Франктер олардың королі хлодвиг
Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Франктер олардың королі Хлодвиг.
2.2. «Салий ақиқаты» бойынша франктердің шаруашылығының түрлері.
2.3. Меровинг дәуіріндегі франк қоғамының әлеуметтік жіктелуі.
ІІІ. Қорытынды
ІҮ. Сілтемелер
Ү. Пайдаланылған әдебиеттер
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Франктер олардың королі Хлодвиг.
2.2. «Салий ақиқаты» бойынша франктердің шаруашылығының түрлері.
2.3. Меровинг дәуіріндегі франк қоғамының әлеуметтік жіктелуі.
ІІІ. Қорытынды
ІҮ. Сілтемелер
Ү. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
«Салийлік ақиқат». Франктердің қоғамдық құрылысын зерттеудің меровиндік кезеңде негізгі көзі болып, «Сасийлік ақиқат» болып табылады. ҮІ ғасырдың басында Хлодвиг кезеңінде «Салийлік ақиқат» сасийлік франктердің соттық дәстүрін көрсеткен. Мұнда басқа варварлық ақиқаттармен салыстырғанда римдік әсер аз болған және ол сыртқы белгісінде анық көрінеді:латын тілі, римдік ақша бірлігінің ақысы. «Салийлік ақиқат» алғашқықауымдық кезеңдегідей көрінеді, және галло-римдік тұрғындардың өмірлік және құқықтық дәрежесінде көрініс береді. Бірақ ҮІ-ІХ ғасырлар аралығында франктік корольдер «Салийлік ақиқатқа» жаңа қосымшалар ендірді. Сол себептенде эволюциялық дамуда құлдық кезеңнен феодалдық франктық қоғамда да толық сәйкес болды.
«Салий ақиқаты» бойынша астық пен малды, құстар мен қайықтарды және ауларды ұрлағаны үшін салынатын тым көп айыптар тіпті сол дәуірдің өзінде-ақ франктерде – жылжымалы мүлікке жеке меншікке бар болғандығының және оны заңның өте қатаң түрде қорғағандығының айғағы болып саналады. Ал, Бірақ «Салий ақиқаты» жерге деген жеке меншілікті әлі білмейтін еді. Әрбір деревняның шеңберінде тұрғындардың коллективі – қауымның негізін құрушы егіншілер, сол жердің меншікті иелері болып табылды
«Салийлік ақиқат». Франктердің қоғамдық құрылысын зерттеудің меровиндік кезеңде негізгі көзі болып, «Сасийлік ақиқат» болып табылады. ҮІ ғасырдың басында Хлодвиг кезеңінде «Салийлік ақиқат» сасийлік франктердің соттық дәстүрін көрсеткен. Мұнда басқа варварлық ақиқаттармен салыстырғанда римдік әсер аз болған және ол сыртқы белгісінде анық көрінеді:латын тілі, римдік ақша бірлігінің ақысы. «Салийлік ақиқат» алғашқықауымдық кезеңдегідей көрінеді, және галло-римдік тұрғындардың өмірлік және құқықтық дәрежесінде көрініс береді. Бірақ ҮІ-ІХ ғасырлар аралығында франктік корольдер «Салийлік ақиқатқа» жаңа қосымшалар ендірді. Сол себептенде эволюциялық дамуда құлдық кезеңнен феодалдық франктық қоғамда да толық сәйкес болды.
«Салий ақиқаты» бойынша астық пен малды, құстар мен қайықтарды және ауларды ұрлағаны үшін салынатын тым көп айыптар тіпті сол дәуірдің өзінде-ақ франктерде – жылжымалы мүлікке жеке меншікке бар болғандығының және оны заңның өте қатаң түрде қорғағандығының айғағы болып саналады. Ал, Бірақ «Салий ақиқаты» жерге деген жеке меншілікті әлі білмейтін еді. Әрбір деревняның шеңберінде тұрғындардың коллективі – қауымның негізін құрушы егіншілер, сол жердің меншікті иелері болып табылды
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Орта ғасырлар тарихы Т.1. А., 1976 .
2.Орта ғасырлар тарихы Т.2. А., 2000.
3. Марков М.И. Культуралогия М., 2001.
4. Колесницкого История средних веков Т.М. 1986.
5. История Францией М., 1972.
6. Карпов. История средних веков. Т. 1. М., 2000.
7. Карпов. История средних веков. Т. 2. М., 2000.
8. История европы в древнейших времен до наших дней в 8 т. М., 1992. Т.2.
9. Орта ғасырлар тарихы І 1. А., 1976.
10. Ғабитов Т. Мүталіпов Ж. Құлсариев А. Мәдениеттану. А., 2001.
1.Орта ғасырлар тарихы Т.1. А., 1976 .
2.Орта ғасырлар тарихы Т.2. А., 2000.
3. Марков М.И. Культуралогия М., 2001.
4. Колесницкого История средних веков Т.М. 1986.
5. История Францией М., 1972.
6. Карпов. История средних веков. Т. 1. М., 2000.
7. Карпов. История средних веков. Т. 2. М., 2000.
8. История европы в древнейших времен до наших дней в 8 т. М., 1992. Т.2.
9. Орта ғасырлар тарихы І 1. А., 1976.
10. Ғабитов Т. Мүталіпов Ж. Құлсариев А. Мәдениеттану. А., 2001.
Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Франктер олардың королі Хлодвиг.
2.2. Салий ақиқаты бойынша франктердің шаруашылығының түрлері.
2.3. Меровинг дәуіріндегі франк қоғамының әлеуметтік жіктелуі.
ІІІ. Қорытынды
ІҮ. Сілтемелер
Ү. Пайдаланылған әдебиеттер
Жұмыстың мақсаты:
Салий ақиқаты бойынша франктердің шаруашылығының өзектілігін
ашу.
Жұмыстың мақсатына қарай төмендегі міндеттер алға қойылады:
- Франктер, олардың королі Хлодвиг туралы айту;
- Сол кезеңдегі шаруашылықтың түрлеріне тоқталу;
- Салий ақаиқатының мәніне тоқталу;
- Меровинг кезеңіне сипаттама беру;
Жұмыстың өзектілігі
Ү ғ. соңында франктердің барлық тайпаларын Меровей руынан шыққан
Хлодвиг өз қоластына біріктірді. Кейде қулықпен, кейде қаталдықпен
әрекет жасай жүріп ол барлық франк көсемдерін жойып, жеке дара
билеуші болды. Тайпаластары оның шайқастарда жолы болғыштығын қатты
құрметтеді. 486 ж. ол Римнің иелігіндегі Галлияның билеушісін
талқандап, империяның осы провинциясының орнына өзінің корольдігін
құрды.
Хлодвиг христиан ілімін терең біле алған жоқ, оның үстіне ол
үлгілі христиан да бола алмады. Бірақ оның істегені өте ақылдылық
болды. Сол кезден бастап франктер мен римдіктер біртіндеп бір
халыққа айнала бастады, өйткені оларды дін алшақтатқан жоқ. Оның
үстіне христиандық франктерге Рим Мәдениетінің көп қырларымен
танысуға мүмкіндік берді.
Жұмыстың тарихнамасы
Франктердегі Үлкен ірі жер иелігі Галлияны жаулап алу
заманынан, қауымның шеңберінде әлі аллодтық жеке меншік пайда
болмай тұрған уақытта-ақ қалыптаса бастаған еді. Оның мирасқорлары
қауымдар арасында бөліске түспей бос жатқан, әуел баста бүкіл
халықтың дәулеті деп саналынған жерлерді бірте-бірте басып алды.
Осы қордың жерін Франк корольдері өздерінің ең жақындары мен
шіркеулерге толық меншік етіп тарту ретінде молынан үлестіріп
берді. Міне, осылайша ҮІ ғасырдың аяғында-ақ франк қоғамында
үлкен жер иелерінің – болашақ феодалдардың табы пайда болуға
айналды. Олардың иеліктерінде , құлдармен қатар енді жартылай
еріктілер де – Рим правосы бойынша басы азат етілсе де
міндеттемелерді атқаруға тиісті, римдіктер және басқалары жұмыс
істеп қаналынды.
Жаулап алуға байланысты, Энгельстің айтуынша: Әскер басыларының
өкіметін король өкіметіне айналдырудың кезі жетті, сонымен оның
өкіметі король өкіметіне айналды да.
Кіріспе
Салийлік ақиқат. Франктердің қоғамдық құрылысын зерттеудің
меровиндік кезеңде негізгі көзі болып, Сасийлік ақиқат болып
табылады. ҮІ ғасырдың басында Хлодвиг кезеңінде Салийлік ақиқат
сасийлік франктердің соттық дәстүрін көрсеткен. Мұнда басқа
варварлық ақиқаттармен салыстырғанда римдік әсер аз болған және ол
сыртқы белгісінде анық көрінеді:латын тілі, римдік ақша бірлігінің
ақысы. Салийлік ақиқат алғашқықауымдық кезеңдегідей көрінеді, және
галло-римдік тұрғындардың өмірлік және құқықтық дәрежесінде көрініс
береді. Бірақ ҮІ-ІХ ғасырлар аралығында франктік корольдер Салийлік
ақиқатқа жаңа қосымшалар ендірді. Сол себептенде эволюциялық
дамуда құлдық кезеңнен феодалдық франктық қоғамда да толық сәйкес
болды.
Салий ақиқаты бойынша астық пен малды, құстар мен қайықтарды
және ауларды ұрлағаны үшін салынатын тым көп айыптар тіпті сол
дәуірдің өзінде-ақ франктерде – жылжымалы мүлікке жеке меншікке бар
болғандығының және оны заңның өте қатаң түрде қорғағандығының
айғағы болып саналады. Ал, Бірақ Салий ақиқаты жерге деген жеке
меншілікті әлі білмейтін еді. Әрбір деревняның шеңберінде
тұрғындардың коллективі – қауымның негізін құрушы егіншілер, сол
жердің меншікті иелері болып табылды
2.1. Франктер олардың королі Хлодвиг.
Каталаун жазығындағы жойқын шайқаста Еділдің әскеріне қарсы
франктердің тайпасы да соғысты. Франктердің даңқы соғысу шеберлігімен
шықты. Жаулары франктердің, әсіресе көздеген нысанасына үлкен күшпен
және дәл тигізетін айбалталарынан қорықты. Франктер алдымен Рейннің
төменгі ағысының бойында, Рим Галлиясының шекарасында тұрды.
Мүмкін галл-римдіктермен өте жақын көрші тұрғанынан болар
көптеген басқа германдардан франктердің сырттай едәуір
айырмашылықтары бар еді. Франктер, мәселен, готтар мен ұзын
сақалдылар сияқты аңның терісінен емес, матадан тігілген киім
киетін. Сонымен қатар олар шаштарын алдырып, сақалдарын қыратын.
Ұзын шаш қоюға тек король отбасының мүшелері ғана ерікті болды.
Ү ғ. соңында франктердің барлық тайпаларын Меровей руынан шыққан
Хлодвиг өз қоластына біріктірді. Кейде қулықпен, кейде қаталдықпен
әрекет жасай жүріп ол барлық франк көсемдерін жойып, жеке дара
билеуші болды. Тайпаластары оның шайқастарда жолы болғыштығын қатты
құрметтеді. 486 ж. ол Римнің иелігіндегі Галлияның билеушісін
талқандап, империяның осы провинциясының орнына өзінің корольдігін
құрды.
Хлодвиг негізін салған корольдік әулет тұңғыш корольдігін
аңызға айналған бабасының құрметіне Меровингтер әулеті деп аталды.
Меровингтер Франк корольдігін ҮІІІ ғ. ортасына дейін биледі.
Варварлық тайпаның көсеміне үлкен елдің корольдігіне дейінгі
жол жеңіл де емес. Хлодвигке өз тайпаластарының қарсылығын жеңуге
тура келді. Өйткені олардың көпшілігі оның көтерілуін азат
франктердің ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-ғұрыптары мен құқығын
тәркі ету деп түсінді. Біздің көсеміміз өзіне билікті тым көп
алып қойған жоқ па? деп күңкілдеді.
Өзгелермен салыстырғанда саны аз жаулап алушы – франктердің
көсеміне жергілікті тұрғындар – галл-римдіктермен қарым-қатынасты
жөндеу керек болды. Хлодвиг бұл жерде тамаша шешім тапты.
Рим шіркеуі өзіне таптырмайтын одақтас бола алатынын түсінген
Хлодвиг 498 ж. варварлар көсемінің ішінде біоінші болып
христиандықты ариандық түрде емес, римдік үлгіде қабылдады. Ол
пұтқа табынуды тастап, өзінің жасағымен бірге шоқынды, бұдан кейін
өзге франктер де солай етті.
Өзіңнің тәкәппар басыңды еңкейт , - деді Хлодвигке, оны
шоқындырған Реймскийдің архиепископы Ремигий, - бұрын табынғаныңды
жағып жібер де қазір сені жылытқанға табын!. Әрине, көптеген
франктер Хлодвигтің дінін өзгерту туралы шешімін мақұлдаған жоқ,
бірақ өз корольдерінен қорықты. Есесіне римдіктер өте риза болды.
Сіздің сеніміңіз, - деп жазды Хлодвигке олардың біреуі, - ол біздің
жеңісіміз!.
Хлодвиг христиан ілімін терең біле алған жоқ, оның үстіне ол
үлгілі христиан да бола алмады. Бірақ оның істегені өте ақылдылық
болды. Сол кезден бастап франктер мен римдіктер біртіндеп бір
халыққа айнала бастады, өйткені оларды дін алшақтатқан жоқ. Оның
үстіне христиандық франктерге Рим Мәдениетінің көп қырларымен
танысуға мүмкіндік берді.
Христиандықты қабылдау нәтижесінде Хлодвиг беделді галл-
епископының қолдауына қол жеткізді. Бірақ Хлодвиг жаңа діннің тағы
бір артықшылығын аңғарған болуы мүмкін. Өйткені христиандық барлық
билік Құдайдан деп үйретеді, демек бұл Хлодвигпен оның
мұрагерлеріне де қатысты. Христиан дінін қабылдау корольді күшейтіп,
оны барлық тайпаластарынан биікке көтерді.
Не Хлодвиг, не ұрпақтарының бірі франктердің ежелгі заңдарын
хатқа түсіруге бұйрық берген. Дәлірек айтқанда бұл заң емес, әдет-
ғұрыптар. Заңдарды білгір заңгерлер монархтар мен парламент үшін
жазады да, кейінгілер оны өз атынан жариялайды. Ерте орта
ғасырларда мәселе басқаша болды. ешкімге жаңа заң ойлап табуға
рұқсат етілген жоқ. тек бұрынғы әдет-ғұрыптар ғана басшылыққа
алынды. Ол кезде адамдар, тек ескі ережелер ғана дұрыс, ал кез-
келген жаңасы зиян келтіреді деп есептеді. Сот мәжілісінде бір
айрықша іс қаралып жатқанда сенім артылған адамдар мұндай жағдайда
әдет-ғұрып нені талап ететінін еске түсіруі тиіс болды. Бұл
кезде адамдар еріктерінен тыс, өздері де байқамай ескі әдет-
ғұрыптарға аздап түзету жасайтын. Бірақ өздері ата-бабаларынан
қалған қағидаларды басшылыққа алып отырғанына әбден сенімді болды.
Адамдардың арасындағы қатынас жазба заң арқылы емес, ауызша
әдет-ғұрып бойынша реттелгенде оны дағдылы құқықты пайдалану деп
атайды. Дағдылы құқық бұрын, әсіресе ерте ортағасырларда кеңінен
пайдаланылды. Жаңа заң шығарғысы келген ол кездің корольдері
көпшіліктің наразылығынан қорықса, бүгінде бақытсыздыққа орай,
жұрттың бәрі ұмытып кеткен өте ертедегі ежелгі салтымызды таптым
немесе еске түсірдім деп жиі жариялайтын.
486 жылы, франктердің жаулап алу нәтижесінде, Солтүстік
Галлияда, Франк мемлекеті пайда болды. Мұны салий франктерінің
Меровей руынан шыққан көсемі Хлодвиг басқарды. Франк мемлекеті
тарихының ең алғашқы дәуірі – Ү ғасырдың аяғынан – ҮІІ ғасырдың
аяғына дейінгі дәуір, - әдетте меровингтік деп шартты түрде аталатын
дәуірі – міне, осылайша басталған еді.
Хлодвигтің тұсында Аквитания, ал оның мирасқорларының тұсында –
Бургундия жаулап алынды. Остготтар франктерге Провансты беріп қойды,
сөйтіп, ҮІ ғасырдың ортасына қарай Франк мемлекеті Галлияның
бұрынғы римдік провинциясының барлық территориясын дерлік өзіне
қосып алды. Франкт ер сонымен бірге Рейннің сырт жағында бірқатар
Герман тайпаларын да өзіне бағындырды: франктердің жоғарғы өкіметін
тюрингтер мен алемандар және баварлар да мойындады; сакстар оларға
жыл сайын алым төлеп тұруға көндірілді.
Хлодвигтің бұйрғымен жазылған франгтердің ескі дәстүрлері
Еуропадағы дағдылы құқық ескерткіштерінің ең атақтыларының бірі
болды. Ол Салий заңы немесе Салий шындығы деп аталды. Оның бұлай
аталу себебі жинаққа франк тайпаларының бірінен саналатын тек
салий франктерінің ғана заңдары енді.
Салт-дәстүрлерді жазып отыруға бұйрық беруі корольдің еріккеннің
ермегі емес. Ең алдымен оның өзі бас заңгер болғысы келді.
Енді франктер король мақұлдаған қағидалар – Салий шындығы бойынша
соттаса берсін. Егер бұл ережелердің түсініксіз жері болса,
франктер корольге жүгінетін болды. Ал ол заңдарды өзіне тиімді
жағынан түсіндіріп береді. Оның үстіне король Салий шындығы қай
заңды жазу керек немесе керек еместігін өзі іріктеген. Ежелгі салт-
дәстүрлердің оны қанағаттандырмағандары ұмытылып кеткен сияқты болып,
кірмей қалды да, ал тиімділері жинақта толық баяндалды.
Меровингтік дәуірдегі франктердің қоғамдық құрылысын зерттеу
үшін ең маңызды дерек варварлық ақиқаттардың бірі – Салий шындығы
болып табылады. Бұл ҮІ ғасырдың басындағы, әлі Хлодвигтің тірі
кезінде жазылған Салий франктерінің сот әдет-ғұрыптарының жинағы
болса керек. Тарихи дерек ретінде Салий ақиқатының құндылығы ең
алдымен, онда франк қоғамының алғашқы қауымдық құрылыстан бастап
феодализмге дейінгі эволюциясын бейнелеп беруінде еді.
2.2. Салий ақиқаты бойынша франктердің шаруашылығының түрлері.
Салий ақиқаты бойынша астық пен малды, құстар мен қайықтарды
және ауларды ұрлағаны үшін салынатын тым көп айыптар тіпті сол
дәуірдің өзінде-ақ франктерде – жылжымалы мүлікке жеке меншікке бар
болғандығының және оны заңның өте қатаң түрде қорғағандығының
айғағы болып саналады. Ал, Бірақ Салий ақиқаты жерге деген жеке
меншілікті әлі білмейтін еді. Әрбір деревняның шеңберінде
тұрғындардың коллективі – қауымның негізін құрушы егіншілер, сол
жердің меншікті иелері болып табылды. Негізінде Салий ақиқатының
көне заманғы тексінде көрсетілгеніндей, Галлияны жаулап алынғаннан
кейінгі алғашқы дәуірдің тұсында, франктік қауымдар көлемдігі
жағынан өте әр түрлі және өзара бір-бірімен жақын туыс семьялардан
құралған қоныстардан болып табылады.
Мұны король Хильпериктің Салий ақиқаты жоғарыда аталдған
тарауына өзгерту енгізу жөніндегі эдиктасынан айқын көруге болады.
Бұл өзгерту бойынша өлген қожаның ұлдары болмаған күнде, оның
жерін Көршілері емес , туған қызы немесе өлген адамның аға
інісі яки апа-қарындасы мұраға алуға тиісті болды.
Мұнымен қатар қауымның, өз меншігіндегі емес, бірақ мүшелерінің
жеке пайдалануындағы және өзінің бақылауына жататын жерлерге де
бірқатар басқа праволары болды. Істің жай-жапсарына қарағанда,
франктердің егіншілік кәсібінде, сірә, егіс ашық танап систамасы
болса керек: егінді жинап алғаннан кейінгі барлық шабындық үлестер
ортақ жайылымға айналдырылды және бұл уақытта оларды қоршаған
шақпақтардың бәрі де алынып тасталды. Үй маңындағы шаруашылық пен
егістік және шабыстық үлестерге кірмейтін жерлердің бәрі де ортақ
иелікте қала берді. Қауымның әрбір мүшесінің осы пайдаланатын
жерлерден алатын тең үлестері болды.
Реакцияшыл буржуазияшыл тарихшылардың Ү-ҮІ ғасырлардағы
франктерге жерге толық жеке меншіктілік үстемдік еткен еді деген
пікірлеріне қарамастан, Салий ақиқатының бірқатар тараулары
франктерде қауымдардың болғандығын айқын көрсетеді. Мысалы, ХІҮ
тарауда: Егерде біреукдің басқа бір виллада тұратын екінші біреуге
қоныс аударып көшіп барғысы келсе және егер оны сол вилладағы
тұрғындардың біреуі немесе бірнешеуі қабылдауға ризашылық білдіріп,
ал бірақ бір адам болса да оның көшіп келуіне қарсылық жасаса,
онда әлгі көшкісі келген кісінің қоныс аударуға правосы болмайды
делінген Ал егерде 12 айдың ішінде ешқандай наразылық жасалмаса,
онда келімсек басқа көршілер сияқты деревняда орналасып қала
берді. Бұл жерде көршілер өздерінің деревнясындағы жер
қатынастарының бәрін де реттеп отырушы қауым мүшелері ретінде
көрініп отыр.
Салий ақиқатының ХХҮІІ тарауында жерге қауымдық меншік туралы
және орман-тоғайды қауымдық бірлесіп пайдалану жөнінде, ал
ақиқаттың ІІІ тарауында көршілес отырған үш деревняның сиыр
табындары үшін бір ортақбұқа ұстау жөнінде баяндалады. Бұл жағдай,
әлбетте, жер мен орман-тоғайға қауымдық меншіктің және бірнеше село
үшін ортақ жайылымның болғандығын растайды.
Салий ақиқатының кепілдігіне қарағанда, франк қоғамының
шаруашылық және әлеуметтік ұйымының негізі болған қауым, Ү-ҮІ
ғасырлар егінші қауымнан көршілес қауымға – маркаға өту кезеңі болып
табылды. Бұл қауым – маркада енді дара шағын семьялардың үлестік
жерге жеке меншіктілігі үстемдік етті, ал бірақ орман-тоғаймен бос
жатқан жерлерге, жайылымдарына және тағы басқаларына қауымдық
меншіктілік сақталып қала берді. Галлияны жаулап алғанға шейін
франктерде жердің жеке меншік иесі жеке-жеке үлкен семьяларға
ыдырап бөліне бастаған ру болған еді. мүліктің және әлеуметтік
жікелудің басталуы франктердің рулық қарым- қатынастарын әлсіретіп,
үлкен семьялардың шығуларын даярлады. Осы жаңа территорияларда соңғы
кезде көршілер қауымы - марка қалыптасып орнықты. Ф.Энгельстің
айтуынша: Ру маркаға сіңісіп, білінбей кетті, алайда марканың
қауым мүшелерінің туыстық қатынастарынан туғандығының белгісі
маркадан жиі сезіле беретін еді.
Салийлік ақиқат. Франктердің қоғамдық құрылысын зерттеудің
меровиндік кезеңде негізгі көзі болып, Сасийлік ақиқат болып
табылады. ҮІ ғасырдың басында Хлодвиг кезеңінде Салийлік ақиқат
сасийлік франктердің соттық дәстүрін көрсеткен. Мұнда басқа
варварлық ақиқаттармен салыстырғанда римдік әсер аз болған және ол
сыртқы белгісінде анық көрінеді:латын тілі, римдік ақша бірлігінің
ақысы. Салийлік ақиқат алғашқықауымдық кезеңдегідей көрінеді, және
галло-римдік тұрғындардың өмірлік және құқықтық дәрежесінде көрініс
береді. Бірақ ҮІ-ІХ ғасырлар аралығында франктік корольдер Салийлік
ақиқатқа жаңа қосымшалар ендірді. Сол себептенде эволюциялық
дамуда құлдық кезеңнен феодалдық франктық қоғамда да толық сәйкес
болды.
Салилік ақиқат бойынша франктердің шаруашылығы және кең
көлемдік ұйымдары. ҮІ ғасырда франктердің негізгі шаруашылығы болып
– жер саналған және екі егістік жерге өктемдік етті. Дәнді-
дақылдар мен – қара бидай, бидай, сұлы, арпа мен қатар
бұршақтұқымдастарын, зығыр еккен. Белсенді түрде бау-бақша, жүзім
шаруашылығы дамыды. Ауылшаруашылығында әр түрлі малдарды ұстады:
өгіздер, қатырлар, есектер. Олар қол диірменінің орнына енді су
диірмендерін қолданды. Франктер көп сан мөлшерінде ірі қаралармен,
ұсақ малдарды асырады: қой, ешкі және шошқа және әр түрлі үй
хайуанаттарын, құстарын асырады, және аңшылықпен, балық аулаумен,
балшаруашылығымен айналысты. Франктықтардың шаруашылығын прогресті
түрде дамуы тек ішкі дамуды қалыптастырып қана қоймады, сонымен
қатар германдықтармен ауылшаруашылығын жүргізу әдәстерімен алмасуды
жүргізді. Олар рим территориясын жаулап алған кезде осындай
жағдайларға душар болды.
Франктерде Ү және ҮІ ғасырларда индивидуалдылық-отбасылық меншік
пайда бола бастады. Ол туралы Салилік ақиқаттың ІХ тарауында
айтылған. Осыған байланысты жердің мұрагерлікке берілуі жылжитын
мүлікке қарағанда айырмашылық болды. Жердің мұрагерлікке берілуі тек
ер адамдарға берілді, отбасында қайтыс болған адамның баласына
ғана берілді және әйел адамдары жерге мұрагерлік етуден шеттетілді.
Орманды, батпақта, шөлді жерлер, жолдар жалпы пайдалануда болды,
яғни қоғамның әр мүшесі тең құқықты түрде пайдалана алды.
Буржуаздық тарихшылар ХІХ-ХХ ғасырларда франктерде Ү-ҮІ
ғасырларда жерде иемдену жеке меншікте болды деп айтқан.
Хильперик королі тұсында Салийлік ақиқатқа кейбір тарауларына
өзгерістер енгізді. Бұл жаңа қабылданған қаулы бойынша жерге
өктемдік жүргізуші қайтыс болған жағдайда, оның баласы болмаса,
мұрагер ретінде қызы, ағалары немесе қайтыс болған жер иесінің
қарындас-әпкелері жерді иемдене алады. Бұл қаулыдағы өзгеріс тек
жалпыға немесе ауылдастарына жер берілмейтін болып шешілді. ҮІ
ғасырдың соңында орманды және шалғынды жерлер жеке меншік иесінің
қорына өтіп отырды ҮІ ғасырда индивидуалды отбасылар бірігіп, үлкен
коллективтік меншікті қалыптастырды. Ол өз кезегінде қоғамдық жерге
меншік ету алғашқы қауымдық құрылыстан феодалдық кезеңнің
қалыптасуына мүмкіндіктер туғызды.
Рулық қарым-қатынастардың жұрнақтарын салий ақиқаты айқын
бейнелейді: жаулап алынғаннан кейін де бірсыпыра қауымдар көбінесе
ағайын-туғандардан құралды; ерікті франктің тұрмысында руластар
бұрынғысынша үлкен роль атқарумен болды. Егерде франкті біреу-міреу
өлтірген болса, онда оның құны үщін алынатын ақшалай айыпты тек
өлген кісінің семьясы ғана емес, сонымен қатар әрі оның әкесі ,
әрі шешесі жағынан да жақын туған-туыстары бірге бөлісіп алатын
болды. Осы туған туыстардан құрылған жақын одаққа алтыншы буынға
дейінгі барлық руластар кірді және осы одақ мүшелерінің бәрі де
қоса алғанда ант бергендер ретінде тиісті тәртіп бойынша сотта
шығып сөйлеу міндетті болды. Осы одақтың мүшелері тағы да
руластарының не құн төлеуіне немесе құн алуына және рулас
біреуінің артында қалған жесірі екінші рет күйеуге шығарда
төленілетін немесе алынатын ерекше жарнаға қатысып отыратын болды.
Ал, бірақ сонымен қатар Салий ақиқаты рулық қатынастардың
ыдырап, құлдырау процесінде көрсетеді. Рулық ұйым мүшелері арасынан
мүліктің жіктелу де байқала бастайды. Мысалы, Бір уыс топырақ
туралы LҮІІІ тарауда кедей және ауқатты руластар туралы айтылған.
Егерде ру мүшелерінің біреуі кедейлігінің тумасының құн төлеуіне
көмектесе алмайтын болса, онда ол тым ауқаттылардың ішінен
біреуіне бір уыс топырақ лақтырып, оған заң бойынша бәрін
төлеттіруге тиісті болды. Мүліктің жіктелуіне байланысты туыстар
одағынан, оның тым ауқатты мүшелерінің шығып кетуге тырысушылығы
да байқала бастайды.
Салий ақиқатының LІ тарауы туысқандықтан бас тартудың
процедурасын толық сипаттайды. Процедураның кезінде бас тартушы кісі
сот мәжілістерінде көп алдында – қоса ант берушіліктен, құн төлеп
және құн алуға қатысудан, мұра алудан және тумалар арасындағы
басқа да есептерден бас тартуға тиісті болды. Туысқандықтан бас
тартушылық, шындығында үлкен семьядан ересек аға-інілерінің
біреуінің бөлініп шығып өз алдына дара шағын отау тігушілігі болып
табылды.
Сөйтіп, руластардың арасындағы мүліктің жіктелушіліктің дамуы
рулық қарым-қатынастардың әлсіреуіне, үлкен семьялардың дара-дара
шағын семьяларға ыдырап бөлінушілігіне, ал содан соң шағын
семьялардың жеке меншікті жерге ие ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Франктер олардың королі Хлодвиг.
2.2. Салий ақиқаты бойынша франктердің шаруашылығының түрлері.
2.3. Меровинг дәуіріндегі франк қоғамының әлеуметтік жіктелуі.
ІІІ. Қорытынды
ІҮ. Сілтемелер
Ү. Пайдаланылған әдебиеттер
Жұмыстың мақсаты:
Салий ақиқаты бойынша франктердің шаруашылығының өзектілігін
ашу.
Жұмыстың мақсатына қарай төмендегі міндеттер алға қойылады:
- Франктер, олардың королі Хлодвиг туралы айту;
- Сол кезеңдегі шаруашылықтың түрлеріне тоқталу;
- Салий ақаиқатының мәніне тоқталу;
- Меровинг кезеңіне сипаттама беру;
Жұмыстың өзектілігі
Ү ғ. соңында франктердің барлық тайпаларын Меровей руынан шыққан
Хлодвиг өз қоластына біріктірді. Кейде қулықпен, кейде қаталдықпен
әрекет жасай жүріп ол барлық франк көсемдерін жойып, жеке дара
билеуші болды. Тайпаластары оның шайқастарда жолы болғыштығын қатты
құрметтеді. 486 ж. ол Римнің иелігіндегі Галлияның билеушісін
талқандап, империяның осы провинциясының орнына өзінің корольдігін
құрды.
Хлодвиг христиан ілімін терең біле алған жоқ, оның үстіне ол
үлгілі христиан да бола алмады. Бірақ оның істегені өте ақылдылық
болды. Сол кезден бастап франктер мен римдіктер біртіндеп бір
халыққа айнала бастады, өйткені оларды дін алшақтатқан жоқ. Оның
үстіне христиандық франктерге Рим Мәдениетінің көп қырларымен
танысуға мүмкіндік берді.
Жұмыстың тарихнамасы
Франктердегі Үлкен ірі жер иелігі Галлияны жаулап алу
заманынан, қауымның шеңберінде әлі аллодтық жеке меншік пайда
болмай тұрған уақытта-ақ қалыптаса бастаған еді. Оның мирасқорлары
қауымдар арасында бөліске түспей бос жатқан, әуел баста бүкіл
халықтың дәулеті деп саналынған жерлерді бірте-бірте басып алды.
Осы қордың жерін Франк корольдері өздерінің ең жақындары мен
шіркеулерге толық меншік етіп тарту ретінде молынан үлестіріп
берді. Міне, осылайша ҮІ ғасырдың аяғында-ақ франк қоғамында
үлкен жер иелерінің – болашақ феодалдардың табы пайда болуға
айналды. Олардың иеліктерінде , құлдармен қатар енді жартылай
еріктілер де – Рим правосы бойынша басы азат етілсе де
міндеттемелерді атқаруға тиісті, римдіктер және басқалары жұмыс
істеп қаналынды.
Жаулап алуға байланысты, Энгельстің айтуынша: Әскер басыларының
өкіметін король өкіметіне айналдырудың кезі жетті, сонымен оның
өкіметі король өкіметіне айналды да.
Кіріспе
Салийлік ақиқат. Франктердің қоғамдық құрылысын зерттеудің
меровиндік кезеңде негізгі көзі болып, Сасийлік ақиқат болып
табылады. ҮІ ғасырдың басында Хлодвиг кезеңінде Салийлік ақиқат
сасийлік франктердің соттық дәстүрін көрсеткен. Мұнда басқа
варварлық ақиқаттармен салыстырғанда римдік әсер аз болған және ол
сыртқы белгісінде анық көрінеді:латын тілі, римдік ақша бірлігінің
ақысы. Салийлік ақиқат алғашқықауымдық кезеңдегідей көрінеді, және
галло-римдік тұрғындардың өмірлік және құқықтық дәрежесінде көрініс
береді. Бірақ ҮІ-ІХ ғасырлар аралығында франктік корольдер Салийлік
ақиқатқа жаңа қосымшалар ендірді. Сол себептенде эволюциялық
дамуда құлдық кезеңнен феодалдық франктық қоғамда да толық сәйкес
болды.
Салий ақиқаты бойынша астық пен малды, құстар мен қайықтарды
және ауларды ұрлағаны үшін салынатын тым көп айыптар тіпті сол
дәуірдің өзінде-ақ франктерде – жылжымалы мүлікке жеке меншікке бар
болғандығының және оны заңның өте қатаң түрде қорғағандығының
айғағы болып саналады. Ал, Бірақ Салий ақиқаты жерге деген жеке
меншілікті әлі білмейтін еді. Әрбір деревняның шеңберінде
тұрғындардың коллективі – қауымның негізін құрушы егіншілер, сол
жердің меншікті иелері болып табылды
2.1. Франктер олардың королі Хлодвиг.
Каталаун жазығындағы жойқын шайқаста Еділдің әскеріне қарсы
франктердің тайпасы да соғысты. Франктердің даңқы соғысу шеберлігімен
шықты. Жаулары франктердің, әсіресе көздеген нысанасына үлкен күшпен
және дәл тигізетін айбалталарынан қорықты. Франктер алдымен Рейннің
төменгі ағысының бойында, Рим Галлиясының шекарасында тұрды.
Мүмкін галл-римдіктермен өте жақын көрші тұрғанынан болар
көптеген басқа германдардан франктердің сырттай едәуір
айырмашылықтары бар еді. Франктер, мәселен, готтар мен ұзын
сақалдылар сияқты аңның терісінен емес, матадан тігілген киім
киетін. Сонымен қатар олар шаштарын алдырып, сақалдарын қыратын.
Ұзын шаш қоюға тек король отбасының мүшелері ғана ерікті болды.
Ү ғ. соңында франктердің барлық тайпаларын Меровей руынан шыққан
Хлодвиг өз қоластына біріктірді. Кейде қулықпен, кейде қаталдықпен
әрекет жасай жүріп ол барлық франк көсемдерін жойып, жеке дара
билеуші болды. Тайпаластары оның шайқастарда жолы болғыштығын қатты
құрметтеді. 486 ж. ол Римнің иелігіндегі Галлияның билеушісін
талқандап, империяның осы провинциясының орнына өзінің корольдігін
құрды.
Хлодвиг негізін салған корольдік әулет тұңғыш корольдігін
аңызға айналған бабасының құрметіне Меровингтер әулеті деп аталды.
Меровингтер Франк корольдігін ҮІІІ ғ. ортасына дейін биледі.
Варварлық тайпаның көсеміне үлкен елдің корольдігіне дейінгі
жол жеңіл де емес. Хлодвигке өз тайпаластарының қарсылығын жеңуге
тура келді. Өйткені олардың көпшілігі оның көтерілуін азат
франктердің ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-ғұрыптары мен құқығын
тәркі ету деп түсінді. Біздің көсеміміз өзіне билікті тым көп
алып қойған жоқ па? деп күңкілдеді.
Өзгелермен салыстырғанда саны аз жаулап алушы – франктердің
көсеміне жергілікті тұрғындар – галл-римдіктермен қарым-қатынасты
жөндеу керек болды. Хлодвиг бұл жерде тамаша шешім тапты.
Рим шіркеуі өзіне таптырмайтын одақтас бола алатынын түсінген
Хлодвиг 498 ж. варварлар көсемінің ішінде біоінші болып
христиандықты ариандық түрде емес, римдік үлгіде қабылдады. Ол
пұтқа табынуды тастап, өзінің жасағымен бірге шоқынды, бұдан кейін
өзге франктер де солай етті.
Өзіңнің тәкәппар басыңды еңкейт , - деді Хлодвигке, оны
шоқындырған Реймскийдің архиепископы Ремигий, - бұрын табынғаныңды
жағып жібер де қазір сені жылытқанға табын!. Әрине, көптеген
франктер Хлодвигтің дінін өзгерту туралы шешімін мақұлдаған жоқ,
бірақ өз корольдерінен қорықты. Есесіне римдіктер өте риза болды.
Сіздің сеніміңіз, - деп жазды Хлодвигке олардың біреуі, - ол біздің
жеңісіміз!.
Хлодвиг христиан ілімін терең біле алған жоқ, оның үстіне ол
үлгілі христиан да бола алмады. Бірақ оның істегені өте ақылдылық
болды. Сол кезден бастап франктер мен римдіктер біртіндеп бір
халыққа айнала бастады, өйткені оларды дін алшақтатқан жоқ. Оның
үстіне христиандық франктерге Рим Мәдениетінің көп қырларымен
танысуға мүмкіндік берді.
Христиандықты қабылдау нәтижесінде Хлодвиг беделді галл-
епископының қолдауына қол жеткізді. Бірақ Хлодвиг жаңа діннің тағы
бір артықшылығын аңғарған болуы мүмкін. Өйткені христиандық барлық
билік Құдайдан деп үйретеді, демек бұл Хлодвигпен оның
мұрагерлеріне де қатысты. Христиан дінін қабылдау корольді күшейтіп,
оны барлық тайпаластарынан биікке көтерді.
Не Хлодвиг, не ұрпақтарының бірі франктердің ежелгі заңдарын
хатқа түсіруге бұйрық берген. Дәлірек айтқанда бұл заң емес, әдет-
ғұрыптар. Заңдарды білгір заңгерлер монархтар мен парламент үшін
жазады да, кейінгілер оны өз атынан жариялайды. Ерте орта
ғасырларда мәселе басқаша болды. ешкімге жаңа заң ойлап табуға
рұқсат етілген жоқ. тек бұрынғы әдет-ғұрыптар ғана басшылыққа
алынды. Ол кезде адамдар, тек ескі ережелер ғана дұрыс, ал кез-
келген жаңасы зиян келтіреді деп есептеді. Сот мәжілісінде бір
айрықша іс қаралып жатқанда сенім артылған адамдар мұндай жағдайда
әдет-ғұрып нені талап ететінін еске түсіруі тиіс болды. Бұл
кезде адамдар еріктерінен тыс, өздері де байқамай ескі әдет-
ғұрыптарға аздап түзету жасайтын. Бірақ өздері ата-бабаларынан
қалған қағидаларды басшылыққа алып отырғанына әбден сенімді болды.
Адамдардың арасындағы қатынас жазба заң арқылы емес, ауызша
әдет-ғұрып бойынша реттелгенде оны дағдылы құқықты пайдалану деп
атайды. Дағдылы құқық бұрын, әсіресе ерте ортағасырларда кеңінен
пайдаланылды. Жаңа заң шығарғысы келген ол кездің корольдері
көпшіліктің наразылығынан қорықса, бүгінде бақытсыздыққа орай,
жұрттың бәрі ұмытып кеткен өте ертедегі ежелгі салтымызды таптым
немесе еске түсірдім деп жиі жариялайтын.
486 жылы, франктердің жаулап алу нәтижесінде, Солтүстік
Галлияда, Франк мемлекеті пайда болды. Мұны салий франктерінің
Меровей руынан шыққан көсемі Хлодвиг басқарды. Франк мемлекеті
тарихының ең алғашқы дәуірі – Ү ғасырдың аяғынан – ҮІІ ғасырдың
аяғына дейінгі дәуір, - әдетте меровингтік деп шартты түрде аталатын
дәуірі – міне, осылайша басталған еді.
Хлодвигтің тұсында Аквитания, ал оның мирасқорларының тұсында –
Бургундия жаулап алынды. Остготтар франктерге Провансты беріп қойды,
сөйтіп, ҮІ ғасырдың ортасына қарай Франк мемлекеті Галлияның
бұрынғы римдік провинциясының барлық территориясын дерлік өзіне
қосып алды. Франкт ер сонымен бірге Рейннің сырт жағында бірқатар
Герман тайпаларын да өзіне бағындырды: франктердің жоғарғы өкіметін
тюрингтер мен алемандар және баварлар да мойындады; сакстар оларға
жыл сайын алым төлеп тұруға көндірілді.
Хлодвигтің бұйрғымен жазылған франгтердің ескі дәстүрлері
Еуропадағы дағдылы құқық ескерткіштерінің ең атақтыларының бірі
болды. Ол Салий заңы немесе Салий шындығы деп аталды. Оның бұлай
аталу себебі жинаққа франк тайпаларының бірінен саналатын тек
салий франктерінің ғана заңдары енді.
Салт-дәстүрлерді жазып отыруға бұйрық беруі корольдің еріккеннің
ермегі емес. Ең алдымен оның өзі бас заңгер болғысы келді.
Енді франктер король мақұлдаған қағидалар – Салий шындығы бойынша
соттаса берсін. Егер бұл ережелердің түсініксіз жері болса,
франктер корольге жүгінетін болды. Ал ол заңдарды өзіне тиімді
жағынан түсіндіріп береді. Оның үстіне король Салий шындығы қай
заңды жазу керек немесе керек еместігін өзі іріктеген. Ежелгі салт-
дәстүрлердің оны қанағаттандырмағандары ұмытылып кеткен сияқты болып,
кірмей қалды да, ал тиімділері жинақта толық баяндалды.
Меровингтік дәуірдегі франктердің қоғамдық құрылысын зерттеу
үшін ең маңызды дерек варварлық ақиқаттардың бірі – Салий шындығы
болып табылады. Бұл ҮІ ғасырдың басындағы, әлі Хлодвигтің тірі
кезінде жазылған Салий франктерінің сот әдет-ғұрыптарының жинағы
болса керек. Тарихи дерек ретінде Салий ақиқатының құндылығы ең
алдымен, онда франк қоғамының алғашқы қауымдық құрылыстан бастап
феодализмге дейінгі эволюциясын бейнелеп беруінде еді.
2.2. Салий ақиқаты бойынша франктердің шаруашылығының түрлері.
Салий ақиқаты бойынша астық пен малды, құстар мен қайықтарды
және ауларды ұрлағаны үшін салынатын тым көп айыптар тіпті сол
дәуірдің өзінде-ақ франктерде – жылжымалы мүлікке жеке меншікке бар
болғандығының және оны заңның өте қатаң түрде қорғағандығының
айғағы болып саналады. Ал, Бірақ Салий ақиқаты жерге деген жеке
меншілікті әлі білмейтін еді. Әрбір деревняның шеңберінде
тұрғындардың коллективі – қауымның негізін құрушы егіншілер, сол
жердің меншікті иелері болып табылды. Негізінде Салий ақиқатының
көне заманғы тексінде көрсетілгеніндей, Галлияны жаулап алынғаннан
кейінгі алғашқы дәуірдің тұсында, франктік қауымдар көлемдігі
жағынан өте әр түрлі және өзара бір-бірімен жақын туыс семьялардан
құралған қоныстардан болып табылады.
Мұны король Хильпериктің Салий ақиқаты жоғарыда аталдған
тарауына өзгерту енгізу жөніндегі эдиктасынан айқын көруге болады.
Бұл өзгерту бойынша өлген қожаның ұлдары болмаған күнде, оның
жерін Көршілері емес , туған қызы немесе өлген адамның аға
інісі яки апа-қарындасы мұраға алуға тиісті болды.
Мұнымен қатар қауымның, өз меншігіндегі емес, бірақ мүшелерінің
жеке пайдалануындағы және өзінің бақылауына жататын жерлерге де
бірқатар басқа праволары болды. Істің жай-жапсарына қарағанда,
франктердің егіншілік кәсібінде, сірә, егіс ашық танап систамасы
болса керек: егінді жинап алғаннан кейінгі барлық шабындық үлестер
ортақ жайылымға айналдырылды және бұл уақытта оларды қоршаған
шақпақтардың бәрі де алынып тасталды. Үй маңындағы шаруашылық пен
егістік және шабыстық үлестерге кірмейтін жерлердің бәрі де ортақ
иелікте қала берді. Қауымның әрбір мүшесінің осы пайдаланатын
жерлерден алатын тең үлестері болды.
Реакцияшыл буржуазияшыл тарихшылардың Ү-ҮІ ғасырлардағы
франктерге жерге толық жеке меншіктілік үстемдік еткен еді деген
пікірлеріне қарамастан, Салий ақиқатының бірқатар тараулары
франктерде қауымдардың болғандығын айқын көрсетеді. Мысалы, ХІҮ
тарауда: Егерде біреукдің басқа бір виллада тұратын екінші біреуге
қоныс аударып көшіп барғысы келсе және егер оны сол вилладағы
тұрғындардың біреуі немесе бірнешеуі қабылдауға ризашылық білдіріп,
ал бірақ бір адам болса да оның көшіп келуіне қарсылық жасаса,
онда әлгі көшкісі келген кісінің қоныс аударуға правосы болмайды
делінген Ал егерде 12 айдың ішінде ешқандай наразылық жасалмаса,
онда келімсек басқа көршілер сияқты деревняда орналасып қала
берді. Бұл жерде көршілер өздерінің деревнясындағы жер
қатынастарының бәрін де реттеп отырушы қауым мүшелері ретінде
көрініп отыр.
Салий ақиқатының ХХҮІІ тарауында жерге қауымдық меншік туралы
және орман-тоғайды қауымдық бірлесіп пайдалану жөнінде, ал
ақиқаттың ІІІ тарауында көршілес отырған үш деревняның сиыр
табындары үшін бір ортақбұқа ұстау жөнінде баяндалады. Бұл жағдай,
әлбетте, жер мен орман-тоғайға қауымдық меншіктің және бірнеше село
үшін ортақ жайылымның болғандығын растайды.
Салий ақиқатының кепілдігіне қарағанда, франк қоғамының
шаруашылық және әлеуметтік ұйымының негізі болған қауым, Ү-ҮІ
ғасырлар егінші қауымнан көршілес қауымға – маркаға өту кезеңі болып
табылды. Бұл қауым – маркада енді дара шағын семьялардың үлестік
жерге жеке меншіктілігі үстемдік етті, ал бірақ орман-тоғаймен бос
жатқан жерлерге, жайылымдарына және тағы басқаларына қауымдық
меншіктілік сақталып қала берді. Галлияны жаулап алғанға шейін
франктерде жердің жеке меншік иесі жеке-жеке үлкен семьяларға
ыдырап бөліне бастаған ру болған еді. мүліктің және әлеуметтік
жікелудің басталуы франктердің рулық қарым- қатынастарын әлсіретіп,
үлкен семьялардың шығуларын даярлады. Осы жаңа территорияларда соңғы
кезде көршілер қауымы - марка қалыптасып орнықты. Ф.Энгельстің
айтуынша: Ру маркаға сіңісіп, білінбей кетті, алайда марканың
қауым мүшелерінің туыстық қатынастарынан туғандығының белгісі
маркадан жиі сезіле беретін еді.
Салийлік ақиқат. Франктердің қоғамдық құрылысын зерттеудің
меровиндік кезеңде негізгі көзі болып, Сасийлік ақиқат болып
табылады. ҮІ ғасырдың басында Хлодвиг кезеңінде Салийлік ақиқат
сасийлік франктердің соттық дәстүрін көрсеткен. Мұнда басқа
варварлық ақиқаттармен салыстырғанда римдік әсер аз болған және ол
сыртқы белгісінде анық көрінеді:латын тілі, римдік ақша бірлігінің
ақысы. Салийлік ақиқат алғашқықауымдық кезеңдегідей көрінеді, және
галло-римдік тұрғындардың өмірлік және құқықтық дәрежесінде көрініс
береді. Бірақ ҮІ-ІХ ғасырлар аралығында франктік корольдер Салийлік
ақиқатқа жаңа қосымшалар ендірді. Сол себептенде эволюциялық
дамуда құлдық кезеңнен феодалдық франктық қоғамда да толық сәйкес
болды.
Салилік ақиқат бойынша франктердің шаруашылығы және кең
көлемдік ұйымдары. ҮІ ғасырда франктердің негізгі шаруашылығы болып
– жер саналған және екі егістік жерге өктемдік етті. Дәнді-
дақылдар мен – қара бидай, бидай, сұлы, арпа мен қатар
бұршақтұқымдастарын, зығыр еккен. Белсенді түрде бау-бақша, жүзім
шаруашылығы дамыды. Ауылшаруашылығында әр түрлі малдарды ұстады:
өгіздер, қатырлар, есектер. Олар қол диірменінің орнына енді су
диірмендерін қолданды. Франктер көп сан мөлшерінде ірі қаралармен,
ұсақ малдарды асырады: қой, ешкі және шошқа және әр түрлі үй
хайуанаттарын, құстарын асырады, және аңшылықпен, балық аулаумен,
балшаруашылығымен айналысты. Франктықтардың шаруашылығын прогресті
түрде дамуы тек ішкі дамуды қалыптастырып қана қоймады, сонымен
қатар германдықтармен ауылшаруашылығын жүргізу әдәстерімен алмасуды
жүргізді. Олар рим территориясын жаулап алған кезде осындай
жағдайларға душар болды.
Франктерде Ү және ҮІ ғасырларда индивидуалдылық-отбасылық меншік
пайда бола бастады. Ол туралы Салилік ақиқаттың ІХ тарауында
айтылған. Осыған байланысты жердің мұрагерлікке берілуі жылжитын
мүлікке қарағанда айырмашылық болды. Жердің мұрагерлікке берілуі тек
ер адамдарға берілді, отбасында қайтыс болған адамның баласына
ғана берілді және әйел адамдары жерге мұрагерлік етуден шеттетілді.
Орманды, батпақта, шөлді жерлер, жолдар жалпы пайдалануда болды,
яғни қоғамның әр мүшесі тең құқықты түрде пайдалана алды.
Буржуаздық тарихшылар ХІХ-ХХ ғасырларда франктерде Ү-ҮІ
ғасырларда жерде иемдену жеке меншікте болды деп айтқан.
Хильперик королі тұсында Салийлік ақиқатқа кейбір тарауларына
өзгерістер енгізді. Бұл жаңа қабылданған қаулы бойынша жерге
өктемдік жүргізуші қайтыс болған жағдайда, оның баласы болмаса,
мұрагер ретінде қызы, ағалары немесе қайтыс болған жер иесінің
қарындас-әпкелері жерді иемдене алады. Бұл қаулыдағы өзгеріс тек
жалпыға немесе ауылдастарына жер берілмейтін болып шешілді. ҮІ
ғасырдың соңында орманды және шалғынды жерлер жеке меншік иесінің
қорына өтіп отырды ҮІ ғасырда индивидуалды отбасылар бірігіп, үлкен
коллективтік меншікті қалыптастырды. Ол өз кезегінде қоғамдық жерге
меншік ету алғашқы қауымдық құрылыстан феодалдық кезеңнің
қалыптасуына мүмкіндіктер туғызды.
Рулық қарым-қатынастардың жұрнақтарын салий ақиқаты айқын
бейнелейді: жаулап алынғаннан кейін де бірсыпыра қауымдар көбінесе
ағайын-туғандардан құралды; ерікті франктің тұрмысында руластар
бұрынғысынша үлкен роль атқарумен болды. Егерде франкті біреу-міреу
өлтірген болса, онда оның құны үщін алынатын ақшалай айыпты тек
өлген кісінің семьясы ғана емес, сонымен қатар әрі оның әкесі ,
әрі шешесі жағынан да жақын туған-туыстары бірге бөлісіп алатын
болды. Осы туған туыстардан құрылған жақын одаққа алтыншы буынға
дейінгі барлық руластар кірді және осы одақ мүшелерінің бәрі де
қоса алғанда ант бергендер ретінде тиісті тәртіп бойынша сотта
шығып сөйлеу міндетті болды. Осы одақтың мүшелері тағы да
руластарының не құн төлеуіне немесе құн алуына және рулас
біреуінің артында қалған жесірі екінші рет күйеуге шығарда
төленілетін немесе алынатын ерекше жарнаға қатысып отыратын болды.
Ал, бірақ сонымен қатар Салий ақиқаты рулық қатынастардың
ыдырап, құлдырау процесінде көрсетеді. Рулық ұйым мүшелері арасынан
мүліктің жіктелу де байқала бастайды. Мысалы, Бір уыс топырақ
туралы LҮІІІ тарауда кедей және ауқатты руластар туралы айтылған.
Егерде ру мүшелерінің біреуі кедейлігінің тумасының құн төлеуіне
көмектесе алмайтын болса, онда ол тым ауқаттылардың ішінен
біреуіне бір уыс топырақ лақтырып, оған заң бойынша бәрін
төлеттіруге тиісті болды. Мүліктің жіктелуіне байланысты туыстар
одағынан, оның тым ауқатты мүшелерінің шығып кетуге тырысушылығы
да байқала бастайды.
Салий ақиқатының LІ тарауы туысқандықтан бас тартудың
процедурасын толық сипаттайды. Процедураның кезінде бас тартушы кісі
сот мәжілістерінде көп алдында – қоса ант берушіліктен, құн төлеп
және құн алуға қатысудан, мұра алудан және тумалар арасындағы
басқа да есептерден бас тартуға тиісті болды. Туысқандықтан бас
тартушылық, шындығында үлкен семьядан ересек аға-інілерінің
біреуінің бөлініп шығып өз алдына дара шағын отау тігушілігі болып
табылды.
Сөйтіп, руластардың арасындағы мүліктің жіктелушіліктің дамуы
рулық қарым-қатынастардың әлсіреуіне, үлкен семьялардың дара-дара
шағын семьяларға ыдырап бөлінушілігіне, ал содан соң шағын
семьялардың жеке меншікті жерге ие ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz