Тілдік қатынас және әдістеме
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Тілді оқыту принциптері
2. Қатысым әдісі: анықтамасы, ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Тілді оқыту принциптері
2. Қатысым әдісі: анықтамасы, ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Тілдік қатынас құбылысы екі үлкен тармаққа бөлінеді. Оның бірі- тілдік қатынас теориясы. Екіншісі –тілді оқыту теориясы. Тілді оқыту теориясы, оның басты принциптері мен негіздері, оқытудың әдіс-тәсілдерін қарастыратын ғылым салалары – дидактика мен әдістеме. Диактика мен әдістеме өзара тығыз байланысты болғанымен, әр бөлек ғылым салалары. Дидактика – барлық ғылым мен пәндерге ортақ білім беру мен оқыту теориясы. Сондықтан ол әр пәнді, сабақты оқыту әдістемесінің қазақ тілін оқыту саласы да дидактиканың білім беру негізіне, тәлімге тәрбиелеу ережелеріне, сол арқылы педагогика ғылымының жалпы заңдылықтары мен принциптеріне сүйене отырып дамиды.
Әдістеме мен дидактиканың зерттеу объектілері бір-біріне тығыз байланысты, бірақ бірдей емес. Кейбір тілшілер оларды объектісі бір ғылымдар деп санайды. Ғалымдардың мұндай пікірге келуі әдістеме мен дидактиканың өзара тығыз байланысты болуынан туындаған. Өйткені дидактиканың негізгі қағидалары әдістеме ілімі арқылы жүзеге асады, ал әдістеме дидактиканың басты ережелері мен заңдылықтарын пайдаланады.
Ана тілін оқытуға байланысты еңбек жазған С. Қазыбаев дидактика туралы айта келіп мынадай пікір білдіреді: «Дидактика – білім мазмұнының ғылыми негізін, оқыту әдістері мен ұйымдастыру формаларын, яғни нені оқыту, қалай оқыту жайын зерттейді. Демек, дидактика білім мазмұнын анықтау, оқыту процесінің заңдылықтарын ашу, оқытудың ең тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын табу проблемаларын шешіп отырады» [1,6] деп жазады.
Сол сияқты А.Исабаев: «Қазақ тілі методикасы білім берудің негізгі құралдарын іздестірсе, ал дидактика білім беру мен оқытудың теориялық мәселелерін, оның формалары мен әдістерін зерттейді» [2,3] - дейді.
Бұл анықтама бойынша, әдістеменің негізіне білім беру құралдары алынып, дидактиканың негізіне оқытудың теориялық мәселелері қабылданып, олардың ара жігі нақтылана түседі. Дегенмен, оқытудың формалары мен әдістеріне келгенде, айқындық бұзылады. Өйткені көптеген ғалымдар оқытудың әдіс-тәсілдерін дидактикаға да, әдістемеге де жатқызып, соның нәтижесінде түсініксіздік пайда болады.
Жалпы әр пәнді оқытудың өзіндік әдістемесі, сол оқыту әдістемесін іске асырудың тиімді әдістері, нақтылы құралдары бар. Осы тұрғыдан келгенде әдістер мен тәсілдер тікелей әдістеме іліміне байланысты.
Тілдік қатынас құбылысы екі үлкен тармаққа бөлінеді. Оның бірі- тілдік қатынас теориясы. Екіншісі –тілді оқыту теориясы. Тілді оқыту теориясы, оның басты принциптері мен негіздері, оқытудың әдіс-тәсілдерін қарастыратын ғылым салалары – дидактика мен әдістеме. Диактика мен әдістеме өзара тығыз байланысты болғанымен, әр бөлек ғылым салалары. Дидактика – барлық ғылым мен пәндерге ортақ білім беру мен оқыту теориясы. Сондықтан ол әр пәнді, сабақты оқыту әдістемесінің қазақ тілін оқыту саласы да дидактиканың білім беру негізіне, тәлімге тәрбиелеу ережелеріне, сол арқылы педагогика ғылымының жалпы заңдылықтары мен принциптеріне сүйене отырып дамиды.
Әдістеме мен дидактиканың зерттеу объектілері бір-біріне тығыз байланысты, бірақ бірдей емес. Кейбір тілшілер оларды объектісі бір ғылымдар деп санайды. Ғалымдардың мұндай пікірге келуі әдістеме мен дидактиканың өзара тығыз байланысты болуынан туындаған. Өйткені дидактиканың негізгі қағидалары әдістеме ілімі арқылы жүзеге асады, ал әдістеме дидактиканың басты ережелері мен заңдылықтарын пайдаланады.
Ана тілін оқытуға байланысты еңбек жазған С. Қазыбаев дидактика туралы айта келіп мынадай пікір білдіреді: «Дидактика – білім мазмұнының ғылыми негізін, оқыту әдістері мен ұйымдастыру формаларын, яғни нені оқыту, қалай оқыту жайын зерттейді. Демек, дидактика білім мазмұнын анықтау, оқыту процесінің заңдылықтарын ашу, оқытудың ең тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын табу проблемаларын шешіп отырады» [1,6] деп жазады.
Сол сияқты А.Исабаев: «Қазақ тілі методикасы білім берудің негізгі құралдарын іздестірсе, ал дидактика білім беру мен оқытудың теориялық мәселелерін, оның формалары мен әдістерін зерттейді» [2,3] - дейді.
Бұл анықтама бойынша, әдістеменің негізіне білім беру құралдары алынып, дидактиканың негізіне оқытудың теориялық мәселелері қабылданып, олардың ара жігі нақтылана түседі. Дегенмен, оқытудың формалары мен әдістеріне келгенде, айқындық бұзылады. Өйткені көптеген ғалымдар оқытудың әдіс-тәсілдерін дидактикаға да, әдістемеге де жатқызып, соның нәтижесінде түсініксіздік пайда болады.
Жалпы әр пәнді оқытудың өзіндік әдістемесі, сол оқыту әдістемесін іске асырудың тиімді әдістері, нақтылы құралдары бар. Осы тұрғыдан келгенде әдістер мен тәсілдер тікелей әдістеме іліміне байланысты.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Әбдіғалиев С. Неміс тілін оқыту негіздері. Алматы, ҚазМҰУ, 1992.
2. Исабаев А. Қазақ тілі дыбыс жүйесі методикасының негіздері. Алматы, Мектеп, 1973.
3. Пассов Е.И. Основы методики обучения иностранным языкам, М., Русский язык, 1977.
4. Жапбаров А. Қазақ тілі стилистикасын оқыту методикасының негіздері, Алматы, ҚазМГУ, 1991.
5. Оразбаева Ф. Тіл әлемі: мақалалар, зерттеулер.- Алматы: Ан-Арыс, 2009.- 368 б.
1. Әбдіғалиев С. Неміс тілін оқыту негіздері. Алматы, ҚазМҰУ, 1992.
2. Исабаев А. Қазақ тілі дыбыс жүйесі методикасының негіздері. Алматы, Мектеп, 1973.
3. Пассов Е.И. Основы методики обучения иностранным языкам, М., Русский язык, 1977.
4. Жапбаров А. Қазақ тілі стилистикасын оқыту методикасының негіздері, Алматы, ҚазМГУ, 1991.
5. Оразбаева Ф. Тіл әлемі: мақалалар, зерттеулер.- Алматы: Ан-Арыс, 2009.- 368 б.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Филология факультеті
Қазақ тіл білімі кафедрасы
Реферат
Тақырыбы:Тілдік қатынас және әдістеме
Қарағанды - 2014
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Тілді оқыту принциптері
2. Қатысым әдісі: анықтамасы, ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Тілдік қатынас құбылысы екі үлкен тармаққа бөлінеді. Оның бірі- тілдік қатынас теориясы. Екіншісі - тілді оқыту теориясы. Тілді оқыту теориясы, оның басты принциптері мен негіздері, оқытудың әдіс-тәсілдерін қарастыратын ғылым салалары - дидактика мен әдістеме. Диактика мен әдістеме өзара тығыз байланысты болғанымен, әр бөлек ғылым салалары. Дидактика - барлық ғылым мен пәндерге ортақ білім беру мен оқыту теориясы. Сондықтан ол әр пәнді, сабақты оқыту әдістемесінің қазақ тілін оқыту саласы да дидактиканың білім беру негізіне, тәлімге тәрбиелеу ережелеріне, сол арқылы педагогика ғылымының жалпы заңдылықтары мен принциптеріне сүйене отырып дамиды.
Әдістеме мен дидактиканың зерттеу объектілері бір-біріне тығыз байланысты, бірақ бірдей емес. Кейбір тілшілер оларды объектісі бір ғылымдар деп санайды. Ғалымдардың мұндай пікірге келуі әдістеме мен дидактиканың өзара тығыз байланысты болуынан туындаған. Өйткені дидактиканың негізгі қағидалары әдістеме ілімі арқылы жүзеге асады, ал әдістеме дидактиканың басты ережелері мен заңдылықтарын пайдаланады.
Ана тілін оқытуға байланысты еңбек жазған С. Қазыбаев дидактика туралы айта келіп мынадай пікір білдіреді: Дидактика - білім мазмұнының ғылыми негізін, оқыту әдістері мен ұйымдастыру формаларын, яғни нені оқыту, қалай оқыту жайын зерттейді. Демек, дидактика білім мазмұнын анықтау, оқыту процесінің заңдылықтарын ашу, оқытудың ең тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын табу проблемаларын шешіп отырады [1,6] деп жазады.
Сол сияқты А.Исабаев: Қазақ тілі методикасы білім берудің негізгі құралдарын іздестірсе, ал дидактика білім беру мен оқытудың теориялық мәселелерін, оның формалары мен әдістерін зерттейді [2,3] - дейді.
Бұл анықтама бойынша, әдістеменің негізіне білім беру құралдары алынып, дидактиканың негізіне оқытудың теориялық мәселелері қабылданып, олардың ара жігі нақтылана түседі. Дегенмен, оқытудың формалары мен әдістеріне келгенде, айқындық бұзылады. Өйткені көптеген ғалымдар оқытудың әдіс-тәсілдерін дидактикаға да, әдістемеге де жатқызып, соның нәтижесінде түсініксіздік пайда болады.
Жалпы әр пәнді оқытудың өзіндік әдістемесі, сол оқыту әдістемесін іске асырудың тиімді әдістері, нақтылы құралдары бар. Осы тұрғыдан келгенде әдістер мен тәсілдер тікелей әдістеме іліміне байланысты.
Негізгі бөлім
Тілді оқыту принциптері
Дидактика оқу, білім, тәлім-тәрбие процестеріндегі теориялық мәселелер мен ережелерді, заңдылықтарды қарастырса, әдістеме осы ережелер мен заңдылықтарды тікелей жүзеге асыру үшін қолданылатын нақтылы әдістер мен тәсілдеді, оның тиімді де, сапалы жолдарын қарастырады. Ал әдістаным (методология) болса, ол - осы әдіс-тәсілдердің жиынтығын ғылыми тұрғыдан қарастыратын ілім, яғни ол практика жүзінде іске асыратын арнайы әдістер мен тәсілдердің жиынтығын теориялық ережелер арқылы дәлелдейді және осы ережелерге қатысты басты ұстанымдардың түп қазығы, негізі болып табылады.
Әдістеме белгілі бір пәнге қатысты оқыту мен білім берудің нақтылы жолдары мен амалдарын, әдістері мне тәсілдерін зерртей отырып, осы әдістер мен тәсілдердің теориялық негізін де жасайды және оларды оқытудың тиімді, сапалы болуын қадағалайтын бір ортақ мақсатқа бағынған жүйеге топтастырады. Осы тұрғыдан келгенде, әдістеменің өзіндік принциптері, тарихы, қалыптасу жолы мен жүйесі бар.
Қазақ тілін оқытудың негізгі қағидаларын айқындау үшін, алдымен бұл сөздің мәні мен мағынасын анықтап алу қажет.
Принцип деген сөздің өзін әркім әр түрлі түсіндіреді. Мәселен, Е.И.Пассов: Принцип - это часто закон, выполняющий функцию принципа [3,105] десе, П. В.Гурвич: Методические принципы - это лишь основные ведущие тенденции, они необязательно должны проявляться на каждой точки учебного процесса деп түсініктеме береді. Демек, алдыңғы ғалымдардың пікірі бойынша, принцип белгілі бір саладағы заңдылықпен тікелей қатысты ұғым болса, кейінгі автордың айтуынша, ол оқу процесіндегі басты орын алатын бағытпен байланысты қарастырылады.
Принцип сөзінің мәнін бағыт-бағдармне тікелей байланыстыру, біздіңше, оның мағынасын толық аша алмайд. Өйткені жалпы оқытудың бағыт-бағдары мен жолдары әр түрлі және біреу емес бірнешеу. Ал бірнеше бағытқа қатысты басты қағида бірдей болуы мүмкін. Оның сыртында принциптің ерекшелігінің өзі - адамның алдыға қойған мақсат пен міндеттерге сай бірнеше бағыттардың ішінен ең маңыздысын, тиімдісін сұрыптап, саралап бөліп алу.
Сонымен қатар принцип қандай да болсын пәннің өзіне тән заңдылығына тәуелді, яғни оның заңына сәйкес айқындалады, бірақ принцип заңның өзі емес, сондықтан принциптің қызметін атқарушы заң деп тұжырымдау біржақтылық туғызады.
Қазақ тілін оқыту туралы принцип - осы саладағы заңдылықтарға, оқытудың мақсаты мен маңызына, міндеттің орындалу қажеттілігіне сай ережесіне, сол ереженің іске асуының жолдарына, оқытудың басты бағытына, тағы сол сияқты негізгі белгілердің барлығына сүйенетін ең тиімді, сұрыпталған ерекшелік.
Қолданылу аясына қарап принциптер бірнеше түрге бөлінеді. Мысалы, кейбір принциптер жалпы оқу процесіне тән болса, екіншілері оқытудың белгілі бір саласына негізделеді. Принциптің тағы бір тобы қарым-қатынастың түрлерін меңгеруге қатысты айқындалса, енді бір тобы ауызша сөйлеуді жете білуге бағытталады. Сол сияқты жазба тіл мен жаттығуды, диалогтық қатынас пен мәтінді игерудің т.б. принциптері өзінше жіктеледі.
Б. Құлмағамбетова, А. Жапбаров, С. Қазыбаев, С. Әбдығалиев, Қ. Исабаев - бәрі ғылыми, жүйелік, көрнекілік, саналылық, белсенділік, беріктілік және оқушының жеке өзіндік ерекшеліктерін ескеру, теорияны практикамен, яғни оқытуды өмірмен байланыстыру принциптерін айта келіп, кейбіреулері тағы бірді-екілі жаңа түрлерін қосады немесе атауларын сәл өзгертіп атайды.
Мәселен, Б. Құлмағамбетова жоғарыда аталған жалпы дидактикалық принциптермен бірге материалды дұрыс орналастыру, алдын ала болжауды қоса қарастырса, А. Жапбаров лайықты болу, сатылық принциптерін қосып айтады[4,11].
С. Қазыбаев балаларды тәрбиелеу әрі дамыту және түсініктілік дегенмен бірге оқытудың сабақтастығы деген атауды қосады.
Біздің пікірімізше, қазақ тілінен білім беру мен оқытуға байланысты принциптерді былай сатылап бөлген жөн.
1. Жалпыдидактикалық принцип.
2. Жалпыәдістемелік принцип.
3. Салаәдістемелік принцип.
бұлай жіктеудің негізгі өлшемі мынада: біріншіден, бұл принциптердің ортақ заңдылығы - олардың барлығында оқыту мәселесіне қатысты ең керекті, маңызды ережелер негіз етіп алынған.
Екіншіден, сатылы принциптің түпкі нәтижесі бір ғана мақсатты көздейді, ол: оқытудың тиімді, сапалы, пайдалы болуы.
Үшіншіден, бұл принциптер қолданылу саласына байланысты төменнен жоғарыға қарай, яғни бөлшектен бастап бүтінге дейін өсіп отырса, керісінше орындалғанда - бүтіннен бөлшекке қарай өткенде жалпыдан нақтыға, ортақтықтан даралыққа көшіп отырады. Осының өзі дидактикалық заңдылыққа сәйкес даму мен өзгеру процесін көрсетеді[5,304].
Ғалымдардың көпшілігі жалпыдидактикалық принципті барлық пәнге қатысты білім беру мен оқыту, тәрбиелеу теориясы, соның негізі дегенді атап өтеді. Ол - қайталауды талап етпейтін ақиқат.
Жалпыәдістемелік принцип - жалпы әдістеме ілімінің бәріне тән, зерттеу объектісі ортақ ғылым салаларының әдістемесіне қатысты принциптер. Бұл қағида жалпыдидактикалық негізге сүйене отырып, одан өзіне сәйкес принциптерді бөліп шығарады.
Салаәдістемелік принцип - қарастырылып отырған объектінің белгілі бір саласына қатысты оқытудың тиімді ережелері.
Салаәдістемелік принциптің ерекшелігі:жеке ғылым саласына байланысты нақтылы ережелерге сүйенеді, жалпылықтан гөрі даралық, дербестік басым болады.
Олар - белгілі бір саланың ішкі тармақтарын жете меңгеру барысында қолданылатын арнаулы принциптер.
Салаәдістемелік принцип - зерттеу объектісіне байланысты тармақтардың ішіндегі арнайы қарастырылып отырған мәселеге қатысты, оның нақтылы ерекшеліктерін айқындайтын, өзіне етене жақын, тікелей орындалуға тиісті принциптер.
Мәселен, орыс аудиториясында қазақ тілін қатысымдық тұрғыдан оқыту мынадай принциптерге сүйенеді:
Тұтастық; сөйлесімге қатысты басты ережелерді меңгеру; грамматикалық заңдылықтарды есте сақтауға, жазуға үйрену; сөйлесімнің түрлерін меңгеру; ынталандыру; тақырыпты игеру; сөйлеуге қатысты ішкі күшті пайдалану; орта мен жағдайды ескеру. Бір ескерте кететін жағдай: бұл аталған принциптердің бәрі өзара байланысты болады.
Тұтастық принцип сөйлесім әрекетіне қатысты бірнеше жұмысты қатар қамтиды. Олар: оқу, жазу, ауызша сөйлеу, тыңдау, қайталау, жауап беру.
Бұл принциптің ерекшелігі:бір сабақтың үстінде осы жұмыстардың барлығын жүйелі түрде қолдана отырып, олардың арасынан ең басты біреуін таңдап алу және қалған жұмыстың түрлерін осыған бағындыра білу. Сонда бір сабақтың өзінде ортақ пайда болады да, қалған бағыттар сол басты орталыққа жұмыс істеу мақсатында жүргізіледі, сөйтіп, сабақта тұтастық, бүтіндік пайда болады.
Мысалы, белгілі бір мәтінді үйрету үшін оқыту арқылы, жазбаша жұмыс жүргізу арқылы, тыңдап, қайталап, диалогтық-монологтық тілдесу арқылы - барлығын бір мақсатқа - сөйлесе білуге бағыттаудың арқасында тұтастық принцип іске асады.
Үйретуші мен үйренушінің басты мақсатына қарай қазақ тілін оқытудың жоспары тілдік бірліктерді сауатты жазып, дұрыс айтуға; сөздерді тіл заңдылығына сәйкес байланыстыра білуге; қазақ тілінің сөздік қорын жете түсініп, ауызекі сөйлеу тілін толық меңгеруге негізделеді.
Басқа ұлт өкілдеріне қазақ тілін оқытудың ұтымды жолдарының бірі - сабақтың тақырыбын дұрыс жоспарлап, ұйымдастыра білу. Ол үшін бір ғана сабақтың барысында фонетикаға да, грамматикаға да, лексикаға да қатысты материалдарды түсіндіре отырып, арнайы бір тақырыпта пікірлесуді, сөйлесуді жүзеге асыру қажет. Бұл ретте мәтінді мәнерлеп оқып, сөздерді дұрыс жазып, аудара білу, сол арқылы өзара пікірлесуге жол ашу ерекше маңызды қызмет атқарады. Сабақтың дұрыс жолға қойылып басты мақсатына жетуі, ең алдымен, сөйлеу тілін меңгерумен байланысты. Ал сөйлеу тілін меңгеру белгілі бір тақырып төңірегінде сөздік қорды игеруден басталады.
Сабақтың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Филология факультеті
Қазақ тіл білімі кафедрасы
Реферат
Тақырыбы:Тілдік қатынас және әдістеме
Қарағанды - 2014
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Тілді оқыту принциптері
2. Қатысым әдісі: анықтамасы, ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Тілдік қатынас құбылысы екі үлкен тармаққа бөлінеді. Оның бірі- тілдік қатынас теориясы. Екіншісі - тілді оқыту теориясы. Тілді оқыту теориясы, оның басты принциптері мен негіздері, оқытудың әдіс-тәсілдерін қарастыратын ғылым салалары - дидактика мен әдістеме. Диактика мен әдістеме өзара тығыз байланысты болғанымен, әр бөлек ғылым салалары. Дидактика - барлық ғылым мен пәндерге ортақ білім беру мен оқыту теориясы. Сондықтан ол әр пәнді, сабақты оқыту әдістемесінің қазақ тілін оқыту саласы да дидактиканың білім беру негізіне, тәлімге тәрбиелеу ережелеріне, сол арқылы педагогика ғылымының жалпы заңдылықтары мен принциптеріне сүйене отырып дамиды.
Әдістеме мен дидактиканың зерттеу объектілері бір-біріне тығыз байланысты, бірақ бірдей емес. Кейбір тілшілер оларды объектісі бір ғылымдар деп санайды. Ғалымдардың мұндай пікірге келуі әдістеме мен дидактиканың өзара тығыз байланысты болуынан туындаған. Өйткені дидактиканың негізгі қағидалары әдістеме ілімі арқылы жүзеге асады, ал әдістеме дидактиканың басты ережелері мен заңдылықтарын пайдаланады.
Ана тілін оқытуға байланысты еңбек жазған С. Қазыбаев дидактика туралы айта келіп мынадай пікір білдіреді: Дидактика - білім мазмұнының ғылыми негізін, оқыту әдістері мен ұйымдастыру формаларын, яғни нені оқыту, қалай оқыту жайын зерттейді. Демек, дидактика білім мазмұнын анықтау, оқыту процесінің заңдылықтарын ашу, оқытудың ең тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын табу проблемаларын шешіп отырады [1,6] деп жазады.
Сол сияқты А.Исабаев: Қазақ тілі методикасы білім берудің негізгі құралдарын іздестірсе, ал дидактика білім беру мен оқытудың теориялық мәселелерін, оның формалары мен әдістерін зерттейді [2,3] - дейді.
Бұл анықтама бойынша, әдістеменің негізіне білім беру құралдары алынып, дидактиканың негізіне оқытудың теориялық мәселелері қабылданып, олардың ара жігі нақтылана түседі. Дегенмен, оқытудың формалары мен әдістеріне келгенде, айқындық бұзылады. Өйткені көптеген ғалымдар оқытудың әдіс-тәсілдерін дидактикаға да, әдістемеге де жатқызып, соның нәтижесінде түсініксіздік пайда болады.
Жалпы әр пәнді оқытудың өзіндік әдістемесі, сол оқыту әдістемесін іске асырудың тиімді әдістері, нақтылы құралдары бар. Осы тұрғыдан келгенде әдістер мен тәсілдер тікелей әдістеме іліміне байланысты.
Негізгі бөлім
Тілді оқыту принциптері
Дидактика оқу, білім, тәлім-тәрбие процестеріндегі теориялық мәселелер мен ережелерді, заңдылықтарды қарастырса, әдістеме осы ережелер мен заңдылықтарды тікелей жүзеге асыру үшін қолданылатын нақтылы әдістер мен тәсілдеді, оның тиімді де, сапалы жолдарын қарастырады. Ал әдістаным (методология) болса, ол - осы әдіс-тәсілдердің жиынтығын ғылыми тұрғыдан қарастыратын ілім, яғни ол практика жүзінде іске асыратын арнайы әдістер мен тәсілдердің жиынтығын теориялық ережелер арқылы дәлелдейді және осы ережелерге қатысты басты ұстанымдардың түп қазығы, негізі болып табылады.
Әдістеме белгілі бір пәнге қатысты оқыту мен білім берудің нақтылы жолдары мен амалдарын, әдістері мне тәсілдерін зерртей отырып, осы әдістер мен тәсілдердің теориялық негізін де жасайды және оларды оқытудың тиімді, сапалы болуын қадағалайтын бір ортақ мақсатқа бағынған жүйеге топтастырады. Осы тұрғыдан келгенде, әдістеменің өзіндік принциптері, тарихы, қалыптасу жолы мен жүйесі бар.
Қазақ тілін оқытудың негізгі қағидаларын айқындау үшін, алдымен бұл сөздің мәні мен мағынасын анықтап алу қажет.
Принцип деген сөздің өзін әркім әр түрлі түсіндіреді. Мәселен, Е.И.Пассов: Принцип - это часто закон, выполняющий функцию принципа [3,105] десе, П. В.Гурвич: Методические принципы - это лишь основные ведущие тенденции, они необязательно должны проявляться на каждой точки учебного процесса деп түсініктеме береді. Демек, алдыңғы ғалымдардың пікірі бойынша, принцип белгілі бір саладағы заңдылықпен тікелей қатысты ұғым болса, кейінгі автордың айтуынша, ол оқу процесіндегі басты орын алатын бағытпен байланысты қарастырылады.
Принцип сөзінің мәнін бағыт-бағдармне тікелей байланыстыру, біздіңше, оның мағынасын толық аша алмайд. Өйткені жалпы оқытудың бағыт-бағдары мен жолдары әр түрлі және біреу емес бірнешеу. Ал бірнеше бағытқа қатысты басты қағида бірдей болуы мүмкін. Оның сыртында принциптің ерекшелігінің өзі - адамның алдыға қойған мақсат пен міндеттерге сай бірнеше бағыттардың ішінен ең маңыздысын, тиімдісін сұрыптап, саралап бөліп алу.
Сонымен қатар принцип қандай да болсын пәннің өзіне тән заңдылығына тәуелді, яғни оның заңына сәйкес айқындалады, бірақ принцип заңның өзі емес, сондықтан принциптің қызметін атқарушы заң деп тұжырымдау біржақтылық туғызады.
Қазақ тілін оқыту туралы принцип - осы саладағы заңдылықтарға, оқытудың мақсаты мен маңызына, міндеттің орындалу қажеттілігіне сай ережесіне, сол ереженің іске асуының жолдарына, оқытудың басты бағытына, тағы сол сияқты негізгі белгілердің барлығына сүйенетін ең тиімді, сұрыпталған ерекшелік.
Қолданылу аясына қарап принциптер бірнеше түрге бөлінеді. Мысалы, кейбір принциптер жалпы оқу процесіне тән болса, екіншілері оқытудың белгілі бір саласына негізделеді. Принциптің тағы бір тобы қарым-қатынастың түрлерін меңгеруге қатысты айқындалса, енді бір тобы ауызша сөйлеуді жете білуге бағытталады. Сол сияқты жазба тіл мен жаттығуды, диалогтық қатынас пен мәтінді игерудің т.б. принциптері өзінше жіктеледі.
Б. Құлмағамбетова, А. Жапбаров, С. Қазыбаев, С. Әбдығалиев, Қ. Исабаев - бәрі ғылыми, жүйелік, көрнекілік, саналылық, белсенділік, беріктілік және оқушының жеке өзіндік ерекшеліктерін ескеру, теорияны практикамен, яғни оқытуды өмірмен байланыстыру принциптерін айта келіп, кейбіреулері тағы бірді-екілі жаңа түрлерін қосады немесе атауларын сәл өзгертіп атайды.
Мәселен, Б. Құлмағамбетова жоғарыда аталған жалпы дидактикалық принциптермен бірге материалды дұрыс орналастыру, алдын ала болжауды қоса қарастырса, А. Жапбаров лайықты болу, сатылық принциптерін қосып айтады[4,11].
С. Қазыбаев балаларды тәрбиелеу әрі дамыту және түсініктілік дегенмен бірге оқытудың сабақтастығы деген атауды қосады.
Біздің пікірімізше, қазақ тілінен білім беру мен оқытуға байланысты принциптерді былай сатылап бөлген жөн.
1. Жалпыдидактикалық принцип.
2. Жалпыәдістемелік принцип.
3. Салаәдістемелік принцип.
бұлай жіктеудің негізгі өлшемі мынада: біріншіден, бұл принциптердің ортақ заңдылығы - олардың барлығында оқыту мәселесіне қатысты ең керекті, маңызды ережелер негіз етіп алынған.
Екіншіден, сатылы принциптің түпкі нәтижесі бір ғана мақсатты көздейді, ол: оқытудың тиімді, сапалы, пайдалы болуы.
Үшіншіден, бұл принциптер қолданылу саласына байланысты төменнен жоғарыға қарай, яғни бөлшектен бастап бүтінге дейін өсіп отырса, керісінше орындалғанда - бүтіннен бөлшекке қарай өткенде жалпыдан нақтыға, ортақтықтан даралыққа көшіп отырады. Осының өзі дидактикалық заңдылыққа сәйкес даму мен өзгеру процесін көрсетеді[5,304].
Ғалымдардың көпшілігі жалпыдидактикалық принципті барлық пәнге қатысты білім беру мен оқыту, тәрбиелеу теориясы, соның негізі дегенді атап өтеді. Ол - қайталауды талап етпейтін ақиқат.
Жалпыәдістемелік принцип - жалпы әдістеме ілімінің бәріне тән, зерттеу объектісі ортақ ғылым салаларының әдістемесіне қатысты принциптер. Бұл қағида жалпыдидактикалық негізге сүйене отырып, одан өзіне сәйкес принциптерді бөліп шығарады.
Салаәдістемелік принцип - қарастырылып отырған объектінің белгілі бір саласына қатысты оқытудың тиімді ережелері.
Салаәдістемелік принциптің ерекшелігі:жеке ғылым саласына байланысты нақтылы ережелерге сүйенеді, жалпылықтан гөрі даралық, дербестік басым болады.
Олар - белгілі бір саланың ішкі тармақтарын жете меңгеру барысында қолданылатын арнаулы принциптер.
Салаәдістемелік принцип - зерттеу объектісіне байланысты тармақтардың ішіндегі арнайы қарастырылып отырған мәселеге қатысты, оның нақтылы ерекшеліктерін айқындайтын, өзіне етене жақын, тікелей орындалуға тиісті принциптер.
Мәселен, орыс аудиториясында қазақ тілін қатысымдық тұрғыдан оқыту мынадай принциптерге сүйенеді:
Тұтастық; сөйлесімге қатысты басты ережелерді меңгеру; грамматикалық заңдылықтарды есте сақтауға, жазуға үйрену; сөйлесімнің түрлерін меңгеру; ынталандыру; тақырыпты игеру; сөйлеуге қатысты ішкі күшті пайдалану; орта мен жағдайды ескеру. Бір ескерте кететін жағдай: бұл аталған принциптердің бәрі өзара байланысты болады.
Тұтастық принцип сөйлесім әрекетіне қатысты бірнеше жұмысты қатар қамтиды. Олар: оқу, жазу, ауызша сөйлеу, тыңдау, қайталау, жауап беру.
Бұл принциптің ерекшелігі:бір сабақтың үстінде осы жұмыстардың барлығын жүйелі түрде қолдана отырып, олардың арасынан ең басты біреуін таңдап алу және қалған жұмыстың түрлерін осыған бағындыра білу. Сонда бір сабақтың өзінде ортақ пайда болады да, қалған бағыттар сол басты орталыққа жұмыс істеу мақсатында жүргізіледі, сөйтіп, сабақта тұтастық, бүтіндік пайда болады.
Мысалы, белгілі бір мәтінді үйрету үшін оқыту арқылы, жазбаша жұмыс жүргізу арқылы, тыңдап, қайталап, диалогтық-монологтық тілдесу арқылы - барлығын бір мақсатқа - сөйлесе білуге бағыттаудың арқасында тұтастық принцип іске асады.
Үйретуші мен үйренушінің басты мақсатына қарай қазақ тілін оқытудың жоспары тілдік бірліктерді сауатты жазып, дұрыс айтуға; сөздерді тіл заңдылығына сәйкес байланыстыра білуге; қазақ тілінің сөздік қорын жете түсініп, ауызекі сөйлеу тілін толық меңгеруге негізделеді.
Басқа ұлт өкілдеріне қазақ тілін оқытудың ұтымды жолдарының бірі - сабақтың тақырыбын дұрыс жоспарлап, ұйымдастыра білу. Ол үшін бір ғана сабақтың барысында фонетикаға да, грамматикаға да, лексикаға да қатысты материалдарды түсіндіре отырып, арнайы бір тақырыпта пікірлесуді, сөйлесуді жүзеге асыру қажет. Бұл ретте мәтінді мәнерлеп оқып, сөздерді дұрыс жазып, аудара білу, сол арқылы өзара пікірлесуге жол ашу ерекше маңызды қызмет атқарады. Сабақтың дұрыс жолға қойылып басты мақсатына жетуі, ең алдымен, сөйлеу тілін меңгерумен байланысты. Ал сөйлеу тілін меңгеру белгілі бір тақырып төңірегінде сөздік қорды игеруден басталады.
Сабақтың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz