Кітапхана жұмысын автоматтандыру

Мазмұны

Кіріспе

Обьектіге бағдарлы оқиғалық программалау тілінде программаның жұмысы негізінен оқиғалар тізбегінен және түрлі обьектілердің осы оқиғаларға жауабынан тұрады. Олардың визуальды түрлері - visual Basic тілі Qbasic программалау тілі негізінде, Delphi (Делфи) обьектілі Паскаль (Object Pascal) тілі негізінде Windows операциялық жүйесін басшылыққа алып құрылған (visual - көзбен көру, экрандық) . Олар, әсірісе, Delphi программалау тілі - кез-келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл.

Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7-нұсқалары жарық көрді.

Дәстүрлі Паскаль оқып үйренуге жеңіл және MS Dos жүйесінде программа дайындауға ең жақсы құрылымдық программалау тілі екені белгілі. Delphi - де Паскаль тілінде орындау мүмкін және мүмкін емес күрделі процестерді программалауға болады. Delphi-дің негізгі ерекшелігі - онда қосымша құруда компоненттік және обьектілік тәсілдер пайдаланылады(Windows ортасында пайдаланатындықтан, Delphi-де программаны көбінесе қосымша деп атайды) . Бұл программалау технологиясында нағыз революция жасады деуге болады. Компоненттік тәсілдің мәнісі жеңіл: әр қосымша кітапханасы программалау ортасында дайындалып, арнайы іс - әрекеттерді орындайтын компоненттер элементтерінен жинақталады.

Delphi Windows жүйесінде программалаудың ыңғайлы құралы. Онда көптеген операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзірін құру, анимация, мультимедиа процестерін ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу және т. б іс-әрекеттерді орындау да мүмкін.

Негізгі бөлім

2. 1. Дельфидің консольдік режиміндегі жұмыс

Delphi - де берілгендерді енгізу мен шығару үшін Турбо Паскальда пайдаланылатын read (оқу) жєне write (жазу) операторларын пайдалану тєсілі де бар. Оларды пайдаланып құрылатын программалар, осы үшін арналған, MS - DOS операциялық жүйесінде жұмыс істейтін консольдық қосымша терезесіне енгізіледі. Қосымшаны іске қосу тєсілі:

File - New Application (Файл-Жаңа қолданба) қосымшасын беру;

Кµрінген Form1, Unit. pas терезелерін жабу. Экранда Delphi мен Object Inspector терезелері қалады;

Project-View Source (Проект - Кµріп шығу) командасын беру. Project. dpr тақырыпты терезе ашылады;

Терезені тазалау жєне экранды ақ түсті ету (соңғысы үшін терезенің таңдау түймесін шертіп, кµрсеткіш арқылы экранды таңдап шықса болғаны) ;

Программа теру. Ол ASCII кодтары қолданылатын Турбо Паскаль программасындай жұмыс істейді. Программа мєтіні {$APPTYPE CONSOLE} нұсқауынан басталады (2. 20- сурет) . Ол консольдық қошымша дайындалатыны жµнінде компилятар нұсқауы. Мысалы,

Program My Progr;

{$APPTYPE CONSOLE}

Uses

SysUtils;

Var x, y : real;

Begin

Write(‘x=?’) ; readln(x) ;

Y:=3*x+5;

Writeln(‘y=’, y : 6 : 3) ;

Readln;

End.

Жазып болған соң (іске қосу командасын беру керек. My Progr тақырыпты терезе пайда болады (терезеде орнатылған түймелер арқылы терезені үлкейту, шрифті таңдау, терезені ақ түсті ету қиын емес) . Терезеде кµрінген сұраққа жауап енгізілген соң КҚ клавишін басу керек.

Программаға енгізілген параметрсіз readln операторы консольдық терезені экранда ұстап тұрады.

Программа жазылған терезеге қайтып µту үшін кµрінген терезені бүктеу жеткілікті.

Консольдық программа терезесін экранға шығарудың екінші тєсілі :File-New командасын беріп, ашылған терезенің Consol Wizard ( не Console Application) белгішесін таңдау.

Программа құруда семантикалық (мағыналық), синтаксистік жєне алгоритмдік қателер жиі кездеседі. Программаны компиляциялау кезінде синтаксистік қателерді компилятор µзі табады да, машина жұмысын тоқтатады. Ал, 15 орнына 25 енгізілген сияқты қатені компілятор еске алмай, программаның орындалуы аяқталған кезде қате нєтиже шығады. Программада қате жазылған оператор сияқты алгоритмдік қате де программаның орындалу нєтижесін дұрыс кµрсетпейтіні сµзсіз. Сондықтан программаны құрып болған соң он мұқият қайта тексеріп шығуы керек.

Программаның синтаксистік түрде жазылуы дұрыстығын компилятордың µзі қадағалап отыруы жєне терезесін экранда кµрсету үшін єдетте Delphi орнатылған соң ол күйге келтіріліп қойылады. Оның бірі - Project - Options (проект -күйге келтіру) командасын беріп, ашылған терезенің Compiler бетіндегі жазуларды 2. 21 - суреттегі сияқты орнатып қою керек.

Delphi - дегі мәліметтер базасының негізгі жұмысы Borland DataBase Engine (BDE) болып табылады - Borland фирмасының мәліметтер базасының процессоры. BDE мәліметтер базасы және қосымша арасында делдалдық қызмет атқарады. Ол қолданушыға мәліметтер базасын нақты шешуге арналған жұмыс үшін бір тұтас интерфейс ұсынады, Delphi қосымшасы мәліметтер базасына тікелей катынаса алады, тек BDE - ге ғана катынасады.

Delphi қосымшасы, мәліметтер базасымен байланысу қажет болған жағдайда, BDE - ге қатынасады және мәліметтер базасының псевдонимін және сондағы керек таблицаны хабарлайды. BDE DLL - ге қосылатын минамикалық библиотека ретінде іске асады. Олар, басқа библиотекалар сияқты, API - мен (Application Program Interface -интерфейс прикладных программ) және IDAPI - мен (Intergrate DataBase Application Program Interface) байланысқан. Бұл қосымша қолданатын, мәліметтер жұмыс істеуге арналған процедура мен функциялар тізімі.

BDE - псевдоним бойынша мәліметтер базасы үшін лайықты драйвер табады.

Драйвер - көмекші программа, ол анықталған түрде мәліметтер базасымен калай жұмыс істеу керек екендігіне көмектеседі. Егер BDE - нің СУБД - ға сәйкес өзіндік драйвері бар болса, онда BDE осы арқылы мәліметтер базасындағы керек таблицамен байланысады және қолданушының тапсырмасын өңдеп, қосымшаға өңдеудің нәтижесін керсетеді.

3. Ерекше жағдайлар

Программаға нолге бµлу жєне т. с. с. орындалмайтын қате єрекеттердің кездейсоқ енгізілуі де мүмкін. Олар ерекше жағдайлар делінеді. Ерекше жағдайларды µңдеу үшін Delphi-ге стандартты µңдеуіштер класы енгізілген. ¤ңдеуіштер атаулары E єріпінен басталады:

EZeroDrivide - нµлге бµлу;

EIntError - бүтін сандармен жұмыс кезінде кездесетін қателер;

EConvertErrror - мєннің типін түрлендіру қатесі, т. б.

Мысалы, мынадай программа үзіндісін

Begin

Y:=x/k;

ShowMessage(Floattostr(y) ) ;

End;

Орындау кезінде нөлге бөлуге болмайтыны жазылған суреттегі хабар шығады(k=0 болған кезде) .

Ерекше жағдайды хабарлау терезесі

Ерекше жағдайды өңдеу үшін Delphi ортасында блокты қорғау механизмі қарастырылған. Оның жазылу түрі:

Try

<операторлар>;

except

< ерекше жағдайларды өңдеуіштер >

else

< операторлар >

end;

Блокты қорғау блогы Try (байқап көру) қызметші сөзінен басталып, end сөзімен аяқталады. Мұнда алдымен try . . except бөлімінің операторлары орындалады. Егер операторлар ерекшеліксіз орындалса, қорғалған блоктың жұмысы осымен аяқталып, басқару end операторынан соң жазылған операторға беріледі. Егер ерекшелік бар болса, басқару except - тен соң жазылған бөлімге беріледі(блокқа else бөлімін енгізу міндетті емес) .

1 - мысал. h=1 қадам бойынша [-2; 2 кесіндісінде y=2x/(x+1) функциясының мәндерін есептеу керек.

Procedure Tform1. Button1Click(sender:Tobject) ;

Var y:real; x:integer; y1:string;

Begin

Try

For x:=-2 to 2 do

Begin

Y:=2*x/(x+1) ; y1:=FloatTo Str(y) ;

ShowMessage(y1) ;

End;

Except

On EzeroDivide do

Begin

ShowMessage(‘Нөлге бөлу мүмкін емес’) ;

Close;

End;

End;

Программаны іске қосқан кезде, алдымен суретте көрсетілген терезе шығады. Ал программа қайта қосылса типті түрлендіру қате сөйлемі жазылған шығару терезесі көрініп, программа жұмысы тоқтатылады.

2. 2. Графикалық редактор

Қарапайым графиктерді сызу әдістері

LineTo әдісі түзуді қарандаштың ағымдағы орнынан координатасы көрсетілген нүктеге дейін сызады.

Объект. Canvas. LineTo(х, у) ;

MoveTo әдісі қарандашты белгіленген нүктеге апарады:

Объект. Canvas. MoveTo(х, у) ;

Ellipse әдісі эллипс сызады (жеке жағдайда, шеңбер - параметр мәндеріне тәуелді болады) :

Объект. Canvas. Ellipse(x1, y1, x2, y2) ;

Мұндағы х1, у1, х2, у2 - ішіне эллипс сызылатын тіктөртбұрыш координаттары.

Arc әдісі доға сызады:

Объект. Canvas. Arc(x1, y1, x2, y2, х3, у3, х4, у4) ;

Мұндағы х1, у1, х2, у2 - эллипс параметрлері, эллипс бөлігі яғни сызылатын доға болады.

Rectangle әдісі тіктөртбұрыш сызады:

Объект. Canvas. Rectangle (x1, y1, x2, y2) ;

Мұндағы х1, у1 және х2, у2 - сол жақ үстінгі және оң жақ астынғы тіктөртбұрыш бұрыштарының координаттары.

FillRect әдісі Brush. Color қасиеті арқылы берілген түсімен тіктөртбұрышты бояйды. Бұл әдістің бір ғана параметрі бар, бұл структуранының TRect типі. Мысалы:

var

R :Rect(20, 20, 150, 150) ;

with Canvas do

begin

Brush. Color:=clRed;

FillRect(R) ;

end;

end;

TComponent класы келесі қасиеттерін белгіленген:

• Components - тиісті компоненттер тізімі

• ComponentCount тиісті компоненттердің саны

• Componentlndex -- тиісті компоненттер тізіміндегі компонент номері,

• ComponentState - ағынды компоненттің жағдайы

• Name - компоненттің аты

• Owner - компоненттің иесі

Tag - компонентпен сақталынатын бүтін мәні TComponent компонентінің кейбір әдістері:

• Destroy Components - барлық тиісті компоненттерді жою (бұзу)

• Destroying - тиісті компоненттің жойылғаны (бұзылғаны) туралы хабар беру» FindCoraponent - Component тізімінен компонентті табу (іздеу)

Тілдің сөздігі

Сөздер келесі түрлерге бөлінеді:

• Кілттік сөздер (ключевые, заразервированные)
• Стандатты идентификаторлар
• Қолданушының идентификаторлары

Кілттік сөздер тілдің құрама бөлігі болып келеді. Редактор кодында кілттік сөздер қалың (полужирный) шрифтпен бөлінеді, Мысалы,

And Expor ts mod

Array File nil

As Finalization not

Asm For object

Begin Function of

Case Goto or

Class If out

Const Implementation packed

Constructor In procedure

Destructor Inherited program

Dispinterfac Initialization property e

Div Inline raise

Do Interface record

Downto Is repeat

Else Label resource string

End Library set

Except Finally shl

Стандартты идентификатор келесі анықталған тілдің өңдеуші конструкциясын көрсету үшін қызмет етеді:

• Мәліметтердің типі
• Тұрақты (Констант)
• Процедура және функция

Стандартты идентификаторлары бағдарламада кейбір стандарттармен байланысқан.

Оларға:

Absolute Name safecall

Abstract Near stdcall

Assembler Nodefault strored

Automated Override virtual

Cdecl Packade write

Contains Pascal writeonly

Default Private

Dispid Protected

Dynamic Public

Export Published

External Read

Far Readonly

Forward Register

Implements Reintroduce

Index Requires

Message Resident

Қолданушының идентификаторы белгінің атын, тұрақты (констант), айнымалы, процедура, функция және мәліметтер типін белгілеу үшін қолданылады. Бұл аттар бағдарламашының (программист) өзі береді және ол келесі ережелерге сай келу керек:

Идентификатор әріп немесе санмен (цифр) құрылады

Идентификатор барлық уақытта әріппен басталады, тек 0 -

диапазонында орналасқан бүтін сан болатын белгі кірмейді,

Идентификаторда кіші және бас әріптерді қолдануға болады, компилятор оларды бірдей қабылдайды. Арнайы символдарды пайдалануға болмағандықтан оларды әдемілік үшін басты әріптермен жазуға болады. Мысалы, NumberLmes немесе btnOpen.

Бағдарламада екі идентификаторлардың арасына ең кемінде бір бөлгіш (разделитель) болуы керек.

3. Меню редакторы (MainMenu. Popup Menu)

• арқылы формаға меню жүйесін орнатуға болады. Меню құрастырушысы мәтіндік редакторға ұқсас және онымен жұмыс атқару ыңғайлы және жеңіл түрде орындалады. Компонентті толықтай орналастырғаннан кейін менюдын пункттерін жасау кажет. Менюдын пункттерін жасау үшін тышқанның он жак батырмасымен бір рет шертіп контексті менюда Menu Designer командасын таңдау керек немесе жазудын ортасында тұрған ITEMS обьект инспекторынын терезесін шерту керек. Менюдың қосымша пунктарын құру ешқандай қиыншылық туғызбайды, обьект инспекторы терезесіне өтіп пунктын атауын Caption қасиеттер жолына жазу керек, содан кейін Enter батырмасын басып келесі пунктка көше берсе болады. Пункттардың астында меню жасау үшін меню пунктына тышканмен бір шерту керек, пункты тандау үшін келесі пунктын атауын енгізу керек, осылайша менюдағы барлық пунктарды қайталап жасай аламыз. Бұл процесті суреттеп айту, құрылысына қарағанда қиындырақ болады. Егер көпсатылы меню құрғыныз келсе, меню астындағы пункттардан бірнеше пунктык меню жасауға болады, ол үшін пункттын атауына дефис - қоямыз, немесе Ctrl+ батырмасын басамыз. Осындай меню қосымшасын жасау үшін тышқанның он жақ батырмасын Create Submenu контексті менюді басу керек. Dhelpi программасында суреттерді меню астындағы пункттармен байланыстыру функциясы бар, бұл суреттерді BitMap қасиетімен немесе ImageIndex (бұл компонент Dhelpi программасының бұрынғы версияларында жоқ) қасиеті пунктын сол жағында пайда болады.
• TPopupMenuтүрінің белгілі бір компоненттің аумағында тышқанның оң батырмасын басқанда жергілікті контекстік (тақырыпқа байланысты ) меню жүйесін шығаруға болады.

2. 4. Қалып күй сызығы Status Bar

StatusBar ара Delphi панель қатарының, қалып күй сызығын Windows стилінде кейіптейді. Компонентте мәтіндік сипат ын(Text) , барлық ақпаратты мәтінге деген аударуға мәжбүр боламыз. Бұл компонентте бірнеше панельдар бар, секцияның төменгі бөлігіне орналастырылған. Status Bar компонентімен TStatusPanels обьектісі байланыстырылған, бұл панельдің әрқайсысы келесі кестедегі қасиеттері бар. Бұл контексті менюдің бас менюдан айырмашылығы кез келген терезе компонентіне сай келе береді.

StatusBar мысалда біренеше панельдер бар, сол сипат жолымен SimplePanel=true жұмыс жасайды Ал міне тағы мынадай жағдай, SimplePanel=false, сол күйдің тілкемі Panels сипатының терімімен болып табылады. Рұқсат алу мәтінге алу болады екі әдіс-айламен арқылы Items немесе арқылы Panels.

StatusBar1. Panels[0] :='мәтін'; қарамастан немесе StatusBar1. Panels. Items[0] :='мәтін'; - бір болып табылады .

Жалпы сипаттамасы

2. 5 Кітапхананың автоматтандырылған жүйесі

XXI ғасырдағы адамзат өркениетінің дамуындағы ғаламдық ө згерістер оны жаңа кезеңге компьютерленген еңбек құралдары мен ақпараттық технологияларды кеңінен колданатын қоғамға әкелді.

Мұндай қоғамдағы ақпарат адам қызметінің негізгі өнімдерінің бipi болып табылады, ал үлкен көлемді ақпараттық қоры бар кітапханалар мазмұнын байыта отырып және кызметіндегі библиографиялық ақпаратпен қатар аналитикалық, сондай - ақ дәстүрлі және жаңа өнімдер құруды қоса, олар өндіретін ақпараттық өнім түрлерін кеңейте отырып акпараттық жүйе даму үрдісіне енуі қажет. Осының барлығына, кітапханалық үрдістерді автоматтандырылған кешендік бағдарламаларды құру кәзіргі кездегі ең маңызды сұрақтардың бipi болмақ.

Қолданушылар кітапханадан өзіне қажетті кез - келген ақпаратты алуға болады. Қaзip ақпараттың мөлшерден тыс көптігі жағдайында кітапханалық қор құру, ақпараттың - библиографикалық жене абономенттік қызмет көрсету сияқты негізгі функцияларды атқару күннен - күнге күрделенуде.

Тәжірибе жүзінде бұл кітапханадағы жаңа түсімдерді өңдеуді орындауда картотекаларды, басылымдарды, тізімдерді, тапсырыстарды, есептік құжаттамаларды дайындау бойынша қызметкерлердің уақытын үнемдеумен қатар, бip сарынды жұмыстан босату, түсімдер туралы мәліметтер қорын кұру

және көшірме жасау бойынша операцияларды орындауды білдіреді. Ең бастысы - кітапхана оқырмандарды отандық және дүние жүзілік ақпараттық кеңістікке шығу мүмкіндігімен қамтамасыздандырылады

э

Мәліметтер қоры дегеніміз - ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Ең алғаш мәліметтер қоры ұғымы қалыптасқан кезде онда шындығында мәліметтер сақталатын. Бірақ қазіргі кездегі көптеген мәліметтер қорын басқару жүйелері өздерінің құрлымдарында тек мәліметтерді ғана емес, сонымен қатар олардың тұтынушымен және де басқа да ақпараттық - бағдарламалық кешендермен қарым - қатынасының әдістерін де қамтиды.

Қазіргі таңда адам іс әрекетінің барлық салаларына компьютерлік технология кеңінен қолданылатын болды, сонымен қатар оның маңыздылығы арта түсіп отыр. Осыған байланысты жаңа бағдарламалаудың жаңа тасқыны, көптеген адамдарға кәсіптік ақпараттық технология құралдарын жоғары дәрежеде қажет екендігін көрсетеді. Осы орайда мәліметтерді автоматтандыру, деректер қорын басқару және мәліметтердің түрленіп тасымалдануы бүгінгі өмірдің өзекті қажеттілігіне, сұранымына айналды. Кез келген АЖО толық жобалау - жобалаудың кейбір ерекшеліктері немесе кезеңдеріне сәйкес жүзеге асырылуы тиіс.

Төменде АЖО Delphi ортасында әзірленетіндей, негізгі жобалау кезеңдері келтірілген.

1) Логикалық жобалау.

а) АЖО құру мақсатын анықтау.

б) кестелер мен қажетті өрістерді анықтау.

в) кестелер арасындағы байланыстарды анықтау.

2) Кестелерді құру.

а) кестелерді құру.

б) кесте өрістері үшін мәліметтер типтерін тағайындау (беру) .

в) кестелер арасындағы индекстермен байланыстарды құру.

1. Қалалар (қала_коды, қала) -мұнда оқырмандар тұратын қалалардың атаулары жайлы мәліметтер сақталады. Сондай-ақ қала_коды-бүтін санды атрибутын енгіземіз, ал жаңа көше атауы қосылған сайын бір бірлікке автоматты түрде артып отырады.
2. Көшелер (Көше__коды, көше) -мұнда оқырмандар тұратын көшелер атауы туралы мәліметтер сақталады. Сондай-ақ Көше_коды-бүтін санды атрибутын енгіземіз, ал жаңа көше атауы қосылғанған сайын бір бірлікке автоматты түрде артып отырады.

Бұл кестелерді бөлу қайшылықтардың пайда болуынан сақтайды, әрі сақталатын мәліметтер көлемін төмендетеді және атаулардың қайталанып енгізілуін болдырмайды.

Кестеге тиісті ақпараттар ғана жазылады; Келесі кестелер мен атрибуттарды белгілейік:

1) Авторы (Авторлар_коды) -мұнда басылымды қүрастыруға қатысқан адамдар (авторы, редакторы) туралы ақпараттар сақталады. Сондай-ақ Автор_коды-бүтін санды атрибутын енгіземіз, ал жаңа құрастырушы қосылған сайын бір бірлікке автоматты түрде артып отырады.

2) Баспа (Баспа_коды) - мұнда баспа атауы және орналасқан жері туралы ақпарат сақталады. Сондай-ақ Баспа_коды-бүтін санды атрибутын енгіземіз, ал жаңа Баспа_коды қосылған сайын бір бірлікке автоматты түрде артып отырады.

3) Басылым түрі (Баспа_түрі, Түр_атауы) -мүнда баспа түрі атауы туралы ақпараттар сақталады. Сондай-ақ Баспа_түрі бүтін типті атрибут енгізіледі, және автоматты түрде бір бірлікке артып отырады.

4) Бөлім (Бөлім_атауы, Кітапханалық_код) -мүнда бөлім туралы ақпарат және оның кітапхана-библографикалық коды туралы ақпарат сақталады. Сондай-ақ Бөлім_коды бүтін санды атрибут енгізіледі, және ол автоматты түрде бір бірлікке өсіп отырады.

Сол сияқты оқырмандар кестесін белгілейік.

1) Оқырман белгісі (Белгі_коды) -мұнда оқырмандар билетінің нөмірі және олардың өзара байланысы (ерархиллық) туралы акпараттар сақталады.

2) Фамилия (Фамилия_коды, Фамилия) - мұнда оқырмандар туралы ақпараттар сақталады. Сандай-ақ, Фамилия_коды бүтін типті атрибут. Жаңа Фамилия_қодын қосу кезінде ол автоматты түрде бір бірлікке өсіп отырады.

3) Аты (Аты_коды, Аты) - мұнда оқырмандар аты туралы мәліметтер сақталады. Сонымен қатар. Аты_коды бүтін типті атрибут енгізіледі. Жаңа Аты_кодын қосу кезінде автоматты түрде бір бірлікке артып отырады.

4) Тегі (Тегі_коды, Тегі) -мүнда оқырман тегі туралы ақпараттар сақталады. Сонымен қатар, Тегі_коды бүтін типті атрибут енгізіледі. Жаңа Тегі_кодын енгізу кезінде бір бірлікке автоматты түрде өсіп отырады

Кесте 1 Оқырмандар кестесі үшін мәліметтер типін анықтау

... жалғасы

Кітапханашының жұмысын автоматтандыру

Кітапханаларды автоматтандыру тарихы

Кітапхананы автоматтандыру процесі

Автоматтандырылған ақпараттық ресурс орталығы

Мектеп кітапханасының ақпараттық жүйесін құру

Жаңа әлеуметтік – мәдени жағдайда оқырмандарға қызмет көрсету

Автоматтандыру туралы жалпы мағлұмат

Кітапхананы жаңа технологиялармен қамтамасыз ету

Қазақстан Республикасының кітапхана ісін автоматтандыру

Кітапхананы басқарудың ғылыми-әдістемелік және инновациялық қызметі

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс