«Автомобильдердің электр жабдықтары»

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

№16 КОЛЛЕДЖ МКҚК

САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ЖҮЙЕСІ

«БЕКІТЕМІН»

ДиректорЗ. Талбидин

«»20___ж

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Ф-ӨОБ-03/20

Тақырыбы: «Автомобильдердің электр жабдықтары»

Түсіндірме хат бет

Графикалық бөлім парақ

Дипломдық жұмысты орындаушы Абдуалы Пернехан.

(қолтаңбасы) (аты-жөні)

Жетекшісі Ақмолдаев С.

(қолтаңбасы) (аты-жөні)

ӨОБ басшысы Моминов А.

(қолтаңбасы) (аты-жөні)

Қызмет бабында пайдаланылатын басылым

Шардара

Алғы сөз.

Бұл дипломдық жұмыста автомобильдердің электр жабдықтарының негізгі бөлшектері мен механизмдерінің түрлері, құрылысы, жұмыс принциптері, кездесетін ақаулардың түрлері және олардың келіп шығу себептері мен жөндеу материалдары туралы түсінік беріледі.

Дипломдық жұмыста тақырып бойынша таңдалған механизмдердің сызбалары мен барлық бөлшек- детальдардың атаулары толық көрсетілген. Көрсетілген мәліметтер қазіргі машиналарда қолданып жүрген, ғылым мен техниканың жетістіктеріне сүйене отырып жасалған механизмдер мен қондырғылар болып табылады.

МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе . . . 4-5 бет.

2. Негізгі бөлім . . . 6 бет.

2. 1 Электр техникасынан жалпы мәліметтер . . . 6-11 бет.

2. 2 Оталу жүйесі . . . 12-14 бет.

2. 3 Электр энергия тұтанатын орындар . . . 15-17 бет.

2. 4 Автомобиль электр жабдықтарының жөндеу және техникалық қызметті . . . 16-24 бет.

3. Экомика (технологиялық карталар, сызбалар есептер) . . . 25-31 бет.

4. Еңбекті қорғау және техника қауіпсідігі . . . 32 бет.

5. Қортынды . . . 33 бет.

6. Пайдаланған әдебиеттер . . . 34 бет.

КІРІСПЕ

Автомобиль - механизмдер мен жүйелер жиынынан тұратын күрделі машина. Олардың құрылымы (конструкциясы) әр түрлі болуы мүмкін. Дегенмен көпшілік автомобильдердің негізгі механизмдерінің құрылымы мен жұмыс істеу принциптері бірдей болып келеді. Сондайақ, автомобильдердің қызметі мен механизмдерінің орналасуына байланысты олардың құрастыру схемасында да ортақтық болады.

Автомобильдің үш негізгі бөлігін атауға болады: кузов моторы және шасси.

Кузов - таситын жүкті орналастыруға арналған. Жеңіл автомобильдің және автобустың кузовына жолаушылар мен жүргізуші жайғасады. Жүк автокөліктерінің кузовы жүкке арналған платформадан (жүк кузовы) және жүргізуші кабинасынан тұрады.

Мотор - жанармай жанғандағы бөлінетін жылу энергиясын механикалық энергияға айналдырады. Мұндай энергияны айналдыру қорытындысында двигательдің иінді білігін айналысқа келтіреді, ол негізінде двигательдің айналдыру моментін бір қатар механизмдер арқылы автомобильдің жетекші доңғалақтарына жеткізеді.

Көпшілік автомобильдерде поршенді карбюраторлы немесе дизельді мотор қолданылады. Әдетте мотор автомобильдің алдыңғы жағына орналасады.

Шасси мынандай бөлшектер, механизмдер мен жүйелерді біріктіреді: трансмиссия, аспалы жүйе, белдік, аспа, доңғалақ, рульдік басқару жөне тежеуіш жүйелер.

Трансмиссия мотордан шығатын айналдыру моментін гүрлендіріп, жетекші доңғалаңтарға жеткізеді. Трансмиссияға кіретіндер: ілініс (сцепление), беріліс қорабы, кардан берілісі, басты беріліс, жетекші белдіктердің картеріне орналасады. Онда дифференциал жөне жарты осьтер жайғасады, солар арқылы айналдыру моменті жетекші доңғалақтарға беріледі.

Қазіргі заманғы автомобильдердің басым көпшілігінде іштен жану моторы кең тараған (ІЖМ-МВС) . Оларды құрылымына байланысты поршеньді және роторлы деп екіге беледі. Автомобильдерде поршеньді мотор кеңінен қолданылады. Автомобильдің поршеньді моторы оның цилиндрлерінде жанармайдың жылу энергиясын механи-калың жүмысқа айналдыру үшін қызмет атқаратын механизмдер мен жүйелер кешенінен (топтамасынан) тұрады. Мұндай мотор кривошипті-шатунды механизмінен, газ тарату механизмінен, салқындату және қоректендіру жүйелерінен, майлау жүйесінен, сонымен қоса тұтандыру жүйесінен тұрады

Буданды қозғалтқыш агрегатында іштен жанатын қозғалтқыш мен электр қозғалтқыштарын қатар қолданғанда, электр жүйесі автомобильдің басты жүйесі болып табылады. Мұнда электр қозғалтқыштары жетекші доңғалақтарға орнатылады .

Электр энергиясын өндіретін аспаптар электр тогының көздері, ал оны тұтынатындар тұтынушы деп аталады.

Генератор мен аккумулятор батареясы ток көздері, ал тұтынушылар - ЭББ, электро қозғалтқыштар, стартер, дабылдар мен жарықтандыру және бақылап-өлшеу аспаптары.

Электр тогының көздері механикалың және химиялық энергияны электр энергиясына айналдырады. Тұтынушылар электр тогы энергиясын энергияның басқа түріне (механикалық, жарық, дыбыс, жылу) айналдыруға қызмет етеді.

Автомобильдің қаңқасы (метал бөліктері) электр жүйеде «масса» қызметін атқарады, ал жүйе өткізгішін оң полюске жалғастырады. Электр жүйесінің кернеуі - 12 В және 24 В.

Толық автомобиль электр жабдықтары мен кестелері түсіндірмелері және еңбеке қауіпсіздіктері осы дипломдық жұмыста мәлімделінген.

Бүгінгі күні әлемдік өндіріс жылына 50 млн. тасымал құралын шығарып келеді. Олардың айырмашылығы мен ерекшеліктері моторды, тежеуіш жүйесін, трансмиссия жұмыстарын реттеу, басқаруды электрлендіру мен автоматтандыру болып табылады.

Автозауыт конструкторлары рульдік басқаруды және тежеуішті күшейту, көру аймағын жақсарту, жылыту және кабинаны желдету жүйелерін жақсарту, жүргізушінің орындығын жетік қондырғылармен ыңғайластыру, басқару автоматикасын қолдану және басқа қосымша жақсартулар арқылы жүргізуші еңбегін жеңілдетіп келеді. Дегенмен, жаңа автомобильді құрылымдық жақсарту оны күрделендіре түсіп, жаңа аспаптар мен автоматиканы қолдануды жөне қосымша әр түрлі қондырғыларды пайдалануды қажет етеді. Осыған байланысты автомобильдердің толыққанды жаңа үлгісін тиімді қолдану үшін оның құрылымдық ерекшеліктерін мұқият, зейінді оқу қажет.

Машиналар сапасын, олардың сенімділігін, бұзылмайтындығын және тиімділігін арттыру техникалық прогрестің негізгі бағытына жатады және олардың өзара ауыстырмалылығын қамтамасыз етуді талап етеді.

Автокөлік агрегаттарының құрылысы мен оларды пайдалану ережелерін жақсы білгенде ғана халық шаруашылық өндіріс еңбеккерлері алдында тұрған міндеттерді ойдағыдай шешуге болады.

Сонымен қатар халық шаруашылырында пайдаланылатын автомобильдерге техникалық қызмет көрсету және оларды жөндеу жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың да маңызы арта түспек.

Автомобиль көлігінің республика үшін ерекше маңыздылығын Қазақстанның кең байтақ аумағы және халық тығыздығының сиректігі алдын ала анықтайды. Бұл жекелеген өңірлер үшін жүктерді және жолаушыларды жеткізудің бірден-бір құралы болып табылады.

Қазақстанда тасымалдауды жүзеге асыруда автомобиль жолдары маңызды рөл атқарады. Қатты жамылғысы бар автомобиль жолдары құрамындағы республикалық мәні бар жолдардың ұзындығы - 22, 8 мың км, жергілікті мәні бар жолдардың ұзындығы - 60, 2 мың км. Республикалық мәні бар жолдар ішінде - ІІІ санаттағы жолдар(73, 0%), жергілікті мәні бар жолдар ішінде - қозғалыс қарқындылығы жоғары және жүргінші жолы тар III және IV санаттағы жолдар басым (тиісінше 26, 4% және 66, 3%) .

XXI ғасырда автомобиль негізгі технологиялық құрал есебінде саналады. Жүздеген миллион тонна жүк, миллиондаған адам, т. б. жүктер автомобильдермен тасылады. Барлық алдыңғы қатардағы мемлекеттер өте тиімді саналатын автомобилъдер шығарумен айналысады. Олар талантты адамдардың бірнеше ұрпақтарының ғылыми ізденісі нәтижесінде шығарылуда.

Автомобильдің дүниеге келуіне басты себепші болған 1824 жылы француз инженері С. Карноның «От қызуының қозғаушы күші» атты еңбегі. Бірақ бу машинасының салмағы мен көлемі шамадан үлкен болғандықтан темір жолда және зауыттарда ғана пайдаланылды.

НЕГІЗІГІ БӨЛІМ

2. 1 Электр техникасынан жалпы мәліметтер

Электр тогы. Электрондардың өткізгішпен бағытталған қозғалысын электр тогы деп атайды.

Олардың бір бағыттағы қозғалысы тұрақты ток деп аталады. Ток тұйық өткізгіште электр қозғаушы күшінің әсерінен пайда болады. Электр тізбегі әдетте ток көзінен, тұтынатын орындардан және оларды жалғастырушы өткізгіштерден пайда болады.

Электр тоғын металдар, көмір, сілтілер мен қышқылдардың судағы ерітінділері жақсы өткізеді. Электр жабдықтарының аспаптарын жалғастыратын өткізгіштер ретінде мыс немесе алюминий сымдарын пайдаланады.

Электр тогын мүлде өткізбейтін материалдарды өткізбейтіндер немесе оқшаулағыштар (изоляторлар) деп атайды. Олар - эбонит, резеңке, пластмассалар, маталар басқалар. Мұндай оқшаулағыштар ток жіберуші өткізгіштермен электр жабдықтары үшін қабық ретінде пайдаланылады.

Автомобиль электр жабдықтарының аспаптары тұрақты токпен қоректенеді. Тұрақты ток сыртқы тізбекте оң полюстен теріс полюске қарай қозғалады деп шартты түрде есептейді.

Тұтынушылар мен ток көздеріне өзара тізбекті параллель қосылады. Токты тізбектей қосқан кезде бір ток көзіндегі оң полюс екіншісіндегі теріс полюсқа жалғанады, жалпы кернеу барлық ток көзіндегі кернеу қосындысына тең болады.

1-сурет. Электр көздерін косу әдістері: а-ток көздерінің тізбекті қосылуы, б-ток көздерінің параллель қосылуы

Ток көздерін параллель (1-сурет, б) қосқан кезде аттас полюстерді өзара жалғастырады. Ток көздерінің жалпы кернеуі бір ток көзіндей ғана болады, ал сыйымдылығы батареялар санына сай еселеп артады.

Электр тұтынушыларын параллель қосқанда ток оларға тізбекпен (1-сурет, а) қосқанда олар бірбіріне жалғасып қосылады.

Электр магнитті индукция. Ток жеткізуші өткізгішті спираль етіп орап, оған магнитті жақсы өткізетін аз көміртекті болаттан жасалған озек темір орнатсаң, онда табиғи магниттің барлық қасиеті бар электр магниті пайда болады. Электр магниттері электр жабдықтарының аспаптарында (стартерлер, генераторлар, дыбыс дабылдары, бақылап өлшеу және басқа аспаптар) кеңінен қолданылады.

Тұйық өткізгіштен магниттің магнит күш сызығі. і қиып өтсе, онда өткізгіште электр тогы пайда болады немесе механикалық энергияны электр энергиясына (мысалы генераторларда) айналдырады. Ток индукция генератор өткізгіштері бір орам жасағанда, бір фазалы ток өндіріледі. Егер өткізгіштер 120° бұрыштықта орналасқан бір текті үш орам жасаса, онда үш фазалы ток индукцияланады.

Жартылай өткізгіш аспаптар. Өткізгіштер мен оқшаулағыштар арасында өткізгіштігі жөнінен аралық жағдайда тұрған материалдарды жартылай өткізгіштер деп атайды. Олардың меншікті кедергісі температураға (кері пропорциялы) және бөгде қоспалардың болуына байланысты өзгеріп отырады. Жартылай өткізгіштерге кейбір металдар, олардың қорытпалары мен тотықтары жатады.

Жартылай өткізгіштерде әдетте қоспалар болады. Мысалы, алюминий немесе индий сияқты үш валентті қоспалары бар жартылай өткізгіштерді акцепторлар немесе р типті (розітіуе - оң) деп атайды, өйткені, олар өздеріне электрондарды қабылдайды.

Жартылай өткізгіштердің жартылай өткізгіштер мен жапқыш қабат металы арасындағы аралық бетте тек бір бағытта ғана өтетін ток жасайтын қасиеті бар. Екі электродты аспапты жартылай өткізгішті диод деп атайды. Жапқыш қабат негізгі жүмыс процесі (р-п - өткелі деп аталатын) жүріп жатқан жартылай өткізгіштердің р және п бөліктері аралығында пайда болады. р бөлігі металдың жартылай өткізгішке диффузия нәтижесінде пайда болады.

Диодтың құрылысы қарапайым. Жартылай өткізгіш пластинкасына өтетін ток бағыты - тіке бағыт болып табылады. Диодтарды айнымалы токты түзеткіш ретінде қолданады.

Кернеуді тұрақтандыру үшін, яғни оны белгілі бір мөлшерде ұстау үшін стабилитрондар немесе тескіш диодтар қолданылады.

Транзисторларды тізбектегі токты күшейту және үзу үшін пайдаланады.

Аккумулятор батареялары

Автомобильде қолданылатын аккумулятор батареяларының түрлері:

қышқылды; сілтілі. Аккумуляторлар құрылысы бойынша былай жіктелуі: ашық; жабық.

Ашық батареялардан электролиттің құрамын (тығыздығын) тексеріп, реттеп отыру үшін арнайы қызмет көрсетіліп отырады.

2-сурет. Аккумулятор батареясы. 1 - теріс пластиналар, 2-оң

пластиналар, 3-батарея қыры, 4-бак, 5-тығын, 6-қакпақ,

7-жалгагыш пластина, 8-полюстық штыр, 9-сеператор

Жабық аккумулятор батареяларында мүндай қызмет көрсетілмейді, сондықтан олар жабық болады.

Аккумулятордың қызметі электр энергиясын химиялық энергияға (зарядтау) жөне керісінше, химиялық энергияны электр энергиясына (разрядтау) жүйелі түрде айналдыруға негізделген.

Қарапайым қоргасын аккумулятор (2-сурет) электролит құйылған (тазартылған судағы күкірт қышқылының ерітіндісі) пластмассадан жасалған банкадан және екі қорғасын пластинадан тұрады. Электролиттегі пластиналардың беті күкірт қышқылды қорғасынмен, басқаша айтқанда, қорғасын сульфатымен жалатылған.

Аккумулятор батареясы (2-сурет) ішкі жағынан бөгеттермен белінген бактан (4) тұрады. Әрбір бөлікке (банкада) бір аккумулятор орналастырылады. Бакты қышқылға төзімді пластмассадан немесе абониттен жасайды. Оның түбінде пластиналар тірелетін қырлары болады. Әр банкаға оң (2) және теріс (1) пластиналар жиыны орналасқан.

Банканы электролитпен толтыруға қажетті тесігі бар қақпақпен (6) жабады. Құятын тесік тығынмен (5) жабылады. Тығында аккумулятор қуысын атмосферамен қышқылға құятын болса, тасқынды реакция болады, қышқыл шашырап, ыдыстың ернеуінен асады, ал денеге тисе күйдіріп жіберуі мүмкін. Электролитті қышқыл мен судың ара қатысын оның тығыздығы арқылы анықтайды. Оның тығыздығын бақылап, реттеп тұру қажет.

Қысқы температура 30°С-ңа дейінгі орталың аудандар үшін толық зарядталған аккумуляторда электролиттің тығыздығы жыл бойына 1, 27 болуға тиіс. Температура төмен жағдайда электролиттің тығыздығы жоғары, ал температура көтерілген кезде төмен болуға тиіс.

1-кесте

Аудан климаты: Аудан климаты

жыл мезгілі: жыл мезгілі

15°С электролит тығыздығы, г/см3: 15°С электролит тығыздығы, г/см ³

Аудан климаты:

жыл мезгілі:

15°С электролит тығыздығы, г/см3: элек-тролит құйған-да

заряд біткенде

разрядталу кезінде

Аудан климаты:

жыл мезгілі:

15°С электролит тығыздығы, г/см3:

25%

50%

Аудан климаты: күрт континенталды, температурасы 40°С-тан төмен жерлерде

жыл мезгілі: қыс

15°С электролит тығыздығы, г/см3: 1, 29

1, 31

1, 27

1, 23

Аудан климаты: солтүстік. темпера-турасы 40°С-қа дейінгі жерлерде

жыл мезгілі: жыл бойы

15°С электролит тығыздығы, г/см3: 1, 27

1, 29

1, 25

1, 21

Аудан климаты:

орталық аудан, жыл

температурасы 40°С-қа

бойы дейінгі жерлерде

жыл мезгілі: 1, 25

15°С электролит тығыздығы, г/см3: 1, 27

1, 23

1, 19

Аудан климаты: оңтүстік аудандарда

жыл мезгілі: жыл бойы

15°С электролит тығыздығы, г/см3: 1, 23

1, 25

1, 21

1, 17

3 сурет. Аккумуляторды тексеру: 1 -аккумулятордың

электролит деңгейі, 2-ток кернеуін және 3-электролиттің

тыгыздыгын тексеру

Аккумулятор батареясындагы электролит тығыздығы жалғастыратын желдеткіш тесік

бар, ол химиялың реакция кезінде бөлінетін газдың шығуы үшін қажет.

Электролитті химиялық таза күкірт қышқылы мен тазартылған судан дайындайды. Қышқыл мен суды қышқылға төзімді ыдысқа құйып араластырады, мүндайда қышқылды суға аз аздан сыздықтатып құяды. Егер суды Электролиттің тығыздығын ареометрмен (3) тексереді (3-сурет) .

Электролиттің деңгейі мен тығыздығын батареяның әр элементі сайын тексереді (4. -сурет) .

«Масса» ажыратқышы қозғалтқыш жұмыс істемей түрған кезде және тоқтағанда электр өткізгіші мен өрттен сақтандырудың тұйықталуы мүмкіндігінде, батареяның өздігінен разрядталуын азайту мақсатында аккумуляторлы батареяны ажырату үшін қолданылады (4-сурет) .

4 сурет. «Масса» ажыратқышы. Массаны қосу (а) және оны

ажырату (б) . 1, 8-контактілер, 2, 3-кіші және үлкен шток,

4-корпус, 6-тежегіш пластина, 7, 9-серіппелер

Қышқылды аккумулятор батареяларының негізгі ақаулары мыналар: өздігінен жоғары разрядталуы, мерзімінен бүрын разрядталуы, аккумулятор ішінде қысқа тұйықталуы, пластиналардың сульфаттануы.

Қышқыл денеге түскен кезде зақымданған жерді алдымен сумен, содан соң 10% -дық мүсәтір спиртінің ерітіндісімен жуу керек.

Генераторлар

Жүк автомобильдерінде электр магниттерден қоздырылатын ауыспалы токтың үш фазалы генераторлары орнатылады. Қозғалтқышты іске қосқанда тұрақты токты аккумулятор батареясынан пайдаланады, ол жұмыс істеп тұрған кезде генератордан шығатын айнымалы ток түзеткіштердің көмегімен түрақты токқа айналады (6-сурет) .

Электр жабдықтарының үш фазалы генераторлары қозғалмайтын және айналмалы қоздыру орамды болып екі топқа бөлінеді.

Қозғалмайтын қоздырғыш орамы бар генератор. Бұл топтағы генераторлар беріктігімен, қарапайым құрылысы және күрделі емес қызмет істеуімен ерекшеленеді.

Қоздырғыш орамы бар генераторларды (5-сурет) автомобильдерге орнатады. Ол статордан, ротордан және түзеткіш блоктан тұрады.

5-сурет. Ауыспалы тоқтың үш фазалы қозғалмайтын

қоздырғыш орамы бар генератор. 1-ауыспалы токтың

қосқыштары (зажимы), 2-статордың фазалық орамы, 3-ста-

тор, 4-қоздырғыш орамы, 5-қоздырғыш орамының төлкесі,

6-ауыспалы токтың түзеткіші, 7-желдеткіш, 8-диодтар,

9-генератор шкиві, 10, 12-қақпақтар, 11-ротор және пластиналар, 13-тұрақты токтың қосқышы

Жұмыс істеп тұрған кезде қозғалтқыштың, иінді біл іктің, сондайақ генератор роторының айналу жиілігі тұрақты болмайды. Осының нәтижесінде генератор өндіретін токтың кернеуі де тұрақты емес. Жиілік артқан сайын кернеу жоғары болады және керісінше, жиілік кеміген сайын кернеу төмендейді. Мұндай ауытқулар ток тұтынатын орындардың жұмыс істеуі үшін қалыпты жағдай тудырмайды.

Иінді біліктің айналу жиілігіне және генератордың шамадан артық күштен қорғауына қарамастан генератор өндіретін желідегі тұрақты кернеуді ұстау үшін реле реттеуішті (5) қолданады.

Генераторлардың ақауы

Айнымалы тоқтың генераторларында төмендегідей ақаулар болуы мүмкін: зарядтандыру тогы болмай қалады, қозғалтқыш жұмыс істеп түрғанда иінді білік айналысының амперметрде разрядтау тогының бар болуы, генератор немесе түзеткіш істен шығып қалады.

Жетекші ремень жеткілікті түрде тартылмағанда немесе қоздырғыш орам тізбегінде болмаса, күш тізбегінде (генератор реле-реттеуіш, батарея - масса) контакт нашар болғанда, сондай-ақ статор орамында үзік болғанда, амперметр разрядтау тогын көрсетеді.

2. 2 Оталу жүйесі

Батареядан оталу

Бензинді қозғалтқыштардың цилиндрлерінде сығылған жұмыс қоспасы оталу шамынан шығатын үшқыннан тұтанады. Үшқынды разрядтандыруға қажетті жоғары кернеу тогын оталу батарея аспаптарынан немесе магнетодан алады. Төмен кернеулі токты жоғары кернеулі токңа айналдыру және оны қозғалтқыштың цилиндрлеріне бөлу қызметін атқарады. Батареядан оталу құрылғысының сызбасы 6-суретте көрсетілген.

6-сурет. Батареядан оталу құрылгысы: 1 -аккумулятор батареясы, 2-стартерді қосқыш, 3-оталдыру қосқышы, 4-алғашқы орама, 5-екінші орама, 6-оталу катушкасы, 7-таратқыш, 8-үзгіш, 9-конденсатор, 10-оталу шамы

Төмен кернеулі ток тізбегі аккумулятор батареясынан немесе генератордан қоректенеді. Оған тізбекті түрде оталдыру қосқышы (3), қосымша резисторы бар оталу катушкасының алғашқы орамы (4), үзгіш (8) пен «масса» қосылған.

Жоғары кернеу тогының тізбегі оталу катушкасының екінші орамынан (5), таратқыштан (7), жоғары кернеу өткізгіштерінен, оталу шамы (10) мен «массадан» тұрады. Жоғары кернеу тогының пайда болуы өзара индукциялану принципіне негізделген. Оталу бекіткіші қосылған және үзгіш контактілері түйықталған жағдайда электр тогы оталу катушкасының (6) алғашқы орамы айналасында магнит өрісін туғыза отырып, аккумулятор батареясынан немесе генератордан сол орамға түседі.

Төменгі кернеу тізбектер үзгішін (8) контакт арқылы ажыратқанда, оталу катушкасының алғашқы орамындағы токпен оны қоршаған магнит өрісі де жогалады. Жойылатын магнит өрісі оталу катушкасының екінші орамының айналымдарын қиып өтеді де онда электр қозғаушы күшін туғызады. Екінші орамда айналымның көп болуына байланысты, оның шеттеріндегі кернеу 20-24 кВ-ға жетеді. Қозғалтқыштың үзгіш таратқышына ортадан тепкіштен басқа вакуум реттеуіш орналасқан. Ол оталу бұрышын өзгерту қызметін атқарады. Қозғалтқыштың жүгін азайтқанда, дроссельді қалақша жабылады және карбюратордан түтікшеге өтетін сирету әсерінен тартқышпен бірге солға қарай орын ауыстырып, жұдырықшаның айналуына қарсы бұрады. Бүл кезде ерте оталу бұрышы артады. Октан корректор отынның октан санына байланысты ерте оталу бұрышын қолмен өзгерту үшін қызмет етеді. Октан-корректор шкаласының бір бөлігі ерте оталу бұрышының 2° өзгеруіне сәйкес келеді.

Үзгіш таратқышта ерте оталдыру бұрышын өзгертуге байланысты үш тәуелсіз ұрылгы

7-сурет. Шам (свеча) : 1-шам- жұмыс істейді: ортадан тепкіш қықышы, 2-изолятор, реттеуіш - жұдырықшаны, вакуумды реттеуіш қозғалмалы дискіні, октан-корректор - корпусты бұрады.

Оталдыру шамы (7-сурет) электр жарқылынан үшқын саңылауын жасайды. Шам корпустан (5), оқшаулағышы бар орталың электродтан (2) және шамның корпусына дөнекерлеп бекітілген бүйір электродынан тұрады. Шамда кесілген бөлік орналасқан, ол цилиндрлер қалпақшасының тесігіне бұрап кигізіледі. Шамның жоғары бөлігінде кілтке арналған қырлары бар.

Шам корпусының цилиндрлі бөлігіне маркасы жазылған, ол шартты түрде кесілген бөліктің диаметрін, оқшаулағыштың төменгі бөлігінің ұзындығын және оның материалын көрсетеді. Кесілген бөліктің диаметрі М немесе А әрпімен белгіленеді, мұнда М әрпі корпустағы С18х1, 65 бұрандасына сәйкес келеді. Цифрлар оқшаулағыштың жылу конусының ұзындығын миллиметр өлшемімен көрсетеді. Цифрлардан кейінгі келесі әріп оқшаулағыштың материалын көрсетеді, мысалы: У - уралит, Б - боркорунд. Соңғы өріп орталың электрод бойынша герметизациялау әдісін көрсетеді, мысалы: С - шыны герметика.

Оталдыру шамының жұмыс істеуі үшін орталық және бүйір тұстағы саңылаудың өлшемі - 0, 7-0, 9 мм. Оны бүйір электродты ептеп ңайыра отырып, ретке келтіреді. Ішкі жағынан ластанған жағдайда оны бензинмен жуу қажет.

Оталудың контактілі-транзисторлы жүйесі

Автомобильдерде транзисторларды қолданатын оталдыру жүйесін пайдаланады, ол батареямен оталудан күрделірек болғанмен, бірқатар артықшылықтары бар.

Оталудың контактілі-транзисторлы жүйесінің (8-сурет) кәдімгі батареялық оталудан айырмашылығы, үзгіш тартқыш контактілері (В) мен оталу катушкасының (А) аралығына транзисторлы коммутатор (Б) қосылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.