Сауданың экономикалық қатынастар жүйесіндегі сауда саяты

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І.Сауда саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1Сауданың экономикалық қатынастар жүйесіндегі сауда саяты ... ... ... ... 4
1.2 Сауда саясатының құрылымы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3 Тарифтер мен сауда ұйымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

ІІ.Сауда саясатының құралдары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1 Қазақстанның халықаралық саудадағы орны мен рөлі ... ... ... ... ... 14
2.2 Елдердің сауда.экономикалық одаққа кіруінің экономикалық салдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.3Сауда мақсатында теңізде жүзудің жаңа тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26

Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27

Кіріспе.
Халықаралық экономикалық қатынастардың дәстүрлі және ең кең дамыған ңысанына сыртқы сауда жатады. Дүние жүзіндегі елдердің барлығы үшін сыртқы сауданың рөлі ерекше маңызды.
Американ ғалымы Дж. Сакстың пікірінше «қандай бір ел болмасын оның экономикалық жетістігі сыртқы саудаға байланысты. Дүниежүзілік экономикадан оқшауланып, ешқандай ел дені сау, жөні түзу экономика жасай алған жоқ».
Сауда — еңбек бөлінісі негізінде әр түрлі елдердің тауар өндірушілер арасында пайда болатын байланыстардың нысаны және олардың өзара экономикалық тәуелділігі.
Ғылыми-техникалық прогрестің ықпалымен экономикада жүріп жатқан құрылымдық өзгерістер, өнеркәсіп өндірісінің мамандануы мен кооперациялануы ұлттық шаруашылықтардың қарым-қатынасың күшейтеді. Мұның өзі халықаралық сауданың мейлінше дамуына мүмкіндіктер туғызады.
Сауда дегеніміз — дүние жүзі елдері арасындағы төлемді, жиынтық тауар айналысы.
Сыртқы саудада «фритредерствоны» (еркін сауда), немесе «протекционизмді» (өз тауар өндірушілерін қолдау) таңдап алудағы ымырсыздық өткен уақыттардың еншісінде қалды. Қазіргі кезде бұл екі бағыт өзара кірігіп, араласып кетті. Фритредерство саясатын ең алғаш А. Смит өзінің «Салыстырмалы артықшылықтар теориясында» анықтаған. Ол: «айырбас қандай елге болса да қолайлы; әрбір ел одан абсолютті артықшылықтар табады»,— деп жазған.

Пайдаланылған әдебиеттер
1.Конституция Республики Казахстан. 31 августа 1995 г.
2.Закон Республики Казахстан «О бюджетной системе Республики Казахстан» от 17.12.1991 года № 1010-ХІІ и во внесении изменений в данный Закон в Указе Президента Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые Законы Республики Казахстан и Указы Президента Республики Казахстан, имеющие силу Закона» от 06.01.1994 года № 2824.
3.Алпысбаева С.Н. Региональный рынок: закономерности формиро-
вания и развития. - Алматы, Ғылым, 1997.
4.Шнипер П.И., Новоселов А.С. Региональные проблемы рынковеде-
ния: экономический аспект. - Новосибирск, Наука, 1993.
5.Ермеков С.А., Махов А. Выбор типа эмпирических уравнений. - Караганда, 1984.
6.Курс экономической теории. Учебное пособие. / под редакцией
Чепурина М.Н. и Киселевой Е.А. - Киров, 1996.
7.Финансы. Учебник. /под редакцией Радионовой В.М. - М., 1995.
8.Худяков А. Финансовое право Республики Казахстан (Общая
часть). -Алматы, 1995.
9.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. Учебник. - Алматы, 1997.
10.Государственной бюджет. Учебник. // Ильясов К.К. и другие -
Алматы, 1994.
11Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержа-
ние и механизм использования. - Алматы, 1995.
12.Смағұлов.Г.С. Аймақтық экономиканы басқару.-Алматы,2005.
13.Байгісиев.М.Ә.Халықаралық экономикалық қатынастары.-Алматы,2001.
14.Маыров.Н.К.Халықаралық экономика.-Алматы,2004.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І.Сауда
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1Сауданың экономикалық қатынастар жүйесіндегі сауда
саяты ... ... ... ... 4
1.2 Сауда саясатының құрылымы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3 Тарифтер мен сауда
ұйымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
ІІ.Сауда саясатының құралдары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .14
2.1 Қазақстанның халықаралық саудадағы орны мен
рөлі ... ... ... ... ... 14

2.2 Елдердің сауда-экономикалық одаққа кіруінің экономикалық
салдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.3Сауда мақсатында теңізде жүзудің жаңа
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 27

Кіріспе.

Халықаралық экономикалық қатынастардың дәстүрлі және ең кең дамыған
ңысанына сыртқы сауда жатады. Дүние жүзіндегі елдердің барлығы үшін сыртқы
сауданың рөлі ерекше маңызды.
Американ ғалымы Дж. Сакстың пікірінше қандай бір ел болмасын оның
экономикалық жетістігі сыртқы саудаға байланысты. Дүниежүзілік экономикадан
оқшауланып, ешқандай ел дені сау, жөні түзу экономика жасай алған жоқ.
Сауда — еңбек бөлінісі негізінде әр түрлі елдердің тауар өндірушілер
арасында пайда болатын байланыстардың нысаны және олардың өзара
экономикалық тәуелділігі.
Ғылыми-техникалық прогрестің ықпалымен экономикада жүріп жатқан
құрылымдық өзгерістер, өнеркәсіп өндірісінің мамандануы мен кооперациялануы
ұлттық шаруашылықтардың қарым-қатынасың күшейтеді. Мұның өзі халықаралық
сауданың мейлінше дамуына мүмкіндіктер туғызады.
Сауда дегеніміз — дүние жүзі елдері арасындағы төлемді, жиынтық тауар
айналысы.
Сыртқы саудада фритредерствоны (еркін сауда), немесе
протекционизмді (өз тауар өндірушілерін қолдау) таңдап алудағы ымырсыздық
өткен уақыттардың еншісінде қалды. Қазіргі кезде бұл екі бағыт өзара
кірігіп, араласып кетті. Фритредерство саясатын ең алғаш А. Смит өзінің
Салыстырмалы артықшылықтар теориясында анықтаған. Ол: айырбас қандай
елге болса да қолайлы; әрбір ел одан абсолютті артықшылықтар табады,— деп
жазған.

І.Сауда саясаты.
1.1Сауданың экономикалық қатынастар жүйесіндегі сауда саясаты

XX ғасырдың екінші жартысынан бастап халықаралық сауда жоғары
қарқынмен жедел дами бастады.
Сауданың жедел өсуіне мынадай факторлар әсер етті:
1) халықаралық еңбек бөлінісі мен өндірісті интернационалдаудың дамуы;
2) экономикада жаңа салалардың пайда болуына және негізгі капиталды
жаңартуға игі әсерін тигізген ғылыми-техникалық революция;
3) дүниежүзілік рыноктағы трансұлттық корпорациялардың белсенді қызметі;
4) тарифтерйен сауда туралы Бас келісімнің шаралары арқылы халықаралық
сауданың реттелуі;
5) көптеген елдердің импортына кедергілердің жойылып, кеден бажы
төмендеп, еркің экономикалық аймақтардың құрылуы;
6) сауда-экономикалық интеграция процестері дамып,жалпыға бірдей
рыноктардың қалыптасуы;
7) сыртқы рынокқа бейімделген экономикасы бар жаңа индустриалды
елдердің пайда болуы т. б.
Соңғы онжылдықтарда сыртқы сауда динамикасының әркелкілігі біліне
бастады. Бұл дүниежүзілік рынокқа белсенді қатысушы елдердің өзара сауда-
экономикалық қатынастарына әсерін тигізді. АҚШ дүниежүзілік рыноктағы
басымдығынан айырыла бастады.
Егер 1950 жылы АҚШ-тың үлесіне дүниежүзілік экспорттың 31 тиген
болса, 1990 жылы ол тек қана 81 тең болды. Өз кезегінде Алманияның
экспорты АҚШ-тың деңгейіне жақындады.
Сөйтіп, 90-жылдары Батыс Еуропа халықаралық сауданың орталығына
айналды. 80-жылдары халықаралық сауда-саттықта Жапония едәуір жетістіктерге
жетті. Бұл жылдары машина мен жабдықтар экспорттауда Жапония дүние жүзінде
бірінші орынға шықты. Сол кезеңде өз тауарларының бәсекелік мүмкіндіктері
бойынша Жапонияға Азияның жаңа индустриалды елдері—Сингапур, Гон-конг
және Тайвань жақындады.
Бәсекеге қабілеттіліктің дүниежүзілік классификациясы төрт жүзге жуық
критерийлерден тұрады. Олардың негізгілеріне жан басына шаққандағы табыс,
инфляцияның деңгейі және сыртқы сауда балансы жатады. Классификацияда,
аталғандардан басқа қазба байлықтар, инфрақұрылым, байланыс құрал-жабдықтар
т. б. факторлар ескеріледі.
Женевада өткен дүниежүзілік экономикалық форумның баяндамасында
бәсекелікті нақты мемлекеттің дүние-жүзілік рынокқа салыстырмалы түрде
бәсекелестерінен артық байлық шығаруы деп анықтады.
Мамандардың болжауы бойынша XXI ғасырдың алғашқы жылдарында бәсекеге
ең қабілетті елдер санатында АҚШ пен Азиялық мемлекеттер болады. 2030 жылы
бәсекеге ең қабілетті үш мемлекеттің қатарында АҚШ, Жапония, Қытай болмақ.
Бұлардан соң Алмания, Сингапур, Оңтүстік Корея, Индия, Тайвань, Малайзия
және Швейцария мемлекеттерінің мүмкіндіктері мол.
Дамушы елдердің өз экспортын диверсификациялауға (шаруашылық қызметіне
жаңа өріс табуға) ұмтылыстары өнеркәсібі дамыған елдер тарапынан қандай
нысанда болмасын, қарсылыққа кездесуде. Дегенмен, кейбір дамушы елдер, ең
алдымен жаңа индустриалды елдер өз экспорттарының құрылымын өзгерту
ісінде айтарлықтай жетістіктерге жетті. Олардың экспорттарында дайын
өнімнің, өнеркәсіп бұйымдарының, соның ішінде машиналар мен жабдықтардың
үлесі артты.
Женевадағы дүниежүзілік сауда ұйымының деректеріне сәйкес 1994 жылы ең
үлкен экспорттаушы мемлекеттердің қатарына мыналар кіреді:

1-кесте
XX ғасырдың соңғы ширегінде халықаралық экономикалық қатынастар
жүйесінде Азия-Тынық мұхит аймағының рөлі күшейді. Дүниежузілік банктің
есептеуі бойынша 2000 жылға қарай дүниежүзілік сауда көлемінің 40% Тынық
мұхит бассейнінде шоғырланады.
Өнеркәсібі дамыған елдер арасындағы халықаралық еңбек бөлінісінің
тереңдеуі олардың өзара сауда қарым-қатынастарын ұлғайтып, дамушы елдердің
үлестерін азайтады.
Қазіргі уақытта негізгі тауар тасқыны үлкен үштік: АҚШ — Батыс
Еуропа — Жапония шеңберінде ағылып жатыр.

1.2 Сауда саясатының құрылымы.
Дүниежүзілік сауданың ең қарқынды және өскелең дамып келе жатқан
секторы өңдеуші өнеркәсіп саласының тауарлары, оның ішінде ғылыми сыйымды
тауарлар.
Өнеркәсібі дамыған елдерде ғылыми сыйымды тауарлар экспорты жылына 500
млрд, долл. құрайды, ал жоғары технологиялық өнімнің үлесі 40%-ке жақын.
Машиналар мен жабдықтар саудасының да рөлі артып келеді. Осымен байланысты
ғылыми-техникалық, өндірістік, коммерциялық, қаржы-несие қызметтерінің
айырбасы кең қанат жаюда. Машиналар мен жабдықтар саудасының қарқыны
бірқатар жаңа қызметтер түрлерін өмірге алып келді. Оларға, инжиниринг,
лизинг, консалтинг, ақпаратты-есептеу қызметтері жатады.
Инжиниринг — клиентке көрсетілетін инженерлік қызметтердің жиынтығы.
Оның түпкі мақсаты өндіріске жұмсалған күрделі қаржыны, немесе басқа
шығындарды өтеуде жоғары нәтижеге жету. Ондай нәтижеге жету үшін инжиниринг
материалдық, технологиялық, еңбек және қаржы ресурстарын тиімді
пайдаланудың әдістерін іздестіреді.
Лизинг — машиналар мен жабдықтарды белгілі бір мерзімге арендаға
(жалға) беру туралы келісім. Лизинг халықаралық және ұлттық деңгейде
өнеркәсіп-банк монополияларының жалғасып (ұласып) кетуінің жаңа нысаны.
Консалтинг — жобаларды дайындау және жүзеге асыру кезіндегі кеңес беру
қызметі.
Соңғы онжылдықта (1985—1996 ж. ж.) өнеркәсібі дамыған елдердің
машиналар мен жабдықтар экспорты үш есе өсті. Әсіресе, электротехникалық
және электронды жабдықтарды экспорттау жедел қарқынмен дамып келеді,
олардың үлесіне машинотехникалық өнімдері экспортының 25% тиеді.
Халықаралық саудада жедел дамып келе жатқан саланың бірі химиялық
өнімдер саудасы. Энергоресурстар мен шикізатқа сұраныстың көбейгенімен
шикізат саудасының қарқыны дүниежүзілік сауда қарқынынан едәуір төмен.
Мұның себебі, біріншіден, шикізатты алмастыратын жасанды өнімдерді өндіруді
ұлғайту; екіншіден, шикізаттың өзін ұтымды пайдалану арқылы қалдықсыз,
терең өңдеу процестерін қолдану.
Дүниежүзілік азық-түлік саудасының оған деген сұраныстың біршама
азайғаны байқалады. Бұл белгілі дәрежеде өнеркәсібі дамыған елдерде азық-
түлікпен қамтамасыз ету деңгейінің жоғарылауымен байланысты.
Халықаралық ұйымдардың (БҰҰ, ХВҚ) мәліметтері бойынша соңғы онжылдықта
(1985—96 ж. ж.) халықаралық сауда жыл сайын орта есеппен 5,2% өскен. Бірақ
мұншалықты өсу барлық уақытта бірдей емес. Мысалы, 1989 жылы халықаралық
сауданың өсуі 8Г2% бол-са, 1993 жылы 4%-ке дейін төмендеген. Мұның басты
себебі өнеркәсібі дамыған елдерде байқалған экономикалық тоқырау. Ал, дәл
осы кезеңде азиялық, жаңа индустриялды елдерде сыртқы сауда қарқыны 10%-
тен асқан.
1994 жылы халықаралық сауданың көлемі 9,5%-ке жоғарылап, осы жылдардың
басындағы төмендеу тенденциясы тоқтаған. Бұл тенденцияны төмендегі кестенің
көрсеткіштері дәлелдейді.

2-кесте
Халықаралық сауданың 1980-96 жылдардағы көлемі:
Дүниежүзілік сауданың 90-жылдардың орта шенінде жедел өсуі АҚШ-тың,
Италияның, Канаданың, Испанияның импортының қарқынды өсуімен байланысты.
Сонымен қатар бұл процеске Қиыр Шығыс, Латын Америкасы елдерінің шаруашылық
коньюнктурасының жақсарғаны да әсер етті.
Егер сауда саласындағы кедергілер біртіндеп жойыла берсе, онда
халықаралық тауарлар рыногы жыл сайын орта есеппен 6%-ке өсері анық.
Жекелеген елдердің дүниежүзілік саудадағы рөлін қарастырсақ, онда
дүние жүзіндегі ең ірі экспорттаушы және импорттаушы елге АҚШ жатады. 1994
жылы АҚШ-тың сыртқы сауда айналымы 1,2 трлн. долл.-дан асты. Мұның өзі
дүниежүзілік сауда көлемінің 28%-ін құрайды. АҚШ-тан кейін Алмания мен
Жапонияның көрсеткіштері жоғары.
Алманияның сыртқы сауда айналымы 802 млрд. доллар болып, дүниежүзілік
сауда көлемінің 18,8%-іы құрады. Жапонияның бұл көрсеткіштері 672 млрд.
доллар мен 15,2% болды. Ең ірі сауда мемлекеттерінің қатарына Франция,
Ұлыбритания, Италия, Канада, Голландия, Гон-конг, Бельгия (Люксембургпен
бірге) кіреді. Қытай, Сингапур, Чили, Финляндия елдерінің де экспорты жедел
қарқынмен дамып келеді.
Дүниежүзілік саудада жүріп жатқан процестерді талдасақ, оның басты
тенденциясы сыртқы сауданы ырықтандыру дер едік. Бұл орайда бірқатар
проблемалар да бой көрсетеді, Олардың негізгісі—мемлекетаралық экономикалық
топтар мен сауда-экономикалық одақтар деңгейіндегі протекционистік
тенденциялардың ұлғаюы. Дүниежүзілік банктің есептеулеріне қарасақ бұл
одақтардың шеңберінде 90-жылдары дүниежүзілік сауданың 42% жүзеге
асырылған.
Ең ірі тоғыз халықаралық аймақтың сауда одақтарының құрамы мынадай:
1) Еуропалық Одақ — Австрия, Алмания, Ұлыбритания, Италия, Ирландия,
Франция, Испания, Португалия, Финляндия, Дания, Бельгия, Люксембург,
Нидерланды, Греция.
2) Еуропалык, еркін сауда ассоциациясы — Исландия, Норвегия, Швейцария,
Лихтенштейн.
3) Еркін сауда туралы Солтүстік Америкалық келісім —АҚШ, Канада, Мексика.
Азия-Тынық мұхит экономикалық ынтымақтастығы — Австралия, Бруней, Малайзия,
Сингапур, Тайланд, Жаңа Зеландия, Папуа-Жаңа Гвинея, Индонезия, Филлипин,
Тайвань, Гонконг, Жапония, Оңтүстік Корея, Қытай, АҚШ, Мексика, Чили.
Меркосур—Бразилия, Аргентина, Парагвай, Уругвай.
6) Онтүстік Африкалық даму комитеті — Ангола, Ботсвана, Лесото,
Малави, Мозамбик, Маврикий, Намибия, ЮАР, Свазиленд, Танзания, Зимбабве.
7) Батыс Африкалық экономикалық және валюталықодақ — Кот'д Ивуар,
Буркина-Фасо, Нигерия, Того, Сенегал, Бенин, Мали.
8) Оңтүстік Азиялық аймақтың ынтымақтастық асоциациясы — Индия,
Пакистан, Шри Ланка, Бангладеш, Мальдив, Бутан, Непал.
9) Анд пакті—-Венесуэла, Колумбия, Эквадор, Перу,Боливия.
Аталған одақтастықтарды құрудың негізінде саяси, экономикалық, тарихи
мәні бар объективті процестер жатыр. Бұл процестердің күшеюі бір жағынан,
халықаралық сауданың дамуына игі әсер етеді (аймақ, одақ шеңберінде),
екінші жағынан, кез келген жабық құрылымдарға тән — бірқатар кедергілер де
болады.
Біртұтас, әлемдік рыноктар жүйесін қалыптастыру бағытында әлі де болса
көптеген кедергілер мен қайшылықтар бар. Еркін сауда немесе протекционизм
мәселесі күн тәртібінен түскен жоқ. Сауда-экономикалық одақтастықтарына
мүше елдер қайшылықты жағдайларды түсіне, ескере отырып, проблемалардың
оңтайлы шешімін іздестіру үстінде.

1.3 Тарифтер мен сауда ұйымдары.

Халықаралық сауданы реттеп, оның еркін дамуы жолындағы кедергілерді
жойып отыратын негізгі халықаралық ұйым — Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас
келісім (ГАТТ).

ГАТТ-ты құру туралы келісімге 1947 жылы ең алдымен 23 ел қол қойып, ол
келісім 1948 жылы күшіне кірген болатын. 1995 жылы ГАТТ өз қызметін
тоқтатып бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымы (БСҰ) болып қайта құрылды. Бұл
беделді халықаралық ұйымның аты өзгергенімен, заты — принциптері, құқықтық
механизмі өзінің жалғасын Бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымынан тауып отыр.
Бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымы — қатысушы елдердің өзара саудасын
белгілі принциптері, құқықтық нормалары, сауда жүргізу ережелері арқылы
мемлекет деңгейінде реттейтін көп жақты халықаралық келісім.
ГАТТ-тың құқықтық мехнизмі төмендегі принциптерге негізделген болатын:
1. Мемлекетаралық сауда қарым-қатынастарында бір-біріне ең қолайлы жағдай
жасау. Осы тәртіпке сәйкес келісім-шарт жасаған елдер бір-біріне
жеңілдіктер мен артықшылықтар беруі тиіс, екі ел арасындағы жасалған
келісім автоматты түрде басқа мүше елдерге де міндетті.
2. Алаламау (дискриминацияламау) принципі. Бұл принципке сәйкес ГАТТ-қа
қатысушы елдердің барлығының сауда қарым-қатынастары тең құқықтық
жағдайда атқарылуы тиіс.
3. Ұлттық рынокты қорғауда мүмкіндігінше тарифтік құралдарды қолдану;
импорттық квоталарды (үлестер) т, б.тарифтік емес шектеулерді алып тастау.
4. Көп жақты келіссөздер арқылы кеден бажын прогрессивті түрде төмендету.
5. Дамушы елдермен сауда қарым-қатынастарында преференциялар
(жеңілдіктер мен артықшылықтар) беру.
6. Сауда-саттық қатынастарындағы кездескен қайшылықтарды келіссөздер
арқылы шешу.
ГАТТ-тың қызмет жасаған жылдардағы жұмыс нәтижелері төмендегідей болды.
1996 жылдың басында ГАТТ-тың мүшелігінде 130 мемлекет болды. Осы
жылдың қаңтарында ГАТТ Бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымы (БСҰ) болып қайта
құрылды. Қазіргі кезде оған 81 мемлекет мүше. Бүкіл дүниежүзілік сауда
ұйымы ГАТТ-тың принциптеріне қосымша қызмет көрсету саудасы және
интелектуалдық меншік саудасы жөніндегі келісімдермен толықтырылды. Жаңа
ұйым инвестицияларды қорғауды бақылауды да жүзеге асырып, рет-тейтін
болады.

Эксперттердің анықтауы бойынша Бүкіл дүниежүзілік сауда үйымының
бақылауында 5 трлн. долл. тауар айналы-мы болмақ. Бүкіл дүниежүзілік сауда
үйымының қызметі дүниежүзілік экономикаға жылына қосымша 250 млрдг долл.
жуық табыс әкелмек.
Бүкіл дүниежүзілік сауда үйымының Жоғарғы басқарушы органы — Министрлер
конференциясы.
Бүкіл дүниежүзілік сауда үйымы ГАТТ-тың қатысуымен жасалған
кедісімдердің толық орындалуын қадағалайтын болады. БСҮ-ға мүшелік әрбір
қатысушы мемлекетке бүрын келісілген қүжаттардың барлығының мүлтіксіз
орындалуын жүктейді.
3-кесте

ГАТТ шеңберіндегі сауда келіссөздерінің тізбесі

Бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымының құрылуы халықаралық экономикалық
қатынастарды, оның ірі саласы халықаралық сауданы жаңа белестерге шығарып,
барлық мемлекеттердің сауда қарым-қатынастары деңгейін жоғарылатады деген
сенім бар.
БСҰ — бейбіт, қатар өмір сүру принциптерін мейлінше тиянақтайтын
беделді халықаралық ұйым.

ІІ.Сауда саясатының құралдары мен міндеттері.
2.1 Қазақстанның халықаралық саудадағы орны мен

рөлі.

Қазақстанның егемен ел ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымына және басқа да
көптеген халықаралық ұйымдарға мүше болуы ел экономикасын халықаралық сауда
қарым-қатынастарына интеграциялауға объективті жағдайлар жасады.
Қазақстан экономикасының бүгінгі жағдайын талдап қарасақ, онда біз
мынадай оңды құбылыстарды байқар едік:
1. Теңгенің тұрақтылығының нығаюы. Егер 1995 жылы теңге доллармен
салыстырғанда 28,8 процент төмендеген болса, 1996 жылы 4,5 процент қана
төмендеді. Бұл тенденция 1997 жылы және одан әрі де сақталады деп
күтілуде.
2. Инфляция деңгейінің төмендеуіне байланысты Ұлттық банктің қайта
қаржыландыру ставкасы егер 1995 жылдың орта шенінде жылдық 75 процент
болса, сол жылдың аяғында 52,5, ал 1996 жылы 30 процент болды.
Өндірістің құлдырауы тежеліп, макроэкономикалық ахуал барынша тұрақтанып,
келешегіне болжам жасайтындай күйге жете бастады. Ішкі жалпы өнім (ІЖӨ)
1996 жылдың бірінші жарты жылында 1995 жылдың сол кезеңімен
салыстырғанда—100,1 процент, соның ішінде өнеркәсіп өнімі — 100,2 процент
болды. Соңғы жеті жылдың ішінде тұңғыш рет Қазақстанда өндірістің құлдырауы
тоқталып, біршама экономикалық өсуге қол жеткізілді.
Экспорт өнімдері тұрақты түрде ұлғаюда, егер 1995 жылы оның өсімі 154,5
процент болса, кейінгі жылдары да едәуір өседі деп күтілуде.
Қазіргі кезде Қазақстанда қолданылып отырған сыртқы сауда режимі, баға
жасау еркіндігі және дүние-жүзілік рыноктағы бәсеке бағытында елеулі
өзгерістер қажеттігі туындап отыр.
Солардың ішінде:
облыстардың лицензиялар беру құқығын жойып, сыртқы экономикалық байланыстар
министрлігінен мемлекеттік сыртқы сауда компанияларын бөліп, олардан
монополиялық сауда жасау құқығын алу қажет;
барлық лицепзиялар мен квоталарды (үлестерді) аукциондарда сатуды
заңдастыру керек. Мұның өзі пайданың бір бөлігін мемлекст қазынасына алуға,
меншіктің әртүрлі нысанындағы кез келген кәсіпорынның лицензиялар мен
квоталарға ашық және бәсекелесті түрде қол жеткізуіне мүмкіндік береді;
— Экспорттық салалар мен өндірістің дамуын жетілдіре беру мен ынталандыру
мақсатында экспорттық салық салу жүйесінде түрақты түрде талдаулар жасап,
қажет болған жағдайда оларға өзгерістер енгізу бүгінгі күннің талабы.
Қазақстанның сыртқы экономикалық байланыстар саласындағы орнын
тұрақтандырып, рөлін мейлінше арттыру бағыттарында қолға алатын жұмыстар
жеткілікті. Бұл жұмыстардың негізгілерінің ішінде аяқталған кешен құрып,
экспорттағы шикізат бағытын жеңу үшін сыртқы экономикалық байланыстар
саласын республика экономикасын құрылымдық қайта құру бағдарламасына
сәйкестендіре беру қажет. Бұл ретте дайын өнім өндіретін аяқталаған
технологиялық кешендер құрып, өндіруі салаларды экстенсивті дамудан
интенсивті дамуға көшіріп, дүниежүзілік деңгейдегі жаңа технологияларды
пайдалануды мақсат тұту керек.
Экспорт мүмкіндіктерін ұлғайта беру үшін интенсивті ауыл шаруашылығын,
жеңіл және тамақ өнеркәсібін жан-жақты дамыту жөніндегі іс-шараларды батыл
қолға алу міндеттері тұр.
Аталған салалар мен өндірістерді шұғыл дамыту мемлекеттің экспорттық
потенциалын ұлғайтып қана қоймай, жұмыспен толық қамту мәселесіне де
қолайлы жағдай жасайды. Егер республикадағы жұмысшы күшінің салыстырмалы
арзандығы мен қолда бар шикізатты, мысалы өндірістік қалдықтарды жеңіл және
тез іске асыруға болатындығын ескерсек олардың экономикалық тиімділік
деңгейі жоғары екендігі түсінікті.
Қазақстанның халықаралық саудадағы рөлін күшейту үшін оған тән
ерекшеліктерді байқап, бағдарлау қажет. Қазақстанның ерекшелігі оның
дамыған, содай-ақ дамушы елдер қатарында бірдей болуы.
Қазақстанды дамыған елдер қатарына қосатын факторларға халқының жаппай
сауаттылығы, ғылыми-зерттеу мекемелерінің кең жүйесі, ғарыштық зерттеулерге
қатысу мүмкіндіктері жатады.
Экономикасының шикізаттық бағыты, шетел инвестициялары мен жаңа
технологияларға деген қажеттілік, инфрақұрылымның төмен дәрежесі
Республиканың дамушы ел екендігінің дәлелдері.
Ал, дамушы елдердің өз экспортына қолайлы база жасау бағытындағы іс-
қимылдары көптеген кедергілерге кездесетіні белгілі. Мысалы, дамыған елдер,
атап айтсақ АҚШ Таргетинг дегенді пайдаланушы елдерге (негізінен жаңа
индустриалды елдер) қарсы санкциялар (жазалау шаралары) қолданады.
Таргетинг — экспорттық потенциалды, негізінен бір мақсатты ғана
қөздеп, өсіре беру.
1997 жылдың басында, Мәскеуде, Интеграциялық комитетте Беларусьтің,
Қазақстанның, Қырғызстанның және Ресей Федерациясының сарапшы топтарының
Бүкілдүниежүзілік сауда ұйымына кіру ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.