Қант қызылшасын күтіп бағу мен жинауға арналған машиналар комплексі
Мазмұны.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.24
Экономика (технологиялық карталар,сызбалар,есептері ... ... ... ... ..25.34
Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35.36
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Пайдаланған әдебиетері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.24
Экономика (технологиялық карталар,сызбалар,есептері ... ... ... ... ..25.34
Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35.36
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Пайдаланған әдебиетері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға арналған машиналар комплексі
Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға қолданылатын машиналарды жіктеу. Агротехникалың талаптар
Біздің өнеркәсібіміз машиналардың түрі мен санын көп шығаратыны соншалық, олар қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинау жөніндегі бар-лық операцияны механикаландырып, белгіленген агротехникалық мерзімде өткізуге мүмкіндік береді.
Қант қызылшасы егістігіне арнап топырақты күзде әзірлеу жалпы жүмысқа арналған машиналармен жүргізіледі. Перспективті технология-да жер жыртуды екі ярусты ПЯ-3-35 плугымен жүргізу ұсынылады.
Түқым себу алдындағы өңдеуді жалпы пайдаланылатын машиналар-мен де,'сондай-ақ тиісінше жүмыс органдармен жабдықталған арнаулы УСМК-5А қызылша культиваторымен де жүргізуге болады. Ылғалы көп және суармалы аймақтарда КГС-4,8 өсімдік қоректендіргіш культиваторы қолданылады. Қант қызылшасын пунктирлі немесе пунктирлі-үялы әдіс-пен сепкенде 12 қатарлы ССТ-12А сеялкасы және суармалы қызылша егу жағдайында 8 қатарлы ССТ-8 сеялкасы қолданылады.
Қант қызылшасы егістігінде топырақты жаппай қопсыту өсімдік көк-теп шыққанға дейін З-ОР-0,7 жеңіл тісті тырмалармен немесе РБ-5,4 ро-тациялы жұмыс органдармен жабдықталған 2КРН-2,8М және УСМК-5А культиваторларымен жүргізіледі.
Топырақтың қатараралығын үстеп қоректендіру немесе өңдеу УСМК-5,4, 2КРН-2,8М культиваторларымен жүргізіледі. Бұлардан басқа қатараралықтарды қоректендірмей өңдеуге КФ-5,4 фрезерлі культива-торы қолданылады.
Себу алдында, сепкенде және өсімдікті күтіп өңдеу кезінде культива-торлы, сеялкалы агрегатпен топыраққа гербицидті, сұйық минералды тыңайтқыштарды тұтас немесе жол-жол енгізу үшін және қант қызылша-сының зиянкестері мен ауруларына қарсы күресу үшін улы химикаттарды себуге ПОУ, ПОУ-С қоректендіргіш-бүріккіш пайдаланылады.
Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға қолданылатын машиналарды жіктеу. Агротехникалың талаптар
Біздің өнеркәсібіміз машиналардың түрі мен санын көп шығаратыны соншалық, олар қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинау жөніндегі бар-лық операцияны механикаландырып, белгіленген агротехникалық мерзімде өткізуге мүмкіндік береді.
Қант қызылшасы егістігіне арнап топырақты күзде әзірлеу жалпы жүмысқа арналған машиналармен жүргізіледі. Перспективті технология-да жер жыртуды екі ярусты ПЯ-3-35 плугымен жүргізу ұсынылады.
Түқым себу алдындағы өңдеуді жалпы пайдаланылатын машиналар-мен де,'сондай-ақ тиісінше жүмыс органдармен жабдықталған арнаулы УСМК-5А қызылша культиваторымен де жүргізуге болады. Ылғалы көп және суармалы аймақтарда КГС-4,8 өсімдік қоректендіргіш культиваторы қолданылады. Қант қызылшасын пунктирлі немесе пунктирлі-үялы әдіс-пен сепкенде 12 қатарлы ССТ-12А сеялкасы және суармалы қызылша егу жағдайында 8 қатарлы ССТ-8 сеялкасы қолданылады.
Қант қызылшасы егістігінде топырақты жаппай қопсыту өсімдік көк-теп шыққанға дейін З-ОР-0,7 жеңіл тісті тырмалармен немесе РБ-5,4 ро-тациялы жұмыс органдармен жабдықталған 2КРН-2,8М және УСМК-5А культиваторларымен жүргізіледі.
Топырақтың қатараралығын үстеп қоректендіру немесе өңдеу УСМК-5,4, 2КРН-2,8М культиваторларымен жүргізіледі. Бұлардан басқа қатараралықтарды қоректендірмей өңдеуге КФ-5,4 фрезерлі культива-торы қолданылады.
Себу алдында, сепкенде және өсімдікті күтіп өңдеу кезінде культива-торлы, сеялкалы агрегатпен топыраққа гербицидті, сұйық минералды тыңайтқыштарды тұтас немесе жол-жол енгізу үшін және қант қызылша-сының зиянкестері мен ауруларына қарсы күресу үшін улы химикаттарды себуге ПОУ, ПОУ-С қоректендіргіш-бүріккіш пайдаланылады.
қолданған әдебиеттер:
Ауыл шаруашылығы машиналар авторлар:
Ю.И. Воронов, Л.Н. Ковалев, А.Н. Устинов
Ауыл шаруашылығы машиналар авторлар:
Ю.И. Воронов, Л.Н. Ковалев, А.Н. Устинов
№16 Колледж МКҚК
САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕСІ
БЕКІТЕМІН
Директор____________З Талбидин
____________________20___ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Ф-ӨОБ-0320
Тақырыбы Қант қызылшасын күтіп бағу мен жинауға арналған машиналар
комплексі
Түсіндірме хат 1 бет
Графикалық бөлім
Дипломдық жұмысты орындаушы __________ ________________
(қолтаңбасы) (аты-жөні)
Жетекшісі
______________ ____________________
(қолтаңбасы)
(аты-жөні)
ӨОБ басшысы _________ А. Момынов
(қолтаңбасы)
(аты-жөні)
Алғы сөз
Кез келген үйдің дастархан басында наннан кейін қант тұратыны
белгілі. Осы түсінікке біздің үйренгеніміз соншалықты, қантсыз дастархан
бар дегенге сенгіміз келмейді. Шайға салғанды жақсы көреміз, ал тарихын
білетініміз күмәнді.
Қанттың бірнеше түрі бары белгілі. Ол жан-жануарларда да, өсімдіктерде
де кездеседі. Алайда, адамдардың қант туралы әңгімесі қант қызылшасы мен
қант қамысының өнімі турасында ғана өрбиді және сол турасында түсініктері
өрілген. Бүгінгі таңда әлемдік экспорттың 62 пайызы қанты қамысы болса,
37,5 пайызын қант қызылшасы құрап отыр.
Тәтті дәмі арқылы көпшілікті тартып тұратын өсімдік осыдан мың жылдай
бұрын Жаңа Гвинеяда пайда болған. Сол уақытта осы өсімдік үшін қанша
тайпалар өз-өздерімен соғысып, қорғап қалуға жандарын салысқан. Бірақ, ол
туралы түсінік бізде қайдан болсын. Бар болғаны қант туралы әңгіме өрбісе
болды, шайымызға қатқымыз келіп тұрады.
Содан бері қаншама ғасырдың ширегінде, қоғамның дамып, өркениеттің
жаһандануына байланысты қант зауыттары көптеп ашыла бастады. Қантты
өндірудің өнеркәсіпте нешеме түрлері шығып, дүниежүзілік экспортқа айналып
кете барды. Ең бірінші сатушылар мен көпестер қантты Тынық мұхит бойына
алып шықты. Кейінірек Азия мен Индонезия, Филиппин аралдарына жетіп,
күнделікті тұтынатын өнімге айналдырып жіберді. Алайда, қанттың тарихы
осымен бітпейді.
Кейбір ғалымдардың ойынша, қант қамысы бұрынғы өткен замандарда Үнді
елінде тараған. Алғаш қантты көріп, Еуропаға жайып жіберген Александр
Македонский болатын. Бәріміз білетіндей, мүйізі бар адам б.з.д. 325 жылы
Үнді еліне жорық жасаған. Олар алғаш қант қызылшасын көргенде, арасы жоқ
бал есепті өсімдікке балаған.
Содан Үнді елінен жол алып шыққан қант Персияға жеткен. Ал Персия елі
500 бен 700 жылдар аралығында Сирия, Палестина, Египет, Жерорта теңізі
бойын жаулап алып, қантты тұтынуды дағдыға немесе әдетке айналдырып
жіберген сыңайлы.
Қант қызылшасы ең бірінші рет Америка Құрама Штаттарына 1751 жылы
жеткізілді. Сол уақыттағы түрлі діни ағымдардың миссионерлерінің бірі
қантты Гаитиден Жаңа Орлианға, содан Луизиана штатына алып барған. Қант
өнімі 1795 жылы тұрақты экспорт көзіне айналады.
Мазмұны.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-24
Экономика (технологиялық карталар,сызбалар,есептері ... ... ... ... ..25- 34
Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35-36
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3 7
Пайдаланған әдебиетері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
Кіріспе
Қант қызылшасы біздің еліміздің егістігіндегі ең маңызды техникалық
дақылдардың бірі. Әйтсе де, қазіргі кездегі алып қант өндірісі
тамыржемістің қантсыздығынан және түсімнің төмендеуінен туындайтын
дағдарыстан қасірет шегіп отыр. Басқа да егістік дақылдары атап айтқанда
бидай, картоп секілді, қант қызылшасын егудің де тиімді екенін әлемдік
тәжірибе көрсетеді. Мысалы, 1990 жылы Германия астық дақылдарының 56,6%-ін
айдалған жерден алды, ол ел табысының 9,5%-ін құрады. Сол уақыттарда қант
қызылшасының 5,3%-ы айдалған жерден алынды және ол ел табысының 4,3% үлесін
құрады
Қант өндірісін көтеру – өте күрделі технологиялық процесс, ол егілген қант
қызылшасы сұрыптарының өнімділігіне және төзімділігіне, алынған шикізаттың
сапалы өндірісіне байланысты. Жоғары қаттылықты және салмағы үлкен
тамыржемісті қант қызылшасының төзімді сұрыптарын алуға бағытталған
селекциялық жұмыстарда, қант жинауды арттыруда агротехникалық шаралармен
қатар егілу ауданы да негізгі рөл атқарады. Қант қызылшасының селекциялық
процесі өте күрделі және қиын, сонымен бірге екіжылдық айқас тозаңданушы
дақыл. Сонымен қатар, жаңа сұрыптар үш талапты қанағаттандыруы тиіс: жоғары
өнімділікті, әртүрлі фитопатогендерге төзімділікті және қоршаған ортадағы
экстремальді жағдайларды. Биотикалық және абиотикалық стрестерге төзімді
селекциялық мәселелерді шешуде биотехнологиялық әдістер үлкен рөл атқарады.
Өсімдік селекциясының ағзалық деңгейден жасушалық деңгейге алмастырылуында,
сонымен қатар орасан көп өсімдік ағзалары жасушаларында, селективті ортадан
керекті түрдің іріктелуінде микробиологиялық әдістер қолданылады. Жасушалық
сұрыптаудың алғышарты болып қант қызылшасының ұсақ дисперсті суспензиялық
культурасы табылады.
Өсімдіктің суспензиялық культурасын алудың негізгі әдісі – каллусты
ұлпаны қоректік ортада фрагменттеу және өсіру болып табылады.
Каллусогенез индукциясының экспланттық сапасы ретінде шие бұтақтарын
және қант қызылшасының әртүрлі инбредті линияларындағы өркен гүлсидамдары
сегменттері қолданылды (Әмірханова және т.б. 1985 ж). Мурасиге және
Скугтың қоректік ортасында таза өсімдік материалын араластыру, қосымша 2
мгл БАП, каллус ұлпаларының түзілуін туғызды. Каллусогенез қарқындылығынан
әртүрлі инцухт-линиялар ерекшелене бастады. Жоғары бейімділікті иеленуші А-
52 және ССП линия эксплантаталарында тұтас каллус индукциялары жиі
байқалды. Каллустық культураның өсімталдық және цитоморфологиялық
сипаттамасын ұлпалық тегі, өсу жағдайы және қоректік орта құрамы анықтайды.
Сонымен қатар, каллус культураларының консистенциялары: 1 – борпылдақ, жеке
жасушаларға тез ыдырайды; 2 – орта берік, гетерогенді, меристемалық ошақтан
тұрады; 3 – берік, қысқарған камбий және тамыр аймақтарынан тұрады
(негізінен трахеидтәрізді элементтерден). Салыстырмалы борпылдақ каллус
культураларының алынуына әртүрлі тәсілдер әсер етеді: 2,4-Д құрайтын ортада
өсіру; Са иондарын қоректік ортадан жою және т.б. Линия ССП алынған біздің
каллусты жасушамыз борпылдақ консистенцияға және құрылымы бойынша
гетерогенді болды. А-52 инбредті линиясындағы каллус берік, гомогенді және
жарықта тез жасыл түске енді.
Осылайша, мұнан былайғы қант қызылшасы селекциясын жасушалық деңгейге
көшіру жүзеге асты және қант қызылшасы суспензиялық культурасының
сипаттамасы алынды.
Негізгі бөлім
Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға арналған машиналар
комплексі
Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға қолданылатын машиналарды
жіктеу. Агротехникалың талаптар
Біздің өнеркәсібіміз машиналардың түрі мен санын көп шығаратыны
соншалық, олар қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинау жөніндегі бар-лық
операцияны механикаландырып, белгіленген агротехникалық мерзімде өткізуге
мүмкіндік береді.
Қант қызылшасы егістігіне арнап топырақты күзде әзірлеу жалпы жүмысқа
арналған машиналармен жүргізіледі. Перспективті технология-да жер жыртуды
екі ярусты ПЯ-3-35 плугымен жүргізу ұсынылады.
Түқым себу алдындағы өңдеуді жалпы пайдаланылатын машиналар-мен
де,'сондай-ақ тиісінше жүмыс органдармен жабдықталған арнаулы УСМК-5А
қызылша культиваторымен де жүргізуге болады. Ылғалы көп және суармалы
аймақтарда КГС-4,8 өсімдік қоректендіргіш культиваторы қолданылады. Қант
қызылшасын пунктирлі немесе пунктирлі-үялы әдіс-пен сепкенде 12 қатарлы ССТ-
12А сеялкасы және суармалы қызылша егу жағдайында 8 қатарлы ССТ-8 сеялкасы
қолданылады.
Қант қызылшасы егістігінде топырақты жаппай қопсыту өсімдік көк-теп
шыққанға дейін З-ОР-0,7 жеңіл тісті тырмалармен немесе РБ-5,4 ро-тациялы
жұмыс органдармен жабдықталған 2КРН-2,8М және УСМК-5А культиваторларымен
жүргізіледі.
Топырақтың қатараралығын үстеп қоректендіру немесе өңдеу УСМК-5,4,
2КРН-2,8М культиваторларымен жүргізіледі. Бұлардан басқа қатараралықтарды
қоректендірмей өңдеуге КФ-5,4 фрезерлі культива-торы қолданылады.
Себу алдында, сепкенде және өсімдікті күтіп өңдеу кезінде культива-
торлы, сеялкалы агрегатпен топыраққа гербицидті, сұйық минералды
тыңайтқыштарды тұтас немесе жол-жол енгізу үшін және қант қызылша-сының
зиянкестері мен ауруларына қарсы күресу үшін улы химикаттарды себуге ПОУ,
ПОУ-С қоректендіргіш-бүріккіш пайдаланылады.
Қызылша егісін сиретуді қатар бойынша және оған бұрыштап та жүргізуге
болады. Қатар бойынша сирету үшін УСМП-5,4 сиреткіші шығарылады.
Перспективтік технологияда қатар бойынша жүргізілетін автоматты ПСД-2,7
сиреткішін қолдану ұсынылады. Егістік көлденеңінен тиісті жұмыс органдары
бар тырмалармен, культиваторлармен сиретіледі.
Қызылшаны КСТ-ЗА, КСТ-24 қызылша комбайндарымен жинайды, сондай-ақ бөлектеп
жинау үшін алты қатарлы БМ-6 жапырақ жинаушы және өздігінен жүретін КС-6
пен РКС-6 түбір (қызылша түбірін) жинайтын машиналар комплексін немесе төрт
қатарлы жапырақ жинаушы БМ-4А, түбір жинаушы РКС-4 машиналар комплексін
қолданады. Үйілген қызыл-шаны тиеу СНТ-2,1Б, ПС-100 немесе өздігінен
жүретін СПС-4,2 тиегіш-терімен жүзеге асырылады.
Қант қызылшасы егісіне арналған топырақ кесектерінің диаметрі 20 мм-
ден аспайтын және қопсыту тереңдігі белгіленген тереңдікке сәйкес (алшақтық
1 —1,5 см-ден тиіс) өңделуге тиіс; топырақтың бетін тегістеу қажет. Тұқымды
егу кезінде бір-бірінен біркелкі қашықтыққа орналастыру және белгіленген
тереңдікке енгізу (алшақтық ±1 см-ден аспауы тиіс) қажет. Міндетті түрде
түзулеп себіледі: қатараралықтардың ен айырмашылығы бір жүрісте ± 1 см-ден,
түйісетін жерде ± 5 см-ден аспайды. Белгіленген тұқым себу нормасы және
себу процесіндегі ты-ңайтқыш тұрақты болуға тиіс, ал себілген алаңда жота
және трактор немесе сеялка доңғалағьіның ізі қалмауы тиіс.
Қатар аралықтарды өңдеуде және үстеп қоректендіруде қопсытудың
белгіленген тереңдігінен және тыңайтқыш енгізу нормасынан ауытқушы-лық
болмауға тиіс.
Қорғау аймағының ені белгіленген мөлшерден ± 1 см ауытқымауы тиіс. Қызылша
өсімдігін зақымдауға, сондай-ақ оларды топырақпен жабу-ға болмайды,
арамшөпті толық жойған жөн. Жинау кезінде түбір мен жапырақты ластамай
жинау қажет. Түбірдің жапырақпен бірге кесіліп кететін балаусасы жалпы
түбірдің 5%-нен аспауы тиіс. Қызылшаны қабыл-дау пунктіне жинаған күні
жеткізеді немесе қалыңдығы 15 см топырақпен жауып қояды.
ССТ-12А аспалы қызылша сеялкасы
ССТ-12Ааспалықызылшасеялкасы(136-су рет) сұрыптал-ған қант қызылшасының
тұқымын (1 гектарға белгіленген тұқым саны бойынша) ,дәл пунктирлі және
пунктирлі-ұялы әдіспен бір мезгілде ми-нералды тыңайтқыш енпзе отырып
себуге арналған; қатараралықты 450 мм етіп себуге есептелген. Қосымша
жалғастырушы біліктер арқылы қант қызылшасын суармалы аймақта егіп-күту
үшін оны қатараралығын 600 мм-ден сегіз қатарлы етіп қайта жабдықтауға
болады. Сеялканы арнаулы тетіктермен комплектілегенде қант қызылшасының,
тарының, қарақұмықтың, сояның, бұршақтың (ірі сорттарынан басқасын)
түйіршік-телген тұқымын себеді.
Сеялка МТЗ-80 және Т-70С тракторларына агрегатталады. Ол рамадан,
аппараттар жетегінің механизмі бар екі пневматикалық тіреуіш доңғалақ-тан
(1), тыңайтқыш сепкіш алты аппараттан (5), тұқым сепкіш он екі сек-циядан,
маркерлерден, екі басқыш тақтайдан және тұтқалардан тұрады.
Сеялканың рамасы бір секциялы, түтіктерден пісіріліп жасалған.
Раманың алдыңғы жағына СА-1 автоматты тіркемесі бекітілген. Оны раманың
ортасына немесе 225 мм сслға қарай жылжытып қондырады, мұның өзі сеялканы
доңғалақты немесо шынжыр табанды отамалы трак-торларға (із аралығы- 1800 мм
және 1350 мм) тіркеуге мүмкіндік береді,
мұнда сошниктер трактордың із аралығымен жүрмейді. Автоматты тірке-мелер
дәл жүгері сеялкасындағыдай жасалған. Дискілі тыңайтқыш сепкіш АТД-2
аппараттары қолданылады.
Тұқым сепкіш секциялар параллело-грамды аспалы механизмдерден, тұқым
бункерінен, сепкіш аппараттан (себуші дискі —10, тарағыш ролик —8, түрткіш
—15), сырғыма үлгісіндегі құрама сошниктен (тыңайтқыш бағыттаушы —16, тұқым
бағыттаушы —17), қырғылардан (14), сошник тереңдігін реттейтін механизмнен
(11), ішінде атмосфералық қысым сақтаған камерасыз резеңке шиналы тапаушы
доңғалақтар (13) мен шлейфтен (12) тұрады.
Тұқым және тыңайтқыш сепкіш аппараттардың жетегі орталықтан-дырылған
және тербеліс подшипниктеріне орнатылған тіреуіш пневма-тикалыц
доңғалақтардан (1) жүзеге асырылады. Өлшемі 5-—10" әр доң-ғалақтан айналыс
тікелей шынжырлы беріліс арқылы алты тұқым сепкіш және үш тыңайтқыш сепкіш
аппараттарға беріледі.
Сеялка жұмысьіның технологиялық процесі былайша өтеді. Тыңайт-қыш
сепкіш (5) аппараттан тыңайтқыш өткізгіштерге (7), одан тыңайтқыш
бағыттаушы (16) арқылы екі аралас қатарға түседі.
Сошниктің тыңайтқыш бағыттаушысының артынан борозда ернеуінен құлаған
топырақ тыңайтқышты жауып, тыңайтқыш пен тұқым арасын бөліп тұратын қабат
пайда болады. Тұқым бункерден себу дискісінің (10) ұяшықтарына келеді.
Дискінің әрбір ұяшығына бір дәннен түсіп, артық тұқым роликпен (8) алынып
тасталады. Одан әрі дискі ұяшығында тұрған тұқым сепкіш аппарат корпусының
қабырғасымен төмен түседі. Ұяшық-тың төменгі бөлігіндегі тұқым түрткіш (15)
арқылы бірінен соң бірі сош-ник сүңгімесі жасаған, тапталған борозда түбіне
тасталады, Тұқым мен тыңайтқыш салынған борозда қырғылармен (14) көміледі.
Қырғылардан кейінгі топырақ тұқымды топыраққа жанастыра доңғалақ арқылы
(13) тапталады. Тапаушы доңғалақтан кейін топырақ тегістеледі және аздап
шлейфтермен (12) қопсытылады.
Сеялка жылжымалы штангілері бар дискілі маркерлермен жабдық-талған.
Маркерлер трактор кабинасынан басқарылатын гидрофициялы механизмдермен
түсіріліп, көтеріледі.
Сеялканы тасымалдау кезінде маркерлер рамаға салынады, бұл сеял-каның
биіктігін кішірейтіп, агрегаттың тасымалдануын жақсартады.
Сеялкаға раманың көмекші брусына кронштейндермен бекітілген екі басқыш
тақтай қойылған. Басқыш тақтайдың алдында тұтқа бар, себу-шінің қауіпсіз
жұмыс істеуін қамтамасыз етуүшін артына арқалық бекітілген.
Оң жақтағы басқыш тақтайға серіппелі із қалдырғыш орнатылған. Із
қалдырғыш себу агрегаты егістікті жүріп өткен соң егістіктің қатар-
аралықтарын көктеп шыққанға дейінгі өңдеуі үшін, трактордың культи-ватормен
қоса келесі өтуіне қажет борозда жасәйды,
Сеялка себуші мен тракторшының аралық байланысын жүзеге асыру үшін электр
сигналмен ыабдықталған. Ол кнопкалы қосқыштан, кабельден және штепсельді
айырдан тұрады. Қосқыш оң жақ басқыш тақтайдың сол жақ тірегіне бекітілген.
Сеялканы реттеу. Сеялкаға себуші дискілердің екі комплектісі бері-леді.
Дискілердің цилиндрлі бетіне үш қатар ұяшық орналасқан, олардың ішіндегі
түкымның фракциясына сәйкес келеді. Өлшемі 3,5—4,5 мм тұқым диаметрі 5,1 мм
және тереңдігі 2,5 мм дискі-яео ал 4,5—5,5 мм тұқым фракциясы ушін
ұяшығының диаметрі 6,0 мм ге диск 3,3 дискілер алынады.
Фракцияның өлшемі себуші дискілерде көрсетілген. Тұқым себу
формасы 1 гектарға жұмсалатын салмағымен (килограмм) немесе 1 погон
кететіи тұңым санымен анықталады. Сеялка 1 м жерге ГЗ 35 және 50 тал
сұрыпталған тұқымды себуді қамтамасыз етеді. нормасы дискідегі ұяшықтардың
қатар санын және дискінің айналу яюшйгін өзгерту арқылы реттеледі.
тяшықтар саны қатарын жабатын сёктор өзгертіледі. Секторды
жұмысқа қою үшін сепкіш аппараттың бүйір лағын алып, гайканы босатып,
себуші дискіні ось бағытымен қозғалту Білзн кейін шеткі жырашыққа сектор
тубі роликтің астына, сек аппарат корпусының деңесімен дел келәтін етіл
орнатады, Одан соң дискіні орнына қояды, гайканы бұрап, бүйір қақпақты
бекітеді.
Себуші дискінің айналу жьшдамдығын қарсы жетектің білігіндегі және
тұқым сепкіш аппараттар жетегінің трансмиссиялық білігіндегі салмалы
жұлдызшалардың орнын ауыстырып немесв алмастырьіп ез-ес-ел , Сеялкаға
алмалы-салмалы жұлдызшалар 2-7, 2-9, 2-12, қосып беріледі.
Ролик-тарағыштың үстіне сепкіш аппараттың корпусына тойтарғыш
бекітілген. Ролик пен тойтарғыштың арасындағы саңылау 0,1—0,8 мм мөлшерінде
болуға тиіс. Сошник жүрісінің тереңдігін 20—60 мм мөлше-рінде серіппелі
шплинтті реттеу механизмі тесіктерінің (кулисалар-ға—11) біріне ауыстыру
арқылы реттейді. Сошник журісінің тұрақтылы-ғын секцияның параллелограмды
механизмінің серіпһесін (19) керу арқы-лы реттейді. Тұқымның топыраққа
сіңірілу сагіасы қырғы серіппесіне түсетін қысымға байланысты. Оны қырғымен
жалғастырылған штанга гес ктеріндегі серіппелі шплинттердің орнын ауыстыру
арқылы реттейді.
Шлейф шынжырлары оське қондырылған тапаушы доңғалақтар кронейндеріне
бекітіледі. Жұмыс пен топырақ жағдайына байланысты шынжырлар кронштейндерге
биіктігі бойынша үш түрлі қалыпта бекіті-леді. Шеткі төменгі қалыпта аспа
нүктесі топыраққа мейлінше көп, ал жргаргы қалыпта мейлінше аз жабысатын
болады.
Тыңайтқыш себу нормасы әрбір тыңайтқыш сепкіш аппараттағы себу нормасын
реттеуіші мен себу саңылауын өзгерту арқылы қамтамасыз етіледі.
Пунктирлі-ұялы себу үшін арнаулы үш қатарлы себу дискілері қол-
данылады. Әр қатарға 40 ұяшықтан орналасады. Ұяшықтардың қатардағы өзара
арақашықтығы 17 мм және 25 мм.
Үш қатардың ұяшықтары бір-біріне қарағанда 2 мм ауысып орналасқан
'және дискінің айналасына топталып, әрқайсысында үш ұядан орналас-қан.
Сепкіш аппарат жетегінің жұлдызшаларын өзгерту және шеткі қа-тарды
сектормен жауып тастау есебінен қатардың 1 погон метр ұзынды-ғында 10—15
ұяның болуын және 1 м қатарға 10—27 тұқым себілуін қам-тамасыз етеді.
Егістікте тұқымның 40—50% өніп шығуын сеялканың сеп-кіш апларатын қатардағы
1 погон метр ұзындыққа 7—8 ұя салу, әр ұяда үш дән болу үшін реттейді. Ал,
егістікке тұқымның 50%-тен астамының өніп шығуын күткенде, 1 м қатарда 8—10
ұя, әр ұяда екі тұқым болуын қарастырады.
Пунктирлі-ұялы себуді қант қызылшасын өсірудің перспективтік техно-
логиясы ұсынып отыр. Пунктирлімен салыстырғанда осы себу әдісінің
артықшылығы сол, мұнда механикаландырылған сирету жүргізу қажет емес,
өйткені отырғызылған ұядағы тұқым саны қатардағы өсімдіктің біркелкі
орналасып, көктеп шығуына кепілдік береді, артық өсімдік тексеру кезінде
алынып тасталады.
Себу алдында сеялкаға із салғышты ол қатараралықтың ортасымен — болашақтағы
жетінші және сегізінші қатармен жүріп өтетін етіп орнатады.
Егістікті күтуге арналған машиналар
У С М К-5,4 А (137-сурет) өсімдік қоректендіргі ш-к у л ь-ти.ватор
қатараралықты өңдеуге және қатар арасы 45 см және 60 см қант қызылшасы
өсімдігін қоректендіруге, сондай-ақ себу алдында то-пырақты жаппай өңдеуге
арналған.
Жұмыс органдары мен тетіктерді жинап алуға байланысты УСМК-5,4А
культиваторы мынадай операцияларды атқарады: бір мезгілде арамшөпті отап,
топырақты қопсытып, жерді тұқым себу алдында өңдеу; өсімдік көктеп шыққанға
дейін топырақты тұтас қопсыту және арам-шөптерді жоя отырып, 3 см
тереңдіккё дейін топырақ қабыршығын уату; шабықтау, қатараралықты өңдеу
кезінде жұмыс органдарының алымы аймағындағы арамшөптерді құрта отырып,
ұсақ және терең (16 см-ге) қопсыту; минералды тыңайтқышпен үстеп
қоректендірумен бір мезгілде белгі-ленген тереңдікте топырақты қопсыту;
ССТ-12 сеялкасының маркерін пайдалана отырып, егін көгін шоқтау; УСМК-5,4А
өсімдік қоректендіргіш культиваторы рамадан (2), жұмыс органдары
секцияларынан (3), айыры бар тіреуіш-жетек доңғалақтары-нан (1) және
тыңайтқыш сепкіш аппараттардың жетек механизмдерінен, қоректендіргіш
тетіктерден, тырмаларды асуға арналған құрылғылардан (4) және автоматты
тіркеуіш құрылғысынан тұрады.
Тікбұрыш формасындағы рама айқыш тартпалармен жалғасқан негізгі және
кемекші брустан (түтіктерден) тұрады. Раманың алдыңғы бөлігіне автоматты
ілініс құрылғысы бекітіледі. Культиватордың беріктігі мен қаттылығын
күшейту үшін шпренгель орнатылған. Жұмыс органдарының секциялары негізгі
брусқа құрсаулар арқылы бекітілген. Ол алдыңғы және артқы кронштейндерден,
грядильден, жал-ғастырғыш құрсаудан, тұрақтандыру серіппесінен, ішінде
атмосфералық қысымы бар шиналы тіреуіш катоктан, жақтау ұстағыштардан және
жұмыс органдарынан тұрады. Ол қатараралық 60 см болғанда 8 секциядан
құралады.
Тіреуіш-жетек доңғалақтары жеке қатаң рамаға орнатылған, ал құр саулар
арқылы культиватордың рамасына бекітілген. Беріліс механизмі қозғалысты,
тіреуіш-жетек доңғалақтарынан қарсы жетек арқылы тыңайт-қыш сепкіш
аппараттарға береді.
Тыңайтқышпен қоректендіргіш тетік үш жетек білікшелермен және тұтқалы
басқыш тақтайлармен өзара жалғастырылған алты АТД-2 тыңайт-қыш сепкіш
аппараттан тұрады. Тырма асатын құрылғы түтік қималы екі тартқыштан тұрады.
Тартқыш-тар серіппелі түсіргіш құрылғымен топсалы түрде жалғастырылған.
Тарт-қыштың артқы ұштарына шлейф бекітілген. Шлейф тізгіншелеріне жеңіл
себу тырмалары орнатылған. Тасымалдау қалпында тырмалар шынжыр-лар арқылы
ұсталып тұрылады.
УСМК-5,4А өсімдік қоректендіргіш-культиватор Беларусь, Т-70С
тракторларына тіркеледі. Культиватордың өнімділігі бір сағат таза жұ-мыста
4,2 га. Онымен бір тракторшы жұмыс істейді.
У С М П-5,4 К қант қызылшасы көктерін сиреткіш (138-сурет) қант
қызылшасы көгін механикаландырып қалыптастыруға және қатараралығы 45 см
және 60 см етіп себілген өсімдікті күтуге ар-налған.
Сиреткіш 80x80 мм шаршы қималы рамаға асылған 12 жетілдірілген жұмыс
секцияларынан тұрады. Раманың құрылысы УСМК-5.4А культи-ваторы рамасының
құрылысына ұқсас. Ол екі тіреуіш-жүріс пневматика-лық доңғалағына (2)
тіреледі.
Сиреткіш жұмыс секциялары реттеуші құрылғылы серіппесі бар қатаң
параллелограмм аспаға қондырылған. Серіппе тіреуіш-жетек доңғалағына
топырақтың жақсы ілінуін қамтамасыз етеді. Аспаның жоғарғы буыны-ның артқы
сөресі жұмыс органдарының жүрісін шектейді. Пышақтары (3) бар кескіш қалпақ
(4) қатарға сүйір бұрышпен қондырылады және ай-налысқа тіреуіш-жетек
доңғалағынан келтіріледі. Жетек доңғалағы ре-дуктордың ену білігіне, ал
кескіш қалпақ шығу білігіне бекітілген.
Калпақтың пышақтары өздігінен қайралады. Өсімдікті қалыптастыру
схемасына қарай оларды жекелеп немесе топтап, қосарлап және үшеулеп
орналастыруға болады. Винт механизмі пышақтардың тереңдігін реттеу үшін
қызмет етеді.
Сиреткіш тіреуіш катоктары бар грядильдер акциясы және жұмыс
органдарының тұтқыштары (12 дана) сияқты культиватор жабдықтары-мен
комплектелінеді.
СА-1 автоматты тіркеуіш арқылы Беларусь, ЮМЗ-6Л, Т-70С трак-
торларымен агрегатталады. Сиреткіштің 1 сағат таза жүмыс істегендегі
өнімділігі 3,5 га.
Қызылша жинауыз арналған машиналар
Өздігінен жүретін қызылша жинайтын алты қатар-л ы К С-6 Бмашинасы (139-
сурет) қатараралығы 45 см етіліп тасқынды және аударыстыру әдісімен егілген
қант қызылшасын жинауға арналған. КС-6Б машинасымен жапырағын алдын ала
кесіп алып, үйілген қант қы-зылшасының түбірін жинап алуға болады.
КС-6Б машинасының құрылысы мен технологиялық схемасы КС-6 машинасына
ұқсас.
КС-6 машинасымен салыстырғанда КС-6Б машинасының жетілдірілген
бірқатар бөлшектері бар, оларға мыналар жатады: жүріс бөлігінің көлем-ді
жетегі, қазып алатын рамаларды реттеуге арналған сыналы құ-рылғы,
планетарлық редуктордың қос тежеуіші, сфералы втулкалары бар қазып алатын
рамалардың цилиндрлі тіреуіш роликтері, полотносының жылдамдығы
баяулатылған бойлық және тиеуіш элеваторлар, элева-торлардың қысқартылған
шеткі қырғыштары, винтті серіппелі сақтандыр-ғыш муфталар, қазғыштардың
қалыптаушы дискілері, қазғыш жетегі редукторлары мен шнекті тазартқыштың
жақсартылған тығыздығы, қаз-ғыш құрылғының күшейтілген рамасы, УСАК-К
автоматты бақылаудың жетілдірілген жүйесі.
КС-6Б машинасы рамасына түбір жинағыш қондырылған өздігінен жүретін
шассиден тұрады.
Негізгі бөліктері — шассиден жетекші (31) және басқарылатын (2)
доңғалақтар белдігіне сүйенетін рама (28), күш агрегаты (11), жүріс бөлі-
гінің көлемді жетегі, кабина (10), электрлік және гидравликалық жүйелер.
Түбір жинауыштың негізгі рамасына (28) тоң ұнтақтағыш (27), тиегіш
элеватор (21), ленталы конвейер (26), бункер (22) мен бойлық элеватор
орналасқан.
Қазғыштар (39) мен шнекті тазартқыш (37) қазу құрылғысының рама-сына (12)
бекітілген және шарлы топсамен (13) жалғастырылған Рама (12) жүмыс
барысында (қазғышты топыраққа терең сіңірген кезде) кронштейн (4) арқылы
басқарылатын доңғалақтардың алдыңғы белдігіне (2) тіреледі; тасымалдау
қалпында қазғыш рамасы көтергіші-нің гидроцилиндрімен (7) ұстатылады да,
бекіткішпен (6) тоқтатылады.
КС-6Б машинасы негізгі жинау бөлшектерінің жұмысына, сондай-ақ жүргізу
автоматына (1) бақылау жасайтын автоматты жүйемен жарақтала-ды. Машина
түнде жұмыс істеуді қамтамасыз ететін жарық беру прибор-лармен
жабдықталған. Оның баспалдақсыз жылдамдығы сағатына 0-ден 20,1 км-ге дейін
өзгереді.
Машинаның қазғыш құрылғысының рамасына (12) алты қазғыш (39), битер (38),
шнекті тазартқыш (37), қазғыш битер, шнек және беріліс битері (35)
жетегінің трансмиссиясы қондырылған.
Әрбір қазғыш бірі-біріне бұрышпен орнатылған екі штампты дискіден
тұрады. Дискілердің осылайша қондырылуы қиюласатын құрсау жақтау-лары
аралығындағы саңылаудың 30—46 мм болуына мүмкіндік береді. Саңылауды
шайбаларды дискінің екінші жағына ауыстырып қою арқылы кішірейтуге болады.
Ауыр және ылғалды топырақта жұмыс істегенде қазғыш дискілердің тіркеу
тетіктері арасындағы саңылауларға орнатыл-ған қосымша валецтерді шығарып
алу ұсынылады.
Битерлік құрылғының редукторы өзара шынжырлы муфтамен жалғас-қан оң жақ,
ортаңғы және сол жақ битер біліктері бар.
Әрбір битер бірдей екі бөлшектен тұрады, олар бір-біріне жалғас-
тырь^пып, төрт қырлы білікке болтпен біріктірілген. Болттарды босатып,
битерлерді біліктің бойымен ауыстыруға болады. Қалақшалардың ұзын-дығын
шпилька астындағы қосымша тесіктермен жабдықталған қосымша төсемді ауыстыру
арқылы реттеуге болады.
Битер біліктерін бір-біріне 30° бұрыш жасай орналастырады. Осы-лайша етіп
қондыру б,итерлердің қалақшаларын кезек-кезек іске қосуға сөйтіп
қондырғының білігі мен оның жетегіне түсетін жүктің жоғары шамасын азайтуға
болады.
Шнекті тазартқыш (37) қант қызылшасының тамырын топырақтан және басқа
өсімдік қоспасынан тазартып, түбірді бойлық элеваторға беру-ге арналған.
Онда шнектер түрліше жиілікте айналады, мұның өзі ілгері қозғалған
тамырлардың шнектер бетіне бірнеше рет тиіп, жабысқан топырақтан оның
тазаруын қамтамасыз ете отырып, оларға да айнал-малы қозғалыс береді.
Бойлық элеватор өзара топсамен бекітілген жоғарғы және төменгі бөліктен
тұрады. Бойлық элеватор жетегі конусты редуктордан втулка-лы-роликті шынжыр
арқылы жүзеге асырылады.
Жоғарғы бөлігі (17) негізгі рамаға (28) топсамен, ілгешек (23) және таяныш
(18) арқылы бункерге бекітіледі.
Төменгі бөлігіне (30) қоршау роликтері жалғастырылған, ал жоғарғы
жағына (17) жетекші білік (19) орнатылған. Осы органдарға ілгешекті
шыбықтардан (қырғыш бекітілген) тұратын тасымалдау полотносы (32)
орнатылған. Элеватордың полотносын керу бір немесе бірнеше ілгешекті
буындарды шығарып алу жолымен реттеледі. Егер полотноның жоғарғы тармағы
мен төменгі салбырап тұрған тармағының арасы 310 мм болса, полотно дұрыс
керілген деп есептелінеді.
Тамыр бункері түтіктерден, бұрыштамалардан және болат қаңылтыр дан
пісірілген каркас түрінде болады.
Бункерде тамырды кесек топырақтан тазартуды және тасымалдауды
қамтамасыз ететін тораптар орнатылған. Бункердің артқы қабырғасы
тамырдың бункер қабырғасына соғылуын жұмсарту үшін және оның
зақымдануын азайту үшін резеңке алжапқышпен жабдықталған.
Бункердің орта бөлігіне тамырды қабылдап, топырақ ұнтақтағыштың
(27) бірінші білігіне тасымалдайтын горизонталь ленталы элева-
тор (26) орнатылған.
Ленталы элеватор жетекші және жетектегі барабандары бар эластика-
лық полихлорвинилді бағыттаушы ойықтары бар ленталардан тұрады.
Жетекші және жетектегі барабандар түтік түрінде пісіріліп жасалған. Олар
шарикті подшипниктерге қондырылған.
Жетектегі барабан транспортер лентасын керетін кергіш қондырғы-мен
жабдықталған.
Транспортер лентасының жиектері лента мен бункер қабырғасының арасына ^саи,
түбірлер мен өсімдік қалдықтарын қыстырылып қалудан сақтайтын қалқандармен
(бункер жақтауы бойынша орналасқан) жа-былған.
Ленталы элеватор жетегі кесек ұсатқыштың тертінші білігінен втул-калы-
роликті шынжыр арқылы келтіріледі.
Ленталы элеватордың (26) астына тамырды тиегіш элеватордың (21)
полотносына беретін және үйіндіні топырақ кесегінен ажырататын кесек
ұсатқыш транспортері (27) орналасқан.
Кесек ұсатқыш төрт кесек ұсақтайтын біліктен тұрады, үшеуіне үш қалақшалы
жұдырықша, ал төртіншісіне жұмыр жұдырықша орнатылған. Біліктер өзара
шынжырлы беріліспен жалғастырылған.
Кесек ұсатқыш біліктерін айналдыру бірдей жылдамдықпен жүзеге
асырылады, мұның өзі тік сызықты жақтар мен көршілес кесек ұсатқыш біліктер
арасындағы тұрақты бұрышты ұстап тұруға көмектеседі: тасы-малдау режимі
үшін 90°, ал кесекті ұсақтау режимі үшін 45°. Бұл бұрыш шлицалардағы
шынжырлы берілістің жұлдызшалары мен жұлдызшалар тістеріндегі шынжырды
ауыстырып салу арқылы реттеледі.
Көршілес кесек ұсатқыш біліктері мен тік сызықты жақтар арасын-дағы
бұрышты реттегенде, жұдырықша қалақшаларының арасындағы кеңістікке
қойылатын арнаулы қалыпты (шаблонды) пайдаланған жөн. Бұл қалып аспаптар
комплектісінде беріледі.
Тиеуіш элеватор (21) жетекші біліктен, роликтен, ілгешекті полотно мен
қырғыштардан тұрады. Ол тамыр бункерінің (22) бүйір қабырғасына орнатылған.
Тиеуіш элеватордың жоғарғы бөлігі бұру рамасына бекітілген. Бұл рама
биіктігі бойынша реттеледі және оны жүргізуші орнынан гидроцилиндр арқылы
тасымалдау қалпына келтіреді.
Тиеуіш элеватор жетегі планетарлық редуктордың (29) бұру рамасына
топсамен бір оське бекітілген қарсы жетектің шынжырлы берілісі (20) арқылы
жүзеге асырылады.
Тиеуіш элеватор жетегінің редукторы КС-6 машинасына қондырылған. Ол
әдеттегі қарапайым ленталы тежеуіш орнына қос ленталы тежеуіш-пен
жарақталған.
Элеватордың бойлық және тиеуіш полотноларының 1,14 және 1,12 мс
қозғалыс жылдамдығы 28 тісті жоғары жұлдызшаларды орнату арқылы жасалады.
Тиеуіш элеватор полотносының қозғалыс жылдамдығын ұлғай-ту қажет болғанда
жоғарғы жұлдызшаның тіс санына 25-ке жеткізіп қою керек. КС-6Б машинасы
жүріс жетегінің КС-6 машинасының жетегімен салыстырғандағы айрықша
ерекшелігі — сына ременьді вариаторы, ілініс муфтасы, беріліс қорабы артқы
бөліктің көлемді гидрожетегімен алмастырылған. Бұл машинаның басқару
органдарына және негізгі гидро-жүйеге тиісті өзгёрістер енгізеді.
Көлемді гидроберіліс жабық схема бойынша атқарылған және айны-малы
берілетін гидронасостан (реверсивті, оның ішіне қоректендіргіш насос
қойылған), тұрақты жұмыс көлемі бар гидромотордан, гидробак-тан, жұқа
тазарту сүзгішінен, тор сүзгіштен, май радиаторынан тұрады. Май жоғары
қысымның гидросызығы бойынша алмасады. Ең аз жұмыс қысымы 35 МПа-ға, ал
қоректендіру қысымы 1,5 МПа-ға тең. Гидрожүйені толтыруға ЭШ ГОСТ-10363—"63
майы ұсынылады.
КС-6Б машинасы басқару доңғалақтарын базалық сызық бойынша автоматты
түрде бағыттауға арналған жүргізу автоматымен (1) жарақ-тандырылған.
Базалық сызық автоматтың бағдарлауыш автоматы үшін қатар болып табылады.
Жүргізу автоматы датчиктер мен ажыратқыш құрылғыдан тұрады.
Автомат жұмысын былайша бақылайды. Бағдарлаушыларды жұмыс жағдайына
келтіріп, одан соң ішінара алдыңғы белдіктің жүгін азайтып түсіреді, бұл
үшін оған тірек ретінде қазғыш органдардың дискілерін пайдаланады. Басқару
доңғалақтарының бұрылуын бағдарлауыштарды қолмен ауыстыру арқылы тексереді.
Бағдарлауыш жұмыс қалпында тұрғанда, ажыратқыш механизмінің жоғарғы
рычагының төменгі рычагқа қарағанда тоқталып қалуына жол беруге болмайды.
Бұл бекіткіш серіп-песін қысу есебінен қамтамасыз етіледі. Тасымалдау
қалпында ажырат-қыш механизмінің төменгі рычагы, жоғарыға қарағанда
тоқталып тұруы тиіс. Бұл үшін сым арқанды керіп, оның ұштарындағы арнаулы
штуцер-лер арқылы орама сымның (оплетканың) ұзындығын өзгертеді. Егер
топырақтың ылғалдылығы жоғары болса, сырғыма типіндегі бағдарлаушы
қолданылады. Егер тамыр жер бетіне шығып жатпаса, бағдарлаушы-қоп-сытқыштар
қолданылады. Бағдарлауыштың енін тамыр басының мөлшері-мен белгілейді.
Сырғымалы бағдарлауыштың сырғымаларын орналастыру ені тамырдың орташа
диаметрінен 2—3 см-ге артық болуы тиіс. Бағдар-лауыш-қопсытқыштардың
бағдарлайтын қанаттарының ара қашықтығы қатарарасындағы тамырлардан 3—5 см
кем болуы тиіс.
Бағдарлауыштардың қанаты тамырмен түйіскен жағдайда автомат сенімді
жұмыс істейді.
Жүргізуші бағдарлаушыларды топыраққа тереңдету кергіштік көмегі-мен
параллелограмды аспаның жоғарғы тартқышының ұзындығын өзгер-ту арқылы
реттеледі; ол арқылы жылжымалы бағдарлауыштың топы-рақпен түйісуін
реттейді. КС-6Б машинасында белгілі бір жұмыс орган-дары атқаратын
технологиялық процестің бұзылғаны жөнінде автоматты сигнал беруге арналған
автоматты бақылау мен сигнал берудің жетілді-рілген жүйесі (УСАК-К) бар.
Автоматты бақылаудың УСАК-К жетілдірілген жүйесінің УСАК-13 автоматты
жүйесінен айырмашылығы мынада: электронды блок дыбыс сигналы, есте ұстайтын
қүрылғысы, өлшеуіш каналдарды жөнге салатын дара блогы, атқара.тын
технологиялық процесі бұзылған жағдайда КС-6Б машинасына ықпал ететін
құрылғысы бар өлшемі 88X150X150 мм бір блогты етіп жасалған.
КС-6Б машинасына кабельдерді орналастыру қос сымды схема бойын-ша
атқарылған. Импульс датчигінің бір сигналды орамы, тұрақты магниті және
сымдарды қосатын екі қысқышы бар.
Алдыңғы панельге қоректі қосу вкл, тумблері жұмыс қабілетін
тексеретін кнопка (контроль), тораптардың жұмыс істейтіні туралы сигнал
беретін, датчиктің номерін көрсететін жарық цифрлі он үш шыны линза
орнатылған.
Артқы панельге сақтандырғыш, жан-жаққа тартылған кабельді қосуға
арналған штепсельді ажырату ұясы, қоректендіру және машинаға ав-томатты
ықпал етуге арналған у басқару сигналының қысқыштары ор-наласқан.
Жүйені тексеру соңғы ажыратқыштың ВПК кнопкасын басу және блок-тың
алдыңғы панелінің вкл тумблерін қосу жолымен жүзеге асырыла-ды. Бұл
жағдайда бақылау тиратроны жанады. Одан соң блоктың алдыңғы панельдегі
қақпағын ашып, барлық 13 каналды қосады. Бұл жағдайда каналдардың
ауыстырғыштарын 0 қалпынан 1 қалпына ауыстырып қосу қажет. 1—13 тиратроны
бақылау тиратронымен кезектесіп жанады, сонымен бір мезгілде дыбыс сигналы
да іске қосылады.
Блоктың алдыңғы панеліндегі контроль кнопкасын басқанда + — 13
тиратроны өшеді, ал бақылау тиратроны жанып тұрады: ол кноп-каиы босатқанда
1—13 тиратрондары қайтадан жанады да дыбыс сигна-лы қосылады.
Осы операцияларды орындағаннан кейін, соңғы ажытарқыштың кноп-касын
босатып, вкл тумблерін қосу қажет. Магнитті шунттар мен датчиктердің
арасындағы мөлшері 1—-2 мм-ден аспауға тиісті саңылауды тексереді.
Машинаның жұмыс органдарын қосып, айналыс жиілігінің арғы мәніне
жеткен соң блоктың алдыңғы панеліндегі вкл тумблерін қосады.
Әрбір каналды тиісті айналыс жиілігіне келтіру үшін әрбір каналдың
ауыстырғышын 1 қалпынан тиісті каналдың тиратроны мезгіл-мезгіл кануы
тоқтағанға дейінгі (2,3... 8,9) қалыпқа келтіріп реттейді. Барлық элды
жөнге келтірген соң дыбыс сигналы тоқтайды, бұл жүйенің жұ-
мыс істеуге әзірлігін білдіргені.
Жөнге келтірген соң алдыңғы панельдің электронды блогының қақпа-ғын
жабу қажет. Машинаның жұмыс органдарын іске қосып, айналыс жлілігінің
жоғарғы мәніне жеткен соң вкл тумблерін қосады да бақылау тиратроны
жанады.
Бақылау торабының қайсы бірінен ақаулық шықса, дыбыс сигналы жұмыс істейді,
тиісті тиратрон жанады.
Агрегаттың жұмысы аяқталғанда вкл тумблерін қосу керек.
КС-6Б машинасын жұмысқа әзірлеу. КС-6Б машинасын әзірлеуге
механизмдерді қарап, тексеру, майлау, жүргізіп байқау және
ретке келтіру жатады. Басқару педалы ілгешекпен блоктан негізгі гидронасос-
тағы басқару рычагы бейтарап қалыпта болуына айрыңша көңіл бөлген жөн. Бұл
ушін қөлемді гидроберілістің гирдонасосымен басқары-латын келденең
тартқышты ажыратқан соң олардың тесіктері сәйкес келуі, ал рычаг бейтарап
қалыпта болуы қажет. Бұл шарт бұзылғанда көл-денең тартқышты реттеген жөн.
Жүріс бөлігінің жетегіндегі гидробактағы майдың деңгейін сүңгімен
тексеру қажет. Май сүңгі белгілері деңгейінде болуға тиіс. Май одан төмен
түссе, двигательді іске қосуға болмайды.
Двигательді жүргізгенде: гидронасоспен басқару педалын бейтарап қалыпқа
келтіру (ілгешекті блоктамай) керек; тұру тежеуішін алдын ала
тартып, басқару рычагын диапазон редукторы арқылы бейтарап
қалыпқа ауыстыру керек; дизель жанар майын басқаратын рычагты отын беру
толық қосылды дегенді білдіретін на себя (өзіңе қарай) жағ-дайына
келтірген жөн; массаны қосу және кілтті сектор қосқышына ендіру қажет;
іске қосу рычагын төмен бұру арқылы іске қосылатын шестерняны
(стартерлі тістерді) маховиктің тәжімен іліністіру керек; егер
шестерня ілініске енбесе, стартерді дереу қосып әрі ажыратьіп, іске
қосу двигателін жеңіл ғана бұру (бірақ от алдырмау) қажет. Осы
операцияларды атқарып, іске қосу двигателінің бензин багының шүмегін ашу
және іске қосуды ескертетін сигнал беру керек. Кілтті сағат тілі бойынша
бұрап стартерді іске қосады. Двигательді іске қосып, оны 1 ми-нут қыздыру
керек және жіберу алдында насос үрлейтін двигатель жүйесіндегі
майдың қысымы 0,1 МПа-дан кем болмауын бақылау қажет. Іске қосу рычагын
жоғары бұрып, ілініс муфтасы редукторын іске қосады және жүйедегі қысым
қалыпқа келгенше дизельді айналдырып, басқару тұтқасын от себя (өзіңнен
әрі қарай) бұрап, жайлап отын беруді қосады. Дизельді жұмысқа қоса отырып,
редуктордың муфтасын қосқан және стоп кнопкасын басып іске қосу
двигателін өшірген жөн, бензин багының шүмегін жабу, дизельдің
гидрожүйесіндегі майдың қысымын тексеру қажет (ол 0,2—0,4 МПа мөлшерінен
аспауы тиіс).
Дизельді тоқтату үшін отын беруді тоқтату қажет. Бұл үшін отын бе-
ретін тұтқаны на себя (өзіңе қарай) бұрған жөн. Дизельді тоқтат-қан соң
массаны ажырату керек.
КС-6Б машинасын жұмысқа қосқанда: 1—2 минут бойы двигательді қыздыру, жүріс
бөлігінің гидрожетегі сүзгіші вакуумметрінің тілі цифер-блаттың жұмыс
аймағында болуына көз жеткізу керек. Егер прибордың тілі сиретуді 0,025 МПа-
дан астам көрсетсе немесе 0-де тұрса, онда қағаз сүзгіш элементті
ауыстырған жөн. Осы операцияларды орындап, тиісті диапазонды қосу және
дыбыс сигналын беру, тұру тежеуішін босатып, педальдардың бірін (оң жақ
педаль алға, сол жақ педаль артқа жүреді) жайлап басып, жүрісті бастау
қажет.
Машинаны жұмыста жүргізіп байқап отырып, двигательдің әрбір 10
мотосағат жұмысынан кейін жүріс бөлігінің көлемді жетегіндегі жұқа
тазартқыш сүзгішінің қағаз сүзгіш-элементін ауыстырған жөн.
Жүріс бөлігінің келемді гидрожетегін пайдаланудың ерекшелігі сол,
көлемді гидроберілісте су, құм тағы басқа да қоспалардың тусіп кетуіне жол
берілмейді, гидробактағы майдың температурасы +80° С-тан асса 32 және ауа
температурасы —5°С-тан төмен болса, жұмыс істеуге тыйым салынады.
Машинамен жұмыс істегенде қауіп-қатерді болдырмау үшін жүріс бөлігінің
металл түтіктері 80°С-тан астам қызатынын есте ұстаған жөн.
КС-6Б машинасының салмағы 9100 кг, 1 сағаттағы таза жұмыс өнімділі-гі
1,35—2,97 гасағ. БМ-6 пәлек жинауыш алты қатарлыма-шина (140-сурет)
қатараралығы 45 см болып егілген қант қызыл-шасының пәлегін жинауға
арналған. Машина МТЗ-80 және ЮМЗ-6Л трак-торларымен жұмыс істеуге
есептелген. БМ-6 пәлек жинауыш машина тамыр жинайтын КС-6Б
машинасының компле.ксімен жұмыс істейді.
БМ-6 пәлек жинауыш машинаның жұмыс органдары алдыңғы қатарға
орналасқан. Ол бағдарлауыш құрылғымен жарақтандырылған. Машинаға
бақылаудағы тораптың бірі істен шыққаны (бұзылған тораптың орналас-қан
жерін көрсетіп) женінде сйгнал беретін әмбебап автоматты басқару жүйесі
(УСАК-6Б) қондырылған.
Машина тіркемесі бар рамадан тұрады. Рамаға (140, а-сурет), бағдар-
лаушыны жүргізгіш (1), гидробасқару (7), пәлек кескіш аппараттың бағ-
дарлаушылары (пәлек кескіш —2), тіреуіш доңғалақтар (3), пышақтар (4),
пәлек қабылдау транспортері (5), пәлек тиеуіш элеватор (6) орнатылған. Рама
— пісірілген түтікті конструкция. Ол пневматикалық жүріс доң-ғалақтарына
тіреледі. Тіркеме негізгі раманың алдыңғы көлденең түтік-терінің арасына
штырь арқылы негізгі раманың алдыңғы бөлігіндегі көленең түтікке пісіріліп,
үшкілдерге топсамен жалғастырылған. Оқ ағаштың бағыттаған жақта еркін
қозғалуы үшін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕСІ
БЕКІТЕМІН
Директор____________З Талбидин
____________________20___ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Ф-ӨОБ-0320
Тақырыбы Қант қызылшасын күтіп бағу мен жинауға арналған машиналар
комплексі
Түсіндірме хат 1 бет
Графикалық бөлім
Дипломдық жұмысты орындаушы __________ ________________
(қолтаңбасы) (аты-жөні)
Жетекшісі
______________ ____________________
(қолтаңбасы)
(аты-жөні)
ӨОБ басшысы _________ А. Момынов
(қолтаңбасы)
(аты-жөні)
Алғы сөз
Кез келген үйдің дастархан басында наннан кейін қант тұратыны
белгілі. Осы түсінікке біздің үйренгеніміз соншалықты, қантсыз дастархан
бар дегенге сенгіміз келмейді. Шайға салғанды жақсы көреміз, ал тарихын
білетініміз күмәнді.
Қанттың бірнеше түрі бары белгілі. Ол жан-жануарларда да, өсімдіктерде
де кездеседі. Алайда, адамдардың қант туралы әңгімесі қант қызылшасы мен
қант қамысының өнімі турасында ғана өрбиді және сол турасында түсініктері
өрілген. Бүгінгі таңда әлемдік экспорттың 62 пайызы қанты қамысы болса,
37,5 пайызын қант қызылшасы құрап отыр.
Тәтті дәмі арқылы көпшілікті тартып тұратын өсімдік осыдан мың жылдай
бұрын Жаңа Гвинеяда пайда болған. Сол уақытта осы өсімдік үшін қанша
тайпалар өз-өздерімен соғысып, қорғап қалуға жандарын салысқан. Бірақ, ол
туралы түсінік бізде қайдан болсын. Бар болғаны қант туралы әңгіме өрбісе
болды, шайымызға қатқымыз келіп тұрады.
Содан бері қаншама ғасырдың ширегінде, қоғамның дамып, өркениеттің
жаһандануына байланысты қант зауыттары көптеп ашыла бастады. Қантты
өндірудің өнеркәсіпте нешеме түрлері шығып, дүниежүзілік экспортқа айналып
кете барды. Ең бірінші сатушылар мен көпестер қантты Тынық мұхит бойына
алып шықты. Кейінірек Азия мен Индонезия, Филиппин аралдарына жетіп,
күнделікті тұтынатын өнімге айналдырып жіберді. Алайда, қанттың тарихы
осымен бітпейді.
Кейбір ғалымдардың ойынша, қант қамысы бұрынғы өткен замандарда Үнді
елінде тараған. Алғаш қантты көріп, Еуропаға жайып жіберген Александр
Македонский болатын. Бәріміз білетіндей, мүйізі бар адам б.з.д. 325 жылы
Үнді еліне жорық жасаған. Олар алғаш қант қызылшасын көргенде, арасы жоқ
бал есепті өсімдікке балаған.
Содан Үнді елінен жол алып шыққан қант Персияға жеткен. Ал Персия елі
500 бен 700 жылдар аралығында Сирия, Палестина, Египет, Жерорта теңізі
бойын жаулап алып, қантты тұтынуды дағдыға немесе әдетке айналдырып
жіберген сыңайлы.
Қант қызылшасы ең бірінші рет Америка Құрама Штаттарына 1751 жылы
жеткізілді. Сол уақыттағы түрлі діни ағымдардың миссионерлерінің бірі
қантты Гаитиден Жаңа Орлианға, содан Луизиана штатына алып барған. Қант
өнімі 1795 жылы тұрақты экспорт көзіне айналады.
Мазмұны.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-24
Экономика (технологиялық карталар,сызбалар,есептері ... ... ... ... ..25- 34
Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35-36
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3 7
Пайдаланған әдебиетері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
Кіріспе
Қант қызылшасы біздің еліміздің егістігіндегі ең маңызды техникалық
дақылдардың бірі. Әйтсе де, қазіргі кездегі алып қант өндірісі
тамыржемістің қантсыздығынан және түсімнің төмендеуінен туындайтын
дағдарыстан қасірет шегіп отыр. Басқа да егістік дақылдары атап айтқанда
бидай, картоп секілді, қант қызылшасын егудің де тиімді екенін әлемдік
тәжірибе көрсетеді. Мысалы, 1990 жылы Германия астық дақылдарының 56,6%-ін
айдалған жерден алды, ол ел табысының 9,5%-ін құрады. Сол уақыттарда қант
қызылшасының 5,3%-ы айдалған жерден алынды және ол ел табысының 4,3% үлесін
құрады
Қант өндірісін көтеру – өте күрделі технологиялық процесс, ол егілген қант
қызылшасы сұрыптарының өнімділігіне және төзімділігіне, алынған шикізаттың
сапалы өндірісіне байланысты. Жоғары қаттылықты және салмағы үлкен
тамыржемісті қант қызылшасының төзімді сұрыптарын алуға бағытталған
селекциялық жұмыстарда, қант жинауды арттыруда агротехникалық шаралармен
қатар егілу ауданы да негізгі рөл атқарады. Қант қызылшасының селекциялық
процесі өте күрделі және қиын, сонымен бірге екіжылдық айқас тозаңданушы
дақыл. Сонымен қатар, жаңа сұрыптар үш талапты қанағаттандыруы тиіс: жоғары
өнімділікті, әртүрлі фитопатогендерге төзімділікті және қоршаған ортадағы
экстремальді жағдайларды. Биотикалық және абиотикалық стрестерге төзімді
селекциялық мәселелерді шешуде биотехнологиялық әдістер үлкен рөл атқарады.
Өсімдік селекциясының ағзалық деңгейден жасушалық деңгейге алмастырылуында,
сонымен қатар орасан көп өсімдік ағзалары жасушаларында, селективті ортадан
керекті түрдің іріктелуінде микробиологиялық әдістер қолданылады. Жасушалық
сұрыптаудың алғышарты болып қант қызылшасының ұсақ дисперсті суспензиялық
культурасы табылады.
Өсімдіктің суспензиялық культурасын алудың негізгі әдісі – каллусты
ұлпаны қоректік ортада фрагменттеу және өсіру болып табылады.
Каллусогенез индукциясының экспланттық сапасы ретінде шие бұтақтарын
және қант қызылшасының әртүрлі инбредті линияларындағы өркен гүлсидамдары
сегменттері қолданылды (Әмірханова және т.б. 1985 ж). Мурасиге және
Скугтың қоректік ортасында таза өсімдік материалын араластыру, қосымша 2
мгл БАП, каллус ұлпаларының түзілуін туғызды. Каллусогенез қарқындылығынан
әртүрлі инцухт-линиялар ерекшелене бастады. Жоғары бейімділікті иеленуші А-
52 және ССП линия эксплантаталарында тұтас каллус индукциялары жиі
байқалды. Каллустық культураның өсімталдық және цитоморфологиялық
сипаттамасын ұлпалық тегі, өсу жағдайы және қоректік орта құрамы анықтайды.
Сонымен қатар, каллус культураларының консистенциялары: 1 – борпылдақ, жеке
жасушаларға тез ыдырайды; 2 – орта берік, гетерогенді, меристемалық ошақтан
тұрады; 3 – берік, қысқарған камбий және тамыр аймақтарынан тұрады
(негізінен трахеидтәрізді элементтерден). Салыстырмалы борпылдақ каллус
культураларының алынуына әртүрлі тәсілдер әсер етеді: 2,4-Д құрайтын ортада
өсіру; Са иондарын қоректік ортадан жою және т.б. Линия ССП алынған біздің
каллусты жасушамыз борпылдақ консистенцияға және құрылымы бойынша
гетерогенді болды. А-52 инбредті линиясындағы каллус берік, гомогенді және
жарықта тез жасыл түске енді.
Осылайша, мұнан былайғы қант қызылшасы селекциясын жасушалық деңгейге
көшіру жүзеге асты және қант қызылшасы суспензиялық культурасының
сипаттамасы алынды.
Негізгі бөлім
Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға арналған машиналар
комплексі
Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға қолданылатын машиналарды
жіктеу. Агротехникалың талаптар
Біздің өнеркәсібіміз машиналардың түрі мен санын көп шығаратыны
соншалық, олар қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинау жөніндегі бар-лық
операцияны механикаландырып, белгіленген агротехникалық мерзімде өткізуге
мүмкіндік береді.
Қант қызылшасы егістігіне арнап топырақты күзде әзірлеу жалпы жүмысқа
арналған машиналармен жүргізіледі. Перспективті технология-да жер жыртуды
екі ярусты ПЯ-3-35 плугымен жүргізу ұсынылады.
Түқым себу алдындағы өңдеуді жалпы пайдаланылатын машиналар-мен
де,'сондай-ақ тиісінше жүмыс органдармен жабдықталған арнаулы УСМК-5А
қызылша культиваторымен де жүргізуге болады. Ылғалы көп және суармалы
аймақтарда КГС-4,8 өсімдік қоректендіргіш культиваторы қолданылады. Қант
қызылшасын пунктирлі немесе пунктирлі-үялы әдіс-пен сепкенде 12 қатарлы ССТ-
12А сеялкасы және суармалы қызылша егу жағдайында 8 қатарлы ССТ-8 сеялкасы
қолданылады.
Қант қызылшасы егістігінде топырақты жаппай қопсыту өсімдік көк-теп
шыққанға дейін З-ОР-0,7 жеңіл тісті тырмалармен немесе РБ-5,4 ро-тациялы
жұмыс органдармен жабдықталған 2КРН-2,8М және УСМК-5А культиваторларымен
жүргізіледі.
Топырақтың қатараралығын үстеп қоректендіру немесе өңдеу УСМК-5,4,
2КРН-2,8М культиваторларымен жүргізіледі. Бұлардан басқа қатараралықтарды
қоректендірмей өңдеуге КФ-5,4 фрезерлі культива-торы қолданылады.
Себу алдында, сепкенде және өсімдікті күтіп өңдеу кезінде культива-
торлы, сеялкалы агрегатпен топыраққа гербицидті, сұйық минералды
тыңайтқыштарды тұтас немесе жол-жол енгізу үшін және қант қызылша-сының
зиянкестері мен ауруларына қарсы күресу үшін улы химикаттарды себуге ПОУ,
ПОУ-С қоректендіргіш-бүріккіш пайдаланылады.
Қызылша егісін сиретуді қатар бойынша және оған бұрыштап та жүргізуге
болады. Қатар бойынша сирету үшін УСМП-5,4 сиреткіші шығарылады.
Перспективтік технологияда қатар бойынша жүргізілетін автоматты ПСД-2,7
сиреткішін қолдану ұсынылады. Егістік көлденеңінен тиісті жұмыс органдары
бар тырмалармен, культиваторлармен сиретіледі.
Қызылшаны КСТ-ЗА, КСТ-24 қызылша комбайндарымен жинайды, сондай-ақ бөлектеп
жинау үшін алты қатарлы БМ-6 жапырақ жинаушы және өздігінен жүретін КС-6
пен РКС-6 түбір (қызылша түбірін) жинайтын машиналар комплексін немесе төрт
қатарлы жапырақ жинаушы БМ-4А, түбір жинаушы РКС-4 машиналар комплексін
қолданады. Үйілген қызыл-шаны тиеу СНТ-2,1Б, ПС-100 немесе өздігінен
жүретін СПС-4,2 тиегіш-терімен жүзеге асырылады.
Қант қызылшасы егісіне арналған топырақ кесектерінің диаметрі 20 мм-
ден аспайтын және қопсыту тереңдігі белгіленген тереңдікке сәйкес (алшақтық
1 —1,5 см-ден тиіс) өңделуге тиіс; топырақтың бетін тегістеу қажет. Тұқымды
егу кезінде бір-бірінен біркелкі қашықтыққа орналастыру және белгіленген
тереңдікке енгізу (алшақтық ±1 см-ден аспауы тиіс) қажет. Міндетті түрде
түзулеп себіледі: қатараралықтардың ен айырмашылығы бір жүрісте ± 1 см-ден,
түйісетін жерде ± 5 см-ден аспайды. Белгіленген тұқым себу нормасы және
себу процесіндегі ты-ңайтқыш тұрақты болуға тиіс, ал себілген алаңда жота
және трактор немесе сеялка доңғалағьіның ізі қалмауы тиіс.
Қатар аралықтарды өңдеуде және үстеп қоректендіруде қопсытудың
белгіленген тереңдігінен және тыңайтқыш енгізу нормасынан ауытқушы-лық
болмауға тиіс.
Қорғау аймағының ені белгіленген мөлшерден ± 1 см ауытқымауы тиіс. Қызылша
өсімдігін зақымдауға, сондай-ақ оларды топырақпен жабу-ға болмайды,
арамшөпті толық жойған жөн. Жинау кезінде түбір мен жапырақты ластамай
жинау қажет. Түбірдің жапырақпен бірге кесіліп кететін балаусасы жалпы
түбірдің 5%-нен аспауы тиіс. Қызылшаны қабыл-дау пунктіне жинаған күні
жеткізеді немесе қалыңдығы 15 см топырақпен жауып қояды.
ССТ-12А аспалы қызылша сеялкасы
ССТ-12Ааспалықызылшасеялкасы(136-су рет) сұрыптал-ған қант қызылшасының
тұқымын (1 гектарға белгіленген тұқым саны бойынша) ,дәл пунктирлі және
пунктирлі-ұялы әдіспен бір мезгілде ми-нералды тыңайтқыш енпзе отырып
себуге арналған; қатараралықты 450 мм етіп себуге есептелген. Қосымша
жалғастырушы біліктер арқылы қант қызылшасын суармалы аймақта егіп-күту
үшін оны қатараралығын 600 мм-ден сегіз қатарлы етіп қайта жабдықтауға
болады. Сеялканы арнаулы тетіктермен комплектілегенде қант қызылшасының,
тарының, қарақұмықтың, сояның, бұршақтың (ірі сорттарынан басқасын)
түйіршік-телген тұқымын себеді.
Сеялка МТЗ-80 және Т-70С тракторларына агрегатталады. Ол рамадан,
аппараттар жетегінің механизмі бар екі пневматикалық тіреуіш доңғалақ-тан
(1), тыңайтқыш сепкіш алты аппараттан (5), тұқым сепкіш он екі сек-циядан,
маркерлерден, екі басқыш тақтайдан және тұтқалардан тұрады.
Сеялканың рамасы бір секциялы, түтіктерден пісіріліп жасалған.
Раманың алдыңғы жағына СА-1 автоматты тіркемесі бекітілген. Оны раманың
ортасына немесе 225 мм сслға қарай жылжытып қондырады, мұның өзі сеялканы
доңғалақты немесо шынжыр табанды отамалы трак-торларға (із аралығы- 1800 мм
және 1350 мм) тіркеуге мүмкіндік береді,
мұнда сошниктер трактордың із аралығымен жүрмейді. Автоматты тірке-мелер
дәл жүгері сеялкасындағыдай жасалған. Дискілі тыңайтқыш сепкіш АТД-2
аппараттары қолданылады.
Тұқым сепкіш секциялар параллело-грамды аспалы механизмдерден, тұқым
бункерінен, сепкіш аппараттан (себуші дискі —10, тарағыш ролик —8, түрткіш
—15), сырғыма үлгісіндегі құрама сошниктен (тыңайтқыш бағыттаушы —16, тұқым
бағыттаушы —17), қырғылардан (14), сошник тереңдігін реттейтін механизмнен
(11), ішінде атмосфералық қысым сақтаған камерасыз резеңке шиналы тапаушы
доңғалақтар (13) мен шлейфтен (12) тұрады.
Тұқым және тыңайтқыш сепкіш аппараттардың жетегі орталықтан-дырылған
және тербеліс подшипниктеріне орнатылған тіреуіш пневма-тикалыц
доңғалақтардан (1) жүзеге асырылады. Өлшемі 5-—10" әр доң-ғалақтан айналыс
тікелей шынжырлы беріліс арқылы алты тұқым сепкіш және үш тыңайтқыш сепкіш
аппараттарға беріледі.
Сеялка жұмысьіның технологиялық процесі былайша өтеді. Тыңайт-қыш
сепкіш (5) аппараттан тыңайтқыш өткізгіштерге (7), одан тыңайтқыш
бағыттаушы (16) арқылы екі аралас қатарға түседі.
Сошниктің тыңайтқыш бағыттаушысының артынан борозда ернеуінен құлаған
топырақ тыңайтқышты жауып, тыңайтқыш пен тұқым арасын бөліп тұратын қабат
пайда болады. Тұқым бункерден себу дискісінің (10) ұяшықтарына келеді.
Дискінің әрбір ұяшығына бір дәннен түсіп, артық тұқым роликпен (8) алынып
тасталады. Одан әрі дискі ұяшығында тұрған тұқым сепкіш аппарат корпусының
қабырғасымен төмен түседі. Ұяшық-тың төменгі бөлігіндегі тұқым түрткіш (15)
арқылы бірінен соң бірі сош-ник сүңгімесі жасаған, тапталған борозда түбіне
тасталады, Тұқым мен тыңайтқыш салынған борозда қырғылармен (14) көміледі.
Қырғылардан кейінгі топырақ тұқымды топыраққа жанастыра доңғалақ арқылы
(13) тапталады. Тапаушы доңғалақтан кейін топырақ тегістеледі және аздап
шлейфтермен (12) қопсытылады.
Сеялка жылжымалы штангілері бар дискілі маркерлермен жабдық-талған.
Маркерлер трактор кабинасынан басқарылатын гидрофициялы механизмдермен
түсіріліп, көтеріледі.
Сеялканы тасымалдау кезінде маркерлер рамаға салынады, бұл сеял-каның
биіктігін кішірейтіп, агрегаттың тасымалдануын жақсартады.
Сеялкаға раманың көмекші брусына кронштейндермен бекітілген екі басқыш
тақтай қойылған. Басқыш тақтайдың алдында тұтқа бар, себу-шінің қауіпсіз
жұмыс істеуін қамтамасыз етуүшін артына арқалық бекітілген.
Оң жақтағы басқыш тақтайға серіппелі із қалдырғыш орнатылған. Із
қалдырғыш себу агрегаты егістікті жүріп өткен соң егістіктің қатар-
аралықтарын көктеп шыққанға дейінгі өңдеуі үшін, трактордың культи-ватормен
қоса келесі өтуіне қажет борозда жасәйды,
Сеялка себуші мен тракторшының аралық байланысын жүзеге асыру үшін электр
сигналмен ыабдықталған. Ол кнопкалы қосқыштан, кабельден және штепсельді
айырдан тұрады. Қосқыш оң жақ басқыш тақтайдың сол жақ тірегіне бекітілген.
Сеялканы реттеу. Сеялкаға себуші дискілердің екі комплектісі бері-леді.
Дискілердің цилиндрлі бетіне үш қатар ұяшық орналасқан, олардың ішіндегі
түкымның фракциясына сәйкес келеді. Өлшемі 3,5—4,5 мм тұқым диаметрі 5,1 мм
және тереңдігі 2,5 мм дискі-яео ал 4,5—5,5 мм тұқым фракциясы ушін
ұяшығының диаметрі 6,0 мм ге диск 3,3 дискілер алынады.
Фракцияның өлшемі себуші дискілерде көрсетілген. Тұқым себу
формасы 1 гектарға жұмсалатын салмағымен (килограмм) немесе 1 погон
кететіи тұңым санымен анықталады. Сеялка 1 м жерге ГЗ 35 және 50 тал
сұрыпталған тұқымды себуді қамтамасыз етеді. нормасы дискідегі ұяшықтардың
қатар санын және дискінің айналу яюшйгін өзгерту арқылы реттеледі.
тяшықтар саны қатарын жабатын сёктор өзгертіледі. Секторды
жұмысқа қою үшін сепкіш аппараттың бүйір лағын алып, гайканы босатып,
себуші дискіні ось бағытымен қозғалту Білзн кейін шеткі жырашыққа сектор
тубі роликтің астына, сек аппарат корпусының деңесімен дел келәтін етіл
орнатады, Одан соң дискіні орнына қояды, гайканы бұрап, бүйір қақпақты
бекітеді.
Себуші дискінің айналу жьшдамдығын қарсы жетектің білігіндегі және
тұқым сепкіш аппараттар жетегінің трансмиссиялық білігіндегі салмалы
жұлдызшалардың орнын ауыстырып немесв алмастырьіп ез-ес-ел , Сеялкаға
алмалы-салмалы жұлдызшалар 2-7, 2-9, 2-12, қосып беріледі.
Ролик-тарағыштың үстіне сепкіш аппараттың корпусына тойтарғыш
бекітілген. Ролик пен тойтарғыштың арасындағы саңылау 0,1—0,8 мм мөлшерінде
болуға тиіс. Сошник жүрісінің тереңдігін 20—60 мм мөлше-рінде серіппелі
шплинтті реттеу механизмі тесіктерінің (кулисалар-ға—11) біріне ауыстыру
арқылы реттейді. Сошник журісінің тұрақтылы-ғын секцияның параллелограмды
механизмінің серіпһесін (19) керу арқы-лы реттейді. Тұқымның топыраққа
сіңірілу сагіасы қырғы серіппесіне түсетін қысымға байланысты. Оны қырғымен
жалғастырылған штанга гес ктеріндегі серіппелі шплинттердің орнын ауыстыру
арқылы реттейді.
Шлейф шынжырлары оське қондырылған тапаушы доңғалақтар кронейндеріне
бекітіледі. Жұмыс пен топырақ жағдайына байланысты шынжырлар кронштейндерге
биіктігі бойынша үш түрлі қалыпта бекіті-леді. Шеткі төменгі қалыпта аспа
нүктесі топыраққа мейлінше көп, ал жргаргы қалыпта мейлінше аз жабысатын
болады.
Тыңайтқыш себу нормасы әрбір тыңайтқыш сепкіш аппараттағы себу нормасын
реттеуіші мен себу саңылауын өзгерту арқылы қамтамасыз етіледі.
Пунктирлі-ұялы себу үшін арнаулы үш қатарлы себу дискілері қол-
данылады. Әр қатарға 40 ұяшықтан орналасады. Ұяшықтардың қатардағы өзара
арақашықтығы 17 мм және 25 мм.
Үш қатардың ұяшықтары бір-біріне қарағанда 2 мм ауысып орналасқан
'және дискінің айналасына топталып, әрқайсысында үш ұядан орналас-қан.
Сепкіш аппарат жетегінің жұлдызшаларын өзгерту және шеткі қа-тарды
сектормен жауып тастау есебінен қатардың 1 погон метр ұзынды-ғында 10—15
ұяның болуын және 1 м қатарға 10—27 тұқым себілуін қам-тамасыз етеді.
Егістікте тұқымның 40—50% өніп шығуын сеялканың сеп-кіш апларатын қатардағы
1 погон метр ұзындыққа 7—8 ұя салу, әр ұяда үш дән болу үшін реттейді. Ал,
егістікке тұқымның 50%-тен астамының өніп шығуын күткенде, 1 м қатарда 8—10
ұя, әр ұяда екі тұқым болуын қарастырады.
Пунктирлі-ұялы себуді қант қызылшасын өсірудің перспективтік техно-
логиясы ұсынып отыр. Пунктирлімен салыстырғанда осы себу әдісінің
артықшылығы сол, мұнда механикаландырылған сирету жүргізу қажет емес,
өйткені отырғызылған ұядағы тұқым саны қатардағы өсімдіктің біркелкі
орналасып, көктеп шығуына кепілдік береді, артық өсімдік тексеру кезінде
алынып тасталады.
Себу алдында сеялкаға із салғышты ол қатараралықтың ортасымен — болашақтағы
жетінші және сегізінші қатармен жүріп өтетін етіп орнатады.
Егістікті күтуге арналған машиналар
У С М К-5,4 А (137-сурет) өсімдік қоректендіргі ш-к у л ь-ти.ватор
қатараралықты өңдеуге және қатар арасы 45 см және 60 см қант қызылшасы
өсімдігін қоректендіруге, сондай-ақ себу алдында то-пырақты жаппай өңдеуге
арналған.
Жұмыс органдары мен тетіктерді жинап алуға байланысты УСМК-5,4А
культиваторы мынадай операцияларды атқарады: бір мезгілде арамшөпті отап,
топырақты қопсытып, жерді тұқым себу алдында өңдеу; өсімдік көктеп шыққанға
дейін топырақты тұтас қопсыту және арам-шөптерді жоя отырып, 3 см
тереңдіккё дейін топырақ қабыршығын уату; шабықтау, қатараралықты өңдеу
кезінде жұмыс органдарының алымы аймағындағы арамшөптерді құрта отырып,
ұсақ және терең (16 см-ге) қопсыту; минералды тыңайтқышпен үстеп
қоректендірумен бір мезгілде белгі-ленген тереңдікте топырақты қопсыту;
ССТ-12 сеялкасының маркерін пайдалана отырып, егін көгін шоқтау; УСМК-5,4А
өсімдік қоректендіргіш культиваторы рамадан (2), жұмыс органдары
секцияларынан (3), айыры бар тіреуіш-жетек доңғалақтары-нан (1) және
тыңайтқыш сепкіш аппараттардың жетек механизмдерінен, қоректендіргіш
тетіктерден, тырмаларды асуға арналған құрылғылардан (4) және автоматты
тіркеуіш құрылғысынан тұрады.
Тікбұрыш формасындағы рама айқыш тартпалармен жалғасқан негізгі және
кемекші брустан (түтіктерден) тұрады. Раманың алдыңғы бөлігіне автоматты
ілініс құрылғысы бекітіледі. Культиватордың беріктігі мен қаттылығын
күшейту үшін шпренгель орнатылған. Жұмыс органдарының секциялары негізгі
брусқа құрсаулар арқылы бекітілген. Ол алдыңғы және артқы кронштейндерден,
грядильден, жал-ғастырғыш құрсаудан, тұрақтандыру серіппесінен, ішінде
атмосфералық қысымы бар шиналы тіреуіш катоктан, жақтау ұстағыштардан және
жұмыс органдарынан тұрады. Ол қатараралық 60 см болғанда 8 секциядан
құралады.
Тіреуіш-жетек доңғалақтары жеке қатаң рамаға орнатылған, ал құр саулар
арқылы культиватордың рамасына бекітілген. Беріліс механизмі қозғалысты,
тіреуіш-жетек доңғалақтарынан қарсы жетек арқылы тыңайт-қыш сепкіш
аппараттарға береді.
Тыңайтқышпен қоректендіргіш тетік үш жетек білікшелермен және тұтқалы
басқыш тақтайлармен өзара жалғастырылған алты АТД-2 тыңайт-қыш сепкіш
аппараттан тұрады. Тырма асатын құрылғы түтік қималы екі тартқыштан тұрады.
Тартқыш-тар серіппелі түсіргіш құрылғымен топсалы түрде жалғастырылған.
Тарт-қыштың артқы ұштарына шлейф бекітілген. Шлейф тізгіншелеріне жеңіл
себу тырмалары орнатылған. Тасымалдау қалпында тырмалар шынжыр-лар арқылы
ұсталып тұрылады.
УСМК-5,4А өсімдік қоректендіргіш-культиватор Беларусь, Т-70С
тракторларына тіркеледі. Культиватордың өнімділігі бір сағат таза жұ-мыста
4,2 га. Онымен бір тракторшы жұмыс істейді.
У С М П-5,4 К қант қызылшасы көктерін сиреткіш (138-сурет) қант
қызылшасы көгін механикаландырып қалыптастыруға және қатараралығы 45 см
және 60 см етіп себілген өсімдікті күтуге ар-налған.
Сиреткіш 80x80 мм шаршы қималы рамаға асылған 12 жетілдірілген жұмыс
секцияларынан тұрады. Раманың құрылысы УСМК-5.4А культи-ваторы рамасының
құрылысына ұқсас. Ол екі тіреуіш-жүріс пневматика-лық доңғалағына (2)
тіреледі.
Сиреткіш жұмыс секциялары реттеуші құрылғылы серіппесі бар қатаң
параллелограмм аспаға қондырылған. Серіппе тіреуіш-жетек доңғалағына
топырақтың жақсы ілінуін қамтамасыз етеді. Аспаның жоғарғы буыны-ның артқы
сөресі жұмыс органдарының жүрісін шектейді. Пышақтары (3) бар кескіш қалпақ
(4) қатарға сүйір бұрышпен қондырылады және ай-налысқа тіреуіш-жетек
доңғалағынан келтіріледі. Жетек доңғалағы ре-дуктордың ену білігіне, ал
кескіш қалпақ шығу білігіне бекітілген.
Калпақтың пышақтары өздігінен қайралады. Өсімдікті қалыптастыру
схемасына қарай оларды жекелеп немесе топтап, қосарлап және үшеулеп
орналастыруға болады. Винт механизмі пышақтардың тереңдігін реттеу үшін
қызмет етеді.
Сиреткіш тіреуіш катоктары бар грядильдер акциясы және жұмыс
органдарының тұтқыштары (12 дана) сияқты культиватор жабдықтары-мен
комплектелінеді.
СА-1 автоматты тіркеуіш арқылы Беларусь, ЮМЗ-6Л, Т-70С трак-
торларымен агрегатталады. Сиреткіштің 1 сағат таза жүмыс істегендегі
өнімділігі 3,5 га.
Қызылша жинауыз арналған машиналар
Өздігінен жүретін қызылша жинайтын алты қатар-л ы К С-6 Бмашинасы (139-
сурет) қатараралығы 45 см етіліп тасқынды және аударыстыру әдісімен егілген
қант қызылшасын жинауға арналған. КС-6Б машинасымен жапырағын алдын ала
кесіп алып, үйілген қант қы-зылшасының түбірін жинап алуға болады.
КС-6Б машинасының құрылысы мен технологиялық схемасы КС-6 машинасына
ұқсас.
КС-6 машинасымен салыстырғанда КС-6Б машинасының жетілдірілген
бірқатар бөлшектері бар, оларға мыналар жатады: жүріс бөлігінің көлем-ді
жетегі, қазып алатын рамаларды реттеуге арналған сыналы құ-рылғы,
планетарлық редуктордың қос тежеуіші, сфералы втулкалары бар қазып алатын
рамалардың цилиндрлі тіреуіш роликтері, полотносының жылдамдығы
баяулатылған бойлық және тиеуіш элеваторлар, элева-торлардың қысқартылған
шеткі қырғыштары, винтті серіппелі сақтандыр-ғыш муфталар, қазғыштардың
қалыптаушы дискілері, қазғыш жетегі редукторлары мен шнекті тазартқыштың
жақсартылған тығыздығы, қаз-ғыш құрылғының күшейтілген рамасы, УСАК-К
автоматты бақылаудың жетілдірілген жүйесі.
КС-6Б машинасы рамасына түбір жинағыш қондырылған өздігінен жүретін
шассиден тұрады.
Негізгі бөліктері — шассиден жетекші (31) және басқарылатын (2)
доңғалақтар белдігіне сүйенетін рама (28), күш агрегаты (11), жүріс бөлі-
гінің көлемді жетегі, кабина (10), электрлік және гидравликалық жүйелер.
Түбір жинауыштың негізгі рамасына (28) тоң ұнтақтағыш (27), тиегіш
элеватор (21), ленталы конвейер (26), бункер (22) мен бойлық элеватор
орналасқан.
Қазғыштар (39) мен шнекті тазартқыш (37) қазу құрылғысының рама-сына (12)
бекітілген және шарлы топсамен (13) жалғастырылған Рама (12) жүмыс
барысында (қазғышты топыраққа терең сіңірген кезде) кронштейн (4) арқылы
басқарылатын доңғалақтардың алдыңғы белдігіне (2) тіреледі; тасымалдау
қалпында қазғыш рамасы көтергіші-нің гидроцилиндрімен (7) ұстатылады да,
бекіткішпен (6) тоқтатылады.
КС-6Б машинасы негізгі жинау бөлшектерінің жұмысына, сондай-ақ жүргізу
автоматына (1) бақылау жасайтын автоматты жүйемен жарақтала-ды. Машина
түнде жұмыс істеуді қамтамасыз ететін жарық беру прибор-лармен
жабдықталған. Оның баспалдақсыз жылдамдығы сағатына 0-ден 20,1 км-ге дейін
өзгереді.
Машинаның қазғыш құрылғысының рамасына (12) алты қазғыш (39), битер (38),
шнекті тазартқыш (37), қазғыш битер, шнек және беріліс битері (35)
жетегінің трансмиссиясы қондырылған.
Әрбір қазғыш бірі-біріне бұрышпен орнатылған екі штампты дискіден
тұрады. Дискілердің осылайша қондырылуы қиюласатын құрсау жақтау-лары
аралығындағы саңылаудың 30—46 мм болуына мүмкіндік береді. Саңылауды
шайбаларды дискінің екінші жағына ауыстырып қою арқылы кішірейтуге болады.
Ауыр және ылғалды топырақта жұмыс істегенде қазғыш дискілердің тіркеу
тетіктері арасындағы саңылауларға орнатыл-ған қосымша валецтерді шығарып
алу ұсынылады.
Битерлік құрылғының редукторы өзара шынжырлы муфтамен жалғас-қан оң жақ,
ортаңғы және сол жақ битер біліктері бар.
Әрбір битер бірдей екі бөлшектен тұрады, олар бір-біріне жалғас-
тырь^пып, төрт қырлы білікке болтпен біріктірілген. Болттарды босатып,
битерлерді біліктің бойымен ауыстыруға болады. Қалақшалардың ұзын-дығын
шпилька астындағы қосымша тесіктермен жабдықталған қосымша төсемді ауыстыру
арқылы реттеуге болады.
Битер біліктерін бір-біріне 30° бұрыш жасай орналастырады. Осы-лайша етіп
қондыру б,итерлердің қалақшаларын кезек-кезек іске қосуға сөйтіп
қондырғының білігі мен оның жетегіне түсетін жүктің жоғары шамасын азайтуға
болады.
Шнекті тазартқыш (37) қант қызылшасының тамырын топырақтан және басқа
өсімдік қоспасынан тазартып, түбірді бойлық элеваторға беру-ге арналған.
Онда шнектер түрліше жиілікте айналады, мұның өзі ілгері қозғалған
тамырлардың шнектер бетіне бірнеше рет тиіп, жабысқан топырақтан оның
тазаруын қамтамасыз ете отырып, оларға да айнал-малы қозғалыс береді.
Бойлық элеватор өзара топсамен бекітілген жоғарғы және төменгі бөліктен
тұрады. Бойлық элеватор жетегі конусты редуктордан втулка-лы-роликті шынжыр
арқылы жүзеге асырылады.
Жоғарғы бөлігі (17) негізгі рамаға (28) топсамен, ілгешек (23) және таяныш
(18) арқылы бункерге бекітіледі.
Төменгі бөлігіне (30) қоршау роликтері жалғастырылған, ал жоғарғы
жағына (17) жетекші білік (19) орнатылған. Осы органдарға ілгешекті
шыбықтардан (қырғыш бекітілген) тұратын тасымалдау полотносы (32)
орнатылған. Элеватордың полотносын керу бір немесе бірнеше ілгешекті
буындарды шығарып алу жолымен реттеледі. Егер полотноның жоғарғы тармағы
мен төменгі салбырап тұрған тармағының арасы 310 мм болса, полотно дұрыс
керілген деп есептелінеді.
Тамыр бункері түтіктерден, бұрыштамалардан және болат қаңылтыр дан
пісірілген каркас түрінде болады.
Бункерде тамырды кесек топырақтан тазартуды және тасымалдауды
қамтамасыз ететін тораптар орнатылған. Бункердің артқы қабырғасы
тамырдың бункер қабырғасына соғылуын жұмсарту үшін және оның
зақымдануын азайту үшін резеңке алжапқышпен жабдықталған.
Бункердің орта бөлігіне тамырды қабылдап, топырақ ұнтақтағыштың
(27) бірінші білігіне тасымалдайтын горизонталь ленталы элева-
тор (26) орнатылған.
Ленталы элеватор жетекші және жетектегі барабандары бар эластика-
лық полихлорвинилді бағыттаушы ойықтары бар ленталардан тұрады.
Жетекші және жетектегі барабандар түтік түрінде пісіріліп жасалған. Олар
шарикті подшипниктерге қондырылған.
Жетектегі барабан транспортер лентасын керетін кергіш қондырғы-мен
жабдықталған.
Транспортер лентасының жиектері лента мен бункер қабырғасының арасына ^саи,
түбірлер мен өсімдік қалдықтарын қыстырылып қалудан сақтайтын қалқандармен
(бункер жақтауы бойынша орналасқан) жа-былған.
Ленталы элеватор жетегі кесек ұсатқыштың тертінші білігінен втул-калы-
роликті шынжыр арқылы келтіріледі.
Ленталы элеватордың (26) астына тамырды тиегіш элеватордың (21)
полотносына беретін және үйіндіні топырақ кесегінен ажырататын кесек
ұсатқыш транспортері (27) орналасқан.
Кесек ұсатқыш төрт кесек ұсақтайтын біліктен тұрады, үшеуіне үш қалақшалы
жұдырықша, ал төртіншісіне жұмыр жұдырықша орнатылған. Біліктер өзара
шынжырлы беріліспен жалғастырылған.
Кесек ұсатқыш біліктерін айналдыру бірдей жылдамдықпен жүзеге
асырылады, мұның өзі тік сызықты жақтар мен көршілес кесек ұсатқыш біліктер
арасындағы тұрақты бұрышты ұстап тұруға көмектеседі: тасы-малдау режимі
үшін 90°, ал кесекті ұсақтау режимі үшін 45°. Бұл бұрыш шлицалардағы
шынжырлы берілістің жұлдызшалары мен жұлдызшалар тістеріндегі шынжырды
ауыстырып салу арқылы реттеледі.
Көршілес кесек ұсатқыш біліктері мен тік сызықты жақтар арасын-дағы
бұрышты реттегенде, жұдырықша қалақшаларының арасындағы кеңістікке
қойылатын арнаулы қалыпты (шаблонды) пайдаланған жөн. Бұл қалып аспаптар
комплектісінде беріледі.
Тиеуіш элеватор (21) жетекші біліктен, роликтен, ілгешекті полотно мен
қырғыштардан тұрады. Ол тамыр бункерінің (22) бүйір қабырғасына орнатылған.
Тиеуіш элеватордың жоғарғы бөлігі бұру рамасына бекітілген. Бұл рама
биіктігі бойынша реттеледі және оны жүргізуші орнынан гидроцилиндр арқылы
тасымалдау қалпына келтіреді.
Тиеуіш элеватор жетегі планетарлық редуктордың (29) бұру рамасына
топсамен бір оське бекітілген қарсы жетектің шынжырлы берілісі (20) арқылы
жүзеге асырылады.
Тиеуіш элеватор жетегінің редукторы КС-6 машинасына қондырылған. Ол
әдеттегі қарапайым ленталы тежеуіш орнына қос ленталы тежеуіш-пен
жарақталған.
Элеватордың бойлық және тиеуіш полотноларының 1,14 және 1,12 мс
қозғалыс жылдамдығы 28 тісті жоғары жұлдызшаларды орнату арқылы жасалады.
Тиеуіш элеватор полотносының қозғалыс жылдамдығын ұлғай-ту қажет болғанда
жоғарғы жұлдызшаның тіс санына 25-ке жеткізіп қою керек. КС-6Б машинасы
жүріс жетегінің КС-6 машинасының жетегімен салыстырғандағы айрықша
ерекшелігі — сына ременьді вариаторы, ілініс муфтасы, беріліс қорабы артқы
бөліктің көлемді гидрожетегімен алмастырылған. Бұл машинаның басқару
органдарына және негізгі гидро-жүйеге тиісті өзгёрістер енгізеді.
Көлемді гидроберіліс жабық схема бойынша атқарылған және айны-малы
берілетін гидронасостан (реверсивті, оның ішіне қоректендіргіш насос
қойылған), тұрақты жұмыс көлемі бар гидромотордан, гидробак-тан, жұқа
тазарту сүзгішінен, тор сүзгіштен, май радиаторынан тұрады. Май жоғары
қысымның гидросызығы бойынша алмасады. Ең аз жұмыс қысымы 35 МПа-ға, ал
қоректендіру қысымы 1,5 МПа-ға тең. Гидрожүйені толтыруға ЭШ ГОСТ-10363—"63
майы ұсынылады.
КС-6Б машинасы басқару доңғалақтарын базалық сызық бойынша автоматты
түрде бағыттауға арналған жүргізу автоматымен (1) жарақ-тандырылған.
Базалық сызық автоматтың бағдарлауыш автоматы үшін қатар болып табылады.
Жүргізу автоматы датчиктер мен ажыратқыш құрылғыдан тұрады.
Автомат жұмысын былайша бақылайды. Бағдарлаушыларды жұмыс жағдайына
келтіріп, одан соң ішінара алдыңғы белдіктің жүгін азайтып түсіреді, бұл
үшін оған тірек ретінде қазғыш органдардың дискілерін пайдаланады. Басқару
доңғалақтарының бұрылуын бағдарлауыштарды қолмен ауыстыру арқылы тексереді.
Бағдарлауыш жұмыс қалпында тұрғанда, ажыратқыш механизмінің жоғарғы
рычагының төменгі рычагқа қарағанда тоқталып қалуына жол беруге болмайды.
Бұл бекіткіш серіп-песін қысу есебінен қамтамасыз етіледі. Тасымалдау
қалпында ажырат-қыш механизмінің төменгі рычагы, жоғарыға қарағанда
тоқталып тұруы тиіс. Бұл үшін сым арқанды керіп, оның ұштарындағы арнаулы
штуцер-лер арқылы орама сымның (оплетканың) ұзындығын өзгертеді. Егер
топырақтың ылғалдылығы жоғары болса, сырғыма типіндегі бағдарлаушы
қолданылады. Егер тамыр жер бетіне шығып жатпаса, бағдарлаушы-қоп-сытқыштар
қолданылады. Бағдарлауыштың енін тамыр басының мөлшері-мен белгілейді.
Сырғымалы бағдарлауыштың сырғымаларын орналастыру ені тамырдың орташа
диаметрінен 2—3 см-ге артық болуы тиіс. Бағдар-лауыш-қопсытқыштардың
бағдарлайтын қанаттарының ара қашықтығы қатарарасындағы тамырлардан 3—5 см
кем болуы тиіс.
Бағдарлауыштардың қанаты тамырмен түйіскен жағдайда автомат сенімді
жұмыс істейді.
Жүргізуші бағдарлаушыларды топыраққа тереңдету кергіштік көмегі-мен
параллелограмды аспаның жоғарғы тартқышының ұзындығын өзгер-ту арқылы
реттеледі; ол арқылы жылжымалы бағдарлауыштың топы-рақпен түйісуін
реттейді. КС-6Б машинасында белгілі бір жұмыс орган-дары атқаратын
технологиялық процестің бұзылғаны жөнінде автоматты сигнал беруге арналған
автоматты бақылау мен сигнал берудің жетілді-рілген жүйесі (УСАК-К) бар.
Автоматты бақылаудың УСАК-К жетілдірілген жүйесінің УСАК-13 автоматты
жүйесінен айырмашылығы мынада: электронды блок дыбыс сигналы, есте ұстайтын
қүрылғысы, өлшеуіш каналдарды жөнге салатын дара блогы, атқара.тын
технологиялық процесі бұзылған жағдайда КС-6Б машинасына ықпал ететін
құрылғысы бар өлшемі 88X150X150 мм бір блогты етіп жасалған.
КС-6Б машинасына кабельдерді орналастыру қос сымды схема бойын-ша
атқарылған. Импульс датчигінің бір сигналды орамы, тұрақты магниті және
сымдарды қосатын екі қысқышы бар.
Алдыңғы панельге қоректі қосу вкл, тумблері жұмыс қабілетін
тексеретін кнопка (контроль), тораптардың жұмыс істейтіні туралы сигнал
беретін, датчиктің номерін көрсететін жарық цифрлі он үш шыны линза
орнатылған.
Артқы панельге сақтандырғыш, жан-жаққа тартылған кабельді қосуға
арналған штепсельді ажырату ұясы, қоректендіру және машинаға ав-томатты
ықпал етуге арналған у басқару сигналының қысқыштары ор-наласқан.
Жүйені тексеру соңғы ажыратқыштың ВПК кнопкасын басу және блок-тың
алдыңғы панелінің вкл тумблерін қосу жолымен жүзеге асырыла-ды. Бұл
жағдайда бақылау тиратроны жанады. Одан соң блоктың алдыңғы панельдегі
қақпағын ашып, барлық 13 каналды қосады. Бұл жағдайда каналдардың
ауыстырғыштарын 0 қалпынан 1 қалпына ауыстырып қосу қажет. 1—13 тиратроны
бақылау тиратронымен кезектесіп жанады, сонымен бір мезгілде дыбыс сигналы
да іске қосылады.
Блоктың алдыңғы панеліндегі контроль кнопкасын басқанда + — 13
тиратроны өшеді, ал бақылау тиратроны жанып тұрады: ол кноп-каиы босатқанда
1—13 тиратрондары қайтадан жанады да дыбыс сигна-лы қосылады.
Осы операцияларды орындағаннан кейін, соңғы ажытарқыштың кноп-касын
босатып, вкл тумблерін қосу қажет. Магнитті шунттар мен датчиктердің
арасындағы мөлшері 1—-2 мм-ден аспауға тиісті саңылауды тексереді.
Машинаның жұмыс органдарын қосып, айналыс жиілігінің арғы мәніне
жеткен соң блоктың алдыңғы панеліндегі вкл тумблерін қосады.
Әрбір каналды тиісті айналыс жиілігіне келтіру үшін әрбір каналдың
ауыстырғышын 1 қалпынан тиісті каналдың тиратроны мезгіл-мезгіл кануы
тоқтағанға дейінгі (2,3... 8,9) қалыпқа келтіріп реттейді. Барлық элды
жөнге келтірген соң дыбыс сигналы тоқтайды, бұл жүйенің жұ-
мыс істеуге әзірлігін білдіргені.
Жөнге келтірген соң алдыңғы панельдің электронды блогының қақпа-ғын
жабу қажет. Машинаның жұмыс органдарын іске қосып, айналыс жлілігінің
жоғарғы мәніне жеткен соң вкл тумблерін қосады да бақылау тиратроны
жанады.
Бақылау торабының қайсы бірінен ақаулық шықса, дыбыс сигналы жұмыс істейді,
тиісті тиратрон жанады.
Агрегаттың жұмысы аяқталғанда вкл тумблерін қосу керек.
КС-6Б машинасын жұмысқа әзірлеу. КС-6Б машинасын әзірлеуге
механизмдерді қарап, тексеру, майлау, жүргізіп байқау және
ретке келтіру жатады. Басқару педалы ілгешекпен блоктан негізгі гидронасос-
тағы басқару рычагы бейтарап қалыпта болуына айрыңша көңіл бөлген жөн. Бұл
ушін қөлемді гидроберілістің гирдонасосымен басқары-латын келденең
тартқышты ажыратқан соң олардың тесіктері сәйкес келуі, ал рычаг бейтарап
қалыпта болуы қажет. Бұл шарт бұзылғанда көл-денең тартқышты реттеген жөн.
Жүріс бөлігінің жетегіндегі гидробактағы майдың деңгейін сүңгімен
тексеру қажет. Май сүңгі белгілері деңгейінде болуға тиіс. Май одан төмен
түссе, двигательді іске қосуға болмайды.
Двигательді жүргізгенде: гидронасоспен басқару педалын бейтарап қалыпқа
келтіру (ілгешекті блоктамай) керек; тұру тежеуішін алдын ала
тартып, басқару рычагын диапазон редукторы арқылы бейтарап
қалыпқа ауыстыру керек; дизель жанар майын басқаратын рычагты отын беру
толық қосылды дегенді білдіретін на себя (өзіңе қарай) жағ-дайына
келтірген жөн; массаны қосу және кілтті сектор қосқышына ендіру қажет;
іске қосу рычагын төмен бұру арқылы іске қосылатын шестерняны
(стартерлі тістерді) маховиктің тәжімен іліністіру керек; егер
шестерня ілініске енбесе, стартерді дереу қосып әрі ажыратьіп, іске
қосу двигателін жеңіл ғана бұру (бірақ от алдырмау) қажет. Осы
операцияларды атқарып, іске қосу двигателінің бензин багының шүмегін ашу
және іске қосуды ескертетін сигнал беру керек. Кілтті сағат тілі бойынша
бұрап стартерді іске қосады. Двигательді іске қосып, оны 1 ми-нут қыздыру
керек және жіберу алдында насос үрлейтін двигатель жүйесіндегі
майдың қысымы 0,1 МПа-дан кем болмауын бақылау қажет. Іске қосу рычагын
жоғары бұрып, ілініс муфтасы редукторын іске қосады және жүйедегі қысым
қалыпқа келгенше дизельді айналдырып, басқару тұтқасын от себя (өзіңнен
әрі қарай) бұрап, жайлап отын беруді қосады. Дизельді жұмысқа қоса отырып,
редуктордың муфтасын қосқан және стоп кнопкасын басып іске қосу
двигателін өшірген жөн, бензин багының шүмегін жабу, дизельдің
гидрожүйесіндегі майдың қысымын тексеру қажет (ол 0,2—0,4 МПа мөлшерінен
аспауы тиіс).
Дизельді тоқтату үшін отын беруді тоқтату қажет. Бұл үшін отын бе-
ретін тұтқаны на себя (өзіңе қарай) бұрған жөн. Дизельді тоқтат-қан соң
массаны ажырату керек.
КС-6Б машинасын жұмысқа қосқанда: 1—2 минут бойы двигательді қыздыру, жүріс
бөлігінің гидрожетегі сүзгіші вакуумметрінің тілі цифер-блаттың жұмыс
аймағында болуына көз жеткізу керек. Егер прибордың тілі сиретуді 0,025 МПа-
дан астам көрсетсе немесе 0-де тұрса, онда қағаз сүзгіш элементті
ауыстырған жөн. Осы операцияларды орындап, тиісті диапазонды қосу және
дыбыс сигналын беру, тұру тежеуішін босатып, педальдардың бірін (оң жақ
педаль алға, сол жақ педаль артқа жүреді) жайлап басып, жүрісті бастау
қажет.
Машинаны жұмыста жүргізіп байқап отырып, двигательдің әрбір 10
мотосағат жұмысынан кейін жүріс бөлігінің көлемді жетегіндегі жұқа
тазартқыш сүзгішінің қағаз сүзгіш-элементін ауыстырған жөн.
Жүріс бөлігінің келемді гидрожетегін пайдаланудың ерекшелігі сол,
көлемді гидроберілісте су, құм тағы басқа да қоспалардың тусіп кетуіне жол
берілмейді, гидробактағы майдың температурасы +80° С-тан асса 32 және ауа
температурасы —5°С-тан төмен болса, жұмыс істеуге тыйым салынады.
Машинамен жұмыс істегенде қауіп-қатерді болдырмау үшін жүріс бөлігінің
металл түтіктері 80°С-тан астам қызатынын есте ұстаған жөн.
КС-6Б машинасының салмағы 9100 кг, 1 сағаттағы таза жұмыс өнімділі-гі
1,35—2,97 гасағ. БМ-6 пәлек жинауыш алты қатарлыма-шина (140-сурет)
қатараралығы 45 см болып егілген қант қызыл-шасының пәлегін жинауға
арналған. Машина МТЗ-80 және ЮМЗ-6Л трак-торларымен жұмыс істеуге
есептелген. БМ-6 пәлек жинауыш машина тамыр жинайтын КС-6Б
машинасының компле.ксімен жұмыс істейді.
БМ-6 пәлек жинауыш машинаның жұмыс органдары алдыңғы қатарға
орналасқан. Ол бағдарлауыш құрылғымен жарақтандырылған. Машинаға
бақылаудағы тораптың бірі істен шыққаны (бұзылған тораптың орналас-қан
жерін көрсетіп) женінде сйгнал беретін әмбебап автоматты басқару жүйесі
(УСАК-6Б) қондырылған.
Машина тіркемесі бар рамадан тұрады. Рамаға (140, а-сурет), бағдар-
лаушыны жүргізгіш (1), гидробасқару (7), пәлек кескіш аппараттың бағ-
дарлаушылары (пәлек кескіш —2), тіреуіш доңғалақтар (3), пышақтар (4),
пәлек қабылдау транспортері (5), пәлек тиеуіш элеватор (6) орнатылған. Рама
— пісірілген түтікті конструкция. Ол пневматикалық жүріс доң-ғалақтарына
тіреледі. Тіркеме негізгі раманың алдыңғы көлденең түтік-терінің арасына
штырь арқылы негізгі раманың алдыңғы бөлігіндегі көленең түтікке пісіріліп,
үшкілдерге топсамен жалғастырылған. Оқ ағаштың бағыттаған жақта еркін
қозғалуы үшін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz