FTP хаттамасын қолдану үшін
жұмыс машинасын ашып көрсету үшін FTP хаттамасына команда беру қажет. Сонда
FTP хаттамасы қашықтағы машинадан файлды іздеуге мүмкіндік береді, яғни
директориядан директорияға өтеді. Осы директориядан файлдарды қарайды.
Файлдар сияқты олардың топтарын қайта жібере алады. Файлдарды деректерді
қосарланған ақпарат ретінде ASCII-дегідей жібереді. ASC-ді қайта жіберу
басқа алфавитпен кодталған компьютерден мәтінді қайта жіберу барысында
деректерді автоматты түрде қайта кодтауға мүмкіндік береді. FTP
хаттамасының түрінің ішінде анонимдік FTP хаттамасы болады. Анонимдік егер
FTP хаттамасына жұмысты бастау үшін өзін дұрыс түрлендіру талап етілсе,
онда ену атауын енгізеді. FTP хаттамалары деректер және командалар
хаттамалары болып бөлінеді. Деректер шамамен барлық желілік кестелер
түрлерін көрсетеді. Деректер – бұл кестенің 40%-н алып тұрады. Ал команда
ретінде тек 4%-ы болады. Сонымен қатар FTP хаттамасын пайдалану мүмкіндігі
пакеттік режимге эмайл бойынша кейбір серверлерінде тікелей диалогтың
болмауы жұмысқа қолайсыз жағдай туғызады. FTP хаттамасы арқылы қызмет
ететін арнаулы программасы бар желіге қосылған компьютер FTP-сервер деп
аталады. Көптеген FTP-серверлер барлық адамдар үшін ашық болады, кез-келген
адам одан администратор рұқсатымен әртүрлі мәліметтер ала алады. FTP-
серверінің мәліметтермен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру сұхбатын
орындауы керек. Оның бір мысалы мынадай болады:
open ftp.relcom.su nameid password – FTP – серверге кірердегі сұраныс
тізбегі, мұндағы:
open FTP – сервермен қатынас құру сұранысы;
ftp.relcom.su - FTP-серверінің қажетті ақпаратпен толықтырылған аты;
nameid – пайдаланушының кіру аты және оның почталық (E-mail) адресі;
Парольды немесе өз атын дұрыс енгізбегенде, FTP-сервер тек шектеулі
командалар жиынын орындай алады, атап айтқанда:
help – сервер командалары бойынша анықтама беру;
quit – сеансты аяқтау.
Пароль мен атау дұрыс болса, қатынас құру құқығына байланысты
командалар орындауға болады. Олардың құрамына мыналар кіреді:
сd каталог_аты – каталогты ауыстыру;
сd..- жоғарғы деңгейден каталогқа қайту;
get файл_аты - FTP-серверден файл алу;
binary – екілік файлдарды жіберуалу режиміне ауысу (типтері exe, com,
rar, tar, zip және т.б)
dir – ағымдағы каталог файлдары тізімін беру.
FTP-сервермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар
жиынтығын help командасы арқылы алуға болады.
Электрондық почта - хат алмасудың жаңа бір түрі болып табылады. Оның
басты артықшылығы – жеделдігі болып келеді. Кәдімгі почтадан хат жіберу –
бірнеше күнді алса, электронды почтамен хат жіберу – тек бірнеше
секундтарды алады. Жер шарының кез-келген нүктесінен хаттың жауабын алу тек
бірнеше минутта жүзеге асырылады. Сонымен қатар электронды почта көмегімен
тек мәтіндік хаттарды ғана емес, графика мен мультимедия файлдары сияқты
әртүрлі файлдарды қосуға болады. Электрондық почтаның хаттары – почталық
жәшікте немесе жалпы бумаларда сақталатын ақпараттық ресурс болып табылады.
Олар екі бағытқа бағытталған ағындарды құрайды, хаттарды браузерден шықпай
тұрып та жіберуге және алуға болады. Жалпы бумаларда FAQ сұрақтары, кездесу
жоспарлары және басқа топтық жұмыстар сақталады.
Ұжымдық жұмыс жүйелері - соңғы уақытта ұжымдық жұмысқа арналған
көптеген қосымшалар пайда болды. Бұлар талдау құралдары, қаржылық құрылымды
мәліметтер базасын, программалық жабдықтауды жобалау, құру. Мұндай жүйелер
ұжымдық жұмысты басқару процесін жеңілдетеді. Олардың құрамында жобаның
ағымдағы күйі туралы ақпарат, өнім спецификациясы, тұтынушының интерфейсі
мен жалпы түрі, жоба тізімі, жоспарлары жайлы ақпараттар болуы мүмкін.
Жаңалықтар - кешенді қосымшалардың құрамына топтық әдіс пен жаңалық
топтамасы кіреді. Жаңалықтар – сыртқы және ішкі корпоративтік каналдың
негізінде ұйымдастырылған динамикалық түрдегі өзгеретін ресурс.
Жаңалықтарды көрсету тикер көмегімен жүгіртпе жолы режимінде немесе сұраныс
бойынша жүзеге асырылады. Жаңалық топтамасы – бұл жай ғана электрондық
почта емес, жаңалық топтамасы – бұл түскен хаттардық ішінен әртүрлі
белгілері бойынша таңдалатын хаттар.
Көптеген орта және ірі кәсіпорында күнделікті немесе ай сайын жаңалық
бюллетеньдерін шығарып тұрады. Кәсіпорынның жаңалық бюллетеньдерін Intranet
арқылы тарату тиімді шығаруды әзірлеуге мүмкіндік береді. Аудио және видео
ақпараты бар бюллетеньдер өте жақсы көрінеді.
Жарнама тақталары, форумдар - жұмыс орындарының тізімдері туралы және
төлем кестелері туралы ақпарат жарнама тақталарында ілінеді.
Кәсіпорын ішіндегі ұйымдастырылған форумдар жеке кездесуді талап
етпейді, бұл жұмыс орнында ұйымдастырылатын ақпаратпен алмасу тәсілі.
Конференцияларды өткізу жүйелері - Intranet-тің коммерциялық
телекоммуникациялық жүйелермен бірігуі – телефондық жүйелерді басқаруға жол
ашады. Intranet желісі болашақта кәсіпорынның кез-келген бөлімінде аудио
және видеоконференцияларды өткізетін және кәсіпорынның барлық бөлімдерін
байланыстыратын телефон жүйесі болады.
Intranet қосымшаларын құру құралдары
Intranet қосымшаларының жаңа тез дамитын секторы ақпараттың жүйелерді
өңдеудің келесі құралдарына ие болады:
- құжаттарды жариялауға және іздеуге арналған гипермәтіндік
ақпараттық жүйелерді өңдеудің дәстүрлі құралдары. Оған келесілер
жатады:
1. HTML құжатының тілі негізіндегі гипермәтіннің редакторлары мен
құраушылары.
2. гипермедия материалдарын (график, аудио, видео) шығару және дайындау
программалары.
3. браузерлер – гипермәтін және гипермедияны қарау программалары.
4. браузердің кеңею модульдері.
- дәстүрлі Intranet қосымшаларынан басқа қосымшаларға ұйымдастыруға
арналған құралдары. Олар CGI және API Web-серверлер интерфейстері
негізінде CGI – процедураларды орындау құралдарына ие болып,
мәліметтер базасымен байланысты кеңейтіп, HTML – шаблондарын
толтырады. CGI интерфейсі кез-келген программаны қамтамасыз етеді,
сонымен қатар мәліметтер базасына ену программасын да қамтамасыз
етеді.
- Intranet қосымшаларының программалау құралдары. Олар
программалаудың әртүрлі жүйелерімен Java, JavaScript, Tcl және тағы
басқа тілдерінде көрсетіледі. Мұндай құралдарды қолданумен құрылған
қосымшалар кез-келген Web-сервер желісінен ашылады. Бұл
қосымшалардың қызмет етуінің кеңеюі кезінде платформалық
тәуелділікті сақтайды.
Intranet-тегі қосымшалар Internet-технологиялардың қолданылуына және
Web-технологиялардың ерекшеліктеріне: HTML форматындағы гипермәтін, HTTP
гипермәтінін беру протоколы және CGI серверлік қосымшаларының интерфейсіне
негізделеді. Intranet-тің құрамды бөліктері – ақпараттың статистикалық және
динамикалық жариялануына арналған Web-серверлер және гипермәтінді қарауға
арналған браузерлер болып табылады.
Intranet-ті жоспарлау және құру
Intranet-ті жоспарлау негізі – бұл ішкі корпоративтік ақпараттық
алмасудың тиімділігі және белгілі-бір мақсатқа бағытталу болып табылады.
Осы мақсаттардан 2-3 маңызды құраушыларды бөлу қажет:
- HTTP(HTTPS) Web Интранет сервер;
- SMTPIMAP e-mail почталық сервер;
Келесі серверлер немесе сервистерөте тиімді болып келеді:
- Messaging хат сервері (MSN_Messenger, Jabber);
- NNTP News жаңалық сервері;
- VOIP ішкі корпоративті телефон сервері.
Intranet – бұл корпоративті локальды немесе территориялы-таратытылған
желі. Қазіргі кезде көптеген фирмалар Internet-те электронды бизнеспен
айналысады. Ол аралас желіге ие болады, мұнда корпорацияның көп ішкі
түйіндері Intranet-ті құрайды, ал сыртқы түйіндер үшін, яғни Web-серверлер
үшін Extranet термині ұсынылады.

1.4 Intranet-технологияның қолданылу аймағы
Intranet – бұл клиент-сервер архитектурасы болып табылады, яғни
Intranet-қосымшаларының мәліметтер базасымен өзара әсерлесуге арналған
шешімдері клиент-сервер архитектурасына негізделеді.
CGI интерфейсі мен HTML-да диалогтык қасиеттердің болуы Intranet-
қосымшаларының мәліметтер базасына енуін құруға мүмкіндік береді. (сурет
1). Intranet-қосымшалардың мәліметтер базасымен жұмыс жасауы кезінде URL
адресін гипермәтін бетіне емес, серверлік прграммаға бағыттайды. Серверлік
процедура тұтынушымен енгізілген мәліметтерді алады, SQL-сұранысын
жібереді. Мәліметтер базасы сервері сұраныс бойынша мәліметтер базасына
жазбаларын жаңартады, жояды және таңдайды. Алынған нәтижелерді CGI-
процедурасы HTML-форматына ауыстырады, кейін Web-сервер алынған HTML-бетті
браузерге жібереді. Бұл процесс Web-технологиясына негізделген, клиенттік
платформа ретінде Web-браузерде орындалатын кез-келген компьютер, ал
серверлік платформа ретінде Web-сервердің басқаруындағы кез-келген
электрондық есептеуіш машина бола болады. CGI-процедураларын қолданудың
бірнеше кемшіліктері бар: ақпараттың статикалық көрсетілімі, есеп
нәтижесінің HTML-файлға ауысуы, мәліметтер базасындағы ақпараттың
өзгеруінің динамикалық көрсетілімінің болмауы, жұмыстың мұндай принципі
коммуникациялық ортаны жүктейді.

Сурет 1 Intranet-қосымшаларының мәліметтер базасына енуінің сызбасы

Бұл сызба клиет-сервердің архитектурасының үшбуынды архитектурасы болып
табылады. Мұнда Web-сервер қосымшаның сервері ретінде қарастырылады. CGI-
дің кемшіліктерін жою үшін Web-серверге API-дің арнайы мүмкіндіктерін
қолданады және архитектураға қосымша релейлі буын қосады. Осылардың
барлығы тек клиент-сервер архитектурасының алдағы дамуына әкеледі.
Java-технологиясын қолданумен ақпараттық қосымшаларды құру кезінде
клиент-сервер архитектурасының классикалық екі немесе үш буынды
архитектурасы алынады (сурет 2), ал гипермәтін артқы жоспарға кетеді.
Мұндай технологияның артықшылығы – қосымшаның аппаратты платформадан
тәуелсіздігі болып табылады.

Сурет 2 Клиент-сервер архитектурасының классикалық екі немесе үш буынды
архитектурасы

Құжатайналыммен және электронды құжаттарды басқарумен, сонымен қатар
ақпаратты өңдеу және ұжымдық дайындықпен байланысты офистік қосымшалар тек
қана Intranet-те ғана дами алады.
Intranet-тің маңызды даму бағыты – бұл Internet-тің корпоративті
офистік қосымшалармен интеграциясы болып табылады.
Қазіргі заманғы жергілікті ортадағы спутниктік мәліметтерді өңдеу және
алуға арналған спутниктік жергілікті геоақпараттық жүйе макетін жақсы
серверге шыға алатын локальды есептік желіге біріктірілген институттың
есептік құралдар базасында, яғни провайдер мен интернетте жүзеге асыруға
болады. Бұл макеттің негізіне WWW – технологиясында базаланатын
геокеңістік ақпаратты өңдеу жүйесінің архитектурасы – аппаратты-
программалық интранет кіру қажет.
Intranet – яғни ақпараттық жүйелерді өңдеудің жергілікті жүйе
архитектурасы программалаудың жоғарғы деңгейіндегі объектілі-бағытталған
тілдерінде, геоақпараттық жүйе және мәліметтер базасын басқару жүйесінің
Web-интерфейстерінде және тұтынушылардың типтік геоақпараттық жүйе
қосымшаларында модельденуі мүмкін. (сурет 3).

Сурет 3 Геоақпараттық жүйедегі интранет

Қазіргі жағдайда жергілікті геоақпараттық жүйе макетінің архитектурасы
– интранет жергілікті геоақпараттық жүйедегі атрибуттық мәліметтерді
сақтауға арналған MS Access мәліметтер базасы мен Web-түйінді
(http:loi.sscc.ru) қолдайтын Pentium_IIWindows_2000 платформасында
жүзеге асырылған. Мәліметтер базасының желілік енуіне SQL мәліметтер
базасының сұранысы тілінде және объектілі бағытталған HTML, ASP, Java,
JavaScript, Vbscript тілдерінде қолданылатын арнайы Web-интерфейс өңделді.
Объектілі-бағытталған клиент-серверлік технологияның артықшылықтары –
желілік анализ, картографиялық генерализация және үлкен топографиялық
мәліметтер базасының бүтіндігін қолдайтын мәселелерді шешу кезінде
байқалады. Мұндай технологияда геоақпараттық жүйенің негізі – геоақпараттық
жүйенің сервері геокеңістік мәліметтерін өңдеудің негізгі фукцияларын
орындап, интранет желісінің тұтынушыларымен стандартты Web-интерфейсін
қамтамасыз етеді. Жергілікті геоақпараттық жүйенің өңдеу құралдары –
объектілі-компонентті СОМ моделі негізінде өңделеді.
Электронды құжатайналым интранет жүйесінің негізг артықшылықтары:
- Электронды құжатайналым интранет жүйесі технологиялық жағынан Web-
сайтты басқару жүйесімен тығыз байланысты болып келеді;
- Тұтынушы ретінде қарапайым браузерді қолдану;
- Электронды құжатайналымның күрделі жүйелеріне қарағанда интранет
жүйелеріне қарағанда интранет жүйелері жұмысшы процедураларының
қатаң қалыптасуын қажет етпейді;
- Барлық құжаттар MS Word, MS Excel, MS Power Point, Adobe Acrobat
және тағы басқа форматта сақталады;
- Кәсіпорынның ішкі вэб түйіндерінің барлық html беттері визуальды
режимде тұтынушымен құрылады.
Электронды құжатайналым интранет жүйесінің құрылымы:
1. Ақпараттық бөлігі:
- Кәсіпорын мақсаты;
- Кәсіпорынның ұйымдық құрылымы;
- Экономикалық нәтижелері;
- өнімнің каталогы;
- құрмет тақтасы;
- іс-шаралар;
- демалыс графиктері;
- ұсыныстар мен ескертулер;
- программалық жабдықтау;
- өтініштер.
2. Модульдер:
- Хатпен алмасу жүйесі;
- Адрестік кітапша;
- Күнделік;
- Модульге енудегі тұтынушылардың ашық және жабық
топтарын құру мүмкіндігі;
- Файлдық сақтау: құжаттармен ұжымдық жұмыс жасау түрі;
- Ішкі форум.
Толық көлемде жүзеге асырылған интранет келесі функционалды компоненттерден
құралады:
1. хабарландыру тақталары (жарғы, бұйрық, ведомстволық нормативті
актілер, есеп берулер, жоспарлар, көрме және конкурс жөніндегі
хабарландырулар);
2. фотоқұжаттар архиві;
3. кең таралған программалық жабдықтау архиві;
4. ақпаратпен оперативті алмасу құралдары (электрондық конференция, chat,
электрондық почта клиенті);
5. анықтамалық ақпарат (электрондық почтаның телефондары мен адрестері);
6. кітапханалық және библиографиялық ақпарат;
7. ғылыми-ұйымдық қызметтің ішкі жүйелері (ғылыми жоспарлар және есеп
берулер);
8. құжат алмасудың ішкі жүйелері.
Қазіргі кезде интранет ядро толықтай түрде жүзеге асырылды және
жоғарыда аталған функционалдық компоненттерді жүзеге асыратын программалық
жабдықтау өңделді. Сурет 4-те жүзеге асырылған қосымшаның мысалы
келтірілген.

Сурет 4 Құжаттар интранетінің қосымшасы
Intranet-технологияның артықшылықтары мен кемшіліктері
Intranet-технологияның артықшылықтары мен кемшіліктері www-
технологияларын құру кезіндегі ерекшеліктерге байланысты болып келеді:
- гипермәтінді қолдану әртекті ақпараттың байланысын қамтамасыз
етеді;
- браузер (www сервердің клиенттік программасы) тұтынушының біртұтас
және қарапайым интерфейсін көрсетеді;
Артықшылықтары:
Intranet корпоративті желісі – бұл кәсіпорын ішіндегі ақпаратты
жариялаудың бір түрі. Топтық жұмыстың программалық жабдықтаудың фирмалық
тұтынушыларына қарағанда Web–браузер кез-келген тұтынушылық жүйе үшін
тиімді болып келеді. Web–серверлер LotusNotes типті топтық жұмыс үшін
классикалық пакеттер сияқты көп қуатты аппараттық құралдарды қажет етпейді.
Web–серверлерге арналған программалық жабдықтау нарығы – бәсекелестіктің
жоғарғы деңгейімен сипатталады. Web-технологиясы ауқымды есептеу
желілерінде қолданылады. Дербес компьютерге арналған қолданбалы
программалыр кешенінде жаңа құралдар жаңа тұтынушыларға Web–серверлер үшін
HTML-беттерін құруға жеңілдетеді.
Кемшіліктері:
Intranet-желілерге арналған қолданбалы жүйелер топтық жұмыс үшін
дәстүрлі программалық жабдықтаудың мүмкіндіктеріне ие болмайды. Топтық
жұмысқа арналған пакеттердегі сияқты бір қолданбалы жүйелерді ұйымдастыру
және оларды қолдау қажет болады. Intranet-ті жүзеге асыру үшін TCPIP
желісінің бар болуы ғана жеткілікті. Intranet-желілерде тираждаудың
құрылған құрылған құралдары болмайды, ал LotusNotes типті пакеттерде бұл
құралдар бар. HTML тілі мен HTTP протоколы клиент-сервердің қолданбалы
жүйелерін өңдеуге арналған жеткілікті қуатқа ие болмайды.

1.5 Intranet-қосымшаларын өңдеу құралдары
Intranet-қосымшаларды жүргізу, оның эксплуатациясы және өңдеу
құралдары
Intranet-қосымшаларды жүргізу, оның эксплуатациясы және өңдеуге
тағайындалған құралдар құрамына келесі топтар кіреді:
- Run-time (орындалу уақыты) құралдары;
- өңдеудің инструментальды құралдары;
- әкімшілік құралдар.
Run-time құралдарына келесілер жатады:
- навигация (браузер) және қарау программалары;
- клиенттік қосымшалар және кеңейтулер;
- Web–серверлердің программалық жабдықтауы;
- Серверлік қосымшалар және кеңейтулер;
- Ақпаратты іздеу құралдары;
- Internet-серверлердің программалық жабдықтауы;
- Қауіпсіздік құралдар.
Навигация мен қарау программалары гипермәтіннің интерпретациясын
немесе гипермедианы, диалогтың ұйымдастырылуын, клиенттік қосымшалар мен
кеңейтулердің орындалуы мен активациясын, серверлік қосымшаларға кіріс
мәліметтерін беруін қамтамасыз етеді. Браузерде мобильді кодтардың
интерпретаторы құрылған және браузер әртүрлі ақпараттық ресурстарға
унифицирленген интерфейс ретінде қызмет етеді.
Клиенттік қосымшалар әртүрлі табиғатқа ие болады. Бұл гипермедиа немесе
гипермәтін болуы мүмкін. Қосымша қызметті JavaScript немесе VBScript
тіліндегі құрылымдар, мобильдік Java-апплеттер, helper-программалары (мәтін
редакторлары,электрондық кесте процессорлары және басқа да файл типіне
байланысты программалар) және клиенттік кеңейтулер (ActiveX пен Plug-in)
қамтамасыз етеді.
Web–сервердің программалық жабдықтауы гипермәтін, гипермедиа және
клиенттерге сұраныс бойынша басқа да файлдарды, серверлік қосымшалардың
активациясын, мәліметтер базасының серверлері мен файл-серверлері
арасындағы байланысты жүзеге асырады.
Серверлік қосымшалар – бұл Web–серверлерде орындалатын интерпретацияға
арналған жүктеме модульдері болып табылады.
Ақпаратты іздеу құралдары Intranet-те іздеу шарттарын қанағаттандыратын
қажетті мәліметтерді табуға көмектеседі. Ол ұшін іздеу машиналары және
толық мәтіндік индексерлеудің құжаттарын басқару құралдары қолданылады.
Internet-серверлердің программалық жабдықтауы файлдарды беруге арналған
FTP-сервис, жаңалықтарға ену мүмкіндігі және электрондық почтаны пайдалану
үшін қызмет етеді.
Қауіпсіздік құралдары Internet-серверлердің программалық жабдықтауына
құрылуы немесе қосымша компоненттер: Firewall және Proxy-серверлерінің
әртүрлі деңгейдегі сұрыптауды орындайтын кешендері түрінде көрсетілуі
мүмкін.
Intranet-қосымшаларды өңдеудің инструментальдық құралдары әртүрлі болып
келеді және оның құрамына келесілер кіреді:
- Гипермәтін редакторы;
- Бейне конверторлары және графикалық редакторлар;
- Бейне карталарын белгілеу құралдары;
- Мультимедиа (аудио,анимация,видео) құралдары;
- Виртуальды шынайылық генерациясының құралдары;
- Клиенттік қосымшалардың программалау жүйелері;
- Серверлік қосымшалардың программалау құралдары;
- Клиенттік және серверлік кеңейтулерді құруға арналған программалау
жүйелері.
Гипермәтін редакторлары HTML-файлдарын программалау немесе
WYSIWYG режимінде қалыптастыруға тағайындалады. Гипермәтінді құру үшін
қарапайым мәтіндік редакторлар, сонымен қатар браузерге құрылған құралдарда
қолданылуы мүмкін.
Графикалық редакторлар гипермәтінге кіретін бейнелерді құру үшін қызмет
етеді. Бейне конверторлары формат, өлшем және түстердің және арнайы
эффекттердің құрылуын қамтамасыз етеді.
Бейне карталарын белгілеу құралдары бейнені бөлікке бөліп және олардың
әрбіреуімен гиперсілтеме байланыстыруға мүмкіндік береді. Мұндай құралдар
графикалық редакторға құрылуы мүмкін.
Мультимедиа құралдары анимациялық және видео роликтер мен дыбыс пен
музыканы жүргізуге арналады. Мультимедиа файлдары көбінесе клиенттік
кеңейтулер мен helper-программаларымен жүзеге асады.
Виртуальды шынайылық генерациясының құралдары үшөлшемді сценаларды
программалауға және оларды VRML тілінде басқаруға мүмкіндік береді,
виртуальды шынайылық қосымша құралдарды да қажет етуі мүмкін.
Клиенттік қосымшалардың программалау жүйелері клиент жағында
орындалатын Java тіліндегі мобильдік қосымшалар және JavaScript, VBScript
тіліндегі өңдеулерге тағайындалады. Өңдеудің көптеген өнімділігі визуальды
программалаудың құралдарын береді.
Серверлік қосымшалардың программалау құралдары ретінде программалаудың
қарапайым жүйелері (CC++, Visial Basic, Java және т.б.), командалар
интерпретаторы (UNIX-shell, REXX және т.б.) және JavaScript, VBScript және
Perl тілдеріндегі интерпретаторлар мен компиляторлар қолданылуы мүмкін.
Клиенттік және серверлік кеңейтулерді құру үшін интерфейстердің
құрылған және қосымша кітапханалар түрінде көрсетілетін ActiveX және Plug-
in механизмдерін қолданатын компоненттерді құруға мүмкіндік беретін
программалау жүйелері қолданылады.
Әкімшілік құралдары ереже бойынша Web-сервердің программалық жабдықтау
құрамында қойылады және Internet-сервистердің мониторингі, активациясы үшін
қызмет етеді. Қауіпсіздік жүйелерін баптау үшін, гипермәтіндік құрылымның
байланысын бақылау үшін, серверлерді қолдану есебі үшін қызмет етеді.
Құжаттарды қарау және жариялаудың дәстүрлі сызбасы - бастапқыда
Intranet технологиясы құжаттарды жариялауға және ақпаратқа енуді
жеңілдетуге арналған болатын.(сурет 5). Клиент программасы (браузер)
тұтынушы интерфейсінің функцияларын орындайды және Intranet-тің барлық
ақпараттық ресурстарына HTTP-сервисі арқылы енуін қамтамасыз етеді.
Гипермәтіннің мәліметтер базасы – бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.