Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және лицензиялау
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
І бөлім. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және лицензиялау
1.1. Шағын кәсіпкерлікті дамыту ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2. Кәсіпкерлік қызмет және негізгі құқықтық принциптері ... ... ... ... ... ..8
ІІ бөлім. Шағын кәсіпкерлікке арналған арнаулы салық режимдері
2.1. Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы
салық режимдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2. Патент негізіндегі салық режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.3. Шағын кәсіпкерлердің оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі ... .18
ІІІ бөлім. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызы
3.1. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызы..20
3.2. Шағын және орта бизнесті дамытуды ынталандыру қажеттілігі ... ... ... 24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
І бөлім. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және лицензиялау
1.1. Шағын кәсіпкерлікті дамыту ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2. Кәсіпкерлік қызмет және негізгі құқықтық принциптері ... ... ... ... ... ..8
ІІ бөлім. Шағын кәсіпкерлікке арналған арнаулы салық режимдері
2.1. Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы
салық режимдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2. Патент негізіндегі салық режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.3. Шағын кәсіпкерлердің оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі ... .18
ІІІ бөлім. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызы
3.1. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызы..20
3.2. Шағын және орта бизнесті дамытуды ынталандыру қажеттілігі ... ... ... 24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
«Жеке кәсіпкерлік туралы» заңға сәйкес ЖК субъектілерін тіркеу рәсімі әбден жеңіл, ал бір жолғы талон бойынша жұмыс істейтін ЖК тіпті ҚР мемлекеттік тіркеу, мемлекеттік органдардан қандай да болмасын рұқсаттарды алу талап етілмейді, өзі барып тіркелетін сипатта болады. Мұндай тіркеудің тәртібі ҚР 2001 ж. 12-маусымдағы № 209-II "Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Кодексімен және 19.06.1997 ж. № 135-1 «Жеке кәсіпкерлік туралы» заңына сәйкес реттеледі.
Осы құжаттардың анағұрлым маңызды сәттерін келтіріп отырмыз.
Бастысы, кәсiпкер тіркеуден өтіп, салық төлеушінің куәлігін алып, тұрғылықты жерi бойынша салық органында (тiркеушi органда) есепке алынуы керек.
Жалдамалы қызметкерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланатын және кәсiпкерлiк қызметтен жеке тұлғалар үшiн белгiленген салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып түсетiн мөлшерде салық заңдарына сәйкес есептелген жылдық жиынтық табысы бар жеке кәсiпкерлер мiндеттi түрде мемлекеттiк тiркеуден өтуге тиiс. («Жеке кәсіпкерлік туралы» заңның 1-2 –баптары).
2005 жылы салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс 11 028 теңгені (919 (айлық есептік көрсеткіш)×12 ай) құрайды. Жалдамалы қызметкерлердiң пайдаланатын және салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып түсетiн кезде кәсiпкерлік қызметтi тiркеусіз жүргізуге тыйым салынады.
Тіркеуді ҚР салық қызметi органдары тұрғылықты жерi бойынша жүзеге асырады. Бұл үшін салық комитетіне мыналарды ұсыну керек: белгіленген нысандағы өтініш;
● өлшемі 3x4 (2) фотосурет;
● тіркегені үшін алымның салынғаны туралы квитанция;
● жеке куәлік;
● жеке тұлғаның СТН.
Кейбір жағдайларда ӘЖК, зейнетақы қорымен шарт, үй-жайды жалдау шарты ұсынылады.
Бұл ретте, ҚР Үкіметінің РК от 6 декабря 2001 ж. 6-желтоқсандағы № 1555 қаулысына сәйкес ЖК тіркелгені үшін алым 4 айлық есептік көрсеткішті, яғни 2004 ж.1-қаңтарында 3676 теңгені на (4 х 919) құрайды.
Сонымен бірге Салық кодексінің 402- б. 2-т. сәйкес I, II және III топтағы мүгедектер, Шаруа қожалықтары, сондай-ақ азаматтықты алғанға дейiн заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметпен шұғылданатын репатрианттар (оралмандар) алым төлеуден босатылатынын білуіміз керек.
Бірлескен ЖК тіркеу кезінде әр кәсіпкер өтініш береді. Куәлікке бірлескен ЖК барлық мүшелері аталып жазылып беріледі.
Куәлік құжаттар ұсынлған соң екі жұмыс ішінде өтініште басқа мерзім көзделмесе, мерзімсіз кезеңге беріледі.
Куәлік иеліктен алынбайтын қатаң есептілік бланкісі болып табылады және оны басқа адамдарға беруге тыйым салынады. Куәліктің кез келген көшірмелері (ксерокөшірмесі және фотокөшірмесі) негізінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға болатын құжаттар болып табылмайды және кәсіпкерден дереу алынып қойылады.
Өтініште көрсетілген (кәсіпкерлік қызмет объектісінің орналасқан жері, СТН ж.т.б.), деректер өзгерген кезде кәсіпкер қайта тіркеліп, мемлекеттік тіркелу туралы жаңа куәлік алуға міндетті.
Кәсіпкерлік қызмет тоқтатылғанда немесе куәліктің қолданылу (өтініште көзделген мерзімге сәйкес) өткенде, сондай-ақ басқа мекенге (қалаға, облысқа) тұрақты тұруға көшкенде куәлік оны берген салық органына тапсырылуға жатады.
Куәлікті алған соң кәсіпкер салық салу режимін: арнаулы немесе жалпыға бірдей белгіленген режимді таңдайды.
Осы құжаттардың анағұрлым маңызды сәттерін келтіріп отырмыз.
Бастысы, кәсiпкер тіркеуден өтіп, салық төлеушінің куәлігін алып, тұрғылықты жерi бойынша салық органында (тiркеушi органда) есепке алынуы керек.
Жалдамалы қызметкерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланатын және кәсiпкерлiк қызметтен жеке тұлғалар үшiн белгiленген салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып түсетiн мөлшерде салық заңдарына сәйкес есептелген жылдық жиынтық табысы бар жеке кәсiпкерлер мiндеттi түрде мемлекеттiк тiркеуден өтуге тиiс. («Жеке кәсіпкерлік туралы» заңның 1-2 –баптары).
2005 жылы салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс 11 028 теңгені (919 (айлық есептік көрсеткіш)×12 ай) құрайды. Жалдамалы қызметкерлердiң пайдаланатын және салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып түсетiн кезде кәсiпкерлік қызметтi тiркеусіз жүргізуге тыйым салынады.
Тіркеуді ҚР салық қызметi органдары тұрғылықты жерi бойынша жүзеге асырады. Бұл үшін салық комитетіне мыналарды ұсыну керек: белгіленген нысандағы өтініш;
● өлшемі 3x4 (2) фотосурет;
● тіркегені үшін алымның салынғаны туралы квитанция;
● жеке куәлік;
● жеке тұлғаның СТН.
Кейбір жағдайларда ӘЖК, зейнетақы қорымен шарт, үй-жайды жалдау шарты ұсынылады.
Бұл ретте, ҚР Үкіметінің РК от 6 декабря 2001 ж. 6-желтоқсандағы № 1555 қаулысына сәйкес ЖК тіркелгені үшін алым 4 айлық есептік көрсеткішті, яғни 2004 ж.1-қаңтарында 3676 теңгені на (4 х 919) құрайды.
Сонымен бірге Салық кодексінің 402- б. 2-т. сәйкес I, II және III топтағы мүгедектер, Шаруа қожалықтары, сондай-ақ азаматтықты алғанға дейiн заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметпен шұғылданатын репатрианттар (оралмандар) алым төлеуден босатылатынын білуіміз керек.
Бірлескен ЖК тіркеу кезінде әр кәсіпкер өтініш береді. Куәлікке бірлескен ЖК барлық мүшелері аталып жазылып беріледі.
Куәлік құжаттар ұсынлған соң екі жұмыс ішінде өтініште басқа мерзім көзделмесе, мерзімсіз кезеңге беріледі.
Куәлік иеліктен алынбайтын қатаң есептілік бланкісі болып табылады және оны басқа адамдарға беруге тыйым салынады. Куәліктің кез келген көшірмелері (ксерокөшірмесі және фотокөшірмесі) негізінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға болатын құжаттар болып табылмайды және кәсіпкерден дереу алынып қойылады.
Өтініште көрсетілген (кәсіпкерлік қызмет объектісінің орналасқан жері, СТН ж.т.б.), деректер өзгерген кезде кәсіпкер қайта тіркеліп, мемлекеттік тіркелу туралы жаңа куәлік алуға міндетті.
Кәсіпкерлік қызмет тоқтатылғанда немесе куәліктің қолданылу (өтініште көзделген мерзімге сәйкес) өткенде, сондай-ақ басқа мекенге (қалаға, облысқа) тұрақты тұруға көшкенде куәлік оны берген салық органына тапсырылуға жатады.
Куәлікті алған соң кәсіпкер салық салу режимін: арнаулы немесе жалпыға бірдей белгіленген режимді таңдайды.
Әдебиеттер тізімі
1. Әбдіқадыров Б.К. Гражданское право (Общая часть): Сұлбалары бар оқу құралы. – Алматы: «LEM баспасы» ЖШС, 2003
2. Акимова А. К. «Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы» ҚР Кодексінің негізгі ережелерін түсіндіру бойынша жинақ. Арнайы салық режимі бойынша Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған. Астана, 2001.
3. Басин Ю.Г. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі бойынша заңды тұлғалар. Ұғымдар мен жалпы сипаттама. Алматы, 1996.
4. Ваш малый бизнес. Кәсіпкерлерге кейбір кеңестер. Алматы, 1998.
5. Воронов В., "Политес" с налоговым инспектором // Газ. "Караван"
1998. 27-ақпаны, № 9.
6. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім). Түсініктеме. Жауапты ред. М.К Сүлейменов., Ю.Г.Басин – Алматы, «Жеті жарғы», 1997
7. Гражданское право. 1-том. ЖОО арналған оқулық (академиялық курс),
жау. ред. Сүлейменов М.К., Басин Ю.Г., Алматы, 2000.
8. Григорьев В. И., Административная ответственность за нарушения налогового законодательства Республики Казахстан. Алматы, 1997.
9. А.Г. Диденко. Гражданское законодательство Республики Казахстан: мақалалар, түсініктемелер, практика. 1-14 шығарылымы. – Алматы 1997-2002.
10. И.В.Дойников Предпринимательское (хозяйственное) право. Мәскеу, 1997.
11. Ершова И.В., Иванова Т.М. Предпринимательское право. Оқулық. М., Юриспруденция, 2000.
12. Индивидуальное предпринимательство: Жинақ // Құрастырушылар: В.И.Скала, А.И. Белкин, Н.В. Скала. Алматы 1998.
13. Как оформить займ и получить кредит. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі., Алматы. 2004 ж. қыркүйегі № 14(27).
14. Как составить бизнес-план. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, маусымы, 2004 ж. № 12(26).
15. Климкин С.И. Выбытие участника из хозяйственного товарищества. Алматы. 1998.
16. Климкин С.И. Товарищество с ограниченной ответственностью. «Предприниматель и право», «Бико» БҮ, 2002, № 13-14
17. Н.Колупаев. Некоторые вопросы функционирования ТОО. «Предприниматель и право», «Бико» БҮ, 2002, № 15
18. Лоскутов И. К вам пришли с проверкой: Нормативная база и методические рекомендации. 1-шығарылымы. Салық тексерудері. Алматы, 2001.
19. Малый бизнес: правовые и экономические аспекты. - Алматы. «Әл-Фараби» 1999.
20. Мерфология. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2004 ж. маусымы №9
21. Образцы гражданско-правовых договоров, используемых в хозяйственной деятельности: (түсініктемелері бар үлгілер). Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2005 ж. маусымы, №15(45).
22. О регистрации юридических лиц, их филиалов и представительств в Республике Казахстан, Жинақ. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2005 ж. ақпаны.
23. Оспанов М. Т. Проблемы совершенствования системы управления налогами в РК. Алматы: "Познание", 1998.
24. Порохов Е.В., Янцен Н.Я., Анисимов В.А., Бабкин С.А. Правовые основы предпринимательской деятельности. Алматы: «Салық мәдениетін қалыптастыру» қоры, 2001.
25. Кәсіпкерлік қызметтің құқықтық негіздері (сұлбалар мен кестелерде). Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, 2-б, 2005 ж. маусымы, №11(41).
26. Производственный кооператив. Жинақ. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2005 ж. маусымы, №16(46).
27. Путеводитель для предпринимателя. Республикалық шағын кәсіпкерлік бойынша ақпараттық есептеу орталығы. Астана, 2002
28. Ростовцев А. Индивидуальный предприниматель. Мәскеу. 1997.
29. Смағұлова Г.А. Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы» ҚР Кодексінің негізгі ережелерін түсіндіру бойынша жинақ. Аграрлық секторға арналған арнайы салық режимдері. Астана, 2001.
30. Шаруашылық серіктестігі: құру, қайта ұйымдастыру, тарату. Нормативтік-құқықтық актілердің жинағы. – Алматы: Юрист, 2004
31. Хоскинг А. Курс предпринимательства. М., Международные отношения, 1993 ж.
32. Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. Налоги: понятие, элементы, установление, виды. Алматы, 1998.
33. Худяков А.И. Налоговая система Казахстана. Подоходный налог. Алматы 1997.
34. Чернях В.З. Оценка бизнеса. Бизнес-план. Мәскеу. 1996.
35. Феномен предпринимательства в переходных обществах: состояние,
проблемы, перспективы. Ғылыми еңбектердің жинағы. Алматы. 1996.
36. В.В. Ямбаев. М.К.Томпиев, Ж.О.Ілиясов. Административные барьеры и полугегальная экономика в Казахстане. – Алматы, 2004.
37. "Босс" 1998 газеті. 27 -наурызы, № 11.
38. «Бюллетень бухгалтера» журналы. Алматы.1998. № 15 (209), №19 (213).
39. Деловой мир Казахстана: Журнал. Предпринимательство, инновация
плюс информация. Алматы, 1997. № 1.
40. «Как вести свое дело в Казахстане» журналы. Қазақстандық меншік иелеріне арналған оқулық. Алматы. 2001.
41. «Малый бизнес Казахстана» журналы. Алматы. 1998. № 1-16.
42. «Малый и средний бизнес Казахстана» журналы. Астана, 2004-2005. № 1-10.
1. Әбдіқадыров Б.К. Гражданское право (Общая часть): Сұлбалары бар оқу құралы. – Алматы: «LEM баспасы» ЖШС, 2003
2. Акимова А. К. «Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы» ҚР Кодексінің негізгі ережелерін түсіндіру бойынша жинақ. Арнайы салық режимі бойынша Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған. Астана, 2001.
3. Басин Ю.Г. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі бойынша заңды тұлғалар. Ұғымдар мен жалпы сипаттама. Алматы, 1996.
4. Ваш малый бизнес. Кәсіпкерлерге кейбір кеңестер. Алматы, 1998.
5. Воронов В., "Политес" с налоговым инспектором // Газ. "Караван"
1998. 27-ақпаны, № 9.
6. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім). Түсініктеме. Жауапты ред. М.К Сүлейменов., Ю.Г.Басин – Алматы, «Жеті жарғы», 1997
7. Гражданское право. 1-том. ЖОО арналған оқулық (академиялық курс),
жау. ред. Сүлейменов М.К., Басин Ю.Г., Алматы, 2000.
8. Григорьев В. И., Административная ответственность за нарушения налогового законодательства Республики Казахстан. Алматы, 1997.
9. А.Г. Диденко. Гражданское законодательство Республики Казахстан: мақалалар, түсініктемелер, практика. 1-14 шығарылымы. – Алматы 1997-2002.
10. И.В.Дойников Предпринимательское (хозяйственное) право. Мәскеу, 1997.
11. Ершова И.В., Иванова Т.М. Предпринимательское право. Оқулық. М., Юриспруденция, 2000.
12. Индивидуальное предпринимательство: Жинақ // Құрастырушылар: В.И.Скала, А.И. Белкин, Н.В. Скала. Алматы 1998.
13. Как оформить займ и получить кредит. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі., Алматы. 2004 ж. қыркүйегі № 14(27).
14. Как составить бизнес-план. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, маусымы, 2004 ж. № 12(26).
15. Климкин С.И. Выбытие участника из хозяйственного товарищества. Алматы. 1998.
16. Климкин С.И. Товарищество с ограниченной ответственностью. «Предприниматель и право», «Бико» БҮ, 2002, № 13-14
17. Н.Колупаев. Некоторые вопросы функционирования ТОО. «Предприниматель и право», «Бико» БҮ, 2002, № 15
18. Лоскутов И. К вам пришли с проверкой: Нормативная база и методические рекомендации. 1-шығарылымы. Салық тексерудері. Алматы, 2001.
19. Малый бизнес: правовые и экономические аспекты. - Алматы. «Әл-Фараби» 1999.
20. Мерфология. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2004 ж. маусымы №9
21. Образцы гражданско-правовых договоров, используемых в хозяйственной деятельности: (түсініктемелері бар үлгілер). Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2005 ж. маусымы, №15(45).
22. О регистрации юридических лиц, их филиалов и представительств в Республике Казахстан, Жинақ. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2005 ж. ақпаны.
23. Оспанов М. Т. Проблемы совершенствования системы управления налогами в РК. Алматы: "Познание", 1998.
24. Порохов Е.В., Янцен Н.Я., Анисимов В.А., Бабкин С.А. Правовые основы предпринимательской деятельности. Алматы: «Салық мәдениетін қалыптастыру» қоры, 2001.
25. Кәсіпкерлік қызметтің құқықтық негіздері (сұлбалар мен кестелерде). Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, 2-б, 2005 ж. маусымы, №11(41).
26. Производственный кооператив. Жинақ. Кәсіпкердің шағын кітапханасы. «Секрет + сервис» Кәсіпкерлерге қызмет көрсететін орталығы» мекемесі, Алматы, 2005 ж. маусымы, №16(46).
27. Путеводитель для предпринимателя. Республикалық шағын кәсіпкерлік бойынша ақпараттық есептеу орталығы. Астана, 2002
28. Ростовцев А. Индивидуальный предприниматель. Мәскеу. 1997.
29. Смағұлова Г.А. Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы» ҚР Кодексінің негізгі ережелерін түсіндіру бойынша жинақ. Аграрлық секторға арналған арнайы салық режимдері. Астана, 2001.
30. Шаруашылық серіктестігі: құру, қайта ұйымдастыру, тарату. Нормативтік-құқықтық актілердің жинағы. – Алматы: Юрист, 2004
31. Хоскинг А. Курс предпринимательства. М., Международные отношения, 1993 ж.
32. Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. Налоги: понятие, элементы, установление, виды. Алматы, 1998.
33. Худяков А.И. Налоговая система Казахстана. Подоходный налог. Алматы 1997.
34. Чернях В.З. Оценка бизнеса. Бизнес-план. Мәскеу. 1996.
35. Феномен предпринимательства в переходных обществах: состояние,
проблемы, перспективы. Ғылыми еңбектердің жинағы. Алматы. 1996.
36. В.В. Ямбаев. М.К.Томпиев, Ж.О.Ілиясов. Административные барьеры и полугегальная экономика в Казахстане. – Алматы, 2004.
37. "Босс" 1998 газеті. 27 -наурызы, № 11.
38. «Бюллетень бухгалтера» журналы. Алматы.1998. № 15 (209), №19 (213).
39. Деловой мир Казахстана: Журнал. Предпринимательство, инновация
плюс информация. Алматы, 1997. № 1.
40. «Как вести свое дело в Казахстане» журналы. Қазақстандық меншік иелеріне арналған оқулық. Алматы. 2001.
41. «Малый бизнес Казахстана» журналы. Алматы. 1998. № 1-16.
42. «Малый и средний бизнес Казахстана» журналы. Астана, 2004-2005. № 1-10.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
І бөлім. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және лицензиялау
1.1. Шағын кәсіпкерлікті
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Кәсіпкерлік
қызмет және негізгі құқықтық принциптері ... ... ... ... ... ..8
ІІ бөлім. Шағын кәсіпкерлікке арналған арнаулы салық режимдері
2.1. Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы
салық
режимдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 13 2.2. Патент негізіндегі салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 6
2.3. Шағын кәсіпкерлердің оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 18
ІІІ бөлім. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының
экономикасында алатын орны мен маңызы
3.1. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының экономикасында
алатын орны мен
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 20
3.2. Шағын және орта бизнесті дамытуды ынталандыру
қажеттілігі ... ... ... 24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Кіріспе
Жеке кәсіпкерлік туралы заңға сәйкес ЖК субъектілерін тіркеу рәсімі
әбден жеңіл, ал бір жолғы талон бойынша жұмыс істейтін ЖК тіпті ҚР
мемлекеттік тіркеу, мемлекеттік органдардан қандай да болмасын рұқсаттарды
алу талап етілмейді, өзі барып тіркелетін сипатта болады. Мұндай тіркеудің
тәртібі ҚР 2001 ж. 12-маусымдағы № 209-II "Салықтар және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер туралы" Кодексімен және 19.06.1997 ж. № 135-1
Жеке кәсіпкерлік туралы заңына сәйкес реттеледі.
Осы құжаттардың анағұрлым маңызды сәттерін келтіріп отырмыз.
Бастысы, кәсiпкер тіркеуден өтіп, салық төлеушінің куәлігін алып,
тұрғылықты жерi бойынша салық органында (тiркеушi органда) есепке алынуы
керек.
Жалдамалы қызметкерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланатын және
кәсiпкерлiк қызметтен жеке тұлғалар үшiн белгiленген салық салынбайтын
жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып түсетiн мөлшерде салық заңдарына
сәйкес есептелген жылдық жиынтық табысы бар жеке кәсiпкерлер мiндеттi түрде
мемлекеттiк тiркеуден өтуге тиiс. (Жеке кәсіпкерлік туралы заңның 1-2
–баптары).
2005 жылы салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс 11 028 теңгені (919
(айлық есептік көрсеткіш)×12 ай) құрайды. Жалдамалы қызметкерлердiң
пайдаланатын және салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып
түсетiн кезде кәсiпкерлік қызметтi тiркеусіз жүргізуге тыйым салынады.
Тіркеуді ҚР салық қызметi органдары тұрғылықты жерi бойынша жүзеге
асырады. Бұл үшін салық комитетіне мыналарды ұсыну керек: белгіленген
нысандағы өтініш;
● өлшемі 3x4 (2) фотосурет;
● тіркегені үшін алымның салынғаны туралы квитанция;
● жеке куәлік;
● жеке тұлғаның СТН.
Кейбір жағдайларда ӘЖК, зейнетақы қорымен шарт, үй-жайды жалдау шарты
ұсынылады.
Бұл ретте, ҚР Үкіметінің РК от 6 декабря 2001 ж. 6-желтоқсандағы № 1555
қаулысына сәйкес ЖК тіркелгені үшін алым 4 айлық есептік көрсеткішті, яғни
2004 ж.1-қаңтарында 3676 теңгені на (4 х 919) құрайды.
Сонымен бірге Салық кодексінің 402- б. 2-т. сәйкес I, II және III
топтағы мүгедектер, Шаруа қожалықтары, сондай-ақ азаматтықты алғанға дейiн
заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметпен шұғылданатын репатрианттар
(оралмандар) алым төлеуден босатылатынын білуіміз керек.
Бірлескен ЖК тіркеу кезінде әр кәсіпкер өтініш береді. Куәлікке
бірлескен ЖК барлық мүшелері аталып жазылып беріледі.
Куәлік құжаттар ұсынлған соң екі жұмыс ішінде өтініште басқа мерзім
көзделмесе, мерзімсіз кезеңге беріледі.
Куәлік иеліктен алынбайтын қатаң есептілік бланкісі болып табылады және
оны басқа адамдарға беруге тыйым салынады. Куәліктің кез келген көшірмелері
(ксерокөшірмесі және фотокөшірмесі) негізінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыруға болатын құжаттар болып табылмайды және кәсіпкерден дереу алынып
қойылады.
Өтініште көрсетілген (кәсіпкерлік қызмет объектісінің орналасқан
жері, СТН ж.т.б.), деректер өзгерген кезде кәсіпкер қайта тіркеліп,
мемлекеттік тіркелу туралы жаңа куәлік алуға міндетті.
Кәсіпкерлік қызмет тоқтатылғанда немесе куәліктің қолданылу (өтініште
көзделген мерзімге сәйкес) өткенде, сондай-ақ басқа мекенге (қалаға,
облысқа) тұрақты тұруға көшкенде куәлік оны берген салық органына
тапсырылуға жатады.
Куәлікті алған соң кәсіпкер салық салу режимін: арнаулы немесе жалпыға
бірдей белгіленген режимді таңдайды.
І бөлім. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және лицензиялау
1.1. Шағын кәсіпкерлікті дамыту
Бұдан басқа, кәсіпкер мемлекеттік тіркелу туралы куәлікті алуы оған ҚР
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру құқығын үнемі бере бермейтінін білуі
тиіс.
Мәселен, Салық кодексінің бабына сәйкес лицензиялауға жататын ЖК
қызметін жүзеге асырған жағдайда патент осындай лицензия ұсынылғаннан кейін
беріледі. Кейбір арнайы түрлері лицензияларды тиісті министрліктер мен
ведомстволар береді.
Бұған қарамастан, “Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы және
“Лицензиялау туралы заңдарға сәйкес жеке кәсіпкерлер үшін лицензиялаудың
оңайлатылған тәртібі белгіленген. Медициналық, дәрігерлік және
малдәрігерлік қызметті жүзеге асыру құқығына лицензия қолданылуы шектелмей
(тұрақты лицензия) беріледі. Лицензиялануға жататын өзге түрлеріне
лицензия бір жылдан аз мерзімге беріледі.
Лицензияны бергені үшін алымды жинау Қазақстан Республикасы Үкіметінің
24.01.2002 ж. № 100 “Қызметтің кейбір түрлерімен айналысуға құқық үшін
лицензиялық алым ставкаларын бекіту туралы" қаулысына сәйкес жүзеге
асырылады. жеке кәсіпкер олар заңнамалық актілермен тыйым салынбаса
қызметтің кез келген түрін жүзеге асыруға құқылы. Бұл ретте ол өндірілген
өнімдер немесе көрсетілетін қызметтердің сапасы үшін жауаптылықты көтереді
.
Шағын кәсіпкерлікті дамыту қарқынын арттыру үшін 1997 жылдың
маусымында-ақ: "Жеке кәсіпкерлік туралы", "Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
қолдау туралы" заңдар қабылданды; қолданыстағы заңнамалық актілерге
бірқатар өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Сонымен қатар шағын
кәсіпкерлік субъектілерін тіркеудің, оларды жабудың, лицензиялау мен
патенттеудің тәртібі оңайлатылды; оңайлатылған есептілік құрылымы жасалды,
оның өсуін көтермелеу мақсатында қолданылмайтын мемлекеттік мүліктің
бөлігі шағын кәсіпкерлікке берілді, мемлекеттік қолдау, соның ішінде
қаражаттық қолдау жүйесі ұйымдастырылды. 1997 жылдың 19-маусымындағы "Шағын
кәсіпкерлікті мемлекеттің қолдауы туралы" заңға сәйкес шағын кәсіпкерлік
субъектілеріне жеке кәсіпкерлер, өндірістік кооперативтер, шаруашылық
серiктестiктері (акционерлік қоғамдардан басқалары) - қызметкерлерінің
жылдық орташа саны 50 адамнан аспайтын және активтерінің орташа жылдық
жалпы құны алпыс мың есептік көрсеткіштерден аспайтын кәсіпорындар жатады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін өндірістік алаңдарды, офистік
жайларды мерзімін ұзартуа сату көзделді;, орнында болғанмен елдің алыс
аудандарында жатқан кәсіпорындарға жеңілдіктер айқындалды және т. б. Бұжан
басқа мәселенің өзектілігіне орай орай 1999 жылдың қазанынан бастап барлық
бақылайтын органдардың тексерулері ҚР Үкіметінің қаулысына және ҚР Бас
прокурорының 1999 жылдың 29-қазанындағы бұйрығына сәйкес прокуратура
органдарында заңдылық пен олардың негізділігіне қатысты тіркеуден және
тексеруден өткізіледі.
Шағын кәсіпкерлікті қолдау үшін ҚР мемлекеттік кіріс министрлігі патент
бойынша жүзеге асырылатын жеке кәсіпкерліктің қызмет түрлерінің тізімін
1999 жылы 56 –дан 2000 жылы 131-ге дейін көбейтті. Бірақ атап өту керек
2001 жылы Салық кодексінде бұл тізімнің күші жойылды: тізім кәсіпорындағы
қызметкерлердің табыс мөлшері мен саны бойынша шектеулермен ауыстырылды.
2000 жылдың 11-сәуірінен 31- желтоқсанына дейін және 2003 жылдың 1-
қаңтарынан 1-қазанына дейін министрлік шағын кәсіпкерлік субъектілерін
тексеруді тоқтатқан болатын. 1999 жылдың қазанынан бастап шаруа (фермер)
қожалықтары үшін бірыңғай жер салығы енгізілді. Бір жолғы талондар
енгізілді. Шағын кәсіпкерлікті қолдау бойынша 50-дей инфражүйе объектісі,
соның ішінде : АҚ Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры АҚ құрылды,
кәсіпкерлікті қолдауы үшін оған 10 млрд.-тан аса теңге. 20 кәсіпкерлік -
инкубатор және 3 техникалық бақ бөлінді. Бұл тәуір нәтижелер берді.
Н. Ә. Назарбаев өзінің сөйлеген бір сөзінде атап кеткеніндей: Адамдар
рынокты қабылдап және түсініп, одан өз қуысын тауып, оның артықшылықтарын
іске асырып және — аса маңыздысы сол - жетістіктерге жете бастады.
Бірақ, жоғарыда айтылғанның бәріне қарамастан, шағын кәсіпкерлікті
одан ары айтарлықтай дамыту талап етіледі. Ең алдымен салалық құрылымдарды
жетілдіру керек. Статистикалық деректер бойынша бұрынғыша, шағын
кәсіпорындардың шамамен 50%-ы саудада, 20%-ы қызмет көрсету саласында, ал
өнеркәсіпте - тек қана 13%-ы, ауыл шаруашылығында — 8%-ы, құрылыста -9%-ы
істейді. Республика аумағында ШК әркелкі орналасқанын атап кету керек.
Мәселен, Қазақстанның оңтүстік - шығысы мен оңтүстігінде ШК жалпы санының
40%, ал батыста - тек қана 10,5%-ы жұмыс жасайды. Еңбек нарығындағы жағдай
да күрделі болып қалуда.
Кәсіпкерлікті дамытуды белсенді түрде қолдайтын және республика үшін
оның мағынасын өзгелерден жақсы түсінетін мемлекет Президенті Нұрсұлтан
Әбішұлы Назарбаев: шағын кәсіпкерлікте еңбекке жарамды халықтың ең аз
дегенде 50%-ы жұмыс істеуіне қол жеткізу керек деген мақсатты алға
кездейсоқ қойған жоқ.
Бизнес пен мемлекет арасындағы барлық деңгейлердегі тілдесу тетіктерін
жетілдіру керек. Шағын бизнес проблемаларымен ғана айналысатын салалық
қауымдастықтарды құру керек. Осылайша кесіпкерлікті мемлекеттің қолдауының:
оқыту – консалтинг – құқықтық қолдау – мониторинг сұлбасы бойынша
оралымы аяқталады. Жеке меншікті қорғау жұмысын жалғастыру керек. Мұнда
соттарға ерекше рөл беріледі.
Қазіргі таңда тәуір нәтижелерге қол жеткізілгеніне күмән жоқ. Мысалы,
2004 жылдың 20-қыркүйегінен бастап кәсіпкерлік субъектілерді – заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу куәлікті және филиалдар мен өкілділіктерді
есепке алып тіркеу, статистикалық карточка және салық төлеушінің куәлігі,
яғни бір терезе қағидаты бойынша бір уақытта яғни жүзеге асырылады. 2005
жылдың қаңтарынан құрылыс, туристік қызметті лицензиялау, шетел жұмыс күшін
тартуға рұқсаттарды беру уәкілетті органдарға берілді. Әкімияттарда,
минисірліктерде және ведомстволарда Сарапшылар кеңестері қалыптастырылуда;
Кәсіпкерлердің форумы жанында мемлекеттік органдардың бақылау - қадағалау
функцияларын қысқарту және жүйеге келтіру және олардың санын азайту
мәселесі бойынша тұрақты жұмыс тобы істейді; 2005 жылдың наурызында
Атамекен Кәсіпкерлер мен жұмыс берушілердің жалпыұлттық одағы құрылды,
Жекеше кәсіпкерлік туралы жаңа заң жасалуда.
Саны 10 адамға дейінгі шағын кәсіпкерлік субъектілерін енді салық
органдарынан басқа бақылаушы органдардың үш жылда бір рет қана тексере
алатынын ерекше атап кету керек. Ал ШКС қаржы-шаруашылық қызметін
уәкілетті мемлекеттік органдар жылына бір рет қана тексере алады.
1.2. Кәсіпкерлік қызмет және негізгі құқықтық принциптері
Жоғарыда келтірілген кәсіпкерлік анықтамасына сәйкес субъектілер
табысты тауарларды сатудан, жұмыстарды орындаудан немесе қызмет көрсетуден
алады. Бірақ бұл тұжырым түзетуді талап етеді. Істің мәні мынада,
кәсіпкерлік қызмет көп қырлы және оның бағыттарын көрсетілген тізім арқылы
ұсынуға болмайды. Осылайша, субъект табысты мүлікті иелену құқығын іске
асыру барысында ала алады (мысалы, оны жалға беру кезінде. Жалдау - иелік
ету және пайдалану, бірақ иелену емес). Патент иесі табысты жүйелі түрде
алады, басқа дамдарға өзінің зияткерлік қызметі нәтижесін пайдалануына
құқығын беріп, лицензиялық шарттар жасасады. Кәсіпкерлік қызметті заңмен
анықталған ретте кәсіпкерлер ретінде заңмен белгілеген тәртіппен тіркелген
адамдар жүзеге асырады.
Енді кәсіпкерліктің негізгі құқықтық принциптеріне қысқаша тоқталайық.
Оларға мыналар жатады:
1. Кәсіпкерлік қызметі еркіндігінің принципі.
Бұл негізгі принцип. Ол ҚР Конституциясы 26-б. 1-т.-да: "Әркімнің
кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез келген заңды кәсіпкерлік
қызмет үшін еркін пайдалануға құқығы бар" деп бекітілген. Одан әрі бұл
принципті ҚР АК-де, заңнамалық актілерде таба аламыз. Ол кәсіпкердің
мүліктің қолдана (айналымнан шығарылмаған) кез келген түрлерін отырып және
т. б. кәсіпкерліктің кез келген саласында, заңмен көзделген кез келген
нысанда өз ісін бастауға және жүргізуге құқығын білдіреді. Бірақ Қазақстан
заңнамасымен кәсіпкерлік қызмет еркіндігі қоғам мүддесіне орай
конституциялық құрылыс негіздерін, басқа адамдардың адамгершілігін,
денсаулығын, заңды мүдделерін қорғау, елдің қорғанысы мен мемлекет
қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатына қажетті шамада шектелуі мүмкін.
Сонымен, ол шаруашылық қызметтің кейбір түрлерін лицензиялаудың кең
тәжірибесімен жарым-жартылай шектеледі.
2. Меншіктің алуан түрлерін танудың, меншік құқықтарына заңдық теңдік
пен олардың бірдей қорғалуының конституциялық принципі.
Ол Конституцияның 6-б.-да бекітілген: "Қазақстан
Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады және бірдей
қорғалады". Оған сәйкес заңнамамен кәсіпкерлік қызметін республикалық ,
коммуналдық немесе жеке меншіктегі мүлік қолданып, жүргізетін субъектілер
үшін меншіктің белгілі бір түрлеріне қандай да болмасын артықшылықтар
немесе шектеулерді белгілеуге болмайды.
3. Бәсекелестікті ұстап тұру мен монополизациялауға және жосықсыз
бәсекеге бағытталған (Конституцияның 26-б-ы) экономикалық қызметке жол
бермеу принцип. Бұл принцип сақтау – нарықтық экономиканы дамытудың және
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырудың қажетті шарты. Мұнда ҚР 2001 ж. 19-
қаңтардағы "Бәсекелесу және монополистік қызметті шектеу туралы" заңына
маңызды рөл беріледі.
4. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу принципі. Ең бастысы,
кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу барысында - кәсіпкерлердің және
мемлекеттің жұрт алдындағы және жалпы қоғамның мүдделерінің сақталуына қол
жеткізілуі тиіс.
5. Заңдылық принципі2. Ол өте маңызды және оның іске асырылуы
- құқықтық мемлекетті құрудың негізі. Біріншіден, кәсіпкерлік қызмет
заңнама талаптары қатал сақталған кезде жүзеге асырылуы тиіс. Екіншіден,
маңыздырағы, мемлекет құқықтық актілердің заңдылығын мемлекеттік билік
және кәсіпкерлікті реттейтін жергілікті өзін-өзі басқару органдарының
қызметін қамтамасыз етуі тиіс.
6. Кәсіпкерлердің, солар сияқты тұтынушылардың құқықтарын қорғауды
кәсіпкерлік принциптерінің қатарына жатқызуға болады. Бұл принцип түпкі
мақсатты - тұтынушылардың мүдделерін толық қанағаттандыру жолымен
кәсіпкерлікті дамытуды көздейді. Екінші жағынан, кәсіпкерлердің өздері өз
құрылымдарын құру тәртібін оңайлатуға, дәлелсіз тексерулерге және керексіз
мемлекеттік бақылауға жол бермеуге, коммерциялық құпияны сақтауға, әділ
салық салуға мұқтаж болады. Дәп осыған ҚР АК 10-бабының, 1992 ж. 4-
шілдесіндегі "Жекеше кәсіпкерлікті қорғау мен қолдау туралы"; 1997 ж. 19-
маусымдағы "Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттің қолдауы туралы"; 1997 ж. 19-
маусымдағы "Жеке кәсіпкерлік туралы"; 1998 ж. 31-наурыздағы "Шаруа (фермер)
қожалығы" және кәсіпкерлік қызметті реттейтін басқа заңдардың нормалары
бағытталған.
Біздің көзқарасымызша мыналар кәсіпкердің үстел үстіне қоятын кітаптары
болуы тиіс:
- Қазақстан Республикасының 1995 ж. 30-тамыздағы Конституциясы;
- ҚР 1999 ж. 1- шілдедегі №409-1 Азаматтық кодексі;
- ҚР 2001 ж. 12-маусымдағы №209-
11 Салықтар және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы
кодексі;
- ҚР 2001 ж. 30- қаңтардағы №155-11 Әкімшілік құқық бұзушылықтар
туралы кодексі
- ҚР 1995 ж.
17- сәуірдегі №2200 Лицензиялау туралы заңы;
- ҚР 1999 ж. 10- желтоқсандағы №493-1Қазақстан Республикасындағы еңбек
туралы заңы;
- ҚР 2004 ж. 28-
ақпандағы №528-11 Еңбек қауіпсіздігі және қорғау туралы заңы. Бұдан
басқа 2003 ж. 18.10. ҚР № 487-ІІ ҚР кәсіпкерлік мәселелері бойынша кейбір
заңнамалық актілеріне өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы заңының
заңдық күшіне енгенін кәсіпкерлердің есіне салғымыз келеді. Оған сәйкес
1992 ж. 04.07. ҚР Жекеше кәсіпкерлікті қорғау мен қолдау мәселелері
туралы заңына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Бұрын Заңда
кәсіпкерліктің нысаны – жеке және жекеше нысандары жайлы айтылса, қазір
көрсетілген заңның жаңа редақцияда баяндалған бабы жекеше кәсіпкерліктің
барлық субъектілеріне - жеке кәсіпкерліктің субъектілеріне, микробизнес
субъектілеріне, шағын, орта кәсіпкерліктің және ірі бизнестің
субъектілеріне бөлінеді. Жеке кәсіпкерліктің субъектілеріне заңды тұлға
құрылмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар жатады. Олар
тұрғылықты жеріндегі салық комитеттерінде тіркеледі. Заңдық тұлғасы
құрылмаған жеке тұлғалар, жұмыскерлердің жылдық орташа саны 10 адамға
дейінгі кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды тұлғалар микробизнес
субъектілері болып табылады. Микробизнес субъектілері шағын кәсіпкерліктің
құрамына кіреді және тиісінше шағын кәсіпкерліктің субъектілері үшін
көзделген жеңілдіктерді пайдаланады. Шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне
заңды тұлғасы құрылмаған жеке тұлғалар және жұмыскерлердің жылдық орташа
саны 50 адамнан аспайтын, кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, жыл ішіндегі
активтерінің жалпы құны 60 000 еселік айлық есептік көрсеткіштен аспайтын
заңды тұлғалар жатады. Олар тұрғылықты жеріндегі салық комитеттерінде
тіркеледі.жатады. Олар тұрғылықты жеріндегі салық комитеттерінде тіркеледі.
Орта кәсіпкерліктің субъектілеріне заңды тұлғасы құрылмаған жеке тұлғалар
және жұмыскерлердің жылдық орташа саны 250 адамға дейінгі, кәсіпкерлік
қызметпен айналысатын, жыл ішіндегі активтерінің жалпы құны 325 000 еселік
айлық есептік көрсеткіштен аспайтын заңды тұлғалар жатады. Ірі
кәсіпкерліктің субъектілеріне жұмыскерлердің жылдық орташа саны 250 адамнан
асатын, кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, жыл ішіндегі активтерінің жалпы
құны 325 000 еселік айлық есептік көрсеткіштен асатын заңды тұлғалар
жатады. Бұдан басқа 1997 ж. 19.06. ҚР Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
қолдау туралы заңына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Өзгертулер
қабылданғанға дейін шағын кәсіпкерліктің субъектілері ойын-сауық және шоу-
бизнесі саласындағы қызметпен, банк қызметімен және сақтандыру рыногындағы
қызметпен (сақтандыру агенті қызметін қоспағанда): бағалы қағаздардың
рыногындағы қызметпен айналыса алмады. Бүгінгі таңда ҚР Шағын
кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы заңның 3-бабының 7-тармағына
өзгертулер мен толықтырулардың енгізілуіне байланысты шағын кәсіпкерліктің
субъектілері айналыса алмайтын қызметтің жоғарыда аталған тізбесі
айтарлықтай кең. Қазіргі уақытта заңды тұлғасы құрылмаған жеке тұлғалар
және есірткі, психотроптық заттардың және прекурсорларының айналымымен
байланысты қызметті: акцизделетін өнімдерді (алтын, платина мен күмістен
жасалған зергерлік бұйымдарды өндіруді қоспағанда); өндіру және (немесе)
өткеру, ойын-сауық және шоу-бизнесі, стандарттау, метрология,
сертификаттау, сапаны тіркеу мен басқару саласындағы қызметті; сақтандыру
рыногындағы қызметті (сақтандыру агенті қызметін қоспағанда): бағалы
қағаздардың рыногындағы қызметті жүзеге асыратын заңды тұлғалар шағын
кәсіпкерліктің субъектілері бола алмайды.
ІІ бөлім. Шағын кәсіпкерлікке арналған салық режимдері
2.1. Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы салық режимдері
Қолданыстағы Салық Кодексіне негізінен экономиканың дамуының
келешегі ескірілген, мемлекет пен салық төлеушілердің мүдделерін оңтайлы
ұйлестіруге бағытталған салықтардың жекелеген түрлері бойынша ставкаларын
төмендету жолымен бірқатар өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Мақсаттары:
Салық салу базасын кеңейту үшін жағдайлар жасау және бюджетке
салықтармен басқа да міндетті төлемдердің толық түсірілуін қамтамасыз ету.
Шешу жолдары: .
Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау,
кәсіпкерлік қызметінің жасырын көлеңкелі айналымын қысқарту және жасырын
салық салу нысандарын заңдастыру арқылы салық салу базасын кеңейту.
Дүниежүзілік экономикаға шоғырлану жағдайында индустриялық-
инновациялық дамуды жүзеге асыру салық төлеушілердің бәсекелестігін арттыру
және салықтық әкімшіліктендіруді жақсарту үшін салық мәдениеттілігін көтеру
есебінен бюджетке салық түсімдерінің өсуін қамтамасыз ету.
.
Өңір дамуының басымдық бағыттарындағы жобаларды іске асырумен
айналысатын шаруашылық субъектілеріне бюджеттік инвестицияларды, бюджеттік
кредиттер беру тәжірибесін пайдалану арқылы экономиканың нақты секторын
қолдау жолымен жергілікті бюджеттің кіріс бөлігін көбейту жөніндегі жұмыс
жандандырылатын болады. Осы басылым шағын кәсіпкерлікке арналғандықтан
шағын кәсіпкерліктің субъектілері үшін, сондай-ақ шаруа (фермер)
қожалықтары және олардың заңды тұлғалары - ауыл шаруашылығы өнімдерін
өндірушілер үшін арнаулы салық режимдері ерекше көңіл бөлінген.
Салықтардың түрлерінің сипаттамасын Кәсіпкердің шағын кітапханасы
топтамасына кіретін Салық төлеушіге кеңестер жинағынан таба аласыз.
.
Салық кодексіне сәйкес арнаулы салық режимдерін шағын
кәсіпкерліктің субъектілері, шаруа қожалықтары, заңды тұлғалар - ауыл
шаруашылығы өнімдерін өндірушілер, кәсіпкерлік қызметтің кейбір түрлерімен
айналысатын заңды тұлғалар қолдана алады. Шағын кәсіпкерліктің
субъектілері арнаулы салық режимін, егер ол белгілі бір талаптарды
қанағаттандыратын жағдайда қолдана алады. ҚР Шағын кәсіпкерлікті
мемлекеттік қолдау туралы заңына сәйкес жалпы тәртіппен жеке адамдар –
жеке кәсіпкерлер, кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды тұлғалар шағын
кәсiпкерлiк субъектiлерi болып табылады. Қызметкерлерiнiң орташа жылдық
саны 50 адамнан аспайды және активтерiнiң жалпы құны орта есеппен бiр жыл
iшiнде алпыс мың еселенген (2005 жылы – 58,2 млн. теңге) айлық есептiк
көрсеткiштен аспайды. Тек салық мақсаттарында, яғни шағын кәсiпкерлiк
субъектiлерi үшін арнаулы салық режимін қолдану үшін Салық кодексінде
шағын кәсiпкерлiк субъектiсi термині қолданылады, оған сәйкес табыс, саны
мен қызметтің түрлері бойынша басқа шектеулер белгіленген. Шағын
кәсiпкерлiк субъектiсi ұғымына мыналар түседі: заңды тұлға құрмайтын,
қызметкерлерінің саны жеке кәсіпкердің өзін қосқанда 15 адамнан аспайтын,
тоқсандық табысы 4,5 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер
(кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын жеке тұлғалар);
( қызметкерлерінің саны бір тоқсанда 25 адамнан аспайтын, тоқсандық
табысы 9 млн. теңгеден аспайтын заңды тұлғалар);
Бұдан басқа қызметтің төмендегідей түрлерін жүзеге
асыратын заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер арнаулы салық режимін қолдана
алмайды.
1) акцизделетiн өнiмдi өндiретiн; .
2) консультациялық,
қаржы бухгалтерлiк қызмет көрсететiн; 3)
мұнай өнiмдерiн өткiзетiн; .
4) шыны ыдыстарды
жинайтын және қабылдайтын;
5) жер қойнауын пайдаланатын;
6) лицензияланатын қызметтер
Мысал. Кәсіпкердің кіші
дүкені және дәмханасы бар май құю станциясы бар. Бұл жағдайда кәсіпкер осы
режим мұнай өнімдерін өткеруге қолданылмайтындықтан арнаулы салық режимін
қолдана алмайды. Бұдан басқа арнаулы салық режимін төмендегілердің
қолдануға құқы жоқ: филиалдары, өкiлдiктерi бар заңды тұлғалар,
филиалдардың, өкiлдiктердiң өздері, заңды тұлғалардың еншiлес ұйымдары және
тәуелдi акционерлiк қоғамдар, әртүрлi елдi мекендерде өзге де оқшауланған
құрылымдық бөлiмшелерi бар салық төлеушiлер. Төлем көзiнен салық
ұсталғанын растайтын құжаттар және (немесе) бiржолғы талон болған кезде,
бұрын салық салынған табыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының
аумағында және оның шегiнен тыс жерлерде алынған (алынуға тиiс) табыстардың
барлық түрлерiнен тұратын салық кезеңi iшiндегi табыс салық салу объектiсi
болып табылады. Шағын бизнес субъектiлерi жалпыға бiрдей белгiленген
тәртiпті және арнаулы салық режимiн дербес таңдауға құқылы. Шағын бизнес
субъектiлерi бiржолғы талон негiзіндегi арнаулы салық режимiн, патент
негiзiндегi арнаулы салық режимiн, оңайлатылған декларация негiзiндегi
арнаулы салық режимiн шаруашылық қызметін жүзеге асыру тәртібіне қарай
қолдануға құқылы. Шағын бизнес субъектiлерi үшін арнаулы салық режимi төлем
көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда әлеуметтiк, корпорациялық
салық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін
белгілейді. Салықтар мен төлемдердің басқа түрлері бойынша есептеу мен
төлеу, есептiлiктi тапсыру жалпыға бiрдей белгiленген тәртiппен
жүргiзiледi.
2.2. Патент негiзiндегі арнаулы салық режимi
Арнаулы салық режимiнің басқа бір түрі – патент. Бюджетпен есеп
айырысудың патент нысаны кәсіпкерлігі тұрақты сипаттағы жеке кәсіпкерлерге
арналған. Патентті қолдану құқығын алу үшін шағын кәсіпкерлік субъектілері
мынадай қажетті өлшемдерге жауап беруі тиіс: жалдамалы қызметкерлердiң
еңбегiн пайдаланбау, жеке кәсiпкерлiк нысанындағы қызметтi жүзеге асырмау
(заңды тұлғалар қолдана алмайды), жыл iшiндегi табысы 2,0 миллион теңгеден
аспауы. Есеп айырысудың мұндай нысаны кішігірім айналымы бар бастаушы жеке
кәсiпкерлерге ыңғайлы.
Мысал. Өз кәсібімен
дербес айналысатын Аяқ киім жөндейтін шеберінің орташа айлық табысы 30 мың
теңгені, яғни орташа есеппен жылына 360 мың теңгені (30 мың теңге х 12 ай
= 360 мың теңге) құраса, осы режимді әбден қолдана алады. Жеке кәсiпкер
патент алу үшiн кәсіпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын жерi бойынша салық
органына болжалданылатын табысын көрсете отырып, өтiнiш және Жеке
кәсiпкердi мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiктi табыс етедi. Бұл орайда
патент лицензияның қолданылу мерзiмiнен аспайтын мерзiмге берiледi (егер
қызметтің таңдалған түрі лицензиялауға жатса). Патенттің құнын есептеудi
жеке кәсiпкер мәлiмделген кiрiстiң 3 процентi мөлшерiндегi ставканы қолдану
жолымен жүзеге асырады. Патенттің құны бюджетке жеке табыс және әлеуметтiк
салықтар түрінде бірдей үлестермен төленедi. Патенттің құнына кірмеген
басқа салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер жалпыға
бірдей белгіленген тәртіппен есептеледі және төленеді (оның үстіне,
кәсіпкер ҚҚС төлемейтін шығар. Істің мәні мынада, Салық кодексінде салық
салынатын айналымы жылына 12 000 АЕК аз немесе тең кәсіпкерлер мен
кәсіпорындарды ҚҚС босату белгіленген (Толығырақ төменде қараңыз).
.
Мысалы. Жеке кәсiпкердің болжалданылатын табысы 70,0 мың теңге болса,
патент құны 2 100 теңгені (70,0 мың теңге х 3%) құрайды. Патент құны жеке
табыс салығына (1050 тенге) және әлеуметтiк салыққа бөлінеді (1050 теңге)
және бюджетке аударылады. Салық органдары өтініш берілгеннен және бюджетке
патенттің құны, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары
және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың
төленгенін растайтын құжаттар көрсетілгеннен кейін бір күн ішінде патент
беруді жүргізеді. Салық кодексінде алынған нақты табысқа қарай ұлғайту,
сондай-ақ азайту жағына қарай патент құнын қайта есептеуге мүмкіндік
беретін нормалар көзделген. Мәлiмделген табыстан асып кеткен жағдайда,
салық төлеушi 5 жұмыс күнi iшiнде асып кеткен соманы мәлiмдеп, осы сомадан
салық төлеуi тиіс.
Мысал. Патент алған
кезде кәсіпкердің табысының мәлiмделген сомасы 50,0 мың теңге болса, ол
80,0 мың теңге алады. Мұндай жағдайда ол 900 теңге (30,0 мың теңге х 3%),
жеке табыс салығы - 450 теңге, әлеуметтiк салық түрінде – 450 теңге төлеуi
керек. Патент алған кезде нақты табыс мәлiмделген табыстан аз болған
жағдайда артық төленген сома салық төлеушінің өтінішінің негізінде салық
органы жүргізген хронометраждық зерттеуден соң қайтарылады. Патентті
жеке кәсіпкердің қалауымен салық органы бір айға, сондай-ақ бірнеше айға,
бір жылдан асырмай бере алады. Сондай-ақ Салық төлеушiнiң мынаған назарын
ерекше аударғымыз келеді, осы режимде норма салынған, оған сәйкес патент
негізінде бюджетпен есеп айырысатын кәсіпкер кәсiпкерлiк қызметтiн уақытша
тоқтата тұрған жағдайда қызметiн жүзеге асыратын орны бойынша салық
органына кәсiпкерлiк қызметтi уақытша тоқтата тұру туралы өтінішін ұсынуы
тиіс (Салық кодексінің 374 б. 5-т.). Өйтпеген жағдайда мұндай өтініштің
жоқ болуы салық органына бюджетпен есеп айырысуды жалпыға бірдей
белгіленген режимде жүзеге асырылады деп санауына құқық береді.
2.3. Шағын кәсіпкерлердің оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы
салық режимi
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін оңайлатылған декларация негiзiндегi
арнаулы салық режимi бюджетпен есеп айырысудың негізгі нысаны болып
табылады. Бұл нысан жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін қолданатын
кәсіпкерлерге арналған. Салық салудың осындай режиміне тоқсан басталғанға
дейiн көшу үшiн салық төлеуші өз қызметiн жүзеге асыратын жерi бойынша
салық органына белгiленген нысанда өтiнiш беруi керек. Қызметiн бір елді
мекен шегіндегі деген әртүрлi аумақтық-әкiмшiлiк бiрлiктерде орналасқан
бiрнеше объектiлерде жүзеге асырған кезде оған оңайлатылған декларация
негiзiнде арнаулы салық режимiн қолдануға өтiнiш беру үшiн салық органын
дербес анықтау құқығы беріледі. Осы режим
төмендегілермен ерекшеленеді:
біріншіден, салық міндеттемелерін есептеу нақты алынған табыс бойынша
тоқсан аяқталғанда жүргізіледі; .
екіншіден, оңайлатылған
декларация негiзiнде есептелетін салықтар шығындар есепке алынбай, бірыңғай
ставка бойынша есептеледі. Яғни кезінде корпорациялық немесе жеке табыс
және әлеуметтік салықтарды есептеу үшін шығындарды есепке алудың қажеті
жоқ. Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимiн
қызметкерлерінің тізімдегі орташа саны 15 адамнан аспайтын, салық
кезеңіндегі табысы 4,5 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер;
қызметкерлерінің саны 25 адамнан аспайтын, табысы 9 млн. теңгеден
аспайтын заңды тұлғалар жүзеге асырады. Оңайлатылған декларация негiзiнде
салықтарды есептеуді салық төлеуші салық салу объектiсiне есептi салық
кезеңiне (тоқсан) тиiстi салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргiзедi.
Жеке кәсiпкердiң тоқсандық табысы 2000 мың теңге болса, салықтың 3%
ставкасы қолданылады;
Табысы 2000 мыңнан теңгеден 3000 мың теңгеге
дейін болса – 60 мың теңге + 2000 мың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
І бөлім. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және лицензиялау
1.1. Шағын кәсіпкерлікті
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Кәсіпкерлік
қызмет және негізгі құқықтық принциптері ... ... ... ... ... ..8
ІІ бөлім. Шағын кәсіпкерлікке арналған арнаулы салық режимдері
2.1. Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы
салық
режимдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 13 2.2. Патент негізіндегі салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 6
2.3. Шағын кәсіпкерлердің оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 18
ІІІ бөлім. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының
экономикасында алатын орны мен маңызы
3.1. Шағын кәсiпкерлiк аясының Қазақстан Республикасының экономикасында
алатын орны мен
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 20
3.2. Шағын және орта бизнесті дамытуды ынталандыру
қажеттілігі ... ... ... 24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Кіріспе
Жеке кәсіпкерлік туралы заңға сәйкес ЖК субъектілерін тіркеу рәсімі
әбден жеңіл, ал бір жолғы талон бойынша жұмыс істейтін ЖК тіпті ҚР
мемлекеттік тіркеу, мемлекеттік органдардан қандай да болмасын рұқсаттарды
алу талап етілмейді, өзі барып тіркелетін сипатта болады. Мұндай тіркеудің
тәртібі ҚР 2001 ж. 12-маусымдағы № 209-II "Салықтар және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер туралы" Кодексімен және 19.06.1997 ж. № 135-1
Жеке кәсіпкерлік туралы заңына сәйкес реттеледі.
Осы құжаттардың анағұрлым маңызды сәттерін келтіріп отырмыз.
Бастысы, кәсiпкер тіркеуден өтіп, салық төлеушінің куәлігін алып,
тұрғылықты жерi бойынша салық органында (тiркеушi органда) есепке алынуы
керек.
Жалдамалы қызметкерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланатын және
кәсiпкерлiк қызметтен жеке тұлғалар үшiн белгiленген салық салынбайтын
жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып түсетiн мөлшерде салық заңдарына
сәйкес есептелген жылдық жиынтық табысы бар жеке кәсiпкерлер мiндеттi түрде
мемлекеттiк тiркеуден өтуге тиiс. (Жеке кәсіпкерлік туралы заңның 1-2
–баптары).
2005 жылы салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс 11 028 теңгені (919
(айлық есептік көрсеткіш)×12 ай) құрайды. Жалдамалы қызметкерлердiң
пайдаланатын және салық салынбайтын жылдық жиынтық табыс мөлшерiнен асып
түсетiн кезде кәсiпкерлік қызметтi тiркеусіз жүргізуге тыйым салынады.
Тіркеуді ҚР салық қызметi органдары тұрғылықты жерi бойынша жүзеге
асырады. Бұл үшін салық комитетіне мыналарды ұсыну керек: белгіленген
нысандағы өтініш;
● өлшемі 3x4 (2) фотосурет;
● тіркегені үшін алымның салынғаны туралы квитанция;
● жеке куәлік;
● жеке тұлғаның СТН.
Кейбір жағдайларда ӘЖК, зейнетақы қорымен шарт, үй-жайды жалдау шарты
ұсынылады.
Бұл ретте, ҚР Үкіметінің РК от 6 декабря 2001 ж. 6-желтоқсандағы № 1555
қаулысына сәйкес ЖК тіркелгені үшін алым 4 айлық есептік көрсеткішті, яғни
2004 ж.1-қаңтарында 3676 теңгені на (4 х 919) құрайды.
Сонымен бірге Салық кодексінің 402- б. 2-т. сәйкес I, II және III
топтағы мүгедектер, Шаруа қожалықтары, сондай-ақ азаматтықты алғанға дейiн
заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметпен шұғылданатын репатрианттар
(оралмандар) алым төлеуден босатылатынын білуіміз керек.
Бірлескен ЖК тіркеу кезінде әр кәсіпкер өтініш береді. Куәлікке
бірлескен ЖК барлық мүшелері аталып жазылып беріледі.
Куәлік құжаттар ұсынлған соң екі жұмыс ішінде өтініште басқа мерзім
көзделмесе, мерзімсіз кезеңге беріледі.
Куәлік иеліктен алынбайтын қатаң есептілік бланкісі болып табылады және
оны басқа адамдарға беруге тыйым салынады. Куәліктің кез келген көшірмелері
(ксерокөшірмесі және фотокөшірмесі) негізінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыруға болатын құжаттар болып табылмайды және кәсіпкерден дереу алынып
қойылады.
Өтініште көрсетілген (кәсіпкерлік қызмет объектісінің орналасқан
жері, СТН ж.т.б.), деректер өзгерген кезде кәсіпкер қайта тіркеліп,
мемлекеттік тіркелу туралы жаңа куәлік алуға міндетті.
Кәсіпкерлік қызмет тоқтатылғанда немесе куәліктің қолданылу (өтініште
көзделген мерзімге сәйкес) өткенде, сондай-ақ басқа мекенге (қалаға,
облысқа) тұрақты тұруға көшкенде куәлік оны берген салық органына
тапсырылуға жатады.
Куәлікті алған соң кәсіпкер салық салу режимін: арнаулы немесе жалпыға
бірдей белгіленген режимді таңдайды.
І бөлім. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және лицензиялау
1.1. Шағын кәсіпкерлікті дамыту
Бұдан басқа, кәсіпкер мемлекеттік тіркелу туралы куәлікті алуы оған ҚР
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру құқығын үнемі бере бермейтінін білуі
тиіс.
Мәселен, Салық кодексінің бабына сәйкес лицензиялауға жататын ЖК
қызметін жүзеге асырған жағдайда патент осындай лицензия ұсынылғаннан кейін
беріледі. Кейбір арнайы түрлері лицензияларды тиісті министрліктер мен
ведомстволар береді.
Бұған қарамастан, “Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы және
“Лицензиялау туралы заңдарға сәйкес жеке кәсіпкерлер үшін лицензиялаудың
оңайлатылған тәртібі белгіленген. Медициналық, дәрігерлік және
малдәрігерлік қызметті жүзеге асыру құқығына лицензия қолданылуы шектелмей
(тұрақты лицензия) беріледі. Лицензиялануға жататын өзге түрлеріне
лицензия бір жылдан аз мерзімге беріледі.
Лицензияны бергені үшін алымды жинау Қазақстан Республикасы Үкіметінің
24.01.2002 ж. № 100 “Қызметтің кейбір түрлерімен айналысуға құқық үшін
лицензиялық алым ставкаларын бекіту туралы" қаулысына сәйкес жүзеге
асырылады. жеке кәсіпкер олар заңнамалық актілермен тыйым салынбаса
қызметтің кез келген түрін жүзеге асыруға құқылы. Бұл ретте ол өндірілген
өнімдер немесе көрсетілетін қызметтердің сапасы үшін жауаптылықты көтереді
.
Шағын кәсіпкерлікті дамыту қарқынын арттыру үшін 1997 жылдың
маусымында-ақ: "Жеке кәсіпкерлік туралы", "Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
қолдау туралы" заңдар қабылданды; қолданыстағы заңнамалық актілерге
бірқатар өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Сонымен қатар шағын
кәсіпкерлік субъектілерін тіркеудің, оларды жабудың, лицензиялау мен
патенттеудің тәртібі оңайлатылды; оңайлатылған есептілік құрылымы жасалды,
оның өсуін көтермелеу мақсатында қолданылмайтын мемлекеттік мүліктің
бөлігі шағын кәсіпкерлікке берілді, мемлекеттік қолдау, соның ішінде
қаражаттық қолдау жүйесі ұйымдастырылды. 1997 жылдың 19-маусымындағы "Шағын
кәсіпкерлікті мемлекеттің қолдауы туралы" заңға сәйкес шағын кәсіпкерлік
субъектілеріне жеке кәсіпкерлер, өндірістік кооперативтер, шаруашылық
серiктестiктері (акционерлік қоғамдардан басқалары) - қызметкерлерінің
жылдық орташа саны 50 адамнан аспайтын және активтерінің орташа жылдық
жалпы құны алпыс мың есептік көрсеткіштерден аспайтын кәсіпорындар жатады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін өндірістік алаңдарды, офистік
жайларды мерзімін ұзартуа сату көзделді;, орнында болғанмен елдің алыс
аудандарында жатқан кәсіпорындарға жеңілдіктер айқындалды және т. б. Бұжан
басқа мәселенің өзектілігіне орай орай 1999 жылдың қазанынан бастап барлық
бақылайтын органдардың тексерулері ҚР Үкіметінің қаулысына және ҚР Бас
прокурорының 1999 жылдың 29-қазанындағы бұйрығына сәйкес прокуратура
органдарында заңдылық пен олардың негізділігіне қатысты тіркеуден және
тексеруден өткізіледі.
Шағын кәсіпкерлікті қолдау үшін ҚР мемлекеттік кіріс министрлігі патент
бойынша жүзеге асырылатын жеке кәсіпкерліктің қызмет түрлерінің тізімін
1999 жылы 56 –дан 2000 жылы 131-ге дейін көбейтті. Бірақ атап өту керек
2001 жылы Салық кодексінде бұл тізімнің күші жойылды: тізім кәсіпорындағы
қызметкерлердің табыс мөлшері мен саны бойынша шектеулермен ауыстырылды.
2000 жылдың 11-сәуірінен 31- желтоқсанына дейін және 2003 жылдың 1-
қаңтарынан 1-қазанына дейін министрлік шағын кәсіпкерлік субъектілерін
тексеруді тоқтатқан болатын. 1999 жылдың қазанынан бастап шаруа (фермер)
қожалықтары үшін бірыңғай жер салығы енгізілді. Бір жолғы талондар
енгізілді. Шағын кәсіпкерлікті қолдау бойынша 50-дей инфражүйе объектісі,
соның ішінде : АҚ Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры АҚ құрылды,
кәсіпкерлікті қолдауы үшін оған 10 млрд.-тан аса теңге. 20 кәсіпкерлік -
инкубатор және 3 техникалық бақ бөлінді. Бұл тәуір нәтижелер берді.
Н. Ә. Назарбаев өзінің сөйлеген бір сөзінде атап кеткеніндей: Адамдар
рынокты қабылдап және түсініп, одан өз қуысын тауып, оның артықшылықтарын
іске асырып және — аса маңыздысы сол - жетістіктерге жете бастады.
Бірақ, жоғарыда айтылғанның бәріне қарамастан, шағын кәсіпкерлікті
одан ары айтарлықтай дамыту талап етіледі. Ең алдымен салалық құрылымдарды
жетілдіру керек. Статистикалық деректер бойынша бұрынғыша, шағын
кәсіпорындардың шамамен 50%-ы саудада, 20%-ы қызмет көрсету саласында, ал
өнеркәсіпте - тек қана 13%-ы, ауыл шаруашылығында — 8%-ы, құрылыста -9%-ы
істейді. Республика аумағында ШК әркелкі орналасқанын атап кету керек.
Мәселен, Қазақстанның оңтүстік - шығысы мен оңтүстігінде ШК жалпы санының
40%, ал батыста - тек қана 10,5%-ы жұмыс жасайды. Еңбек нарығындағы жағдай
да күрделі болып қалуда.
Кәсіпкерлікті дамытуды белсенді түрде қолдайтын және республика үшін
оның мағынасын өзгелерден жақсы түсінетін мемлекет Президенті Нұрсұлтан
Әбішұлы Назарбаев: шағын кәсіпкерлікте еңбекке жарамды халықтың ең аз
дегенде 50%-ы жұмыс істеуіне қол жеткізу керек деген мақсатты алға
кездейсоқ қойған жоқ.
Бизнес пен мемлекет арасындағы барлық деңгейлердегі тілдесу тетіктерін
жетілдіру керек. Шағын бизнес проблемаларымен ғана айналысатын салалық
қауымдастықтарды құру керек. Осылайша кесіпкерлікті мемлекеттің қолдауының:
оқыту – консалтинг – құқықтық қолдау – мониторинг сұлбасы бойынша
оралымы аяқталады. Жеке меншікті қорғау жұмысын жалғастыру керек. Мұнда
соттарға ерекше рөл беріледі.
Қазіргі таңда тәуір нәтижелерге қол жеткізілгеніне күмән жоқ. Мысалы,
2004 жылдың 20-қыркүйегінен бастап кәсіпкерлік субъектілерді – заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу куәлікті және филиалдар мен өкілділіктерді
есепке алып тіркеу, статистикалық карточка және салық төлеушінің куәлігі,
яғни бір терезе қағидаты бойынша бір уақытта яғни жүзеге асырылады. 2005
жылдың қаңтарынан құрылыс, туристік қызметті лицензиялау, шетел жұмыс күшін
тартуға рұқсаттарды беру уәкілетті органдарға берілді. Әкімияттарда,
минисірліктерде және ведомстволарда Сарапшылар кеңестері қалыптастырылуда;
Кәсіпкерлердің форумы жанында мемлекеттік органдардың бақылау - қадағалау
функцияларын қысқарту және жүйеге келтіру және олардың санын азайту
мәселесі бойынша тұрақты жұмыс тобы істейді; 2005 жылдың наурызында
Атамекен Кәсіпкерлер мен жұмыс берушілердің жалпыұлттық одағы құрылды,
Жекеше кәсіпкерлік туралы жаңа заң жасалуда.
Саны 10 адамға дейінгі шағын кәсіпкерлік субъектілерін енді салық
органдарынан басқа бақылаушы органдардың үш жылда бір рет қана тексере
алатынын ерекше атап кету керек. Ал ШКС қаржы-шаруашылық қызметін
уәкілетті мемлекеттік органдар жылына бір рет қана тексере алады.
1.2. Кәсіпкерлік қызмет және негізгі құқықтық принциптері
Жоғарыда келтірілген кәсіпкерлік анықтамасына сәйкес субъектілер
табысты тауарларды сатудан, жұмыстарды орындаудан немесе қызмет көрсетуден
алады. Бірақ бұл тұжырым түзетуді талап етеді. Істің мәні мынада,
кәсіпкерлік қызмет көп қырлы және оның бағыттарын көрсетілген тізім арқылы
ұсынуға болмайды. Осылайша, субъект табысты мүлікті иелену құқығын іске
асыру барысында ала алады (мысалы, оны жалға беру кезінде. Жалдау - иелік
ету және пайдалану, бірақ иелену емес). Патент иесі табысты жүйелі түрде
алады, басқа дамдарға өзінің зияткерлік қызметі нәтижесін пайдалануына
құқығын беріп, лицензиялық шарттар жасасады. Кәсіпкерлік қызметті заңмен
анықталған ретте кәсіпкерлер ретінде заңмен белгілеген тәртіппен тіркелген
адамдар жүзеге асырады.
Енді кәсіпкерліктің негізгі құқықтық принциптеріне қысқаша тоқталайық.
Оларға мыналар жатады:
1. Кәсіпкерлік қызметі еркіндігінің принципі.
Бұл негізгі принцип. Ол ҚР Конституциясы 26-б. 1-т.-да: "Әркімнің
кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез келген заңды кәсіпкерлік
қызмет үшін еркін пайдалануға құқығы бар" деп бекітілген. Одан әрі бұл
принципті ҚР АК-де, заңнамалық актілерде таба аламыз. Ол кәсіпкердің
мүліктің қолдана (айналымнан шығарылмаған) кез келген түрлерін отырып және
т. б. кәсіпкерліктің кез келген саласында, заңмен көзделген кез келген
нысанда өз ісін бастауға және жүргізуге құқығын білдіреді. Бірақ Қазақстан
заңнамасымен кәсіпкерлік қызмет еркіндігі қоғам мүддесіне орай
конституциялық құрылыс негіздерін, басқа адамдардың адамгершілігін,
денсаулығын, заңды мүдделерін қорғау, елдің қорғанысы мен мемлекет
қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатына қажетті шамада шектелуі мүмкін.
Сонымен, ол шаруашылық қызметтің кейбір түрлерін лицензиялаудың кең
тәжірибесімен жарым-жартылай шектеледі.
2. Меншіктің алуан түрлерін танудың, меншік құқықтарына заңдық теңдік
пен олардың бірдей қорғалуының конституциялық принципі.
Ол Конституцияның 6-б.-да бекітілген: "Қазақстан
Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады және бірдей
қорғалады". Оған сәйкес заңнамамен кәсіпкерлік қызметін республикалық ,
коммуналдық немесе жеке меншіктегі мүлік қолданып, жүргізетін субъектілер
үшін меншіктің белгілі бір түрлеріне қандай да болмасын артықшылықтар
немесе шектеулерді белгілеуге болмайды.
3. Бәсекелестікті ұстап тұру мен монополизациялауға және жосықсыз
бәсекеге бағытталған (Конституцияның 26-б-ы) экономикалық қызметке жол
бермеу принцип. Бұл принцип сақтау – нарықтық экономиканы дамытудың және
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырудың қажетті шарты. Мұнда ҚР 2001 ж. 19-
қаңтардағы "Бәсекелесу және монополистік қызметті шектеу туралы" заңына
маңызды рөл беріледі.
4. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу принципі. Ең бастысы,
кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу барысында - кәсіпкерлердің және
мемлекеттің жұрт алдындағы және жалпы қоғамның мүдделерінің сақталуына қол
жеткізілуі тиіс.
5. Заңдылық принципі2. Ол өте маңызды және оның іске асырылуы
- құқықтық мемлекетті құрудың негізі. Біріншіден, кәсіпкерлік қызмет
заңнама талаптары қатал сақталған кезде жүзеге асырылуы тиіс. Екіншіден,
маңыздырағы, мемлекет құқықтық актілердің заңдылығын мемлекеттік билік
және кәсіпкерлікті реттейтін жергілікті өзін-өзі басқару органдарының
қызметін қамтамасыз етуі тиіс.
6. Кәсіпкерлердің, солар сияқты тұтынушылардың құқықтарын қорғауды
кәсіпкерлік принциптерінің қатарына жатқызуға болады. Бұл принцип түпкі
мақсатты - тұтынушылардың мүдделерін толық қанағаттандыру жолымен
кәсіпкерлікті дамытуды көздейді. Екінші жағынан, кәсіпкерлердің өздері өз
құрылымдарын құру тәртібін оңайлатуға, дәлелсіз тексерулерге және керексіз
мемлекеттік бақылауға жол бермеуге, коммерциялық құпияны сақтауға, әділ
салық салуға мұқтаж болады. Дәп осыған ҚР АК 10-бабының, 1992 ж. 4-
шілдесіндегі "Жекеше кәсіпкерлікті қорғау мен қолдау туралы"; 1997 ж. 19-
маусымдағы "Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттің қолдауы туралы"; 1997 ж. 19-
маусымдағы "Жеке кәсіпкерлік туралы"; 1998 ж. 31-наурыздағы "Шаруа (фермер)
қожалығы" және кәсіпкерлік қызметті реттейтін басқа заңдардың нормалары
бағытталған.
Біздің көзқарасымызша мыналар кәсіпкердің үстел үстіне қоятын кітаптары
болуы тиіс:
- Қазақстан Республикасының 1995 ж. 30-тамыздағы Конституциясы;
- ҚР 1999 ж. 1- шілдедегі №409-1 Азаматтық кодексі;
- ҚР 2001 ж. 12-маусымдағы №209-
11 Салықтар және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы
кодексі;
- ҚР 2001 ж. 30- қаңтардағы №155-11 Әкімшілік құқық бұзушылықтар
туралы кодексі
- ҚР 1995 ж.
17- сәуірдегі №2200 Лицензиялау туралы заңы;
- ҚР 1999 ж. 10- желтоқсандағы №493-1Қазақстан Республикасындағы еңбек
туралы заңы;
- ҚР 2004 ж. 28-
ақпандағы №528-11 Еңбек қауіпсіздігі және қорғау туралы заңы. Бұдан
басқа 2003 ж. 18.10. ҚР № 487-ІІ ҚР кәсіпкерлік мәселелері бойынша кейбір
заңнамалық актілеріне өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы заңының
заңдық күшіне енгенін кәсіпкерлердің есіне салғымыз келеді. Оған сәйкес
1992 ж. 04.07. ҚР Жекеше кәсіпкерлікті қорғау мен қолдау мәселелері
туралы заңына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Бұрын Заңда
кәсіпкерліктің нысаны – жеке және жекеше нысандары жайлы айтылса, қазір
көрсетілген заңның жаңа редақцияда баяндалған бабы жекеше кәсіпкерліктің
барлық субъектілеріне - жеке кәсіпкерліктің субъектілеріне, микробизнес
субъектілеріне, шағын, орта кәсіпкерліктің және ірі бизнестің
субъектілеріне бөлінеді. Жеке кәсіпкерліктің субъектілеріне заңды тұлға
құрылмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар жатады. Олар
тұрғылықты жеріндегі салық комитеттерінде тіркеледі. Заңдық тұлғасы
құрылмаған жеке тұлғалар, жұмыскерлердің жылдық орташа саны 10 адамға
дейінгі кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды тұлғалар микробизнес
субъектілері болып табылады. Микробизнес субъектілері шағын кәсіпкерліктің
құрамына кіреді және тиісінше шағын кәсіпкерліктің субъектілері үшін
көзделген жеңілдіктерді пайдаланады. Шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне
заңды тұлғасы құрылмаған жеке тұлғалар және жұмыскерлердің жылдық орташа
саны 50 адамнан аспайтын, кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, жыл ішіндегі
активтерінің жалпы құны 60 000 еселік айлық есептік көрсеткіштен аспайтын
заңды тұлғалар жатады. Олар тұрғылықты жеріндегі салық комитеттерінде
тіркеледі.жатады. Олар тұрғылықты жеріндегі салық комитеттерінде тіркеледі.
Орта кәсіпкерліктің субъектілеріне заңды тұлғасы құрылмаған жеке тұлғалар
және жұмыскерлердің жылдық орташа саны 250 адамға дейінгі, кәсіпкерлік
қызметпен айналысатын, жыл ішіндегі активтерінің жалпы құны 325 000 еселік
айлық есептік көрсеткіштен аспайтын заңды тұлғалар жатады. Ірі
кәсіпкерліктің субъектілеріне жұмыскерлердің жылдық орташа саны 250 адамнан
асатын, кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, жыл ішіндегі активтерінің жалпы
құны 325 000 еселік айлық есептік көрсеткіштен асатын заңды тұлғалар
жатады. Бұдан басқа 1997 ж. 19.06. ҚР Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
қолдау туралы заңына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Өзгертулер
қабылданғанға дейін шағын кәсіпкерліктің субъектілері ойын-сауық және шоу-
бизнесі саласындағы қызметпен, банк қызметімен және сақтандыру рыногындағы
қызметпен (сақтандыру агенті қызметін қоспағанда): бағалы қағаздардың
рыногындағы қызметпен айналыса алмады. Бүгінгі таңда ҚР Шағын
кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы заңның 3-бабының 7-тармағына
өзгертулер мен толықтырулардың енгізілуіне байланысты шағын кәсіпкерліктің
субъектілері айналыса алмайтын қызметтің жоғарыда аталған тізбесі
айтарлықтай кең. Қазіргі уақытта заңды тұлғасы құрылмаған жеке тұлғалар
және есірткі, психотроптық заттардың және прекурсорларының айналымымен
байланысты қызметті: акцизделетін өнімдерді (алтын, платина мен күмістен
жасалған зергерлік бұйымдарды өндіруді қоспағанда); өндіру және (немесе)
өткеру, ойын-сауық және шоу-бизнесі, стандарттау, метрология,
сертификаттау, сапаны тіркеу мен басқару саласындағы қызметті; сақтандыру
рыногындағы қызметті (сақтандыру агенті қызметін қоспағанда): бағалы
қағаздардың рыногындағы қызметті жүзеге асыратын заңды тұлғалар шағын
кәсіпкерліктің субъектілері бола алмайды.
ІІ бөлім. Шағын кәсіпкерлікке арналған салық режимдері
2.1. Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы салық режимдері
Қолданыстағы Салық Кодексіне негізінен экономиканың дамуының
келешегі ескірілген, мемлекет пен салық төлеушілердің мүдделерін оңтайлы
ұйлестіруге бағытталған салықтардың жекелеген түрлері бойынша ставкаларын
төмендету жолымен бірқатар өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Мақсаттары:
Салық салу базасын кеңейту үшін жағдайлар жасау және бюджетке
салықтармен басқа да міндетті төлемдердің толық түсірілуін қамтамасыз ету.
Шешу жолдары: .
Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау,
кәсіпкерлік қызметінің жасырын көлеңкелі айналымын қысқарту және жасырын
салық салу нысандарын заңдастыру арқылы салық салу базасын кеңейту.
Дүниежүзілік экономикаға шоғырлану жағдайында индустриялық-
инновациялық дамуды жүзеге асыру салық төлеушілердің бәсекелестігін арттыру
және салықтық әкімшіліктендіруді жақсарту үшін салық мәдениеттілігін көтеру
есебінен бюджетке салық түсімдерінің өсуін қамтамасыз ету.
.
Өңір дамуының басымдық бағыттарындағы жобаларды іске асырумен
айналысатын шаруашылық субъектілеріне бюджеттік инвестицияларды, бюджеттік
кредиттер беру тәжірибесін пайдалану арқылы экономиканың нақты секторын
қолдау жолымен жергілікті бюджеттің кіріс бөлігін көбейту жөніндегі жұмыс
жандандырылатын болады. Осы басылым шағын кәсіпкерлікке арналғандықтан
шағын кәсіпкерліктің субъектілері үшін, сондай-ақ шаруа (фермер)
қожалықтары және олардың заңды тұлғалары - ауыл шаруашылығы өнімдерін
өндірушілер үшін арнаулы салық режимдері ерекше көңіл бөлінген.
Салықтардың түрлерінің сипаттамасын Кәсіпкердің шағын кітапханасы
топтамасына кіретін Салық төлеушіге кеңестер жинағынан таба аласыз.
.
Салық кодексіне сәйкес арнаулы салық режимдерін шағын
кәсіпкерліктің субъектілері, шаруа қожалықтары, заңды тұлғалар - ауыл
шаруашылығы өнімдерін өндірушілер, кәсіпкерлік қызметтің кейбір түрлерімен
айналысатын заңды тұлғалар қолдана алады. Шағын кәсіпкерліктің
субъектілері арнаулы салық режимін, егер ол белгілі бір талаптарды
қанағаттандыратын жағдайда қолдана алады. ҚР Шағын кәсіпкерлікті
мемлекеттік қолдау туралы заңына сәйкес жалпы тәртіппен жеке адамдар –
жеке кәсіпкерлер, кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды тұлғалар шағын
кәсiпкерлiк субъектiлерi болып табылады. Қызметкерлерiнiң орташа жылдық
саны 50 адамнан аспайды және активтерiнiң жалпы құны орта есеппен бiр жыл
iшiнде алпыс мың еселенген (2005 жылы – 58,2 млн. теңге) айлық есептiк
көрсеткiштен аспайды. Тек салық мақсаттарында, яғни шағын кәсiпкерлiк
субъектiлерi үшін арнаулы салық режимін қолдану үшін Салық кодексінде
шағын кәсiпкерлiк субъектiсi термині қолданылады, оған сәйкес табыс, саны
мен қызметтің түрлері бойынша басқа шектеулер белгіленген. Шағын
кәсiпкерлiк субъектiсi ұғымына мыналар түседі: заңды тұлға құрмайтын,
қызметкерлерінің саны жеке кәсіпкердің өзін қосқанда 15 адамнан аспайтын,
тоқсандық табысы 4,5 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер
(кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын жеке тұлғалар);
( қызметкерлерінің саны бір тоқсанда 25 адамнан аспайтын, тоқсандық
табысы 9 млн. теңгеден аспайтын заңды тұлғалар);
Бұдан басқа қызметтің төмендегідей түрлерін жүзеге
асыратын заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер арнаулы салық режимін қолдана
алмайды.
1) акцизделетiн өнiмдi өндiретiн; .
2) консультациялық,
қаржы бухгалтерлiк қызмет көрсететiн; 3)
мұнай өнiмдерiн өткiзетiн; .
4) шыны ыдыстарды
жинайтын және қабылдайтын;
5) жер қойнауын пайдаланатын;
6) лицензияланатын қызметтер
Мысал. Кәсіпкердің кіші
дүкені және дәмханасы бар май құю станциясы бар. Бұл жағдайда кәсіпкер осы
режим мұнай өнімдерін өткеруге қолданылмайтындықтан арнаулы салық режимін
қолдана алмайды. Бұдан басқа арнаулы салық режимін төмендегілердің
қолдануға құқы жоқ: филиалдары, өкiлдiктерi бар заңды тұлғалар,
филиалдардың, өкiлдiктердiң өздері, заңды тұлғалардың еншiлес ұйымдары және
тәуелдi акционерлiк қоғамдар, әртүрлi елдi мекендерде өзге де оқшауланған
құрылымдық бөлiмшелерi бар салық төлеушiлер. Төлем көзiнен салық
ұсталғанын растайтын құжаттар және (немесе) бiржолғы талон болған кезде,
бұрын салық салынған табыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының
аумағында және оның шегiнен тыс жерлерде алынған (алынуға тиiс) табыстардың
барлық түрлерiнен тұратын салық кезеңi iшiндегi табыс салық салу объектiсi
болып табылады. Шағын бизнес субъектiлерi жалпыға бiрдей белгiленген
тәртiпті және арнаулы салық режимiн дербес таңдауға құқылы. Шағын бизнес
субъектiлерi бiржолғы талон негiзіндегi арнаулы салық режимiн, патент
негiзiндегi арнаулы салық режимiн, оңайлатылған декларация негiзiндегi
арнаулы салық режимiн шаруашылық қызметін жүзеге асыру тәртібіне қарай
қолдануға құқылы. Шағын бизнес субъектiлерi үшін арнаулы салық режимi төлем
көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда әлеуметтiк, корпорациялық
салық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін
белгілейді. Салықтар мен төлемдердің басқа түрлері бойынша есептеу мен
төлеу, есептiлiктi тапсыру жалпыға бiрдей белгiленген тәртiппен
жүргiзiледi.
2.2. Патент негiзiндегі арнаулы салық режимi
Арнаулы салық режимiнің басқа бір түрі – патент. Бюджетпен есеп
айырысудың патент нысаны кәсіпкерлігі тұрақты сипаттағы жеке кәсіпкерлерге
арналған. Патентті қолдану құқығын алу үшін шағын кәсіпкерлік субъектілері
мынадай қажетті өлшемдерге жауап беруі тиіс: жалдамалы қызметкерлердiң
еңбегiн пайдаланбау, жеке кәсiпкерлiк нысанындағы қызметтi жүзеге асырмау
(заңды тұлғалар қолдана алмайды), жыл iшiндегi табысы 2,0 миллион теңгеден
аспауы. Есеп айырысудың мұндай нысаны кішігірім айналымы бар бастаушы жеке
кәсiпкерлерге ыңғайлы.
Мысал. Өз кәсібімен
дербес айналысатын Аяқ киім жөндейтін шеберінің орташа айлық табысы 30 мың
теңгені, яғни орташа есеппен жылына 360 мың теңгені (30 мың теңге х 12 ай
= 360 мың теңге) құраса, осы режимді әбден қолдана алады. Жеке кәсiпкер
патент алу үшiн кәсіпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын жерi бойынша салық
органына болжалданылатын табысын көрсете отырып, өтiнiш және Жеке
кәсiпкердi мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiктi табыс етедi. Бұл орайда
патент лицензияның қолданылу мерзiмiнен аспайтын мерзiмге берiледi (егер
қызметтің таңдалған түрі лицензиялауға жатса). Патенттің құнын есептеудi
жеке кәсiпкер мәлiмделген кiрiстiң 3 процентi мөлшерiндегi ставканы қолдану
жолымен жүзеге асырады. Патенттің құны бюджетке жеке табыс және әлеуметтiк
салықтар түрінде бірдей үлестермен төленедi. Патенттің құнына кірмеген
басқа салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер жалпыға
бірдей белгіленген тәртіппен есептеледі және төленеді (оның үстіне,
кәсіпкер ҚҚС төлемейтін шығар. Істің мәні мынада, Салық кодексінде салық
салынатын айналымы жылына 12 000 АЕК аз немесе тең кәсіпкерлер мен
кәсіпорындарды ҚҚС босату белгіленген (Толығырақ төменде қараңыз).
.
Мысалы. Жеке кәсiпкердің болжалданылатын табысы 70,0 мың теңге болса,
патент құны 2 100 теңгені (70,0 мың теңге х 3%) құрайды. Патент құны жеке
табыс салығына (1050 тенге) және әлеуметтiк салыққа бөлінеді (1050 теңге)
және бюджетке аударылады. Салық органдары өтініш берілгеннен және бюджетке
патенттің құны, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары
және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың
төленгенін растайтын құжаттар көрсетілгеннен кейін бір күн ішінде патент
беруді жүргізеді. Салық кодексінде алынған нақты табысқа қарай ұлғайту,
сондай-ақ азайту жағына қарай патент құнын қайта есептеуге мүмкіндік
беретін нормалар көзделген. Мәлiмделген табыстан асып кеткен жағдайда,
салық төлеушi 5 жұмыс күнi iшiнде асып кеткен соманы мәлiмдеп, осы сомадан
салық төлеуi тиіс.
Мысал. Патент алған
кезде кәсіпкердің табысының мәлiмделген сомасы 50,0 мың теңге болса, ол
80,0 мың теңге алады. Мұндай жағдайда ол 900 теңге (30,0 мың теңге х 3%),
жеке табыс салығы - 450 теңге, әлеуметтiк салық түрінде – 450 теңге төлеуi
керек. Патент алған кезде нақты табыс мәлiмделген табыстан аз болған
жағдайда артық төленген сома салық төлеушінің өтінішінің негізінде салық
органы жүргізген хронометраждық зерттеуден соң қайтарылады. Патентті
жеке кәсіпкердің қалауымен салық органы бір айға, сондай-ақ бірнеше айға,
бір жылдан асырмай бере алады. Сондай-ақ Салық төлеушiнiң мынаған назарын
ерекше аударғымыз келеді, осы режимде норма салынған, оған сәйкес патент
негізінде бюджетпен есеп айырысатын кәсіпкер кәсiпкерлiк қызметтiн уақытша
тоқтата тұрған жағдайда қызметiн жүзеге асыратын орны бойынша салық
органына кәсiпкерлiк қызметтi уақытша тоқтата тұру туралы өтінішін ұсынуы
тиіс (Салық кодексінің 374 б. 5-т.). Өйтпеген жағдайда мұндай өтініштің
жоқ болуы салық органына бюджетпен есеп айырысуды жалпыға бірдей
белгіленген режимде жүзеге асырылады деп санауына құқық береді.
2.3. Шағын кәсіпкерлердің оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы
салық режимi
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін оңайлатылған декларация негiзiндегi
арнаулы салық режимi бюджетпен есеп айырысудың негізгі нысаны болып
табылады. Бұл нысан жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін қолданатын
кәсіпкерлерге арналған. Салық салудың осындай режиміне тоқсан басталғанға
дейiн көшу үшiн салық төлеуші өз қызметiн жүзеге асыратын жерi бойынша
салық органына белгiленген нысанда өтiнiш беруi керек. Қызметiн бір елді
мекен шегіндегі деген әртүрлi аумақтық-әкiмшiлiк бiрлiктерде орналасқан
бiрнеше объектiлерде жүзеге асырған кезде оған оңайлатылған декларация
негiзiнде арнаулы салық режимiн қолдануға өтiнiш беру үшiн салық органын
дербес анықтау құқығы беріледі. Осы режим
төмендегілермен ерекшеленеді:
біріншіден, салық міндеттемелерін есептеу нақты алынған табыс бойынша
тоқсан аяқталғанда жүргізіледі; .
екіншіден, оңайлатылған
декларация негiзiнде есептелетін салықтар шығындар есепке алынбай, бірыңғай
ставка бойынша есептеледі. Яғни кезінде корпорациялық немесе жеке табыс
және әлеуметтік салықтарды есептеу үшін шығындарды есепке алудың қажеті
жоқ. Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимiн
қызметкерлерінің тізімдегі орташа саны 15 адамнан аспайтын, салық
кезеңіндегі табысы 4,5 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер;
қызметкерлерінің саны 25 адамнан аспайтын, табысы 9 млн. теңгеден
аспайтын заңды тұлғалар жүзеге асырады. Оңайлатылған декларация негiзiнде
салықтарды есептеуді салық төлеуші салық салу объектiсiне есептi салық
кезеңiне (тоқсан) тиiстi салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргiзедi.
Жеке кәсiпкердiң тоқсандық табысы 2000 мың теңге болса, салықтың 3%
ставкасы қолданылады;
Табысы 2000 мыңнан теңгеден 3000 мың теңгеге
дейін болса – 60 мың теңге + 2000 мың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz