Дозиметр – иондағыш сәулелердің дозасы мен қуатын өлшеуге арналған құрылғы. Салыстырып тексеру әдістері.

ЖОСПАР:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1. ӨЛШЕУ ҚҰРАЛЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ...6
1.1 Өлшеу құралы . Дозиметр ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Дозиметрдің техникалық сипаттамалары, қолдану облысы ... ... 12
1.3 Дозиметрдің тексерілуге жататын параметрлерінің тізімі ... ... ..17
2. ӨЛШЕУ КЕЗЕҢДЕРІ ЖӘНЕ НӘТИЖЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.1 Дозиметрдің салыстырып тексеру әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.2 Дозиметр құралын жақсарту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
III. ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24

КІРІСПЕ
Метрология – бұл өлшеулермен байланысты мәселелер шеңберін қамтитын ғылым. Сөзбе-сөз талқылағанда «метрология» - «өлшемдер туралы ілім».
Қоршаған ортада адамның өмірі үнемі ондағы жүріп жататын процестер мен құбылыстарды өлшеумен байланысты болады. Өлшемдер әлемді танудың әдістерінің бірі болып табылады, сондықтан ерекше маңызға ие. Қандай салада болмасын: өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, ғылымда, медицинада, саудада өлшемдік ақпараттарды алу және пайдалану еңбек процесінің біртұтас бөлігі болып саналады.
Метрология ғылым және тәжірибелік (практикалық) қызмет саласы ретінде орта ғасырларда пайда болды. Алайда оның бастаулары, адамдар өлшеу қажеттілігін бастан өткерген өте ерте замандарға кетеді. Алғашқы бетте олар қарапайым санау түрінде ғана болды. Арақашықтық қадамдармен, садақтан атқан жебенің түскен жерімен, жолға кететін күндермен өлшенеді. Уақыт тәуліктермен, ай кезеңдермен, жыл мезгілдермен есептеледі (саналады). Заттар саны даналармен, дюжиндермен (2 шөлмек), будалармен (пачкалармен), тендермен (тюктермен) өлшенді.
Өндірістің және тауар айырбасының пайда болуымен өлшемдерге - өлшеу бірліктеріне деген қажеттілік туындады. Астық дәндерді (гран), бұршақ дәні (карат), саусақтардың ұзындығы (дюйм), аяқ табаны (фут) алғашқы бетте осындай өлшемдер болды.
Уақыт өте келе өлшем бірліктері дәлірек және сан алуан бола түсті, олардың арасында белгілі бір арасалмақ белгіленді. Бірте-бірте әртүрлі халықтар мен мемлекеттердің өз ұлттық бірлік жүйелері қалыптасты. Ежелгі русь тәжірибесінде ежелгі египет өлшем бірліктері (олар өз кезегінде Ежелгі Греция мен Римнен болатын) негізгі өлшем жүйесі болып қызмет етті. Әрбір өлшем жүйесі сол дәуірмен, ұлттық менталитетпен байланысты өз ерекшеліктерімен өзгешеленеді. Уақыт өлшемдері солардың алғашқыларының бірі болды. Астрономиялық бақылаулар негізінде ертедегі вавилондықтар жыл, ай, сағатты белгіледі. Жердің өз осінің төңірегіндегі орташа айналыс жасау мерзімінің 1/86400 бөлігі секунд атауына ие болды. Сол кездерде метрологиялық қызметтің әлі жоқ болғандығына қарамастан, үлгі өлшемдердің қолданылғандығы және олардың шіркеулер мен монастырларда сақталғандығы, сондай-ақ өлшеу құралдарының жыл сайынғы тексерістері туралы мәліметтер сақталған. Мәселен, ұлы князь Святослав Ярославовичтің (1070-ші жылдар) «алтын белбеуі» ұзындық өлшемінің үлгісі болып қызмет етті, ал новгород князі Всеволодтың (1136ж) жарғысында «сауда таразылары мен өлшеуіштер былғамай таза өлшейді» деп жазылды. Ал оны бұзушыға өлімге кесуге дейін жаза қолданылуы мүмкін болды.
Сауданың дамуы мен сыртқы экономикалық байланыстардың кеңеюі өлшемдерді дәлелдеу ғана емес, сонымен бірге солардың «теңіздің арғы жағындағы елдермен» арақатынасын белгілеуді, сондай-ақ өлшемдерді

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. ҚР СТ 2225-2012 Радиометрлер-мөшерлеуіштер. Техникалық шарттар
2. http://kk.wikipedia.org/
3. http://www.solo.kz
4. К.Акишев, Г.Дарибаева. «Стандарттау, метрология және сәйкестікті бағалау» – Астана.

Пән: Сертификаттау, стандарттау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тағам өндірістері факультеті
Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі және сапасы кафедрасы

Метрология пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Дозиметр - иондағыш сәулелердің дозасы мен қуатын өлшеуге
арналған құрылғы. Салыстырып тексеру әдістері.

Алматы 2014 ж.
ЖОСПАР:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. ӨЛШЕУ ҚҰРАЛЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ...
1.1 Өлшеу құралы - Дозиметр ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Дозиметрдің техникалық сипаттамалары, қолдану облысы ... ...
1.3 Дозиметрдің тексерілуге жататын параметрлерінің тізімі ... ... ..
2. ӨЛШЕУ КЕЗЕҢДЕРІ ЖӘНЕ НӘТИЖЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .
2.1 Дозиметрдің салыстырып тексеру әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
2.2 Дозиметр құралын жақсарту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
III. ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...

3
6
6
6
12
17
20
20
22
23
24

КІРІСПЕ
Метрология - бұл өлшеулермен байланысты мәселелер шеңберін қамтитын ғылым. Сөзбе-сөз талқылағанда метрология - өлшемдер туралы ілім.
Қоршаған ортада адамның өмірі үнемі ондағы жүріп жататын процестер мен құбылыстарды өлшеумен байланысты болады. Өлшемдер әлемді танудың әдістерінің бірі болып табылады, сондықтан ерекше маңызға ие. Қандай салада болмасын: өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, ғылымда, медицинада, саудада өлшемдік ақпараттарды алу және пайдалану еңбек процесінің біртұтас бөлігі болып саналады.
Метрология ғылым және тәжірибелік (практикалық) қызмет саласы ретінде орта ғасырларда пайда болды. Алайда оның бастаулары, адамдар өлшеу қажеттілігін бастан өткерген өте ерте замандарға кетеді. Алғашқы бетте олар қарапайым санау түрінде ғана болды. Арақашықтық қадамдармен, садақтан атқан жебенің түскен жерімен, жолға кететін күндермен өлшенеді. Уақыт тәуліктермен, ай кезеңдермен, жыл мезгілдермен есептеледі (саналады). Заттар саны даналармен, дюжиндермен (2 шөлмек), будалармен (пачкалармен), тендермен (тюктермен) өлшенді.
Өндірістің және тауар айырбасының пайда болуымен өлшемдерге - өлшеу бірліктеріне деген қажеттілік туындады. Астық дәндерді (гран), бұршақ дәні (карат), саусақтардың ұзындығы (дюйм), аяқ табаны (фут) алғашқы бетте осындай өлшемдер болды.
Уақыт өте келе өлшем бірліктері дәлірек және сан алуан бола түсті, олардың арасында белгілі бір арасалмақ белгіленді. Бірте-бірте әртүрлі халықтар мен мемлекеттердің өз ұлттық бірлік жүйелері қалыптасты. Ежелгі русь тәжірибесінде ежелгі египет өлшем бірліктері (олар өз кезегінде Ежелгі Греция мен Римнен болатын) негізгі өлшем жүйесі болып қызмет етті. Әрбір өлшем жүйесі сол дәуірмен, ұлттық менталитетпен байланысты өз ерекшеліктерімен өзгешеленеді. Уақыт өлшемдері солардың алғашқыларының бірі болды. Астрономиялық бақылаулар негізінде ертедегі вавилондықтар жыл, ай, сағатты белгіледі. Жердің өз осінің төңірегіндегі орташа айналыс жасау мерзімінің 186400 бөлігі секунд атауына ие болды. Сол кездерде метрологиялық қызметтің әлі жоқ болғандығына қарамастан, үлгі өлшемдердің қолданылғандығы және олардың шіркеулер мен монастырларда сақталғандығы, сондай-ақ өлшеу құралдарының жыл сайынғы тексерістері туралы мәліметтер сақталған. Мәселен, ұлы князь Святослав Ярославовичтің (1070-ші жылдар) алтын белбеуі ұзындық өлшемінің үлгісі болып қызмет етті, ал новгород князі Всеволодтың (1136ж) жарғысында сауда таразылары мен өлшеуіштер былғамай таза өлшейді деп жазылды. Ал оны бұзушыға өлімге кесуге дейін жаза қолданылуы мүмкін болды.
Сауданың дамуы мен сыртқы экономикалық байланыстардың кеңеюі өлшемдерді дәлелдеу ғана емес, сонымен бірге солардың теңіздің арғы жағындағы елдермен арақатынасын белгілеуді, сондай-ақ өлшемдерді сәйкестендіру мен бақылау, тексеру қызметін неғұрлым анық ұйымдастыруды талап етті. І Петрдің метрологиялық реформасында кеме жасау флотында кең тарауға ие болған ағылшын өлшемдері - фут және дюмаға рұқсат етілді.
РСФСР халық Комиссарлар Кеңесі 1918 жылы Өлшемдер мен салмақтардың халықаралық метрикалық жүйесін енгізу туралы Декрет қабылдады.
Декреттің шығуы отандық метрологияны дамытудағы нормативтік кезеңнің бастауы ретінде аталып өтті. Осы кезден бастап метрология саласында нормативтік актілер енгізілді.
Ғылым мен техниканың дамуымен байланысты жаңа өлшем бірліктері талап етілді, бұл өз кезегінде, іргелі және қолданбалы метрологияны жетілдіруді ынталандырды. 1960 жылғы қазан айында өлшемдер мен салмақтар жөніндегі ХІ Бас конференцияда СИ халықаралық бірліктер жүйесі қабылданды. Іргелі (фундаменталды) және қолданбалы метрологияның дамуымен бірге заңшығарушы (законадательной) метрологияның қалыптасуы жүрді.
Заң шығарушы метрология өлшемдердің және өзара келісілген жалпы ережелер, талаптар мен нормалар кешенін енгізетін метрологияның бөлімі. Заң шығарушы метрология, тәжірибеге Мемлекеттік метрологиялық қызмет пен мемлекеттік басқару органдарының метрологиялық қызметі және заңды тұлғалар арқылы енгізілетін заңдармен және заң шығарушы ережелермен метрологиялық қызметті мемлекеттік реттеу құралы болып қызмет етеді. Құралдардың үлгілерін сынау және бекіту, оларды тексеру мен калибрлеу, өлшеу құралдарын сертификаттау, мемлекеттік метрологиялық бақылау мен өлшеу құралдарын қадағалау, заң шығару метрология саласына жатады.
Заң шығауршы метрологияның метрологиялық ережесі мен нормалары соған сай халықаралық ұйымдардың ұсынымдарымен және құжаттармен сәйкестендірілген. Бұл халықаралық экономикалық және сауда байланыстарының дамуына ықпал етеді және халықаралық метрологиялық ынтымақтастықты өзара түсіністікке қол жеткізуге көмектеседі.
Өлшемдік ақпараттың құндылығы өлшемдердің нақтылығы мен біртұтастығына байланысты болады. Өлшемдердің біртұтастығы дегенді өлшемдердің нәтижелері заңды бірліктерде берілуін, ал қателіктер белгіленген кездейсоқтық деңгейінде айқындалуын түсінуге болады.
Өлшемдердің біртұтастығы олардың нәтижелерін өлшемдерді қашан, қай жерде, кім, қандай әдістердің және техникалық құралдардың көмегімен жасағандығына тәуелсіз түрде сәйкестендіруге мүмкіндік береді. Өлшемдердің нақтылығы - бұл олардың өлшеу нәтижелерінің өлшенетін шаманың шынайы мәніне жақындығының деңгейі. Нәтиже мен өлшенетін шаманың арасындағы айырмашылық неғұрлым аз болған сайын, соғұрлым нақтылық жоғары болады.
Физикалық шамаларды өлшеу метрология ғылымының зерттеу объектісі болып табылады.
Метрология - өлшемдер, олардың біртұтастылығы мен қажетті нақтылығын қамтамасыз етуші құралар мен әдістер туралы ғылым. Қазіргі заманғы метрология үш құраушыдан тұрады: заңнамалық, негізін қалаушы (ғылыми) және практикалық (қолданбалы) метрология.
Практикалық қызметтің бірде-бір аясы өлшенетін шама және осы шаманы өлшеу бірлігі арасында өзара қатынас бар жағдайда өлшемдерсіз қызмет ете алмайды.
Кез келген талдауда, болжауда, жоспарлауда, бақылауда, реттеуде шикізаттың, дайын өнімнің саны мен сапасы, жалпы өндірістік құрылымның технологиялық операциялардың жүру барысы туралы нақты ақпарат қажет. Бұл ақпаратқа кең көлемде түрлі физикалық шамалар, көрсеткіштер мен өлшемдерді өлшеу арқылы қол жеткізе аламыз.
Талап етілетін дәлдікпен алынған, шынайы өлшеуіш ақпарат қабылданатын шешімдердің дұрыстығын қамтамасыз етеді. Жалған ақпарат сауда-коммерциялық операциялар кезінде өнімнің сапасының төмендеуіне, апаттарға, ғылыми зерттеулердегі дұрыс емес қорытындыларға, пайдалы қазбалар қорларын дұрыс емес бағалауға, дұрыс емес есептеулер мен өлшеулерге алып келуі мүмкін емес.
Өлшеулердің біртұтас әдісі өзара түсіністікті, ақпаратпен алмасуды, өлшеу әдістері мен құралдарын стандартизациялау мүмкіндігін, халықаралық тауарайналым жүйесінде өнімді сынау және өлшеу нәтижелерін өзара тануды кепілдендіреді.
Көбінесе көптеген мәселелерді өлшеулердің әртүрлі жерлерде, әртүрлі уақытта, әртүрлі құралдарды қолдану арқылы алынған үлкен көлемдегі нәтижесінің арқасында ғана шешуге болады. Мұндай нәтижелерді, тек оларды сәйкестендіруге болатын жағдайда ғана қолдануға болады. Өлшеулердің дәлдігін, шынайылығын және сәйкестігін жоғарлатуға өндірістің автоматтандырылуы мәжбүрлейді.
Неғұрлым мәселе күрделі болған сайын, метрология соғұрлым үлкен маңызға ие болады. Жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының Өлшеулердің біртұтастығын қамтамасыз ету туралы Заңының, басқа да нормативті-құқықтық актілердің, өлшеулердің біртұтастығын қамтамасыз ету бойынша халықаралық келісімдер мен нормативтік құжаттардың талаптарын сақтауын тексеруге мүмкіндік беретін, метрологиялық қадағалауды ұйымдастыру жүйесі өзінің өзектілігін арттырады.
Курстық жұмыстың мақсаты метрология саласында қолданылатын барлық өлшеу құралдарының түрлерімен танысу, зерттеу, сынау және бақылау. Соның ішінде бір өлшеу құралын алып оның жалпы жұмыс істеу принципін түсіндіру және мағлұмат беру.

1. ӨЛШЕУ ҚҰРАЛЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ.
1.1 Өлшеу құралы - Дозиметр

Дозиметр - иондағыш сәулелердің дозасы мен қуатын өлшеуге арналған құрылғы. Детектор мен өлшеуіштен тұрады.
Жеке дозиметр - радиоактивтік заттармен зақымдалған жердегі жеке құрамның сыртқы гамма-сәулеленуін дозиметриялық бақылаудан өткізуге арналған құрал. Құрал адамның закымдалған жерде болған кезінде алған сәулесінің жалпы мөлшерін өлшеуге мүмкіндік береді. Ионизациялық камераның формасы автокаламдай және ол әскери қызметшінің қалтасында жүреді. Ол осінде алюминий өзекше орналасқан алюминий цилиндр болып келеді. Камера ішінде қоршаудың бір жағы цилиндрмен, ал екінші жағы алюминий өзекпен жалғасқан конденсатор орналасқан. Камераны зарядтау жеке дозиметр жиынтығынан тұратын зарядты өлшеу құралы аркылы жүзеге асады. Жеке дозиметр аркылы 0-ден 50 р-гe дейінгі сәулелену мөлшерін өлшеуге болады.
Табиғи және жасанды радиоактивті изотоптарда ядролардың өздігінен ыдырау процесі үздіксіз жүріп жатады. Демек, олар сыртқы ортаға туынды белшектерді, гамма кванттарын үнемі атқылаумен болады. Радиоактивті сәулелер кейде радиация немесе иондағыш сәулелер деп аталады. Олардың кинетикалық және электромагниттік энергиялары үлкен шама құрайды. Сондықтан ондай бөлшектер жолындағы денелердің атомдары мен молекулаларының химиялық-физикалық касиеттерін өзгертіп иондайды, олардың араларындағы қалыпты байланыстарды үзеді. Сөйтіп, биологиялық денелер де, басқа табиғи денелер де өзгеріске ұшырайды. Әсіресе тірі табиғат: адам мен жан-жануарлар, өсімдіктер мен басқа да тіршілік иелері зор зардап шегеді.
Атом бомбалары мен уран кеніштерін айтпағанның өзінде, атомдық реакторлар мен атомдық электр станциялары да радиацияның көзі болып табылады. Сондай-ақ Күн радиациясының, ғарыштан келетін басқа да бөлшектердің зиянды әсерін де білуіміз қажет. Ол үшін изотоптардың сәуле атқылау белсенділігін, сондай-ақ радиацияға душар болған денелердің алған сәулелерінің мөлшер-дозасын нақты білу қажет. Қандай доза шегінде жұмыс істеуге болады, қандай доза денсаулыққа зиян немесе адам өміріне қауіпті деген сұрақтарға да жауап беруіміз керек.
Иондағыш сәулелерден қорғана білу үшін олардың өтімділік қасиеттерін білген жөн. Радиоактивті изотоптармен жұмыс істегенде, олардың өтімділігіне орай тиісті қауіпсіздік ережесін бұлжытпай орындау керек.
Альфа-бөлшек парақ қағазға тұтылып, одан өте алмайды. Алайда адам терісінде қалып қойса немесе ішкі органдарына тыныс жолымен, яғни жеген тағамы арқылы еніп кетсе, өте қауіпті.
Бета-бөлшектердің өтімділік қабілеті үлкен. Олар адам ағзасына 1- 2 см тереңдеп ене алады. Алайда бірнеше миллиметр алюминий қаңылтыры оны толық жұтып алады.
Гамма-сәуленің өтімділік қабілеті аса күшті. Сондықтан одан қорғану үшін корғасынның немесе бетон плиталардың калың қабаты пайдаланылады.
Изотоптардың активтілігі (белсенділігі) деп олардың бір секундта ыдыраған ядроларының санын айтады.
Активтіліктің өлшем бірлігіне беккерель (Бк) алынды. Бұл бірлік активтілікті ашқан Беккерельдің құрметіне аталған. Мысалы, қандай да бір заттың 1 с ішінде 504 ядросы ыдыраса, оның активтілігі 504 Бк болады. Ертеректе активтілік бірлігіне кюри (Ки) алынған еді. 1 Ки = 3,7 :: 1010 Бк.
Тірі ағза клеткаларының радиациядан алған энергиясы мол болған сайын, олардың биофизикалық қасиеттері өзгеріп, тіпті генетикалық деңгейдегі бұзылуы арта береді. Сондықтан радиацияның ағзаға беретін энергия мөлшерін бағалай білудің маңызы зор.
Радиацияның ағзаға беретін энергия мөлшері сәулелену дозасы деп аталады. "Күн өтіпті" деген халық диагностикасы мен "сәулелік ауру" деген қазіргі медицина диагностикасы арасында тура байланыс бар. Жаздың ыстық күндерінде білмеген адамға ерсі көрінгенімен, өзбек пен тәжіктің ала шапан киюінде, қырғыз бен түрікменнің ақ киіз қалпағы мен елтірі бөрігін, дала қазағының түйе жүн шекпенін тастамауында, халықтың радиациядан қорғануының ғасырлық тәжірибесі жатыр. Күні шуақты елдердегі әйелдердің бетін, денесін бүркеп жүруінің де бір сыры осында жатыр.
Шынында да, Күн бетінен келетін радиация біркелкі емес. Алапат қысым, ғаламат температура жағдайында Күн төсінен ыстық плазма оқтын-оқтын буырқана атқылап, жүздеген мың километрге шапшып, төңірегіне тарайды. Осындайда өте өтімді күн радиациясынан денені қорғамау денсаулыққа зиян келтіреді.
Дененің бір килограмында жұтылған радиация энергиясының мөлшері жұтылған доза деп аталады:

мұндағы Е - ағзада (денеде) жұтылған радиация энергиясы, яғни сәулелену дозасы; m - дененің массасы. Жұтылған дозаның өлшем бірлігіне грей (Гр) алынады.
Қоршаған ортада табиғи радиация (ғарыш сәулесі, радиоактивті элементтердің шығаратын сәулелері) әрқашан болған, бар және бола да бермек. Оны радиацияның табиғи фоны дейді. Ондай фон қоршаған ортадағы барлық денелерде, соның ішінде адамда да бар. Табиғи фонның есебінен бір адам жылына 2 :: 103Гр радиация алады.
Радиоизотоптармен жұмыс жасайтын адамдар үшін бір жылдық шекті босатылған доза (ШБД) 0,05 Гр-ден аспауы керек. Қысқа уақытта алынған 3-10 Гр адам өміріне аса қауіпті. Елді мекен тұрғындарының бір жыл ішінде алатын шекті босатылған дозасы 5 :: 103 Гр = 5 мГр-ден аспауы тиіс.
Дозиметрлердің бірнеше түрі бар:
1.оГамма-сәулелердің, рентген сәулелерінің дозасын және нейтрон ағындарын өлшеу аспаптары;
2.оРадиоактивті заттармен ластанған жазықтықтар бетіндегі альфа және бета-бөлшектері ағымын өлшеу аспаптары;
3.оАуаның радиоактивті газдармен және аэрозольдармен ластану дәрежесін өлшеу қондырғылары;
4.оСудың және азық-түліктің нақты белсенділігін өлшеу аспаптары;
5.оГамма-сәулелердің, рентген сәулелерінің және нейтрон ағындарының жеке адам қабылдаған дозаларын анықтау аспаптары;
6.оРадиоактивті бөлшектермен уланған адамдардан тарайтын сәулелерді және олардың демінен шыққан ауа радиоактивтілігін өлшеу аспаптары.

1-сурет. Әмбебап радиометр-дозиметр РКС-01-СОЛО
РКС-01-СОЛО Радиометр-дозиметрі металлоломды және екінші шикізаттың басқа түрлерін радиациялық бақылауды жүргізу үшін қоршаған ортаны, жұмыс орындарын, қондырғылар мен көліктік құралдарын кешендік радиациялық бақылауға арналған. Зерттелген объектінің экранировка есебін қосатын көліктік құралдар мен жүкті қарау автоматтық арнайы тәртібі қосылған. Құрылғы тапсырушы қажеттілігіне байланысты жиынтықталатын альфа-, бета-, гамма- (рентген ауқымын қоса) және нейтрондық сәулеленуді детектірлеу жоғары сезімді блоктарының кең жиыны бар.
Құрылғыда қолайлы ЖКИ - жұмыстың тілшікті іздейтін тәртібі ескерілген, жарық, дыбысты дабылдамасы бар. Құрылғы № KZ.02.02.01815-2009 ҚР Мемлекеттік тізіліміне енгізілген. Сцинтилляторлардың сезімділігіне энергетикалық байланысты сызықсыздығын тегістеу ұқсас-сандық құрылуы көмегімен жүзеге асырылады. Құрылғы НРБ-99 және басқа нормативтік құжаттар талаптарына сәйкес радиациялық бақылау негізгі мәселелерін орындауға қамтамасыз етеді.
Ерекшеліктері:
- қолайлы СКИ - жұмыстың тілшікті іздейтін тәртібі;
- автоматты бақылаудың тәртібі;
-окіріктірме ұқсас-сандық құрылуы көмегімен өлшенетін радионуклидтарының спектралдық құрамын бағалау;
- ПЭВМ ақпаратты беру үшін RS-232С түйісінің интерфейсі;
- кіші габариттік өлшемдер мен құрылғы салмағы.
Негізгі сипаттамалары:
Құрылғы басқару пулттен және ауыспалы детекторлардан құралады.
Альфа-бета-бөлшектерді детектірлеу блогы.
-тДетектірлеу блогында 40 см² алаңымен сцинтилляциондық детекторлар қондырылған;
- Альфа-бөлшектер ағымының тығыздылығын өлшеу ауқымы 0,1 ден 105 дейін бөл-кмин :: см²;
- Бета-бөлшектер ағымының тығыздылығын өлшеу ауқымы 1 ден 105 дейін бөл-кмин :: см²;
- Альфа-бөлшектер үшін энергетикалық ауқымы 1 ден 8 МэВ дейін;
- Бета-бөлшектер үшін энергетикалық ауқымы 0,06 дан 3,5 МэВ дейін;
- Өлшеудің рауалы негізгі саластырмалы қателігінің шектері: +- 20%;
- Детектордың габариттік өлшемі: Ø90 мм, 250 мм ұзындығы;
- Детектор салмағы: 0,5 кг көп емес.
Гамма-сәулеленуді детектірлеу блогы.
- Сцинтилляциондық детектирлеу блогы;
- Гамма-сәулеленулер энергияларының ауқымы 20 кэВ тан 10 МэВ дейін;
- Өлшеу ауқымы:
oo баламалылық мөлшерінің қуаты, мк3всағ: 0,01 ден 3х102 дейін;
oo баламалылық мөлшердің, мк3в: 0,1 ден 1х108 дейін.
- Өлшеудің рауалы негізгі саластырмалы қателігінің шектері: +- 15%;
- Детектордың габариттік өлшемі: Ø40 мм, 290мм ұзындығы;
- Детектор салмағы 0,5 кг көп емес.
Үздіксіз және импульстық рентгендік сәулелену детектірлеу блогы.
- Сцинтилляциондық детектор. Тіркелетін энергияларның ауқымы:
oo органикалық үшін 14 кэВ тан 1 МэВ дейін;
oo органикалықсыз үшін 5 кэВ тан 1 МэВ дейін.
- Оганикалық сцинтилеуіш үшін өщлеу ауқымы:
- баламалылық мөлшерінің қуаты 0,05 тен 1х106 мкЗвсағ дейін (40,0 Звч дейін жұтқыш экранымен);
oo баламалылық мөлшердің 0,1 ден 1х108 мкЗв дейін.
-тБаламалылық мөлшерінің күшін өлшеу рауалы негізгі салыстырымалы қателігінің шектері +- 20%;
- Детектордың габариттік өлшемдері:
oo диаметр 40 мм көп емес;
oo ұзындығы 290 мм көп емес.
- Детектор салмағы 0,5 кг көп емес.

Нейтрондық сәулеленуді детектірлеу блогы.
- Газразрядтік Не3 органикалық сцинтилеуішті (В¹º) детектирлеу блогы;
- Нейтрондық сәулелену тіркелген энергетикалық ауқымы 0,025 эВ тан 10 МэВ дейін;
- Өлшеу ауқымы:
-р. нейтрондардың баламалылық мөлшерінің қуаты мкЗвсағ 0,1 ден 1х105 дейін;
oo баламалылық мөлшерінің мкЗв 0,1 ден 1х108 дейін.
- Өлшеудің рауалы негізгі саластырмалы қателігінің шектері +- 20%.
- Детектордың габариттік өлшемдері: Ø38 х 260 мм.
- Баяулатқыштың габариттік өлшемдері: Ø80 х 160 мм.
- Детектор салмағы: 0,5 кг көп емес.
- Баяулатқыштың саламғы: 0,5 кг.
Басқару пульті.
- Басқару пульті мен детектірлеу блоктары температураларының жұмыс ауқымы: -400С тан +500С дейін.
- Дауыстық қоса жіберілуі мен деректерді жадына жазуы үшін: -400С тан +500С дейін.
- Сұйық кристалдық индикаторға деректерді шығару: -300С тан +500С дейін.
- Құрылғының көректенуі 7,2 В кернеуімен кіріктірме литий-иондық аккумулятордық батареясынан немесе 12 В шығыс кернеумен жинақтамаға кіретін желілік адаптерден жүзеге асырылады.
- Зарядталған аккумулятордағы үздіксіз жұмыс уақыты: 24 сағаттан кем емес.
- Зарядразряд циклдерінің саны: 1000 кем емес.
- Басқару пультінің габариттік өлшемдері 200х120х100 мм.
- Басқару пультінің салмағы 1,0 кг артық емес.
- Радиометр-дозиметр РКС-01-СОЛО жиынтығына компютермен байланыс үшін, бағдарламалық қамтамасыз етуі кіреді (Windows ортада әзірленген) FD немесе CD магниттік тасымалдауышта жеткізіледі.
Әскери дозиметриялық құралдар.

2-сурет. ИМД-21Б құралы
Имдтың дозаның қуатының өлшеуiшi ИМД-21Б қызметі бойынша ДП-3Б-ға ұқсас. Гамма-сәулелену оны экспозициялық дозаның қуатының өлшемдерiнен тысқары 1 радиацияның деңгейiнiң қойылған шектi мәнiн асып кету туралы жарық арқылы сигналын бередi 5; 50 және 100 Рч. ИМД-21 жылжымалы және тұрақты объекттерге бекiтiледi. 1 - орташа жиiлiктiң блогі; 2 - индикатор көрсеткiш тақтасы; 3 - сигналдық шам; 4 - құралдың қоректену көзiн қосуын индикатор; 5 - табалдырық ауыстырып қосқыш; 6 - тексеру батырма; 7 - көрсеткiш тақта тумблер; 8 - желi тумблер; 9 - детекторлауды блоктiң шынжырының тiркеуiшi; 10 - көрсетулердi көбейткiштiң бұқтырмасы; 11 - қоректенудiң шынжыры үшiн тiркеуiш; 12 - детекторлауды блок; 13 - детекторлауды блоктiң бекiткiшi үшiн тұтқалар.

3-сурет. ДП-3Б құралы
ДП-3Б сәулеленудi экспозициялық дозаның қуатын өлшеу үшiн жылжымалы объекттермен радиациялық барлауды жүргiзуде арналған. ДП-3Б құралының комплектiне техникалық сипаттама және формуляр бекiткiш, комплект үшiн детекторлауды өлшеу пульт, блок, түзуi бар жалғағыш кабел және бұрыштық тiркеуiштер, қоректену, тұтқаның кабелдерi кiредi. 1 - қоректенудiң кабелi; 2 - тексеру батырма; 3 - микроамперметр; 4 - жарық түсiрудi шырақ; 5 - төменгi диапазондарды нұсқағыш; 6 - жарық арқылы индикациясының шамы; 7 - төменгi диапазондарды ауыстырып қосқыш; 8 - сақтағыштар; 9-жалғағыш кабел.

4-сурет. Индикатор-сигнализатор ДП-64 құралы
Индикатор-сигнализатор ДП-64 жердiң радиоактивтi жұқтыруына үздiксiз бақылау үшiн арналған. 0, 2 Рч тiк гамма- радиация дозасының қуаттары табыс бойынша дыбыстық және жарық сигнализациясы автоматты қосылады. Сигнализацияның iстеуi 3 секундттан аспайды.

5-сурет. ИД-1 доза өлшегіш комплектісі
ИД-1 доза өлшегіш комплектісі 1 гамма нейтрон сәулесінің жұтылған дозаны өлшеу үшiн арналған. Құралдың комплектiне ЗД-6, техникалық сипаттама және пайдалануға нұсқау, формуляр түрдiң ионнизационногосының дозаның 10 өлшеуiштерi, заряд құрылымдар кiредi. ИД-1 нейтрон шығаруын гамманың дозасының тiркеуiн қамтамасыз етедi 20 мен 500 рад аралығында. Өлшенетін дозалардың есептеуi дозиметрдiң iшi орналасқан шәкiл бойынша өндiрiп алады.

1.2 Дозиметрдің техникалық сипаттамалары, қолдану облысы

1.2.1 Техникалық талаптар
1.2.1.1 Мөлшерлеуіш ҚР СТ 2225-2012, осы стандарттың талаптарына сәйкес келуге және белгіленген тәртіппен бекітілген және әзірленген техникалық құжаттама бойынша жасалуға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.