Буддизмдегі әдептілік қағидалар

Жоспары:

Кіріспе:
Буддизмнің анықтамасы
Негізгі бөлім:
Қытай мен Тибеттегі буддизм
Буддизмдегі 4 ақиқат
Буддизмнің қағидалары
Қорытынды:
Буддизмдегі құлшылық

Пайдаланылған әдебиеттер
1. “Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том
2. Мәдениеттану негіздері /-Ғабитов.Т.,
3. Мүтәліпов Ж .,-Алматы: Дәнекер, 2000ж.
4. Дін және қоғам, 8-Ақпан, 2011
5. Религия /ағылшыннан аударған
- Москва: Слово, 2000ж
- Лондон :

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Буддизм б.з.б VI ғ. Үндістанда христиан дінінен 5, ал Исламнан 12 ғасыр бұрын пайда болып, басқа елдерге таралуы арқылы әлемдік дінге айналды. Буддизм қазіргі таңда көптеген елдерге тараған. Буддизмнің негізін қалаған Сиддхартха Гаутама, кейін будда деп аталған. Будда санскрит сөзі будх (оянған, нұрланған) ұйқыдағы сананың оянып, сергек санаға өтуін білдіреді. Сиддхартха Гаутама шакя руынан болғандықтан оны Шакямуни деп те атаған. Сарай өмірін ғана көріп өскен Сиддхартха, өмірдің мәнін түсіну үшін бар байлықтан, патшалықта, жанұясынан бас тартып, 29 жасында ақиқат ілім іздеп кетеді. Ол 6 жыл тақуалық өмір кешеді. Бірде киелі Бодхи ағашының түбінде сиддхартхаға шындық ашылып, ол буддизмнің төрт ұлы ақиқатын ашады.
Буддизм бастамасын индуизмнен алғандықтан, бұл екі діннің ілімінде ұқсастықтар көп. Буддизм іліміне сәйкес, тіршілік үздіксіз қайта туылу мен өлімдер айналымынан тұрады десе, индуизмде де осы іспеттес, адамның осы өмірінің жағдайы, өткен өмірінде жасаған тіршіліктерімен анықталады деп түсіндіреді.
Алайда Будда ілімі, өлімді басынан өткізетін адам жанын тіршілікпен байланыстырмайды. [Будда] адам жанын, тек қалаумен жалғанған, бөлшектенетін психикалық күйлердің өткінші айналымы ретінде түсіндірген, -- деп ескереді Арнольд Тойнби. Сонда да Будда, белгілі бір күй немесе күш, тіршіліктің бірінен басқасына беріліп отырады деп есептейді. Буддизмді зерттеуші д-р Валпола Рахул былай түсіндіреді:
Өзіндік -- бұл жай дене мен ақыл-ой күштерінің немесе қуаттардың бірігуі. Ал біздің өлім дейтініміз, дененің жұмыс істеуін толық тоқтатуы. Бірақ, дене жұмыс істеуін тоқтатқан замат, бұл күштердің немесе қуаттардың бәрі де ғайып бола ма? Буддизмге сейкес, олай емес. Адамның еркі мен қалауы, өмір сүру ынтызарлығы, жалғаса беру мен келесі қайта туылуды сезіне беру құштарлығы -- барлық өмірлерді, тіпті бүкіл дүниені басқарып отырған орасан зор күш. Бұл Әлемдегі ең зор күш, ең зор қуат. Буддизм бойынша, дене жұмыс істеуін тоқтатқанда, яғни өлгенде бұл күш ғайып болмайды, бірақ жарық дүниеде жаңадан пайда болудың немесе қайта туылудың арқасында басқа денелерде байқалып отыруын жалғастыра береді.
Өлімнен кейінгі тіршілік туралы буддисттердің ойы мынадай: адам тіршілігі соңғы нысанасына -- нирванаға, яғни қайта туылу циклынан босауға -- жетпейінше жалғаса береді. Нирвананы мәңгі шадымандық деп те, жоғарғы болмыспен бірігу деп те айтуға болмайды. Бұл жай ғана болмыста жоқ болу күйі -- қандай да бір өзіндіктен тысқары өлім жоқ жер. Қазақ Совет энциклопедиясына сәйкес, нирвана адамның ерекше күйін білдіретін жағдай, бүтіндей тыныштыққа бөленіп, айналаны қоршаған дүниенің бәріне енжар қараушылықты білдіреді. Өлместікті іздеудің орнына, бұл ілім буддисттерді өлместіктен асып түсіп, нирванаға жетуге қолдайды.
Азияның түрлі өлкелеріне буддизм тараған сайын, оның іліміне жергілікті тұрғындардың нанымдары қосылып отырды. Мысалы, махаяна буддизімі, Қытай мен Жапониядағы басым келетін түрі; оның ерекшелігі тамаша бодхисатвалар немесе болашақ буддалар туралы ілімде. Бодхисатвалар шексіз қайта туылуларымен, басқаларға қызмет етіп, оларға нирванаға жетуге жәрдемдесу үшін, өздеріне арналған нирвананы кейінге қалдырады. Нирванаға жеткеннен кейін де, кейбіреулері тіпті қайта туыла беруді қалауы мүмкін.
Қытай мен Жапонияда негізін Амитабха-будда немесе Амида қалаған Таза Жер ағымы әсіресе кең тараған. Будда есімін сеніммен шақыратындарды, таза жерде, яғни түйсіктегі білімнің айқындалу шегіне жету үшін жағдайлары анағұрлым қолайлы жұмақта қайта туылады. Бұндай ілім неге алып келді? Жоғарыда атап өткен пофессор Смарт былай түсіндіреді: Махаян жазбаларында анық бейнеленген жұмақтың асқан әсемдігі, жалпының қиялындағы ең жоғарғы нысана болып табылған нирвананы ығыстырып тастауын күту орынды.
Тибет буддасының да өзінің жергілікті ерекшеліктері бар. Мысалы, Тибеттің өлілер кітабында, қайта туылмас бұрын, аралық күйде адамдармен не болатыны туралы айтылған. Өлгендерге жоғарғы болмыс жарық сәулесін түсіреді, бұл сәулеге шыдай алмағандарды бостандық емес, келесі қайта туылу күтеді делінген кітапта. Сонымен, буддизм қандай болған күнде де өлместік ұғымын қолдайтыны ап-анық.

Буддизм. Бұл философиялық ағымның шығу тарихы принц Сидцхарта гаутаманың (б.д.д. 563 -- 83 жж.) есімімен тығыз байланысты. Буддизм ілімі бойынша, өмір -- қасірет. Адам қандай әлеуметтік сатыда тұрса да аурудан, көріліктен, өлімнен құтыла алмайды. Оған құдайға шалған құрбандық та көмектесе алмайды. Қасіреттен құтылудың бірден-бір жолы -- сансардан (жанның бір денеден бір денеге ауысып отыруы) толық азат болу. Ол үшін адам төрт түрлі ақиқатты білуі қажет:
1) өмір -- қасірет. Өмірге келу, көрілік, ауру, өлім, жақсы көрген нәрсеңнен айрылу, қажетіне жете алмау, т.б. -- осылардың бәрі -- қасірет;
2) қасіреттің пайда болуы туралы ақиқат;
3) қасіреттің пайда болу себебі -- өмірден ләззат алуға деген құштарлық екенін түсініп аталған құштарлықтардан құтылу арқылы оны жеңуге болатындығына сену;
4) құштарлықтан құтылу жолдарын білу. Құштарлықтан құтылу оңай емес, ол үшін сегіз әдептілік қағиданы бұлжытпай орындау арқылы жанды таза ұстауға тырысу қажет. Олар:
1) дұрыс жол -- төрт ақиқатты дұрыс түсіну;
2) дұрыс шешім -- төрт ақиқатқа өз өмірін айтпау, біреуді босқа жамандау, балағат сөз айтпау;
3) дұрыс іс-әрекет.. -- ешқандай тіршілік иесіне жамандық жасамау, ұрлық-қарлықтан қашық болу;
4) дұрыс күш жасамау -- құмарлықпен, жаман оймен күресу;
5) дұрыс ой бағыты -- бұл дүниенің жалған, алдамшы, уақытша екенін түсіну;
6) дұрыс жинақтала білу -- өз денеңді сезінуден, ойлаудан, түйсінуден арылу.

Дұрыс жинақтала білудің өзі төрт сатыдан тұрады:
1) ойды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.