Сарыағаш ауданы бойынша шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржы қорларын талдау



Мазмұны:

Кіріспе

1.тарау. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржылық қорларын талдаудың теориялық негіздері
1.1.Экономикалық талдау тарихы және оның кәсіпорын қызметінде алатын орны
1.2. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржылық жағдайының мәні және оны талдаудың мақсаты.
1.3.Қаржылық талдау әдістері мен ерекшеліктері

2.тарау. Сарыағаш ауданы бойынша шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржы қорларын талдау
2.1.Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржылық жағдайын
қаржыландыру көздері бойынша талдау
2.2 Шаруашылық жүргізуші субьектілердің
ақша қатынасын талдау

3.тарау Шаруашылық субьектілердің қаржы қорларын жетілдіру мәселелері
3.1. Кәсіпкерлікті қаржылық қолдау
3.2. Оңтүстік Қазақстан облысында шаруашылық субъектілерінің қаржы жүйесін жетілдіру жолдары.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстанның әлемнің бәсекеге барынша қаблетті әрі серпінді дамып келе жатқан мемлекеттерінің қатарына қарай қадам басуы, отандық кәсіпорындардың өміршеңдігінен, тұрақтылығынан тәуелді. Нарық жағдайында шаруашылық жүргізуші субьектінің өміршеңдігінің кепілі мен жай күйінің орнықтылығының негізі оның қаржы тұрақтылығы болып табылады. Ол ақша қаражатын еркін орын алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен өнімді өндіру мен сатудың үздіксіз процесін қамтамасыз ете алатын өзінің қаржы ресурстары жағдайын көрсетеді.
Қаржы –нарықтық қатынастардың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың құралы. Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әртүрлі қатысушылар қаражаттарының қозғалысы түрінде болады.Құбылыстар бетінде бұл қозғалыс ақшалай сомманы шаруашылық жүргізуші субьектілердің бір-бірімен қолма-қол ақшасыз жасасатын есеп айырысулары; негізгі капиталға жұмсалатын амортизациялық сомманы есептеу; табысты бөлу және кәсіпорындарда, экспортталатын тауарлар үшін кеден баждарын төлеу және т.б. болып табылады. Кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын бағалау, обьективті ғылыми негізделген және үйлесімді басқару,өндірістік әсіресе қаржылақ шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет.Терең және ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметін обьективті бағалап, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік белсенділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін, басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.
Шаруашылық субьектілерінң қаржылық қорын талдау-қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелерімен нарықтық тұрақтылығы туралы дұрыс, ғылыми негізделген баға мен қорытынды беруге, өндірістің өсуі мен оның тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін, жоғарыда көрсетілген еліміздің ұзақ мерзімді бірінші кезектегі мақсатына ойдағыдай жету үшін басшылыққа үйлесімді басқару шешімдерін дайындауға мүмкіндік береді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2030» Барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеу қәуіпсіздігі және әл – аухатының артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Алматы, 1997 ж.
2. Н.Ә. Назарбаев, Қазақстан өз дамуындағы жаңа сіркіліс жасау қарсаңында. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Астана, 2006 жыл. 1 наурыз.
3. Дүйсенбаева К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Т., Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау – Алматы: «Экономика», 2001.
4. Кеулімжанов Қ.К., Әжітаева З.Н., Қудайбергенов Н.А., Қаржылық есеп, Алматы: «Экономика», 2001.
5. Радостовец В.К., Рабидуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Кәсіпорындағы бухғалтерлік есеп – Алматы, 2002.
6. Тасмағамбетов Т.А., Әьленов Д.О., Бизнестегі есеп талдау – Алматы: «Дәуір» 2002.
7. Тасмағанбетов Г.А., Басқарушы есеп стратегиялық жоспарлау және талдау – Алматы: «Дәуір», 2002.
8. Бисенғазиева М.Б., Хамитов А.Ш., Кәсіпкерлік негіздері Орал 2001ж.
9. Үмбетәлиев А.Д., Керімбек Г.Р., Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік, Астана – 2005 ж.
10. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы, «Қазақстан экономикалық, әлеуметтікжәне саяси желдел жаңару жолында», Астана 2005 ж., 18 ақпан.
11. 2015 жылғы дейінгі индустриялды инновациялык даму бағдарламасы, Астана 2004 ж.
12. Нүрманова Қ. Экономикадағы сапалық өзгерістер.// Егемен Қазақстан — 2003-15 ақпан.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны:
Кіріспе
1-тарау. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржылық қорларын талдаудың
теориялық негіздері
1.1.Экономикалық талдау тарихы және оның кәсіпорын қызметінде алатын орны
1.2. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржылық жағдайының мәні
және оны талдаудың мақсаты.
1.3.Қаржылық талдау әдістері мен ерекшеліктері
2-тарау. Сарыағаш ауданы бойынша шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржы
қорларын талдау
2.1.Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржылық жағдайын
қаржыландыру көздері бойынша талдау
2.2 Шаруашылық жүргізуші субьектілердің
ақша қатынасын талдау
3-тарау Шаруашылық субьектілердің қаржы қорларын жетілдіру мәселелері
3.1. Кәсіпкерлікті қаржылық қолдау
3.2. Оңтүстік Қазақстан облысында шаруашылық субъектілерінің қаржы жүйесін
жетілдіру жолдары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Қазақстанның әлемнің бәсекеге барынша қаблетті әрі серпінді дамып келе
жатқан мемлекеттерінің қатарына қарай қадам басуы, отандық кәсіпорындардың
өміршеңдігінен, тұрақтылығынан тәуелді. Нарық жағдайында шаруашылық
жүргізуші субьектінің өміршеңдігінің кепілі мен жай күйінің орнықтылығының
негізі оның қаржы тұрақтылығы болып табылады. Ол ақша қаражатын еркін орын
алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен өнімді өндіру мен
сатудың үздіксіз процесін қамтамасыз ете алатын өзінің қаржы ресурстары
жағдайын көрсетеді.
Қаржы –нарықтық қатынастардың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясатты
жүзеге асырудың құралы. Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі
қоғамдық өндірістегі әртүрлі қатысушылар қаражаттарының қозғалысы түрінде
болады.Құбылыстар бетінде бұл қозғалыс ақшалай сомманы шаруашылық жүргізуші
субьектілердің бір-бірімен қолма-қол ақшасыз жасасатын есеп айырысулары;
негізгі капиталға жұмсалатын амортизациялық сомманы есептеу; табысты бөлу
және кәсіпорындарда, экспортталатын тауарлар үшін кеден баждарын төлеу және
т.б. болып табылады. Кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын бағалау, обьективті
ғылыми негізделген және үйлесімді басқару,өндірістік әсіресе қаржылақ
шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет.Терең және
ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметін обьективті бағалап, кәсіпорынның
қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік
белсенділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін,
басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.
Шаруашылық субьектілерінң қаржылық қорын талдау-қаржы-шаруашылық
қызметінің нәтижелерімен нарықтық тұрақтылығы туралы дұрыс, ғылыми
негізделген баға мен қорытынды беруге, өндірістің өсуі мен оның
тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін, жоғарыда көрсетілген еліміздің
ұзақ мерзімді бірінші кезектегі мақсатына ойдағыдай жету үшін басшылыққа
үйлесімді басқару шешімдерін дайындауға мүмкіндік береді.
Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржылық қорын талдаудың теориялық
негіздері

1.1.Экономикалық талдау тарихы
және оның кәсіпорын қызметінде алатын орны
Талдау –ескерілмеген уақытпен іске асырылады, адамның ғылыми және
тәжірибелік қызмет негізіне жатады. Талдау құрамында ойлау процедурасы бар,
сондай-ақ көбнесе шынайы аймақты есептеу немесе бөлшекке бөліну: процедура,
қайтымды талдау, есептемелік талдаумен синтездеу жатады. Зерттелетін
обьектінің сапасына байланысты, оның құрылымының күрделілігі және олардың
өту мүмкіндігі әртүрлі формада талдауға түседі.Экономикалық талдау
құрамында арнайы білім жүйесі бар, олар экономикалық процестерді зерттеумен
байланысты. Олар субьективті тәртіп факторымен және обьективті экономикалық
заңдармен өзара байланысымен орналастырылады. Жоспарланған экономиканың
орталықтанған шартында қабылданған саяси экономиканы және нақты экономиканы
талдау болды.
Экономикалық талдау туралы ғылыми өнімдерін іздеу-мөлшерлік көлемде өте
нәтижесіз. Аналитикалық функцяның элементтерін кез-келген шаруашылық әсері,
жекелей алғанда, талдау монориалды есептік құрылған жүйесінің бір бөлігі
болады.
Ресейде баланстық талдау туралы ілім 19 ғасырдың бірінші жартысында
кірген, орыс бухалтері экономиаклық талдаудың ролін шынайы түрде бағалап,
және оның бухалтерлік есептің өзара байланысын бағалады.20-шы жылдары
баланстану теориясы, жекелей алғанда балансты талдау методикасы
А.П.Рудаковтың, Н.А.Булатовтың, Н.А.Николаевтың және т.б. субьектілерінде
қалыптасты. 20-шы ғасырда коммерциялық көбейтуді қаржы талдауының мазмұны
түрінде қарастырды.
Қаржылық талдаудың шаруашылық әрекеті талдау процесіне айналуы
30жылдарға тап келеді, ол кезеңде бухалтерлік есептің жалпы әдістемесі
шаруашылық қорытындылаумен бақылау қаржылық халық комисиариатының мойнында
еді. Ал қырқыншы жылдардың басында шаруашылық кәсіпорындардың әрекетін
талдауға арналған алғашқы кітаптар пайда болды.
Экономикалық нарықтық шартта қайта құру, бухалтерлік есепті талдау
жұмысының бір элементі, қаржылық талдауды қайта жандандырады. Оның
негізінде ресурстардың негізгі түрін талдау және шаруашылық субьектілері
ресурстарын қаржылық басқару жатады. Мұндай талдаудың негізгі орындаушылыры
бухалтерлер мен қаржылық менеджерлер болады. Кәсіпорынды басқарудың
нәтижелілігі ақпараттық қамсыздандырудың сапалылығымен ұйымдастыру
деңгейіне байланысты анықталады. Ақпараттық қамсыздандыру жүйесінде
бухалтерлік мәліметтердің орны ерекше, ол коммуникацияның негізгі құралы,
ол кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы ақпарат береді.
Қоғамдық өмірді және табиғат ұғымдарын зерттеу талдаусыз қиын талдау
термині грек сөзінен analyzis алынған, аудармасында бөлу, тең деген
мағынаны береді.Сәйкесінше талдау ұғымын немесе заттың оның құрама
бөліктерге бөлінуін білдіреді.Мұндай бөлшектеу зерттеліп отырған ұғымды
тереңірек қарастыруды,оның ішкі мәнін түсінуді, әрбір элементтің ролін
анықтауға мүмкіндік береді.Мысалы,өнімнің өзіндік құнын түсіну үшін,оның
қандай элементтерден тұратынын емес, оның шамасы неден тәуелді болатынын
білу қажет.Өзіндік құн неғұрлым элементтері және факторлары бойынша
бөлшектеліп көрсетілсе, біз сол экономикалық ұғым жөнінде көп білетін
боламыз және өнімнің өзіндік құнын қалыптастыру процесін соғұрлым тиімді
басқаратын боламыз.
Талдау дегеніміз кең мағынада алғанда,бүтіндікті құрамдас бөліктерге
бөлуге және оларды байланыспен тәуелділіктің көп түрлілігіне қарай
зерттеуге негізделген қоршаған орта ұғымдары мен заттарын тану тәсілі.
Ғылымда және тәжірибеде талдаудың бірнеше түрлері қолданылады: физикалық,
химиялық, математикалық, статистикалық, экономикалық және тағы басқа.Олар
зерттеу әдістемесі мол мақсатымен және объектілермен
ерекшеленеді.Экономикалық талдаудың физикалық, химиялық талдаулардан
ерекшелігі экономикалық ұғымдарды зерттеудің абстракты –логикалық әдісіне
жатады.
Халықтың санының өсуіне, өндіріс құралдарының жетілуіне, адамның рухани
және материалдық қажеттіліктің өсуіне байланысты талдау қоғамның өмірлік,
бірінші қажеттілігі болды.Бүгінгі күні талдаусыз адамның саналы әрекет етуі
мүмкін емес.
Адамдар саналы әрекеттің нәтижесінде табиғи ортамен өзара қатынасын
әртүрлі ұғымдар,объектілер жөнінде өз көзқарасын кеңейтті. Бірте-бірте осы
ұғымдар мен объектілерді аналитикалық зерттеумен байланысты негізделген
қызмет қажет болды.Осылайша математика, химия, медицина және де басқа да
ғылымдарда талдау керек бола бастады.Мұндай процесс экономикалық қызметте
де болды.Өндіргіш күштің өндірістік қатынастың дамуы алмасудың кеңеюі
экономикалық талдаудың өз бетінше ғылым саласы ретінде бөлінуіне себеп
болды.
Бүгінгі күні макродеңгейдегі процестер мен экономикалық ұғымдарды
зерттейтін жалпы теориялық экономикалық талдау(қоғамдық экономикалық
фармация деңгейінде және оның жекелеген салаларында),және микродеңгейдегі
нақты-экономикалық талдау жекелеген кәсіпорындардың экономикасын зерттеу
үшін қолданылады.Жалпы теориялық экономикалық талдау ғылыми ыңғай ретінде
өткен жүз жылдықта экономистер еңбегінде едәуір дамыса,шаруашылық іс-
әрекетті талдау ғылым ретінде жақын арада бөлінді.Шаруашылық қызметті
талдаудың қалыпатсуы жалпы объективті талаптармен және білімнің кез-келген
жаңа саласының пайда болуына тиісті шарттармен негізделеді.
Біріншіден бұл тәжірибелік қажеттілікті қанағаттандыру.Ол өндіргіш
күштің дамуымен, өндірістік қатынастың жетілуімен, өндіріс масштабының
кеңеюімен байланысты пайда болды.Кішігірім кәсіпорындардағы интуитивті
талдау, есептеу,ірі өнідрістік кәсіпорындарда пайдалану тиімсіз
болды.Тиімді шешімді қабылдау күрделі экономикалық процестерді басқару жан-
жақты кешенді шаруашылық қызметті талдаусыз мүмкін емес.
Екіншіден, бұл жалпы экономикалық ғылымның дамуымен байланысты. Кез-
келген ғылымның дамуымен оның салалары дифференцияцияланады.Ертеде
экономикалық талдау функциялары баланс, бухалтерлік есеп, қаржы статистика
шеңберінде қарастырылды.Осы ғылымдардың негізінде алғаш рет аналитикалық
зерттеудің қарапайым тәсілдері пайда болды.Бірақ кәсіпорынның экономикалық
және әлеуметтік дамуының ағымдағы және бес жылдық жоспарларын негіздеу үшін
кәсіпорын қызметін кешенді, жан-жақты зерттеу қажеттілігі туды.Жоғарыда
аталған ғылымдар тәжірибенің барлық сұрақтарын қамтамасыз
етпеді.Экономикалық талдаудың ролі өсті.Өндірістерді кешенді аналитикалық
зерттеу басталды.Талдау кәсіпорын экономикасын басқарудың өндіріс
тиімділігін арттырудың маңызды құралы болып табылады.
Шаруашылық қызметті талдаудың (ШҚТ) дамуы мен қалыптасуында екі жағдайды
ескеру қажет: бірінішден, ғылымның теориялық сұрақтарын жасау және
екіншіден,оның тәжірибелік пайдалануын жасау.ШҚТ 30 жылдары СССР жоғары оқу
орындарының бағдарламасына енгізіле бастады.ШҚТ бойынша алғашқы оқулықтар
пайда бола бастады.Осы жылы ШҚТ ғылым ретінде қалыптасып кәсіпорынның
экономикасын кешенді жүйелі зерттеу үшін өсім өндірісін арттыру резервтерін
іздеу үшін тәжірибеде кеңінен қолданыла бастады.Соғыс алдындағы жылдары
экономикалық талдау сұрақтары бойынша 300-ге жуық кітаптар және және 600-
дей ғылыми мақалалар шықты.[3]
Соғыс жылдарынан кейін талдаудың теориялық сұрақтарын негіздеу кезеңі
болды.Талдау кәсіпорын деңгейінде сондай-ақ ұлттық экономикалық деңгейде
тәжірибеде қолданыла бастады.

1.2. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің
қаржылық жағдайының мәні және
оны талдаудың мақсаты.

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың
мәні зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың
меншік иелері, жұмысшылары, коммерциялық серіктестіктер және басқада
контрагентер алдында өзінің өндірістік кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері
үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржысы –бірыңғай қаржы жүйесінің
құрамды бөлігі және айырықша сферасы боып табылады, оның
орталықтандырылмаған бөлігін құрайды, материалдық және материалдық емес
игіліктер жасалатын және елдің қаржы ресурстарының негізгі бөлігі
қалыптасатын қоғамдық өндірістің басты буынына қызмет көрсетеді.Шаруашылық
жүргізуші субектілердің қаржысы қаржы жүйесінің сферасы ретінде қоғам
экономикасының іргетасын қалыптастырады, өйткені мұнда материалдық және
материалдық емес игіліктер жасалады.Шаруашылық жүргізуші субьектілер
қаржысының сферасы шеңберінде материал, еңбек және қаржы ресурстарын
көпшілік бөлігі шоғырландырады, бұл қоғамда ұлғаймалы ұдайы өндіріс
процесін қамтамасыз етеді.Шаруашылық жүргізуші субьектілер қаржысының
болуы, жалпы мемлекеттің қаржысы сияқты тауар – ақша қатынастарының өмір
сүрумен және экономикалық заңдардың іс-әрекетімен байланысты.[3]
Шаруашылық жүргізуші субьектілер қаржысы ақша нысанында ұлғаймалы ұдайы
өндіріс процесінің негізгі жақтарын білдіреді және экономикалық заңдардың
талаптарына сәйкес оны жүзеге асыруға септігін тигізеді. Ол ұлттық
шаруашылықты одан әрі дамытуға қажетті ақшалай табыстар мен қорланымдарды
бөлу және пайдалану үшін қолданылады.
Шаруашылық жүргізуші субьектілер қаржысы өзіне қоғамдық пайдалы
қызметтің сан алуан сфераларындағы өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс,
көлік, жабдықтау - өткізу, сауда, дайындау, геологиялық барлау, жобалау
қызметін, халыққа тұрмыстық қызмет көрсетуді, байланысты, тұрғын үй-
коммуналдық қызметтерін, түрлі қаржы, несие, сақтық, ғылыми, білім,
медицина, ақпарат, маркетинг және басқа қызметті жүзеге асыратын
кәсіпорындардың, фирмалардың, қоғамдардың, концерндердің ассоциациялардың,
салалық министрліктер мен басқа шаруашылық органдардың, шаруашылықаралық,
салааралық, кооперативтік ұйымдардың, мекемелердің қаржыларын жатқызады.
Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржысы сферасындағы сан алуан
қатынастар олардың шаруашылық қызметі процесінде басқа шаруашылық
жүргізуші субьектілермен болатын мынадай топтарға ірілендірілген ақша
қатынастарына саяды:
1. Басқа әр түрлі кәсіпорындармен және ұйымдармен (өнім өткізуден
түсім ақша алу, өткізуден тыс табыстар, материалдық шығындарды
төлеу, бағалы қағаздарды өткізу және т.б.);
2. Өзінің ұжымымен (бұл қатынастар еңбекке ақы төлеуді, сыйлық қорын
жасауды, табысты бөлу және тұтыну қорынан қызметкерлерге
жәрдемақылар төлеуді) ортақтастырады;
3. Мемлекетке – бюджетке салықтар төлеу, бюджеттен қаржыландыру
кезінде, сондай-ақ олар бойынша төлемдер алғанда, валюта қорлары
мен ресурстарын қалыптастырғанда;
4. Банктермен;
5. Сақтық органдарымен;
6. Жоғары ұйымдармен;
7. Құрылтайшылармен және т.с.с.
Шаруашылық жүргізудің нарықтық негізіне көшкеннен кейін кәсіпорын
басшыларының, акционерлік компаниялар мүшелерінің ғана емес, сондай-ақ
әкімшіл-әміршіл әдістері жағдайында болмашы рөл атқарған қаржы қызметінің
рөлі арта түсті. Кәсіпорындарды дамытудың қаржы көздерін, қаржы ресурстарын
неғұрлым тиімді ұйымдастырудың, инвестициялаудың бағыттарын іздестіру,
бағалы қағаздармен операциялар жасау және қаржы менеджментінің басқа
мәселелері нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорындардың қаржы
қызметтерінің негізгі мәселелері болып отыр.
Шаруашылық жүргізуші төменгі буындарында мынандай аса маңызды
абсалюттік қаржылық көрсеткіштер қабылданады:
-өнімді өткізуден түсетін табыс;
-өткізілген өнімнің өзіндік құны;
-жалпы табыс;
-негізгі қызметтен түсетін табыс (зиян);
-табыс салығының соммасы;
-таза табыс.
Мыналар шаруашылық жүргізуші субектілердің көлемдік көрсеткіштері болып
табылады:
-инвестициялар көлемі;
-жарғылық капитал мөлшері;
-өндірістік және әлеуметтік даму қорларының (қолдану, тұтыну немесе
соларға ұқсас резервтік, валюта жөндеу қорларының) мөлшері;
-жабдықтаушылармен, тұтынушылармен, банкпен, бюджетпен есеп айырысудың
көрсеткіштері (кредиторлық және дебиторлық берешектер);
-төленген девидентердің, үлестердің мөлшері;
-айналым қаражаттары көздерінің көлемі.
Салыстырмалы көрсеткіштер:
-табыстылықтың деңгейі;
-акциялар бойынша табыстылық;
Негізгі және айналым капиталдарын пайдаланудың көрсеткіштері
(қорқайтарымдылығы, өнімнің қорсиымдылығы, негізгі құрал-жабдықтар
айналымдылығының коэффициенті, айналымның ұзақтығы;
өтімділіктің көрсеткіштері.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас
бұрын, қаржылық жағдай дегеніміз не екендігін анықтап алған
жөн.Соңғы уақытта шығарылып жатқан әдебиеттерде, бұл ұғым әр түрлі
түсіндіріледі.Профессор А.Д. Шеремет "Кәсіпорынның қаржы (активтер)
жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру көздерімен
(меншікті капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады деп
жазған".[3]
Ал кәсіпорынның қаржы тұрақтылығына келетін болсақ, бұл ұғымғада әр түрлі
анықтамалар беріледі. Бір авторлар қаржылық тұрақтылықты "өз қаражаттарын
шебер пайдалану қаблеттілігі, жұмыс процесінде үздіксіздігін қамтамасыз
ететін қаржының жеткілікті болуы" деп түсіндіреді.Қаржылық тұрақтылық-
меншікті және қарыз қаражаттарының байланысы деп жазады.
Енді біреулер "өз қаражаттары есебінен активтерге (негізгі қорлар,
материалдық емес активтер, айналым қаражаттары) жіберілген қаражаттарды
жабатын, сондай-ақ өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыздарға жол
берілмейтін және де өз міндеттемелерін уақытысында қайтаратын шаруашылық
субьектілері қаржылық тұрақты болып табылады "деп жазады.
Бұл ұғымды А.Д.Шеремет пен Р.С.Сайфуллин өте ықшам түрде анықтайды.
Олардың ойынша "Қаржылық тұрақтылық- бұл әрдайым төлемқаблеттілігін
кепілдендіретін кәсіпорынның белгілі бір шоттар жағдайы".Басқада айтылған
анықтамалардың ішінде неғұрлым дәлірек, анық айтылғаны осы А.Д.Шеремет пен
Р.С.Сайфулиннің анықтамасы болып табылады.
Кәсіпорынның жалпы қаржылық тұрақтылығы ол ең алдымен әрдайым табыстың
шығыннан артуын қамтамасыз ететін ақша ағымының қозғалысын көрсетеді. Нарық
жағдайында ол ең бірінші өнімді өткізуден түсетін табыстың тұрақтылығын
талап етеді және оның мөлшерін мемлекетпен, жабдықтаушылармен, несие
берушілермен, жұмысшылармен және т.б. есеп айрысу үшін жеткілікті дәрежеде
болуы тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық есеп
айырылысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін осы кәсіпорында
өндірісті дамытуға оның материалдық техникалық базасын жаңартуға және
әлеуметтік климатты жақсартуға және басқаларға мүмкіндік беретін дәрежеде
табыс қалуы қажет.
1.3.Қаржылық талдау
әдістері мен ерекшеліктері

Экономикалық талдау әдісінің сипатты ерекшелігінің бірі- бұл тұрақты
салыстыруға қажеттілік. Экономикалық талдауда салыстыру өте көп
қолданылады. Іс-әрекеттің нақты нәтижелері өткен жылдың нәтижелерімен,
басқа кәсіпорынның жетістіктерімен, жоспарлардың көрсеткіштерімен салалық
нормамен салыстырылады. Материалдық диалектика әрбір процесті, әрбір
құбылысты бірлік және қарама-қарсы күрес ретінде қарастырады. Сондықтан
ішкі қарама-қайшылықтарды әрбір құбылыспен әрбір процестің оң және теріс
жақтарын қарастыру қажет. Мысалы, ҒТП еңбек өнімділігін көтеру,
табыстылықты көтеру және т.б. оң нәтижесімен қатар қоршаған ортаның
ластануы секілді теріс әсерлерде бар.
Талдауда диалектикалық әдісті қолдану шаруашылық іс-әрекетті барлық
өзара қарым-қатынастарды ескере отырып жүргізілетінін білдіреді.Егер бір
құбылысты басқа байланыстардан бөліп оқшаулап қарастыру оны дұрыс түсінуге,
зерттеуге мүмкіндік береді. Мысалы жаңа техниканы ендіру өнімнің өзіндік
құнына әсерін зерттеуде тікелей және жанама байланыстарды да ескеру
қажет.Яғни экономикалық құбылыстарды дұрыс түсіну үшін және бағалау үшін
оның басқа құбылыстармен өзара байланысы мен өзара шартын анықтау қажет.
Бұл экономикалық талдаудағы бір ерекшелік болып табылады. Талдаудың
әдістемелік ерекшеліктерінің маңызы-бұл себепті-салдарлы байланыстарды
анықтаумен қатар зерттеленетін обьектіге үлкен мінездеме береді, яғни іс-
әрекет нәтижесіне факторлардың әсерін өлшеумен қамтамасыз етеді. Талдауда
себепті байланыстарды өлшеу мен зерттеуді индукция және дедукция әдісімен
жүзеге асыруға болады.Логикалық индукцияның көмегімен себепті байланыстарды
зерттеу тәсілінде жекеден жалпыға, фактіден құбылысқа, есептен нәтижеге
қарай жүргізіледі. Дедукця бұл жалпыдан жекеге, нәтижеден есептерге қарай
жүргізілетін тәсіл.Талдауда индукция мен дедукция әдісі бірге қолданылады.
Кәсіпорынның қызметіне кешенді экономикалық талдау әр түрлі әдістер мен
әдістемелерді қолдану арқылы қол жеткізіліді. ШҚТ әдісінің сипатты
белгілерінің бірі- тұрақты салыстырудың қажеттілігі.Салыстыру ШҚТ–да өте
кеңінен қолданылады. Кәсіпорын қызметінің нақты нәтижелері өткен жылдың
нәтижелерімен басқа кәсіпорынның жетістіктерімен, жоспарланған
көрсеткіштермен, орташа салалық көрсеткіштермен салыстыруда қолданылады.
Осыдан әрбір процестің, әрбір ұғымның теріс және оң жақтары, ішкі
қайшылықтарын зерттеу қажеттілігі шығады.[3]
Талдауда диалектикалық әдісті пайдалану кәсіпорынның шаруашылық қызметін
зерттеу, барлық өзара байланысты ескеру арқылы жүретіндігін білдіреді.
Қандайда бір бір ұғымның басқалардан бөлек байланыссыз қарастыру
түсініксіз болады. Мысалы жаңа техниканы ендірудің өнімнің өзіндік құнының
деңгейіне ықпалын зерттегенде, тікелей байланыс емес жанама байланыста
ескерілуі тиіс. Өйткені жаңа техниканы ендіру өндіріс шығындарын арттырады,
яғни өнімнің өзіндік құны өседі. Сонымен бірге еңбек өнімділігі өседі, бұл
өз кезегінде жалақыны өнімнің өзіндік құны үнемделеді. Еңбек өнімділігінің
өсу қарқыны жаңа техниканы ұстауға және пайдалануға жұмсалатын шығынға
қарағанда үлкен болады, өнімнің өзіндік құны төмендейді. Сонымен қандайда
бір ұғымды дұрыс түсіну үшін, бағалау үшін оның басқа ұғымдармен өзара
байланысын және өзара тәуелділігін зерттеу қажет. Бұл ШҚТ әдісінің
әдістемелік белгілерінің бірі.
Талдаудың маңызды әдістемелік белгісі ол себепті байланыстарды ғана
бекітіп қана қоймай, оған сандық сипаттаманыда береді. Яғни қызметтің
нәтижесінде факторлардың ықпалын өлшеуді қамтамасыз етеді. Бұл талдауды дәл
етеді. Ол қорытындыны негіздейді.
Себепті байланыстарды талдауда индукция және дедукция әдістерімен жүзеге
асрылады. Логикалық индукция көмегімен себепті байланыстарды зерттеу тәсілі
жекеден жалпыға, жеке факторларды жалпылама зерттеуге, себептен нәтижеге
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстан Республикасының кәсіпорындардағы қаржылық инвестиция тартудың тиімділігін талдау
Корпорациядағы инвестициялық қызметтің мәні, маңызы және принциптері
Асем-ай жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің баскару жұмысының ақпараттық жүйесі
Халық банкінің депозиттер есебінің ақпараттық жүйесі
Аймақты дамытудағы жүргiзiлген инвестициялық саясаттың тиiмдiлiгi
Қазақстанның қаржы нарығын реттеудің құқықтын негізі
Оңтүстік Қазақстан облысындағы жергілікті өзін-өзі басқарудың құрылымдық жүйесін талдау
Әлеуметтік-экономикалық дамуды жоспарлаудың теориялық және методологиялық негіздері
Нарық жағдайындағы кәсіпкерлікті дамытудың өзекті мәселелері мен оларды шешу жолдарына тиімді ұсыныс беріп теориялық және практикалық тұрғыда негіздеу
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің пайда болуы мен қалыптасуы
Пәндер