Салықтар, мәні қызметтері, түрлері, ставкалары

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

I. Салықтың экономикалық негіздері
1.1 Салықтың мәні, мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Салық элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.3 Салық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7

II. Нарықтық экономикадағы негізгі салықтар
2.1 Нарықтық экономикадағы салық түрлері ... ... ... ... 15
2.2 Салық ставкалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.3 Салық салу жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19

III. Қазақстан Республикасының салық салу жүйесін жетілдіру жолдары.
3.1 Республикалық салықтар, олардың бюджет толтырудағы орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
3.2 Салық жүйесін жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39

Кіріспе

Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмететуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекет пен тұлғалар арасында бюджетке төленетін міндетті төлемдер, сондай-ақ салық салу әдістері мен тәсілдері, салық салу актілері мен заңдары және салық қызметтері құрайды. Қазақстан Республикасында 1991 жылы 25-желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасындағы. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің бірегейі болып табылады. Соған байланысты еліміздің экономикасында елімізде бұрын болмаған жаңа құрылыстар мен өзгерістер енгізіле бастады. Оларды атап айтатын болсақ шаруашылық жүргізу еркіндігі, меншік түрлерінің бір-бірімен теңдігі, шаруашылық жүргізушімен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізі жүргізілді. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерінің салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат болып табылады.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері республикалық және жергілікті органдардың салыққа байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын белгіленді. 1995 жылдан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. 1995 жыл сәуір айында Қазақстан Республикасы Президентінің қабылдауымен заң күші бар «Салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдер туралы» жарлығы қабылданып, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 1шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршама болса да нарықтық қатынастар талабына бейімделіп халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің барлық кезеңдеріне тән құбылыс. Олардың басты міндеті - әр қоғамның дамуын қамтамасыз ететін өндірістік емес саланы қаржыландыру болып табылады.Сонымен бірге салық жаңадан құрылған қосымша құнды алудың тәсілі ретінде салық төлеушілердің қаржылық күйіне шешуші әсер жасайды. Салықтың мәні әлеуметтік-экономикалық мәні мен құрылымы мен рөлі қоғамның экономикалық және саяси құрылысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғаты және қызметімен анықталады.салықтар қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы, ертеден келе жатқан дәстүрлердің бірі және бұл дәстүр нарықтық экономикада да әрекет етеді.

Пайдаланылған әдебиеттер.

1. А.Әубәкіров.
Экономика теория негіздері: Оқулық-Алматы,1998ж
2.Бегасиев. М.
Халықаралық экономикалық қатнастар Алматы,1998ж
3. Қазақстан 2030 жылға дейінгі даму статегиясы. Алматы,1998ж
4. Шеденов Ө.Қ Байтамаратов Ү.С.
Жалпы экономикалық теория. Алматы-Ақтөбе 2002ж.
5. М.Қ.Мамыров М.Ә Тілеужанова
Макроэкономика теориясы Алматы,2003ж
6. Сахариев С.С Сахариева А.С.
Жаңа кезең-экономикалық теориясы Алматы,2004ж
7. Д.М.Мадиярова
Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауыпсіздік Алматы 2000ж
8.Әубакіров
Саяси экономика Алматы 1962
9. Б. Мәденов.
Нарықтық экономика теориясына кіріспе. Алматы 1995ж
10. Журнал
Қаржы-қаражат. №6 2005ж.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Экономикалық теория кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Салықтар, мәні қызметтері, түрлері, ставкалары.

Орындаған:

Тобы:
Қабылдаған:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..3

I. Салықтың экономикалық негіздері
1. Салықтың мәні, мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. Салық
элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Салық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..7

II. Нарықтық экономикадағы негізгі салықтар
1. Нарықтық экономикадағы салық түрлері ... ... ... ... 15
2. Салық
ставкалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 16
3. Салық салу
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...19

III. Қазақстан Республикасының салық салу жүйесін жетілдіру жолдары.
1. Республикалық салықтар, олардың бюджет толтырудағы
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2. Салық жүйесін жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .32

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .36

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 39

Кіріспе

Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмететуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекет пен тұлғалар арасында бюджетке төленетін міндетті төлемдер,
сондай-ақ салық салу әдістері мен тәсілдері, салық салу актілері мен
заңдары және салық қызметтері құрайды. Қазақстан Республикасында 1991 жылы
25-желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасындағы. Бұл еліміздің
экономикасын реформалаудағы күрделі істің бірегейі болып табылады. Соған
байланысты еліміздің экономикасында елімізде бұрын болмаған жаңа құрылыстар
мен өзгерістер енгізіле бастады. Оларды атап айтатын болсақ шаруашылық
жүргізу еркіндігі, меншік түрлерінің бір-бірімен теңдігі, шаруашылық
жүргізушімен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізі жүргізілді.
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерінің салықтар мен бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер түрлерін, олардың бюджетке түсу
тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат болып табылады.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының
құқықтары мен міндеттері республикалық және жергілікті органдардың салыққа
байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын белгіленді. 1995
жылдан бастап салық жүйесіне бірқатар өзгертулер мен толықтырулар
енгізілді. 1995 жыл сәуір айында Қазақстан Республикасы Президентінің
қабылдауымен заң күші бар Салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдер
туралы жарлығы қабылданып, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы
1шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі
біршама болса да нарықтық қатынастар талабына бейімделіп халықаралық
тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік
әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Салықтар мемлекеттің өмір
сүруінің барлық кезеңдеріне тән құбылыс. Олардың басты міндеті - әр
қоғамның дамуын қамтамасыз ететін өндірістік емес саланы қаржыландыру болып
табылады.Сонымен бірге салық жаңадан құрылған қосымша құнды алудың тәсілі
ретінде салық төлеушілердің қаржылық күйіне шешуші әсер жасайды. Салықтың
мәні әлеуметтік-экономикалық мәні мен құрылымы мен рөлі қоғамның
экономикалық және саяси құрылысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғаты және
қызметімен анықталады.салықтар қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде
мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы,
ертеден келе жатқан дәстүрлердің бірі және бұл дәстүр нарықтық экономикада
да әрекет етеді.

I. Салықтың экономикалық негіздері.
1.1.Салықтың мәні, мазмұны.
Салықтар дегеніміз - мемлекетік бюджетке заңды және жеке
тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.
Салықтар– шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың
мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын,
қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық категория . Салықтардың
экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілермен
халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін
білдіреді .Сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық
табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың
қаржылық қатынастарын көрсетеді
Салықтар – құрылған және анықталған заңмен бекітілген тәртіп бойынша
мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым шаруашылық субъект табысының бір
бөлігі. Салық салу- бұл табысты және қайнар көздерді, мемлекеттік
құралдарды толықтыру үшін реттеуші құрал. Мемлекет пайда болысымен тарихи
салық та пайда болды. Салық неше ғасыр бойы өмір сүреді, соншама
экономикалық теория оптималды салық салу қағидасын іздеуді алғаш рет А.
Смит қалыптастырған. Оның көзқарасы бойынша қазіргі уақытта салық салудың
екі пікірі бар пайда болды.
Бірінің мәні мынада: салық, салық төлеушіге мемлекет тарапынан
көрсетілген қызмет көрсетуінен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиіс.
Екіншінің мәні: салық табыс мөлшеріне байланысты.
Қазіргі заманғы салық жүйесі бірнеше қағиданы қолданады: жалпылай, яғни
табыс табатын барлық экономикалық тұлғаларды қамту.
Тұрақтылық, яғни уақытында салық мөлшері мен салық түрінің тұрақтылығы.
Тең күштеу, яғни салықты салу барлық салық төлеуші үшін бірдей болуы керек.
Міндеттеме, яғни салық мөлшері және салық жеңілдігін құру, бұл аз табысты
кәсіпорынға, халыққа аяушылық ықпал жасау. Салық жүйесі мемлекеттік заң
актілерінде негізделеді, мұнда салық элементтері құралады. Осыған
кіретіндер: салық тұлғасы немесе салық төлеуші, яғни салық төлеу міндеті
арттырылған тұлға, ол заңды немесе жеке тұлға баға алады.
Салықтар нысаны, яғни табыс және мүлік, осылардан салық есептеледі.
Салықтар көзі – бұл қоғамның таза табысы, нысандарының тәуелсіздігіне
байланыссыз салық салу. Салық ставкасы – салық өлшем бірлігіне сәйкес
келетін заң бойынша белгіленген салықтық мөлшер. Салықтық жеңілдіктер –
салықтық заңға сәйкес белгіленген салық төлеушілердің салық төлеуден
босатылуы. Салық салу мерзімі- салық төлеудің заңды уақыты.

1.2. Салық элементтері.
Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу механизміне кеңірек
тоқталайық.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер және элементтер
болады. Салық салу механизмі де сол сияқты белгілі бір салық элементтерінен
құралады.
Салық салу элементтері мыналар;
Субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық
оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық
төлеушінің және салық қызметі органдарының құқы мен міндеттері, салықтың
төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары.
Енді осы әр бір элементке қысқаша түсініктеме берейік.
Салық субъекті салық төлеуші дегеніміз – заң бойынша салық төлеу
міндеті жүктелген жеке және заңды тұлғалар.
Салық объекті – табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет көрсету, ақшамен
жасалатын операциялар, мүлікті басқаға беру., табиғи қорларды пайдалану,
қосылған құн, айналым және т.б.-лар.

1.3.Салық жүйесі.
Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
күрделі модель.
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және осы
қатынастарды және қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі , яғни
салық салу әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық
салуды басқару және салық қызметі органдары
Салық жүйесін мемлекетпен және заңды тұлғалар арасындағы қаржы
қатынастарының жиынтығы, салықтар мен алымдар, салық салу әдістері мен
тәсілдері, салық заңдары мен салыққа катысты актілер, салық салу органдары
мен салық қызметі жиынтығы құрайды.
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы
болумен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып дамуына
және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Заңы, тәуелсіз
Қазақстанның салық жүйесін құрудың алғашқы бастамасы болып табылады. Міне,
дәл осы кезде салық комитетінің құрылу тарихы да өз бастауын алады. Бұл
еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істің бірегейі. Осы мезгілден
бастап ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар іске бастады.
Оларды атап айтсақ: шаруашылықты жүргізудің еркіндігі; меншік түрлерінің
бір-біріне өзара тепе-теңдігі; шаруашылық жүргізуші субьектілер мен
мемлекет арасындағы қатыстардың құқықтық негізде жүргізілуі т.б.
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен салықтың
түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат
болып есептеледі.
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары
мен міндеттері, республикалық және жергілікті басқару органдарының да
салыққа байланысты қызметтері, құқықтары мен міндеттері айқын бекітілді.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
концепциясын қабылдады. Бұл құжатта негізінен, салық жүйесін салық
заңдылығын бірте-бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет
етуге жеткізу көзделген.
Осы концепцияны іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан Республикасы
Президентінің 24.04.95 жылы қабылданған Заң күші бар Салық және бюджетке
төленетін басқа міндетті төлемдер туралы жарлығы болып табылады. Қазақстан
Республикасында 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі
іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршама болса да нарықтық қатынастар
талабына бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындатылған.
Алғашқында салық комитеті Мемлекеттік кіріс министрлігінің құрамында болса,
кейін 2001 жылы Қаржы министрлігінің құрамына дербес комитет болып кірді.
Салық мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады.Мемлекет құрылымының
өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта
құрылуымен , жаңаруымен бірге қалыптасады.
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Салық-мемлекеттің тұрақты
қаржы көзі.
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында
қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады.
Салық мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну
қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын
қызыметіне тікелей қатысты.
Салықтың мынадай негізгі қызметтері ( функциялары ) бар:
-реттеушілік;
-фискалдық;
-қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтарды ыталандару
бақылау функциялары да атауға болады.
Реттеушілік қызметі – салықтың ең негізгі қызметі.Осы қызмет
арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтық
реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты
-өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық ставкалры, салық
жеңілдіктері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып
саналады.
Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің
дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік
инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын
жүзеге асырады. Әрине, салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін,
олардың басқада экономикалық тетіктермен тығыз байланыста болуы қажет.
Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орны
ерекше, себебі ғылыми негізделмеген, шектен тыс жоғары қойылған ставкалар
кәсіпкерлердің ынтасын төмендетіп, өндірістің қарқынын бәсәндетеді, ал
шектен тыс төмен қойылған ставкалар салық төлеушілердің жауапкершілігін
азайтып, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет кірісінің азаюына
әкеліп соқтырды. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де тиімсіз жағы және бар.
Дамыған елдердің тарихынан салық ставкалары жөнінде мынаны байқауға
болады:
а) егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентінен
асып кетсе, онда ол ондірістің тоқтап қалуына соқтырады;
ә) егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 40-50 проценті аралығында
болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі;
б) егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40 проценті мөлшері
аралығында болса, онда ұлғаймалы ұдайы өндіріске әкеледі.
Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қыжметі. Бұл
қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың
қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін
топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери – қорғаныс, тағы басқа да шаралардың
іске асуын қамтамасыз етеді.
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі
мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы
өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы
мәліметтерит бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өнімдегі салықтардың
үлес салмағы 40 проценттен көбірек болып отыр. Бұл эконмикасы дамыған басқа
елдерден әлдеқайда жоғары. Еліміздегі мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін
орталықтандырудың бір айғағы осы.
Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып
еліміздің салық жүйесін анықтайды. Салық механизмінің қызмет ету жолдарын
белгілейді, жалпы экономикалық саясатта негізге ала отырып, салық саясатын
анықтайды.
Салықтардың анықтамасы, мәні және мазмұны жоғарыда айтылған болатын.
Оған тоқталмай, енді салықтарды топтастыру туралы айтып өтеміз.
Салықтарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе
жіктейміз:
1)салық салу объектісіне байланысты;
2) қолданылуына қарай;
3)салық салу орнына байланысты;
4)Экономикалық ерекшелігіне байланысты ;
5)салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай;
Салық объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар болып
жіктеледі.
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке
салынады.
Тікелей салықтарға мына салықтар жатады:
• Заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;
• Мүлік салығы;
• Жер салығы;
• Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;
• Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемі;
• Көлік құралдарына салынатын салық және т.б.
• Жанама салықтар – тікелей емес, жанама түрде тауар немесе қызмет
құны арқылы алынады.
Жанама салықтарға мына салықтар жатады:
• Қосылған құнға салынатын салық;
• Акциздер;
• Баж салығы.
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни түтынушы төлейді. Тауар
немесе қызмет бағасына алдын ала салық енгізілмегендіктен, іс жүзінде оны
бюджетке сатушы аударады.
Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне қарай салықтар
жалпы және арнайы салықтарға бөлінеді.
Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, ешқандай дербессіз жалпы мақсатта
жұмсалады.
Жалпы салықтарға жататын салықтар: заңды және жеке тұлғалардан алынатын
табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, акциздер, т.б.
Арнайы салықтар бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген міндеттер
бойынша, нақтылы шараларға жұмсалады.
Салықты алатын және салыққа иелік ететін органдардың ерекшелігіне қарай
салықтар жалпы мемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді.
Жалпы мемлекеттік салықтарға мына салықтар жатады:
1) Заңды және жеке тұлғалалдан алынатын табыс салығы;
2) Қосылған құнға салынатын салық ;
3) Акциздер;
4) Бағалы қағаздармен жасалатын операциялға салынатын салық;
5) Жер қойнауынан пайдалынушылардың арнайы салығы мен төлемдері.
Жергілікті салықтар мен алымдар:
1) Жер салығы;
2) Заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
3) Көлік құралдарына салынатын салық;
4) Касіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды және заңды
тұлғаларды тіркеуге үшін алынатын алым;
5) Жекеленген қызмет түрлерімен айналысу құқы үшін алынатын алым;
6) Аукционда сатудан алынатын алым.
Экономикалық белгісіне қарай салықтар табысқа салынатын салықтар табысқа
салынатын салық болып жіктеледі.
Табысқа салынатын салықтар салық төлеушінің кез келген салық салынатын
объектісінен түсетін табысынан алынады.
Олардың қатарына мына салықтар кіреді: заңды және жеке тұлғалардан алынатын
табыс салығы, жер салығы, мүлік салығы, т.б.
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақтылы және
дербес салықтар болып жіктеледі.
Нақтылы салықтар – салық төлеушінің салық салу объектісінен алынатын
табысының мөлшеріне байланысты емес, яғни салық төлеушінің мүлкінің сыртқы
белгісіне қарай алынады.
Оларға жер салығы, мүлік салығы, бағалы қағаздармен жүргізілетін
операцияларға салынатын салықтар жатады.
Дербес салықтар салық төлеушінің салық төлейтін объектісінен алынатын
табысының мөлшеріне байланысты алынады. Оларға заңды және жеке тұлғалардан
алынатын табыс салығы жатады.

II.Нарықтық экономикадағы негізгі салықтар
2.1. Нарықтық экономикадағы салық түрлері.
Салық мемлекеттік бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекеттің
әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Сонымен бірге жаңадан
құрылған қосымша құнды алудың тәсілі ретінде салық төлеушілердің қаржылық
күйіне шешуші әсер жасайды. Салық заңын реформалау кезінде біз басты
міндетімізге қазіргі салық жүйесін ықшамдауды, салық төлеушілермен әділ
қарым-қатынастарды ендіруді алдық, сөйтіп тауар өндірушілер өндірісті
инвестендіруге жеткілікті саладағы қаржы ресурстарын бағыттауға қажетті
мүмкіндікке ие болды. Сондай-ақ әділеттік принциптік қамтамасыз ету
мақсатымен көптеген, тіпті еш негізделмеген жеңілдіктер қайта қарастырлыды.
Қабылданған салық кодексінің қимылын зерттеу стратегиялық жоспар бойынша
есептеулердің ақтайтынын көрсетті. Біз болжаған бюджет жоғалтулары салық
кодексінде ескерілген қосымша шығындармен жабылады. Жаңа салық заңының
негізгі мақсаты шаруашылық субъектілеріне салық ауыртпалығын азайтуды
қамтамасыз ету болатын. Бұл жағдайға сан алуан мақсаттық қорларға
қаржыларды тартуды қысқарту, сондай-ақ өз күшіндегі салық санын кеміту
жолымен қол жеткізілді.
Дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отырғанындай, салықты реттеу несие-
қаржылық реттеумен бірігіп әрекет еткенде нарықтық экономиканы жүргізудің
аса тиімді үлгісі болып табылады. Сондай-ақ салықтардың әлеуметтік
теңдікті, оған қоса реформалардың тиімділігін қамтамасыз етудегі маңызы да
ерекше. Қазіргі кезеңдегі жағдайларда салықтардың мәні мен рөлі мемлекеттік
органдарды қаржы ресурстарымен қамтамасыз етудің шекарасынан шығып отыр.
Енді салықтар ұлттық табысты мемлекеттендірудің маңызды құралы бола
бастады. Экономикалық реформа мақсаттарының бірі шаруашылық жүргізуші
субъектілерге түсетін салық ауыртпалығын жеңілдетуге, қолданылып жүрген
салықтар мен төлемдерді реттеуге келіп сияды.

2.2. Салық ставкалары.
Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар жөніндегі комиссия бағалы
қағаздар шығаруды (эмиссиясын) берілген кезде эмиссияның көрсетілген
құнының 0,5 проценті жөнінде салық төленеді.
Қалалық атқарушы өкімет органдары (мемлекеттік комитеттер, министрліктер,
ведомоствалар, жергілікті өкілдер, салық органдары) шығарған бағалы
қағаздардың қозғалысы салық операцияларды жүзеге асырған кезде олардың сату
бағасының 1000 теңгесінен бір теңге мөлшерінде жоғары да айтылған тәртіппен
салық төленеді.
Бұл да заңды және жеке тұлғалар шығарған бағалы қағаздардың қозғалысы
бойынша операцияларды жүзеге асырған кезде олардың сатылу құнының әрбір
1000 теңгесінен 3 теңге мөлшерінде салық төленеді.
Салық алу бағасы көрсетілген құнының төмен болған жағдайда немесе ақысыз
– пұлсыз басы бүтін беру, сыйға беру кезінде бағалы қағаздың көрсетілген
құнынан мөлшерде салық төленеді.
Мемлекетік бағалы қағаздар эмиссиясы салық салуға болады.
Төлеушілер салық сомасын эмиссия құны менг бағалы қағаздар қозғалысы
жөніндегі операциялар жөніндегі барысына және салық ставкаларына қарай
дербес есептейді.
Салық сомасы эмиссияның көрсетілген құнына сүйене отырып бағаллы
қағаздардың әрбір шығарылымы бойынша есептеледі.
*Салық ставкасы немесе бәсі өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері.
*Ставкалар тұрақты немесе процентпен белгіленеді
*Салық көзі – салық салынатын табыс.
*Тұрақты ставкалар салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне
байланыссыз, өлшем бірлігіне тұрақты сомамен тағайындалады.
*Проценттік ставкалар үш түрге бөлінеді;Үдемелі немесе прогрессивті,
регрессивті және пропорционалды.
Үдемелі немесе прогрессивті ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне
сәйкес ұдайы үдеп, өсіп отырады.
Регрессивтік ставкалар, керісінше салық салынатын табыстың төмендеуіне
сәйкес, азайып отырады.
Пропорционалдық ставкалар салық салу объектісінің мөлшеріне байланыссыз ,
тұрақты бір процентпен тағайындалады.
Елді мекендердің жеріне салынатын салық ставкасын әрбір еленуші мен жер
пайдаланушыға осы Жарлықтың 112-бабында белгіленген базалық ставкаларға
және осы баптың 4-тармағының шарттарына қарай жергілікті өкілді органдар
анықтайды . Аудандарға бөлінетін қалаларда салық ставкасын қалалық өкілді
өкімет органдары анықтайды.
Ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланып отырған елді мекендердің
жерлеріне, жеке қосалқы шаруашылық, баубақша, мал шаруашылығы, мал жаю
және пішен шабу үшін бөлінген учаскелерді қосқанда , осы Жарлықтың 108-
бабында көзделген ставкалар бойынша салық салынады.
Өнеркәсіптің , көліктің, байланыстың және өзге де ауыл шаруашылығы
мақсатында арналмаған елді мекендердің шегінде бірақ игерілген аумақтардан
тысқары орналасқан жерге осы Жарлықтың 114-бабында көзделген ставкалар
бойынша салық салынады.
Жергілікті өкілді органдар учаскенің көлік қатынауына қолайлығына, саулет
– көркемдік және құрылыс салудың ландшафтық құндылығына, айналадағы
ортаның, микроклиматтық және санитарлық – гигиеналық жағдайына, аумақтық
табиғи күштердің қиратушы әсеріне ұшырауына, халыққа мәдени тұрмыстық
қызмет көрсету орталықтарының өркендеуіне және басқа да факторларға
байланыста жер салығының ставкасының 20 проценттен асырмай азайтуға немесе
аттыруға құқылы.
Базалық салық ставкалары елді мекендерден тыс орналасқан өнеркәсіп,
көлік, байланыс және басқа ауыл шаруашылығы мақсатына арналмаған жерлер
үшін бір гектарға есептеліп, бонитеттің балына бара –бар мынадай мөлшерде
белгіленеді:
Бонитет балы. Салык ставкасы, тенгемен.

0-10. 25-250
11-20 275-562
21-30 590-825
31-40 853-1075
41-50 1102-1338
51-60 1365-1625
61-70 1652-1925
71-80 1953-2238
81-90 2265-2550
91-100 2578-2950
100-ден астам. 3000
Салық төлеушілер алып отырған жер учаскелеріне бонитет балын
анықтау мүмкін болмаған жағдайда жер салығының мөлшері аралас орналасқан
жер бонитеті балын негізге ала отырып анықталады.

2.3.Салық салу жүйесі.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясытының негізгі бағыты
немесе салық саясатының басты мақсаты – салық механизмін іске асыру.
Жоғарыда айтып өткеніміздей:
Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
күрделі модель.
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және осы
қатынастарды және қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі , яғни
салық салу әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық
салуды басқару және салық қызметі органдары., - болды.
Салық салудың әдістері мен жолдары, нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар,
салық салуды ұйымдастыру, салық салудың негізгі принциптері және т.б. –лар
салық механизміне жатады. Салық механизмінің жақсыда, тиімді қызмет
істеуіне салық салу механизмінің тигізер ықпалы өте зор.
*Салық көзі – салық салынатын табыс.
Салық оклады – салық төлеушінің белгілі бір салық объектісінен төлейтін
салық сомасы.
Салық жеңілдіктері дегеніміз, заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп
немесе салық төлеуден түгелдей босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан
босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмен
дету, салық төлеу мерзімін ұзарту жатады.
Салық төлеу мерзімі –салық төленетін уақыт.
Салық төлеу тәртібі-белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен
бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін,яғнй төлеу кезінде белгілі
бір дәйектілікті белгілейді.
Салық төлеудегі дәйектілік заң жүзінде бекітіледі де, мынадай тәртіппен
іске асырылады.
а) бірінші кезеңде барлық мүлікке салынатын салық төленеді,сонан соң
акциздер және баж салығы;
ә) екінші кезеңде жерлікті салықтар мен алымдар;
б) үшінші кезеңде басқа салықтар мен алымдар.
Салық төлеушілер мен салық қызыметі органдарының құқығы мен міндеттері
салық заңдары арқылы белгіленеді және реттеледі.
Қазақстан Республикасының салық заңдарына мыналар жатады:
Қазақстан Республикасының салық қатынастарын реттейін Қазақстан
Республикасы Президентінің Заңы күші бар. Жарлығы Салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Алматы, 24-сәуір, 1995 жыл);
Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің
актілері; Қазақстан Республикасы Мемлекеттік салық комитетінің нормативтік
актілері.
Салыққа қатысты емес заңдарға салық салуға байланысты мәселелерді
енгізуге тыйым ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.