Инвестициялар және олардың экономикадағы маңызы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МАҢЫЗЫ
1.1 Инвестиция мәні, түсінігі
1.2 Қазақстан Республикаындағы инвестициялардың құрылымы
1.3 Шетел инвестицияларының тәжірибесі, мәні
2 ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ МЕМЛЕКЕТІМІЗДЕГІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БАҒЫТ.БАҒДАРЫ
2.1 Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты
2.2 Инвестициялық саясатты мемлекеттік реттеу және шетел инветицияларын тиімді пайдалану
2.3 Шетел капиталын тарту принциптері және кпитериялары
3 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Экономикаға тиімді қаражаттарды тарту мәселелері
3.2 Қазақстан Республикасындағ инвестициялық саясатты қаржыландырну барысында кездесетін мәселелер және оны шешу жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МАҢЫЗЫ
1.1 Инвестиция мәні, түсінігі
1.2 Қазақстан Республикаындағы инвестициялардың құрылымы
1.3 Шетел инвестицияларының тәжірибесі, мәні
2 ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ МЕМЛЕКЕТІМІЗДЕГІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БАҒЫТ.БАҒДАРЫ
2.1 Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты
2.2 Инвестициялық саясатты мемлекеттік реттеу және шетел инветицияларын тиімді пайдалану
2.3 Шетел капиталын тарту принциптері және кпитериялары
3 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Экономикаға тиімді қаражаттарды тарту мәселелері
3.2 Қазақстан Республикасындағ инвестициялық саясатты қаржыландырну барысында кездесетін мәселелер және оны шешу жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
Кіріспе
Елдің тұрақтылығын және экономикалық өсуің анықтайтын басты фактор жоғары инвестициялық белсенділік болып табылады.
Қазақстанда жүзеге асырылатын экономикалық реформалар халық шарушылығының негізгі звеносы - кәсіпорынның құқықтық, қаржы-экономикалық және әлеуметтік жағдайын, оның шаруашылық айналым жүйесіндегі мәртебесін өзгертті. Кезінде мемлекеттік меншікке негізделген экономиканың барлық салаларыңда әрекет еткен кәсіпорындардың орнына жеке, аралас, акционерлік меншікке негізделген миллиондаған кәсіпорындар пайда болып және осы күнге дейін әрекет етуде.Осының барлық басқару механизмінің өзгеруіне және экономикалық өсуді қамтамасыз ететін инвестициялық қызметті ұйымдастыру, кәсіпорының бәсеке қабілеттілігінің артуына және тұтас алғанда елдің экономикасына ықпалын тигізді.
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарының дамуымен қатар кәсіпорындардың шаруашылық қызметіннің тәжірибесінде қаржылық инвестициялар кең тарады.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі оның шаруашылық қызметінің ажырамас, маңызды бөлігі. Кәсіпорын экономикасында инвестициялар баға жетпес орын алады. Қазіргі заманғы өндіріске сай тұрақты өсіп отыратын капитал сиымдылығы мен ұзақ мерзімді факторларының үнемі артуы тән. Кәсіпорын табысты жұмыс істеу үшін, өнімнің сапасын арттыру үшін шығындарды төмендетіп, өз өнімінің бәсеке қабілеттілігін арттырып, нарықтағы өз беделін күшейту үшін өндіріске капитал жұмсауы қажет.
Инвестициялардың барлық типтері кәсіпорынның өміршеңдігін сақтау және дамуы үшін маңызды мәнге ие.
Қаржы инвестициялары – мемлекеттен, басқа да кәсіпорындардан, инвестициялық қорлардан бағалы қағаздар мен акцияларды сатып алуға бағытталған.
Шетел инвестицияларды тартудың маңызды принципі олардың елде өткізілетін құрылымлық және инвестициялық саясатына сәйкес маңызды салаларға бағытталуын білдіреді.
Бірінші жағдайда инвестор өзінің өндірістік капиталының көлемін - өндірістік негізгі қорлар мен айналым қорларын ұлғайтады.
Екінші жағдайда инвестор бағалы қағаздардан дивиденд (пайда) алу арқылы өзінің қаржы капиталын ұлғайтады. Ақша қаражаттарының жаңа өндірістер құруға жұмсалымын өзінің инвестициялық жобаларын жүзеге асыру үшін қаржы қаражатты тарту мақсатында акциялар шығарған басқа кәсіпорындар мен ұйымдар жүзеге асырады.
Сонымен қатар инвестициялар тікелей және жанама болып бөлінеді.
Тікелей инвестициялар – республиканың тәуелсіздік кепілдігіне байланысты және арнайы техникалық көмек пен гранқа арналған инвестициялардан басқа инвестиция түрлері.
Елдің тұрақтылығын және экономикалық өсуің анықтайтын басты фактор жоғары инвестициялық белсенділік болып табылады.
Қазақстанда жүзеге асырылатын экономикалық реформалар халық шарушылығының негізгі звеносы - кәсіпорынның құқықтық, қаржы-экономикалық және әлеуметтік жағдайын, оның шаруашылық айналым жүйесіндегі мәртебесін өзгертті. Кезінде мемлекеттік меншікке негізделген экономиканың барлық салаларыңда әрекет еткен кәсіпорындардың орнына жеке, аралас, акционерлік меншікке негізделген миллиондаған кәсіпорындар пайда болып және осы күнге дейін әрекет етуде.Осының барлық басқару механизмінің өзгеруіне және экономикалық өсуді қамтамасыз ететін инвестициялық қызметті ұйымдастыру, кәсіпорының бәсеке қабілеттілігінің артуына және тұтас алғанда елдің экономикасына ықпалын тигізді.
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарының дамуымен қатар кәсіпорындардың шаруашылық қызметіннің тәжірибесінде қаржылық инвестициялар кең тарады.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі оның шаруашылық қызметінің ажырамас, маңызды бөлігі. Кәсіпорын экономикасында инвестициялар баға жетпес орын алады. Қазіргі заманғы өндіріске сай тұрақты өсіп отыратын капитал сиымдылығы мен ұзақ мерзімді факторларының үнемі артуы тән. Кәсіпорын табысты жұмыс істеу үшін, өнімнің сапасын арттыру үшін шығындарды төмендетіп, өз өнімінің бәсеке қабілеттілігін арттырып, нарықтағы өз беделін күшейту үшін өндіріске капитал жұмсауы қажет.
Инвестициялардың барлық типтері кәсіпорынның өміршеңдігін сақтау және дамуы үшін маңызды мәнге ие.
Қаржы инвестициялары – мемлекеттен, басқа да кәсіпорындардан, инвестициялық қорлардан бағалы қағаздар мен акцияларды сатып алуға бағытталған.
Шетел инвестицияларды тартудың маңызды принципі олардың елде өткізілетін құрылымлық және инвестициялық саясатына сәйкес маңызды салаларға бағытталуын білдіреді.
Бірінші жағдайда инвестор өзінің өндірістік капиталының көлемін - өндірістік негізгі қорлар мен айналым қорларын ұлғайтады.
Екінші жағдайда инвестор бағалы қағаздардан дивиденд (пайда) алу арқылы өзінің қаржы капиталын ұлғайтады. Ақша қаражаттарының жаңа өндірістер құруға жұмсалымын өзінің инвестициялық жобаларын жүзеге асыру үшін қаржы қаражатты тарту мақсатында акциялар шығарған басқа кәсіпорындар мен ұйымдар жүзеге асырады.
Сонымен қатар инвестициялар тікелей және жанама болып бөлінеді.
Тікелей инвестициялар – республиканың тәуелсіздік кепілдігіне байланысты және арнайы техникалық көмек пен гранқа арналған инвестициялардан басқа инвестиция түрлері.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1) Қазақстан Республикасының “Инвестиция туралы” заңы. 2003 жыл және 2005, 2006 жылдардағы енгізілген өзгертулермен
2) М.В Ивошин «Инвестиция. Организация управления и финонсирования.»//Москва 1999 год//
3) Аналитическая информация о состоянии рынка ценных бумаг Республмкиа Казахстан. // Рынок ценных бумаг Казахстана. N° 1. 2012 г,
4) Бочаров В.В. “Современный финансовый менеджмент” Москва Санкт-Петербург, Нижний Новгород Воронеж Ростов-на-Дону Екатеринбург, Самара Новосибирск Киев-Харьков. Минск. 2012 год.
5) Бочаров В.В. “Управление денежным оборотом предприятий и корпораций. Москва Финансы и статистика 2001.г.
6) Васина А.А. “Финансовая диагностика и оценка проектов” – СПб: Питер 2004. г.
7) Журнал “Хабаршы” 2012-2014 жылдар
8) Инвестициоиный рейтинг Казахстана // Офиальный сайт ЗАО «Казинвест », 20013 г.
9) Интернет сайт WWW.WFIN.KZ
10) Косжанов.Т.Н. “Промышленная и инвестиционная политика в долгосрочной стратегии экономики страны, //Транзитная экономика,№ 7.2005 г,
11) Казахстанская правда. // С.Тай «Влияние прямых иностранных инвестиций// 07.03.2012 г.
12) Крушевиц Л. “Инвестиционные расчеты” Питер 2004г
13) Ковалев В.В. Финансовый анализ Алматы Финансы и статистика. 2012 год.
14) Қаржы-қаражат А. Қантарбаев //Инвестицияларды талдау// 2004-2006 жылдар
15) Маулимбердина С.Т. “Рынок ценных бумаг” вводенме в проблему. //Саясат, 10-11,2006 г.
16) Методические рекомендации по оценке эффективности иевестиционных проектов: Официальное издание. – Москва Экономика 2000г
17) Нәдірбек Әпсәләмов, Қазиқан Исабеков, Өмірзақ Сұлтанов “Экономикалық теория негіздері” Алматы ғылым 1999 жыл. 479-492б
18) Нурланова. Н.К. “Инвестиционная ситуация в Казахстане и перспективы ех позитивных сдвигов” //Европейское сообщество. М 3. 2012 г,
19) Реформировамие экономики Казахстана: Про их решения. Алматы, 2012, С. 343.
20) РЦБК 2012-2014 жылдар
21) Стоянова Е.М. “Финансовый менеджмент: теория и практика.
22) Хес О. //Совмещение акцептов с количества иа качество иностранных инвестиции// Панорама. -24.08.2012 г.
1) Қазақстан Республикасының “Инвестиция туралы” заңы. 2003 жыл және 2005, 2006 жылдардағы енгізілген өзгертулермен
2) М.В Ивошин «Инвестиция. Организация управления и финонсирования.»//Москва 1999 год//
3) Аналитическая информация о состоянии рынка ценных бумаг Республмкиа Казахстан. // Рынок ценных бумаг Казахстана. N° 1. 2012 г,
4) Бочаров В.В. “Современный финансовый менеджмент” Москва Санкт-Петербург, Нижний Новгород Воронеж Ростов-на-Дону Екатеринбург, Самара Новосибирск Киев-Харьков. Минск. 2012 год.
5) Бочаров В.В. “Управление денежным оборотом предприятий и корпораций. Москва Финансы и статистика 2001.г.
6) Васина А.А. “Финансовая диагностика и оценка проектов” – СПб: Питер 2004. г.
7) Журнал “Хабаршы” 2012-2014 жылдар
8) Инвестициоиный рейтинг Казахстана // Офиальный сайт ЗАО «Казинвест », 20013 г.
9) Интернет сайт WWW.WFIN.KZ
10) Косжанов.Т.Н. “Промышленная и инвестиционная политика в долгосрочной стратегии экономики страны, //Транзитная экономика,№ 7.2005 г,
11) Казахстанская правда. // С.Тай «Влияние прямых иностранных инвестиций// 07.03.2012 г.
12) Крушевиц Л. “Инвестиционные расчеты” Питер 2004г
13) Ковалев В.В. Финансовый анализ Алматы Финансы и статистика. 2012 год.
14) Қаржы-қаражат А. Қантарбаев //Инвестицияларды талдау// 2004-2006 жылдар
15) Маулимбердина С.Т. “Рынок ценных бумаг” вводенме в проблему. //Саясат, 10-11,2006 г.
16) Методические рекомендации по оценке эффективности иевестиционных проектов: Официальное издание. – Москва Экономика 2000г
17) Нәдірбек Әпсәләмов, Қазиқан Исабеков, Өмірзақ Сұлтанов “Экономикалық теория негіздері” Алматы ғылым 1999 жыл. 479-492б
18) Нурланова. Н.К. “Инвестиционная ситуация в Казахстане и перспективы ех позитивных сдвигов” //Европейское сообщество. М 3. 2012 г,
19) Реформировамие экономики Казахстана: Про их решения. Алматы, 2012, С. 343.
20) РЦБК 2012-2014 жылдар
21) Стоянова Е.М. “Финансовый менеджмент: теория и практика.
22) Хес О. //Совмещение акцептов с количества иа качество иностранных инвестиции// Панорама. -24.08.2012 г.
Кіріспе
Елдің тұрақтылығын және экономикалық өсуің анықтайтын басты фактор
жоғары инвестициялық белсенділік болып табылады.
Қазақстанда жүзеге асырылатын экономикалық реформалар халық
шарушылығының негізгі звеносы - кәсіпорынның құқықтық, қаржы-экономикалық
және әлеуметтік жағдайын, оның шаруашылық айналым жүйесіндегі мәртебесін
өзгертті. Кезінде мемлекеттік меншікке негізделген экономиканың барлық
салаларыңда әрекет еткен кәсіпорындардың орнына жеке, аралас, акционерлік
меншікке негізделген миллиондаған кәсіпорындар пайда болып және осы күнге
дейін әрекет етуде.Осының барлық басқару механизмінің өзгеруіне және
экономикалық өсуді қамтамасыз ететін инвестициялық қызметті ұйымдастыру,
кәсіпорының бәсеке қабілеттілігінің артуына және тұтас алғанда елдің
экономикасына ықпалын тигізді.
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарының дамуымен қатар
кәсіпорындардың шаруашылық қызметіннің тәжірибесінде қаржылық инвестициялар
кең тарады.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі оның шаруашылық қызметінің
ажырамас, маңызды бөлігі. Кәсіпорын экономикасында инвестициялар баға
жетпес орын алады. Қазіргі заманғы өндіріске сай тұрақты өсіп отыратын
капитал сиымдылығы мен ұзақ мерзімді факторларының үнемі артуы тән.
Кәсіпорын табысты жұмыс істеу үшін, өнімнің сапасын арттыру үшін шығындарды
төмендетіп, өз өнімінің бәсеке қабілеттілігін арттырып, нарықтағы өз
беделін күшейту үшін өндіріске капитал жұмсауы қажет.
Инвестициялардың барлық типтері кәсіпорынның өміршеңдігін сақтау және
дамуы үшін маңызды мәнге ие.
Қаржы инвестициялары – мемлекеттен, басқа да кәсіпорындардан,
инвестициялық қорлардан бағалы қағаздар мен акцияларды сатып алуға
бағытталған.
Шетел инвестицияларды тартудың маңызды принципі олардың елде
өткізілетін құрылымлық және инвестициялық саясатына сәйкес маңызды
салаларға бағытталуын білдіреді.
Бірінші жағдайда инвестор өзінің өндірістік капиталының көлемін -
өндірістік негізгі қорлар мен айналым қорларын ұлғайтады.
Екінші жағдайда инвестор бағалы қағаздардан дивиденд (пайда) алу
арқылы өзінің қаржы капиталын ұлғайтады. Ақша қаражаттарының жаңа
өндірістер құруға жұмсалымын өзінің инвестициялық жобаларын жүзеге асыру
үшін қаржы қаражатты тарту мақсатында акциялар шығарған басқа кәсіпорындар
мен ұйымдар жүзеге асырады.
Сонымен қатар инвестициялар тікелей және жанама болып бөлінеді.
Тікелей инвестициялар – республиканың тәуелсіздік кепілдігіне
байланысты және арнайы техникалық көмек пен гранқа арналған
инвестициялардан басқа инвестиция түрлері.
Жанама инвестициялар – қоржындағы инвестициялар, басқаша айтқанда
құнды қағаздар мен мүліктік бағалы заттар. Мысалы, инвестор әртүрлі
фирмалармен шығарылған бағалы қағаздаржың диверсификацияланған жиынтығы
болып табылатын өзара қорының заимный фонд) акциясын сатып ала алады.
Бұдан кейін инвестор бөлек алынған компанияның активтерінің талаптарына
емес, бағалы қағаздар қоржынындағы үлесіне ие болады.
Инвестициялық қызметтің объектілерін пайдаланушылар – инвесторлар,
сонымен қатар басқа да жеке және заңды тұлғалар, мемлекеттік және
жергілікті басқару органдары, шетел мемлекеттері және халықаралық ұйымдар.
Инвестициялық қызметтің объектілері жеке, мемлекеттік, жергілікті
меншік формасындағы қайта құрылатын қорлар және ұлттық шаруашылық
сферасындағы және барлық салаларындағы айналым қорлары, бағалы қағаздар,
мақсатты ақшалай салымдар, меншіктің басқа да объектілері болып табылады.
Кәсіпорындағы инвестицияларды қаржыландырудың ірі қайнар көзі
амортизациялық аударымдар болып саналады. Кәсіпорындағы құндық тозудың
қорлануы жүйелі болады, ал бұл уақыыта негігі өндірістік қорлар өндірістің
әр циклі сайын натуралды формада қайтарылуын талап етпейді.
1.ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МАЗМҰНЫ
1.1 Инвестиция мәні, түсінігі.
Инвестициялар – бұл капиталды сақтау және арттыру мақсатында оның
экономиканың әртүрлі салаларына ұзақмерзімді салымдары.
Инвестициялар – кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда(табыс)
құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа да
түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және интеллектуалды
құндылықтардың барлық түрлері, капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі
эконоикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы
Жалпы түрде инвестициялар ақша қаражаттары, банктік салымдар, үлес
(пай), акциялар және тағы басқа да бағалы қағаздар, технологиялар,
машиналар, құрал – жабдықтар, ллицензиялар, соның ішінде тауар белгілеріне
берілетін лицензиялар, несиелер, кез келген мүлік немесе мүліктік құқықтар,
интеллектуалды құқықтар ретінде анықталады.
Қаржылық жағынан түсінігі бойынша инвестициялар – бұл табыс (пайда)
алу мақсатында шаруашылық қызметке активтердің (қаражаттардың) барлық
түрлері.
Сөйтіп, инвестициялар – бұл шығындау (жұмсау) арқасында белгілі
нәтижеге қол жеткізуге болатын ресурс.
Инвестициялар нақты және қаржылық инвестициялар болып бөлінеді.Нақты
инвестициялар-капиталдың өнеркәсіпке,ауыл шаруашылығына,құрылысқа,жаңа
кәсіпорындар құру,әрекет етіп тұрған кәсіпорындарды қайта
қаруландыруға,қайта құруға жұмсалымы.
Инвестициялық қоржынға кіретін бағалы қағаздар олардың атқарымдық
мақсатына қарай ірі банктердің инвестициялық қоржында жетекші рольге ие
болып отырған меншікті инвесторларға және қайталама өтімді резевтер
дейтінге, яғни өтімді активтерге ең алдымен мемлекеттік міндеттемелерге
бөлінеді.
Инвестициялардың басқа формасы жер учаскелерін, мүліктік құқықтарды
(ақшалай эквивалентпен бағалатын), өндіріс меншігінің құқықтарына
лицензияларды, өндіріс құпияларын (ноу-хау), жаңа технологияларға
куәліктер, өндірістік үлгілерді, таурлық маркаларды, фирмалық атауларды,
өндіріс технологиясы мен өнім сертификаттарын, жерді пайдалану құқығын
сатып алу болып табылады.
Әрбір кәсіпорының (фирманың) қызметінің бір бөлігі инвестиялық
операциялар болып табылады, яғни бір бөлігі инвестициялық операциялар болып
табылады, яғни бір жылдан асатын кезеніңде фирманың табысқа жетуін
қамтамасыз ететін жобаларды іске асырудағы ақша қаражаттарын жұмсаумен
байланысты операциялар.
Коммерциялық тәжірибеде мұндай инвестициялардың келесі түрлері бар:
- Табиғи активтерге инвестициялар;
- Ақша активтеріне инвестициялар;
- Материалдық емес активтерге инвестиялар.
Табиғи активтерге өндірістік ғимараттар мен құрылымдар, қызмет
ету уақыты бір жылдан асатын әртүрлі машиналар мен жабдықтар, өндіріс
процесінде қолданылытын немесе жойылу қасиеті бар кез келген мүлік жатады.
Ақша активтеріне басқа да және заңды тұлғалардан ақша қаражатын алуға
болатын құқық жатады.Бұл банктегі депозиттер, облигациялар, акциялар,
несиелер, қарыздар, кепшіліктер.
Материалдық емес активтерге фирманың персоналын жеке оқыту немесе
біліктілігін жоғарылату мақсатында арнайы бағдарламалар өткізу, таурлық
белгілерді жетілдіру, тапқыштық патенттер және лицензиялар алу, сонымен
қатар жерді пайдалану құқығын сатып алу нәтижесінде пайда болатын
құндылықтар жатады.
Инвестициялардың осындай сыныптамасын енгізуді талап ететін себебі
олармен байланысты тәуекелдің әртүрлі деңгейінде.
1. Тип: өндірісті кеңейтуге жұмсалатын инвестициялар
2. Тип: жаңа өндірісті құруға жұмсалатын инвестициялар
3. Тип: Мемлекеттік басқару органдарының талаптарын қанағаттандыратын
инвестициялар
4. Тип: тиімділікті жоғарылатуға жұмсалатын инвестициялар
Инвестициялар толық ғылыми-техникалық және өндірістік циклмен қатар
оның элементтерін: ғылыми зерттеулері, жобалық – конструкторлық жұмыстар,
өндірісті кеңейту және қайта құру, жаңа өндірісті ұйымдастыру немесе жаңа
өнімді шығару, тағы сол сияқты жұмыстарды инвестициялауға болады.
Инвестициялардың объектілерін келесі белгілері бойынша ажыратады:
- жобаның масштабы (шағын және мегажобалар);
- жобалардың бағыты (коммерциялық, әлеуметтік, мемлекеттік
мүдделермен байланысты және тағы басқалар);
- инвестициялық циклдің сипаты және мазмұны (өміршеңдік циклінің
барлық кезеңдері немесе тек қана жеке бір кезеңі);
- мемлекет қатысуының сипаты мен дәрежесі (мемлекеттік капитал
салымдары, акциялар пакеті, салықтық жеңілдіктер, кепілдіктер мен
басқа формалары).
Өзінің өндірістік – экономикалық беделін сақтау және дамыту
кәсіпорынның шаруашылық қызметінің маңызды жағы болып табылады.
Инвестициялық қызмет – инвестицияларды жүзеге асыру процесімен
байланысты кәсіпкерлік қызмет болып табылады. [5;1]
Инвестициялық қызметтің субъектілері инвесторлар, тапсырыс берушілер,
жұмысты орындаушылар, сонымен қатар жабдықтаушылар, заңды тұлғалар
(банктік, сақтандыру және делдалдық ұйымдар, инвестициялық қорлар) және
инвестициялық процесінің басқа да қатысушылары болып саналады.
Инвесторлар – жеке, қарыз және тартылған қаражаттарды инвестициялар
формасындағы салымдарды жүзеге асыратын және олардың мақсатты пайдалануын
қамтамасыз ететін инвестициялық қызметтің субъектілері. Инвесторлар
ретінде:
- өзара біріккен қызметіеің келісімшарт негізінде құрылатын жеке және
заңды тұлғлар;
- мемлекттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары;
- кәсіпкерлік қызметтің шетел субъектілері (шетел инвесторлары) саналады.
1.2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялардың құрылымы
Қазақстан Республикасындағы әрекет ететін заңнамаға сәйкес
инвестициялық қызметтің келесі негізгі қаржыландыру көздері бар:
- меншікті қаржылық ресурстар және ішкі шаруашылық резервтер;
- азаматтардың, еңбек ұжымдар мүшелерінің үлестері, сатылған
акциялар, тартылған қаражаттар;
- заңды тұлғалар;
- белгілі тәртіптегі кәсіпорын одақтарының орталықтандырылған ақша
қаражаттары;
- республикалық бюджет қаражаттары.
Кәсіпорынның меншікті қаржылық ресурстарына шаруашылық қызметінің
нәтижелері есебінен капитал салымдарын қаржыландыруға бағытталған
құрылтайшылардың жарғылық салымдары мен қорлары жатады.
Кәсіпорын иеленушілерінің үлестерінің ақшалай бөлігі ең алдымен
негізгі қорлардың сатып алуына жұмсалады. Кейіннен бұл мақсатқа
шаруашылық қызметінің нәтижесінде қалыптасқан қоры қолданады. Ең алдымен
бұл қорларға өнімді өткізуден түскен табыстың құрамына кіретін
амортизациялық аударымдар және пайда.
Кәсіпорындардағы инвестицияларды қаржыландырудың ірі қайнар көзі
амортизациялық аударымдар болып саналады. Кәсіпорындағы құндық тозудың
қорлануы жүйелі болады, ал бұл уақытта негізгі өндірістік қорлар
өндірістің әр циклі сайын натуралды формада қайтарылуын талап етпейді.
Нәтижесінде кәсіпорынның негізгі капиталын кеңейту үшін бағытталуы
мүмкін еркін ақша қаражаттары (амортизациялық аударымдарды өндіріс
шығындарына қосу арқылы) қалыптасады. Сонымен қатар жыл сайын
тағайындалған нормалар бойынша (баланстық құнынан %) амортизация
есептелетін жаңа объктілер іске қосылады. Бірақ мұндай объектілер
нормативті қызмет ету мерзімінің аяқталуына дейін орын толтыруды талап
етпейді.
Пайда – қосымша өнімнің құнын бейнелейтін кәсіпорынның таза табысының
негізгі формасы. Оның мөлшері өткізілген өнім, жұмыс немесе қызмет бағасы
мен оның толық өзіндік құны арасындағы айырмашылықты құрайтын ақшалай
табысының бір бөлігі ретінде көрсетіледі. Пайда кәсіпорынның коммерциялық
қызметінің жалпылама көрсеткішіболып табылады. Салықтарды және тағы басқа
міндетті төлемдерді төлегеннен кейін кәсіпорын қарамағында (бюджетінде)
таза табыс қалады. Оның бір бөлігін өндірістік және әлеуметтік сипаттағы
капитал салымдарын бағыттауға болады. Капиталдың бұл бөлігі кәсіпорында
қалыптасатын жинақтау қоры немесе басқа қорларының құрамындағы
инвестицияларға қолдануы мүмкін. Сонымен қатар, кәсіпорындар капитал
салымдарына сақтандыру органдарының табиғи апаттар, түрлі авариялардан
жоғалтулардың залалын өтеу түріндегі қаражаттарды қолданыла алады.
Қарыз қаражаттары несиелер (банктердің, басқа қаржылық
институттардың) есебінен қалыптасады. Несие – қайтарылу мен өтеу шартында
ақша қозғалысы себебінен пайда болатын қарыз беруші мен кредитор
арасындағы экономикалық қатынас. Несиелік реттеудің маңызды элементі
қарыз проценті болып табылады. Қазіргі уақытта инвесторлар тездетіп
нәтиже пайда немесе табыс алу формасында беретін несиені кәсіперлік
қызметтің сфераларына тартады.
Заңды және жеке тұлғалардың капитал салымдарын банктік несиелендірудің
объектілері келесі шығындар бола алады:
- өндірістік және өндірістік емес тағайындау объектілерінің
құрылысы, кеңеюі, қайта құрылуы мен техникалық қайта
қаруландырылуы;
- жылжымалы және жылжымайтын мүлікті машиналар, құрал
жабдықтар, транспорт құралдары сатып алу;
- ғимараттар мен құрылымдар;
- ғылыми техникалық өнімді, интеллектуалды құндылықтар және
меншіктің басқа объектілерін шығару бойынша біріккен
кәсіпорындардың қалыптасуы;
- қоршаған ортаны қорғау бойынша шараларды жүзеге асыру.
Заңды және жеке тұлғалардың несие қатынастарының негізі несие
келісімшарты болып табылады. Бұл құжатта келесі талаптар қарастырылады:
берілетін несиелердің көлемі, қолдану, төлеу реті мен мерзімі, проценттік
ставкалар және несие үшін басқа да төлемдер, міндеттерді қамтасыз ету
формалары кепіл шарты, сақтандыру шарты
Банкке ұсынылатын құжаттар тізімі. Ұзақ мерзімді несиені төлеудің нақты
мерзімдері және кезенділігі банктің қарыз алушының келісімі бойынша,
шығындардың өтелуі, қарыз алушының қаржылық жағдайы мен
төлемқабілеттілігі, несие тәуекелі, несие ресурстарының өтімділігінің
жылдамдату қажеттілігін ескере отырып тағайындалады.
Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылық техникасының лизинг нарығы да
даму үстінде, мәселен, американдық фирмалармен комбайндармен жабдықтау
туралы келісімге қол жетті.Өңдейтін және өңдеуші өндіріс үшін лизинг
бойынша қызмет көрсететін аймақтық компания ретінде 1995 жылы
Азиялизинг компаниясы тіркелді.
Қазақстанда лизингтік бизнестің дамуына келесі алғышарттар бар:
1. Лизинг берушілер ретінде лизингтік фирмалар мен банктер емес,
машиналар мен жабдықтарды өздері өндіретін кәсіпорындар. Лизингтің
осындай формасы Ресей, Украина, Өзбекстан және Балтық
машинақұрылысының кәсіпорындарымен кең қолданыс таба алады.
2. Батыс Еуропа, АҚШ және Жапонияның өндіруші кәсіпорындары;
3. Лизинг нарығының конверсия барысында өндірістік қажеттіліктерге
қайта негізделген техника, жабдықтар және транспорт құралдары
сияқты объектілері қызықтырады;
Біздің Республикамыздағы лизинг мәселелерінің неғұрлым кездейсоқ
объектілері:
1. Жеңіл өнеркәсіп үшін;
2. Болат өндіру және оны прокаттау, қара және түсті металлургияның басқа
қажеттіліктері үшін;
3. Ауылшаруашылығының өнімін өндеу үшін;
4. Дәрі – дәрмектер өнімдері үшін машиналар мен жабдықтар болып табилады.
1.3 Шетел инвестицияларының тәжірибесі, мәні
Қазақстандағы қазіргі нарықтық экономика, халықаралық интеграциялық
процестер, сонымен қатар ҒТП әлемдегі экономикақ қатынастарға
қатысушыдардың қызметіне, әсіресе инвестициялық қызметінеде әлемдік
нарықтағы бәсекеқабілетілігін арттыруғы мүмкіндік беретін инвестициялардың
қызметіне жаңа талапкер қояды.
Республика экономикасына шетел капиталын тарту тікелей шетел
инвестициялары (ТШИ); инвестицияларық жобаларға және тауарлық сатып
алушыларға, дамуға ресми көмек түрінде жүзеге асады.
Ресми көмек респудликаға техникалық және қаржылық түрінде беріледі.
Тікелей шетел инвестициялары (ТШИ) мемлекеттің инвестиция блогының маңызды
құраушысы ретінде өзіндік ерекшеліктерге ие. Тікелей шетел инвестициялары-
бір елдің басқа елдің экономикалық секторына капитал жұмсалымын бейнелейтін
халқаралық инвестициялық қызметің категориясы.
Қазақстан шетел инвесторлары үшін ең алдымен табиғи ресурстардың бай
қорлары есебін тартымды болып табылады. Тәуелсіздік алған кезінен бастап
Қазақстан экономикасына тартылған инвестициялардың қөлемі жылына орташа 1-
1,5 млрд. АҚШ доллар ($) (ТМД елдерінің ішінде Ресейден екінші орын)
құраған. 2003 жалдың соныңда Қазақстан экономикасына жинақталған
инвестициялардың көлемі 23 млрд. $ -тікелей шетел инвесторлары. Елдің
экономикасына түскен ТШИ жиынтық көлемінің 75-80 % мұнай – газ секторына
бағытылып, республиканың көптеген әлеуметтік және қаржылық проблемаларын
шешеуге ықпал етті. Мұндағы ағынның 60% ғана шикізаттық салаларға келді
(мұнай мен газді өндеу -46%, металл рудаларын өндеу 14% )
Республикадығы ТШИ көлемі үнемі өсіп отыруда 2003 жалы олрдың жылдық
ағыны 4595,7 млн. $ ал нетто-ағыны 20188 млрд. $құрыды. 1993-2003 жж. ТШИ
динамикасына көніл бөлсек, олардың көлемінің өсу тенденциясын байқауға
болады.
Соңғы кезде ТШИ көлемі бойынша Қазақстан ТМД елдерінің арасында
көшбасшысында айналды. Қазақстанға бірінші болып инвестициялық денгейдегі
кредит рейтингі берілген.
Инвестициялық тартымдылықтың осындай жоғарыкөрсеткіші біз шетелдіктерге
минералдық ресурстарды, соның ішінде мұнай –газ саласындағы ресурстарды
игеруінде жол ашуымыз арқылы мүмкін болды. Қаржы қаражаттарының
жетімсіздігі, негізгі қорлардың тозуы жағдайында Қазақстанның өзі орасынан
кен орындарын толық мәнінде игере алмады.
Алғашқы кезде шетелдік инвестицияларды тарту мәселесі Батысың іскер
әлемінде экономикалық әріптес ретінде Қазақстанның болашақтылығы мен
сенімділігі туралы тусінігінің болмауынан күрделі күйде тұрды. 1993 жылы
Шеврон корпорациясының келуі және онымен біргей Теңіз кен орны бойынша
келісім жасалуы басқа ТҰК үшін өзіндік белгі болды. Инвесторлардың мұнай-
ғаз саласына қатысты нормалар мен ережелердің аңықталмаландығына
қарамастан, шетел компанияларымен көптеген келісімшарттарға қол қойылды.
Шетелдердің Қазақстандағы жекешелендірілген фирмаларды сатып алуы ТШИ
тартудың тәсілі болды.
Қазақстанда жасалған осындай келісімшарттардың екеуі 1987-1999 жж.
Аралығында шетел фирмалары қатысқан 50 ірі жекешендіру бойынша
мәмілелердің ішінде 33 және 44 орында ие болды. Бұл 1996 жылы Мобил
(АҚШ) корпорациясының 1,1 млрд. $ теңіз шевройл компаниясын және 1997
жылы Дэу (Корея) корпорациясының 1,4 млрд. $ Казтелеком компаниясын
сатып алуы.
ТШИ тартудың ең тиімді формаларының бірі-біріккен кәсіпорындар, атап
айтқанда тарнсұлттық корпорациялар (ТҮҚ) атауға болады.
1996 жылы республикада 995 біріккен кәсіпорындар шетелдермен бірігіп
жұмыс жасаса, 2003 жылы басына қарай Қазақстан территориясында шетел
компаниялардың қатысуымен 5300 біріккен кәсіпорындар қызмет етті. Ең
белсенді серіктес елдер АҚШ, Жапония, Германия, Ұлыбритания, Швейцария,
Қытай, Ресей, Түркия, Иран, Италия, Нидерланды елдері.
АҚШ Қазақстан экономикасын инвестициялаудың жиынтық көлемі бойынша
бірінші орында. 2002 жылы АҚШ 24,7 млрд. $ Ұлыбритания -15,3; Швейцария –
12,8; Италия – 11,5; Нидерланды – 9,3; Ресей – 5,3; Канада-4 млрд. $
инвестиция құйды. 1993-2003 жылдардың аралығында АҚШ Қазақстанға 6629 млрд.
$ инвестицияларды.
Инвестициялық саясат экономикалық стратегиясының басты элеметті бола
отырып оның мақсаттарымен, міндеттерімен сипаталады.
Қазақстандағы ТШИ көбінесе шикізат, әсіресе мұнай бағытына ие
болғандықтан, шетел инвестицияларын тарту мындай мақсаттарға жетудің
негізгі шрты:
- мұнай саласын кері жабдықтаудың базасымен камту, оны өндеу мен
өндіруді алдынғы қатарды технологияларға көшіру;
- мұнай-газ кешенінің мекемелерінің өндірістік және әуеметтік
инфрақұрылымын дамыту жобалалрының іске асуы;
- мұнай және мұнай өнімдердін экспорттаудан валюталық
түсімдерінің дамуын камтымасыз ету.
Бүгінде Қазақстанда әлемнің аса ірі мұнай компанияларының бәрі жұмыс
істейді. Олардың арасында Эксон мобил, Шелл, Эни, шеврон тексако,
Тоталь, Бритиш перолеум, Лукойл, Қытай ұлттық мұнай корпорациясы бар.
Олардың қазақстандық рынокта болуы елдің жоғары инвестициялық тартымдылығы
секілді инвесторлардың мүдделері мен құқықтарын қорғау саласындағы
заңнамалардың тұрақтылығын да қуаттайды.
Мұнай газ құрылыс саласының дамуы ең алдымен Қазақстандағы ірі Теңгіз
және Қарашығанық газ конденсатының туындыларын игерумен байланысты.
Жаңа зауыты салу болды. Берілген іске қосуда Brchtel Enka кәсіпорыны
бірікті. Бұл жобағам Train 5 (пятая нитка) деген атау берілд.
Соңғы 30 жылда қоры 10 милиард баррель деп бағаланған аса ірі Қашаған кен
орның ашылуымен Қазақстан мұнайдың барланған аса ірі Қашаған кен орнының
ашылуымен Қазақстан мұнайдың барланғанқорлары бойынша әлемде жетекші
орындардың біріне шықты.
Елдің мұнай қорларын игерудегі біздің стратегиямыз бір ғана көмірсутегін
өндірумен тәмамдалмайды. Оларды әлемдік нарықтарға тасымалдау үшін
инфрақұрылымын жасаудың манызы бұдан кем емес болатын. Кеңестік кезенде
ішкі рыноққа бағдарланған Қазақстаннаң мұндай тұрба құбырлары жоқ
еді.Тәуелсіздік жылдарындағы тұнғыш және ойдағыдай іске асырылған жоба
Каспий тұрба құбыры консорциумы болды.КТК-ның іске қосылуымен біз тасымал
маршруттарын белсенді ету жөнінде дәйекті саясатты жүзеге асыра
бастадық.Өткен жыл Каспий бойынша келіссөз процесінде сірескен сеңді бұзып
өткен жыл болды.Ресеймен әріптестік қазір қайрандағы бірлескен ірі
жобаларда нақты жүзеге асырылып келеді.Қытай бағытындағы тұрба құбырының
құрылысы басталды.
Біздің еліміздің экономикалық дамуындағы мұнай факторының рөлін бағаламау
мүмкін емес.Шынында да, 1985 жылмен салыстырғанда бүкіл әлемде көмірсутегі
шикізатын өндіру 1,3еседен кем болып отырғанда, біз өндіру көлемін 225,4
пайызға ұлғайта алдық, ал Ресей сексенінші жылдар кезеңіндегі деңгейді енді
ғана қалпына келтіре бастады.
Шынында да, мұнайдың арқасында біз экономикалық жүйені өзгерту процесін
жеделдете алдық.Бірақ та дамудың қазіргі динамикасына қол жеткізуге энергия
сақтаушыларға деген әлемдік бағаның артуы ғана ықпал етіп қойған жоқ.Бұл
экономикалық өзгерістердің нәтижесі. Бүгінде мемлекеттік бюджеттің ширегі
ғана мұнай табыстарының есебінен қалыптасты.
Тікелей инвестициялар қара және түсті металлургияның тиімділігін көтерді.
Самсунг және Қазақмыс корпорациялары саланың дамуына 1 833,5 млн
жұмсады. Бұл 2000 жылы ақ шақпақ мыс шығару жөніндегі 1990жылғы
деңгейден 9 пайыз арттыруға мүмкіндік берді.Қазіргі кезде мыс өңдірудің
көлемі бұрынғы жылдардың үздік көрсеткіштерінен асып түсті.Испат Қармет
өндірістің дамуына 500 млн. доллардан астам жұмсады.Қарметкомбинат
металдармен және полимерлермен қапталған металл табақшалар шығарудың қуатты
индустрияландыру кезеңінен өтті.
Қазхром мен Қазалюминий 537,2млн. доллар мөлшеріндегі инвестициялардың
арқасында тиімділігі жоғары өндірістерге айналды.Мұны қорғасын мырыш
саласының жұмысы туралы да айтуға болады.Нақ осы салалар бүгінде ел
бюджетін негізгі толықтырушылардың бірі.
2. ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ МЕМЛЕКЕТІМІЗДІҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БАҒЫТ - БАҒДАРЫ.
2.1 Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты
Қазақстанда инвестициялық қызмет қаржыландыру ішкі және сыртқы
қайнарларының ұдайы өндіріс процесі дамуына бағытталған . Мемлекет шетел
капиталына мүмкіндігінше бет алады.
Бұл позицияны Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан
Назарбаев тұрақты қолдайды , біздің мақсатымыз- дүниежүзілік бірлестікте
Қазақстанда инвестицияға тартымды орын беру, оған инвесторларды белсенді
тарту деп атап өтті [4.87]
Шетелдік компаниялардың көптеген өкілдері , фирмалардың , жеке
кәсіпкерлер Қазақстанда инвестициялық климатты биік бағалайды . Бай табиғи
қорлардың , аграрлық және өнеркәсіпті потенциалды , мамандыққа баға беретін
кадрлардың , мамандардың және сауатты арзан жұмысшы күштер , пайдалы
геосаяси жайы басқа саяси жағдай тұрақтылық , ұлтаралық көңіл бөлуін өзгеше
белгілейді.
Шетел инвестициялары туралы ,мемлекеттік түзу инвестицияларды сүйеуі
туралы заң қабылданған. 1997 жылы ҚР президенті түзу және шетел
инвестициялардың таратуына арналған Қазақстан Республикасының экономикасы
басты секторларының тізім бекітуі туралы және жеңілдіктердің жүйесі мен
инвесторлармен келісімдер туралы қаулы шығарды.[20]
1997 жылғы республика нормативті заңға сүйеніп, ұлттық және
халықаралық деңгейде Қазақстан Республикасының заңдарына толықтыру
енгізілген. Олар: түзу инвестицияларды мемлекеттің сүйеуі туралы,
нарықтық құнды қағаздар туралы , келісімдердің құнды қағаздармен тіркеу
туралы.
Қазақстан басты экономика секторларына түзу инвестицияларды енгізуін
ақпараттық - презентациялар арқылы белсенділікпен өткізеді.
1997 жылы маусым айында бірінші Қазақстандық инвестициялық Саммит
форумы өткізілді. Бұл форумға 17 елдің 52 компания басшылары және өкілдері,
сондай-ақ екі халықаралық ұйым қатысты.
1997 жылдың қыркүйек айында Лондан қаласында халықаралық
Қазақстанға инвестициялауконференциясы сәтті өтті. Бұл конференцияның
негізгі мақсаты Қазақстанда жаңа инвестициялық мүмкіншіліктеріне сай
шетелдік инвесторлардың назарын тарту болды
ҚР-ң президенті ресми сапармен 1997 жылдың 18-19 қараша айында
вашингтондық Галлодет (АҚШ) университетінде Қазақстан сауда және
инвестициялық мүмкіншіліктері және оның геостратегиялық маңызы атты
конференциясын өткізді, оған ең ірі америкалық және трансұлттық
компаниялар қатысты. Сондай-ақ, 1997 жылы 27- қарашада Франкфурт -на -
Майне қаласында ( Германия ) Қазақстан - сауда және инвестициялар атты
конференция өтті
1999- жылы 4-маусымда Алматыда үшінші халықаралық Алматы
инвестициялық Саммит форумы өтті. Бұл форумға 22 мемлекеттің 160 қоғам
өкілдері қатысты.
Лондон қаласында 1999 жылдың маусым айында халықаралық Қазақстан -
жаңа мың жылдықтың жаңа астанасы конференция- саммит өтті. Конференцияны
Қазақстанмен бірге ITE қоғамы ұйымдастырды. Оған Европадан және Америкадан
250 делегат қатысты. Осы конференцияда СНГ және Балтық жағалауынан қатысқан
Р Джей Рейнолдс Интернейшнл компаниясының президенті Эрик Рингер жоғары
баға берді. 1994 жылдан бері компания Қазақстанға сенім артады.
ОрталықАзия парламенттік топ басшыларының бірі Лорд Вейверли Қазақстан
"Даунинг - стритті аймақтың маңызды мемлекеті сияқты елестетуімен басып
алды" деп атап көрсетті. Көпқырлы ынтымақтастықтың дамуы екі елдің
стратегиялық бағытына жауап береді .
1998 жылы 30 маусымда Қазақстан Республикасының президентінің
қатысуымен шетел инвесторлар арасында Кеңес қабылданған болатын. Бұл
Кеңесте инвесторлардың түзу диалогпен қамтмасыз етілуі туралы айтылған.
Кеңес негізгі мақсаттарымен келеді :
1. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық бағдарлама мен жобасының
халықаралық мағынасы;
2. Инвестициялық климаттың жақсартылуы, сондай – ақ Қазақстан
Республикасының экономикасына шетел инвестицияларын стратегия бойынша
тарту;
3. Мемлекет экономикасын өнім ұсынымдарын халықаралық процесте біріктіру.
Кеңес мәжілісінде кең спектрлік сұрақтар талқыланады, соның ішінде:
Кеңес мәжілістерінде сұрақтардың кең спектрі талқыланады , соның ішінде :
- Қазақстан Республикасының инвестициялық имиджінің жақсаруы ;
- Қазақстан Республикасының сот жүйесі;
- Әкімшілік салық және салық салу жүйесін дамыту;
- Заң шығарушылық процестің транспаренттік ұлғаюы;
- Шетелдік жұмыс күштерін лицензиямен кіргізу (заңды түрде);
- Жанжалды болдырмау және инвестициялық келіспеушілікті соттан тыс
шешу;
- Тарифтік саясат және транспорттық тарифті көршілес елдермен
үйлестіру;
- Шетел компанияларының басқару топтарының кіріп – шығуын ықшамдау;
- Коррупция және төрешілдікпен күресу;
- Инвестицияларды саясаттық және реттеуші жанжалдан сақтау.
2004 жылдың арлығында бес Кеңес топтарының арсында жоспарланған отырыс
өтті. Қарастырылған мәселе: заңдастыру, салық салу, шетел инвестициялары,
Қазақстан Республика инвестициясының дамуы және мұнай – газ секторы болды.
2004 жылы мәжіліс кеңесінің ҚР- ның президентінің қатысуымен, Каспий
аумағындағы инфрақұрылымның дамуы және Қазақстан Республикасының
экономикасын индустрияландыру және әртараптандыру тақырыбына жиналыс
өткізіді.
Республика инвесторларға қолайлы шара қолданғандықтан, Қазақстан
экономикасына шетел инвесторлары көптеп қосылды. Бұған қазіргі кезде 40 ел
өзінің қаржы ресурсиарын салды. 26
Қазақстан ТМД елдерінің ішінен шетел инвестицияларын тарту бойынша
1993 – 2004жылдары алға шығып, биік шыңнан көрінді. Олар тікелей
инвестицияны 1 жанға шаққанда 2000 долларға таяу құрады.
Еуропа бірлестігі және АҚШ Қазақстан мемлекетінің экономикасын
нарықтық деп таныды, сондықтан Қазақстан өз ішіндегі саудада оң көзқарас
көрсетуде.
Халықарлық Банк Қазақстан инвестициясын әлемнің 20 мемлекетінің
санағына қосты.
Қазақстан инвестициясының объектісі – Еуразия және Шығыс – Еуропа
елдеріндегі алдынғы орындағы жаңа нарықтық экономика- деп санайды
хадықаралық салық әне инвестициясының президентә Даниел А Уитт. 25
Филипп Моррис фирмасының өкілі Мегги Вагнер фон Ледебурдің ойынша:
ТМД елдерінің ішінде тек Қазақстан ғана салық және инвестициялық режимді
құра білді деп, атап көрсетті.
Экономиканың әр секторында үлкен трансұлттық компаниялар және бүкіл
әлемдік танымал фирмалар өз инвестициялармен жұмыс істеуде.
Филипс Петролеум және жапонның Инпекс компаниялары алдын- ала
сыйлық ретінде Қащаған кен – көзінің 71 бөлігіне 500 млн доллар төледі.
Бұл деген Кспий мұнай орнынан өз байлығымен әлдеқайда асып түседі.
Қытайдың халықтық мұнай компаниясы Өзен және Ақтөбе кенішімен 3жоба
жасап, оның инвестициялық мөлшерін 9,5 млрд долларға теңеп отыр.
Өзен мұнай-газына 4млрд доллар қаржы салыну көзделіп отыр. Мұнай
құбырларын салу үшін 3млрд, ал Ақтөбе мұнай – газына 1100 млн. доллар қаржы
салынды.
1998 жылдың қыркүйегінде Қаз Мұнай Газ Қазақстан-Каспийшельф,
Инпекс норд каспиан, Лтд, Жапон-ұлттық компания, Филипс Петролеум
компанияларымен мұнай кенішін игеруге келісім – шартқа қол қойды. Жалпы
келісім – шарттың мөлшері 2 млрд. доллар. Сонымен қатар, Жапония
Қазақстанға тиімді несие ретінде 1млрд. доллар көлемінде берді.
Жапон фирмасы Марубени денсаулық қорғау мен атом өндірісінде
бірнеше жобаларды іске асырды.
ЕБРР Қазақстанның қаржысына арнайы жекешендірілген фонд (қор) жасады,
сонымен қатар республика жеке кәсіпкерлікте және реконструкцияда көмек
көрсетті. ЕБРР қорға (фонд) 30млн. доллар көлемінде қаражат салды.
Қазіргі кезде Қазақстанда әлемнің барлық беделді трансұлттық
компаниялары жұмыс істейді, бұның өзі қолайлы инвестициялық климатты
жақсартуға біздің жігерлеріміздің дүниежүзілік қаражат бірлестігімен жұмыс
істейтінің куәландырады.
1993 – 2004жылы Қазақстан экономикасына шетел инвестицияларын тарту
30 млрд. доллар құрады.[25]
Республика инвестициялардың векторын мұнай шығарудан, машина
жасаудан, жер қойнауларын өндеуден, транспорт және әлеуметтік
инфрақұрылымнан тартады.
Осы контексте айтылғандай, Қазақстан дүниежүзінің белгілі трансұлттық
компанияларының өндеуші бұтақтарымен белсенді диалог жүргізеді. Олардың
ішінде: БАЕ Системс, Фольксваген – Шкода, Хьюлет Паккард, Гардиан, Сингапур
Технолоджис, Мицсубиси, Сименс, Даймлер – Крайслер, Поддини, Пирелли,
Тиссен Круп, Манн Ферросталь, Сэн – Гобэн, Пилкингтон, Самсунг және т.б.
Негізгі жобалардың орындалуы, жасалушылардың тап осы компаниялармен
(инвестициялардың бағалау көлемі-1550 млн. АҚШ доллар) тоқыма өндірісі мен
кластерлерінің, құрылыс материалдардың, мұнай – химиялық өнімнің дамуына
арналған негізді салуға рұқсат етеді.
2001жылы жаңа салық кодексі қабылданған болатын. Бұл кодекс либерал
нарық экономикасының принциптерін бекітті және барлық шаруашылық етуші
субъектілерге қолайлы шарттар жасайды. Шешім 01.07.2001жылы қабылданып,
НДС ставкасын 20%- ден 16%-ке дейін және әлеуметтік салық салу ставкасын
26%- ден 21%-ке дейін төмендету көзделді.
Рұқсат етілген процедуралардың оңайлату мақсаттарында шетел
инвестиция бастықтарының кіріп - шығуына және Қазақстандағы өкілдеріне
арнайы инвесторлық виза енгізілді. Осындай виза иелері төлқұжатсыз кеден
бақылауынан оңай өту құқығын алады, сондай -ақ ішкі -істер органдарында
тіркелмейді.
Қазақстан Республикасына түзу инвестиция тарту үшін 2003 – 2005
жылдардағы ел экономикасының баланстық дамуын қамтамасыз ету мақсатында
отандық және шетел инвестиция көлемдерінің өсу шегі бағдарламасы
жоспарланды. Бұның негізгі бағытының бірі өндеуші өнеркәсіптің дамуы.
Жеке инвестицияларды тарту процесінде мемлекет оларға инвестициялық
салық ынталандыруларын береді және Қазақстан Республикасының инвестициялар
туралы заңына сәйкес инвесторларға мемлекеттік табиғи гранттар және
кепілдіктер беріледі. Сонымен қатар, өндірістің инвестиция тартымының
ұлғаюына мемлекет арнайы шаралар қолданады:
• Миноритор акционер құқықтарының қорғаныштарын күшейту және бірлескен
(коперативтік) басқарудың нәтижелік жоғарлауы;
• Кәсіпорын тіркеудің жеңілдетілген жүйесі;
• Транспаренттік жүйенің лицензия түрінде орнатылуы;
Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қорлар туралы Заңның
шығуымен жаңа қаражаттық институттардың – инвестициялық қорлардың пайда
болуын айтуға болады. Олар халық арасында, мемлекет пен кәсіпкерлік
арасындағы қайта бөлуді жүзеге асырушы институционалды инвесторлардың бір
түрі болып табылады.
Инвестициялық қорлар акционерлермен қарым қатынасына байланысты
келесідей екі түрге бөлінеді:
1. аралас қор - өз акционерлерінен таза активтер құнымен есептелінген
акцияны сатып алуға міндетті емес ашық инвестициялық қор;
2. инвестициялық компаниялар - өз акционерлерінен акция сатып алуға
міндетті емес жабық инвестициялық қор.
Нарық инфрақұрылымның және валюта нарығының дамуы, банктік жүйенің
тұрақтылығы инвестициялық климаттың жақсаруына айтарлықтай үлес қосады.
Инвестициялар туралы сұрақтарда сонымен қатар, ең үлкен мағынаға ие
болатындар: саяси климаттың бағыттылығы мен тұрақтылығы, өйткені
инвесторлар өз капиталдарын саяси тұрақсыз мемлекеттерге салмайды, бұл
жағдайда олардың капиталдарын жоғалту мүмкіндіктері өте жоғары.
Қазақстандағы саяси тұрақтылық – бұл өте жағымды фактор. Инвестициялар
кепілі Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады.
2.2 Инвестициялық саясатты мемлекеттік реттеу және шетел инвестицияларын
тиімді пайдалану
Инвестициялық қызметтің басқару механизмінің сипаттамасының маңызды
элементі нарықтық экономиканы мемлкеттік реттеу мүмкіндігінің қатынасы
болып табылады.
Бюджеттік саясат экономиаканы мемлекттік реттеудің негізгі механизмі,
өйткені экономикалық тетіктерді пайдалану бюджетпен байланысты.
Орталықтандырылған капитал салымдарын ... жалғасы
Елдің тұрақтылығын және экономикалық өсуің анықтайтын басты фактор
жоғары инвестициялық белсенділік болып табылады.
Қазақстанда жүзеге асырылатын экономикалық реформалар халық
шарушылығының негізгі звеносы - кәсіпорынның құқықтық, қаржы-экономикалық
және әлеуметтік жағдайын, оның шаруашылық айналым жүйесіндегі мәртебесін
өзгертті. Кезінде мемлекеттік меншікке негізделген экономиканың барлық
салаларыңда әрекет еткен кәсіпорындардың орнына жеке, аралас, акционерлік
меншікке негізделген миллиондаған кәсіпорындар пайда болып және осы күнге
дейін әрекет етуде.Осының барлық басқару механизмінің өзгеруіне және
экономикалық өсуді қамтамасыз ететін инвестициялық қызметті ұйымдастыру,
кәсіпорының бәсеке қабілеттілігінің артуына және тұтас алғанда елдің
экономикасына ықпалын тигізді.
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарының дамуымен қатар
кәсіпорындардың шаруашылық қызметіннің тәжірибесінде қаржылық инвестициялар
кең тарады.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі оның шаруашылық қызметінің
ажырамас, маңызды бөлігі. Кәсіпорын экономикасында инвестициялар баға
жетпес орын алады. Қазіргі заманғы өндіріске сай тұрақты өсіп отыратын
капитал сиымдылығы мен ұзақ мерзімді факторларының үнемі артуы тән.
Кәсіпорын табысты жұмыс істеу үшін, өнімнің сапасын арттыру үшін шығындарды
төмендетіп, өз өнімінің бәсеке қабілеттілігін арттырып, нарықтағы өз
беделін күшейту үшін өндіріске капитал жұмсауы қажет.
Инвестициялардың барлық типтері кәсіпорынның өміршеңдігін сақтау және
дамуы үшін маңызды мәнге ие.
Қаржы инвестициялары – мемлекеттен, басқа да кәсіпорындардан,
инвестициялық қорлардан бағалы қағаздар мен акцияларды сатып алуға
бағытталған.
Шетел инвестицияларды тартудың маңызды принципі олардың елде
өткізілетін құрылымлық және инвестициялық саясатына сәйкес маңызды
салаларға бағытталуын білдіреді.
Бірінші жағдайда инвестор өзінің өндірістік капиталының көлемін -
өндірістік негізгі қорлар мен айналым қорларын ұлғайтады.
Екінші жағдайда инвестор бағалы қағаздардан дивиденд (пайда) алу
арқылы өзінің қаржы капиталын ұлғайтады. Ақша қаражаттарының жаңа
өндірістер құруға жұмсалымын өзінің инвестициялық жобаларын жүзеге асыру
үшін қаржы қаражатты тарту мақсатында акциялар шығарған басқа кәсіпорындар
мен ұйымдар жүзеге асырады.
Сонымен қатар инвестициялар тікелей және жанама болып бөлінеді.
Тікелей инвестициялар – республиканың тәуелсіздік кепілдігіне
байланысты және арнайы техникалық көмек пен гранқа арналған
инвестициялардан басқа инвестиция түрлері.
Жанама инвестициялар – қоржындағы инвестициялар, басқаша айтқанда
құнды қағаздар мен мүліктік бағалы заттар. Мысалы, инвестор әртүрлі
фирмалармен шығарылған бағалы қағаздаржың диверсификацияланған жиынтығы
болып табылатын өзара қорының заимный фонд) акциясын сатып ала алады.
Бұдан кейін инвестор бөлек алынған компанияның активтерінің талаптарына
емес, бағалы қағаздар қоржынындағы үлесіне ие болады.
Инвестициялық қызметтің объектілерін пайдаланушылар – инвесторлар,
сонымен қатар басқа да жеке және заңды тұлғалар, мемлекеттік және
жергілікті басқару органдары, шетел мемлекеттері және халықаралық ұйымдар.
Инвестициялық қызметтің объектілері жеке, мемлекеттік, жергілікті
меншік формасындағы қайта құрылатын қорлар және ұлттық шаруашылық
сферасындағы және барлық салаларындағы айналым қорлары, бағалы қағаздар,
мақсатты ақшалай салымдар, меншіктің басқа да объектілері болып табылады.
Кәсіпорындағы инвестицияларды қаржыландырудың ірі қайнар көзі
амортизациялық аударымдар болып саналады. Кәсіпорындағы құндық тозудың
қорлануы жүйелі болады, ал бұл уақыыта негігі өндірістік қорлар өндірістің
әр циклі сайын натуралды формада қайтарылуын талап етпейді.
1.ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МАЗМҰНЫ
1.1 Инвестиция мәні, түсінігі.
Инвестициялар – бұл капиталды сақтау және арттыру мақсатында оның
экономиканың әртүрлі салаларына ұзақмерзімді салымдары.
Инвестициялар – кәсіпкерлік қызметтің және нәтижесінде пайда(табыс)
құралатын немесе әлеуметтік тиімділікке қол жеткізілетін қызметтің басқа да
түрлерінің объектілеріне жұмсалған мүліктік және интеллектуалды
құндылықтардың барлық түрлері, капиталдың ел ішіндегі және шетелдегі
эконоикаға ұзақ мерзімді жұмсалымы
Жалпы түрде инвестициялар ақша қаражаттары, банктік салымдар, үлес
(пай), акциялар және тағы басқа да бағалы қағаздар, технологиялар,
машиналар, құрал – жабдықтар, ллицензиялар, соның ішінде тауар белгілеріне
берілетін лицензиялар, несиелер, кез келген мүлік немесе мүліктік құқықтар,
интеллектуалды құқықтар ретінде анықталады.
Қаржылық жағынан түсінігі бойынша инвестициялар – бұл табыс (пайда)
алу мақсатында шаруашылық қызметке активтердің (қаражаттардың) барлық
түрлері.
Сөйтіп, инвестициялар – бұл шығындау (жұмсау) арқасында белгілі
нәтижеге қол жеткізуге болатын ресурс.
Инвестициялар нақты және қаржылық инвестициялар болып бөлінеді.Нақты
инвестициялар-капиталдың өнеркәсіпке,ауыл шаруашылығына,құрылысқа,жаңа
кәсіпорындар құру,әрекет етіп тұрған кәсіпорындарды қайта
қаруландыруға,қайта құруға жұмсалымы.
Инвестициялық қоржынға кіретін бағалы қағаздар олардың атқарымдық
мақсатына қарай ірі банктердің инвестициялық қоржында жетекші рольге ие
болып отырған меншікті инвесторларға және қайталама өтімді резевтер
дейтінге, яғни өтімді активтерге ең алдымен мемлекеттік міндеттемелерге
бөлінеді.
Инвестициялардың басқа формасы жер учаскелерін, мүліктік құқықтарды
(ақшалай эквивалентпен бағалатын), өндіріс меншігінің құқықтарына
лицензияларды, өндіріс құпияларын (ноу-хау), жаңа технологияларға
куәліктер, өндірістік үлгілерді, таурлық маркаларды, фирмалық атауларды,
өндіріс технологиясы мен өнім сертификаттарын, жерді пайдалану құқығын
сатып алу болып табылады.
Әрбір кәсіпорының (фирманың) қызметінің бір бөлігі инвестиялық
операциялар болып табылады, яғни бір бөлігі инвестициялық операциялар болып
табылады, яғни бір жылдан асатын кезеніңде фирманың табысқа жетуін
қамтамасыз ететін жобаларды іске асырудағы ақша қаражаттарын жұмсаумен
байланысты операциялар.
Коммерциялық тәжірибеде мұндай инвестициялардың келесі түрлері бар:
- Табиғи активтерге инвестициялар;
- Ақша активтеріне инвестициялар;
- Материалдық емес активтерге инвестиялар.
Табиғи активтерге өндірістік ғимараттар мен құрылымдар, қызмет
ету уақыты бір жылдан асатын әртүрлі машиналар мен жабдықтар, өндіріс
процесінде қолданылытын немесе жойылу қасиеті бар кез келген мүлік жатады.
Ақша активтеріне басқа да және заңды тұлғалардан ақша қаражатын алуға
болатын құқық жатады.Бұл банктегі депозиттер, облигациялар, акциялар,
несиелер, қарыздар, кепшіліктер.
Материалдық емес активтерге фирманың персоналын жеке оқыту немесе
біліктілігін жоғарылату мақсатында арнайы бағдарламалар өткізу, таурлық
белгілерді жетілдіру, тапқыштық патенттер және лицензиялар алу, сонымен
қатар жерді пайдалану құқығын сатып алу нәтижесінде пайда болатын
құндылықтар жатады.
Инвестициялардың осындай сыныптамасын енгізуді талап ететін себебі
олармен байланысты тәуекелдің әртүрлі деңгейінде.
1. Тип: өндірісті кеңейтуге жұмсалатын инвестициялар
2. Тип: жаңа өндірісті құруға жұмсалатын инвестициялар
3. Тип: Мемлекеттік басқару органдарының талаптарын қанағаттандыратын
инвестициялар
4. Тип: тиімділікті жоғарылатуға жұмсалатын инвестициялар
Инвестициялар толық ғылыми-техникалық және өндірістік циклмен қатар
оның элементтерін: ғылыми зерттеулері, жобалық – конструкторлық жұмыстар,
өндірісті кеңейту және қайта құру, жаңа өндірісті ұйымдастыру немесе жаңа
өнімді шығару, тағы сол сияқты жұмыстарды инвестициялауға болады.
Инвестициялардың объектілерін келесі белгілері бойынша ажыратады:
- жобаның масштабы (шағын және мегажобалар);
- жобалардың бағыты (коммерциялық, әлеуметтік, мемлекеттік
мүдделермен байланысты және тағы басқалар);
- инвестициялық циклдің сипаты және мазмұны (өміршеңдік циклінің
барлық кезеңдері немесе тек қана жеке бір кезеңі);
- мемлекет қатысуының сипаты мен дәрежесі (мемлекеттік капитал
салымдары, акциялар пакеті, салықтық жеңілдіктер, кепілдіктер мен
басқа формалары).
Өзінің өндірістік – экономикалық беделін сақтау және дамыту
кәсіпорынның шаруашылық қызметінің маңызды жағы болып табылады.
Инвестициялық қызмет – инвестицияларды жүзеге асыру процесімен
байланысты кәсіпкерлік қызмет болып табылады. [5;1]
Инвестициялық қызметтің субъектілері инвесторлар, тапсырыс берушілер,
жұмысты орындаушылар, сонымен қатар жабдықтаушылар, заңды тұлғалар
(банктік, сақтандыру және делдалдық ұйымдар, инвестициялық қорлар) және
инвестициялық процесінің басқа да қатысушылары болып саналады.
Инвесторлар – жеке, қарыз және тартылған қаражаттарды инвестициялар
формасындағы салымдарды жүзеге асыратын және олардың мақсатты пайдалануын
қамтамасыз ететін инвестициялық қызметтің субъектілері. Инвесторлар
ретінде:
- өзара біріккен қызметіеің келісімшарт негізінде құрылатын жеке және
заңды тұлғлар;
- мемлекттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары;
- кәсіпкерлік қызметтің шетел субъектілері (шетел инвесторлары) саналады.
1.2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялардың құрылымы
Қазақстан Республикасындағы әрекет ететін заңнамаға сәйкес
инвестициялық қызметтің келесі негізгі қаржыландыру көздері бар:
- меншікті қаржылық ресурстар және ішкі шаруашылық резервтер;
- азаматтардың, еңбек ұжымдар мүшелерінің үлестері, сатылған
акциялар, тартылған қаражаттар;
- заңды тұлғалар;
- белгілі тәртіптегі кәсіпорын одақтарының орталықтандырылған ақша
қаражаттары;
- республикалық бюджет қаражаттары.
Кәсіпорынның меншікті қаржылық ресурстарына шаруашылық қызметінің
нәтижелері есебінен капитал салымдарын қаржыландыруға бағытталған
құрылтайшылардың жарғылық салымдары мен қорлары жатады.
Кәсіпорын иеленушілерінің үлестерінің ақшалай бөлігі ең алдымен
негізгі қорлардың сатып алуына жұмсалады. Кейіннен бұл мақсатқа
шаруашылық қызметінің нәтижесінде қалыптасқан қоры қолданады. Ең алдымен
бұл қорларға өнімді өткізуден түскен табыстың құрамына кіретін
амортизациялық аударымдар және пайда.
Кәсіпорындардағы инвестицияларды қаржыландырудың ірі қайнар көзі
амортизациялық аударымдар болып саналады. Кәсіпорындағы құндық тозудың
қорлануы жүйелі болады, ал бұл уақытта негізгі өндірістік қорлар
өндірістің әр циклі сайын натуралды формада қайтарылуын талап етпейді.
Нәтижесінде кәсіпорынның негізгі капиталын кеңейту үшін бағытталуы
мүмкін еркін ақша қаражаттары (амортизациялық аударымдарды өндіріс
шығындарына қосу арқылы) қалыптасады. Сонымен қатар жыл сайын
тағайындалған нормалар бойынша (баланстық құнынан %) амортизация
есептелетін жаңа объктілер іске қосылады. Бірақ мұндай объектілер
нормативті қызмет ету мерзімінің аяқталуына дейін орын толтыруды талап
етпейді.
Пайда – қосымша өнімнің құнын бейнелейтін кәсіпорынның таза табысының
негізгі формасы. Оның мөлшері өткізілген өнім, жұмыс немесе қызмет бағасы
мен оның толық өзіндік құны арасындағы айырмашылықты құрайтын ақшалай
табысының бір бөлігі ретінде көрсетіледі. Пайда кәсіпорынның коммерциялық
қызметінің жалпылама көрсеткішіболып табылады. Салықтарды және тағы басқа
міндетті төлемдерді төлегеннен кейін кәсіпорын қарамағында (бюджетінде)
таза табыс қалады. Оның бір бөлігін өндірістік және әлеуметтік сипаттағы
капитал салымдарын бағыттауға болады. Капиталдың бұл бөлігі кәсіпорында
қалыптасатын жинақтау қоры немесе басқа қорларының құрамындағы
инвестицияларға қолдануы мүмкін. Сонымен қатар, кәсіпорындар капитал
салымдарына сақтандыру органдарының табиғи апаттар, түрлі авариялардан
жоғалтулардың залалын өтеу түріндегі қаражаттарды қолданыла алады.
Қарыз қаражаттары несиелер (банктердің, басқа қаржылық
институттардың) есебінен қалыптасады. Несие – қайтарылу мен өтеу шартында
ақша қозғалысы себебінен пайда болатын қарыз беруші мен кредитор
арасындағы экономикалық қатынас. Несиелік реттеудің маңызды элементі
қарыз проценті болып табылады. Қазіргі уақытта инвесторлар тездетіп
нәтиже пайда немесе табыс алу формасында беретін несиені кәсіперлік
қызметтің сфераларына тартады.
Заңды және жеке тұлғалардың капитал салымдарын банктік несиелендірудің
объектілері келесі шығындар бола алады:
- өндірістік және өндірістік емес тағайындау объектілерінің
құрылысы, кеңеюі, қайта құрылуы мен техникалық қайта
қаруландырылуы;
- жылжымалы және жылжымайтын мүлікті машиналар, құрал
жабдықтар, транспорт құралдары сатып алу;
- ғимараттар мен құрылымдар;
- ғылыми техникалық өнімді, интеллектуалды құндылықтар және
меншіктің басқа объектілерін шығару бойынша біріккен
кәсіпорындардың қалыптасуы;
- қоршаған ортаны қорғау бойынша шараларды жүзеге асыру.
Заңды және жеке тұлғалардың несие қатынастарының негізі несие
келісімшарты болып табылады. Бұл құжатта келесі талаптар қарастырылады:
берілетін несиелердің көлемі, қолдану, төлеу реті мен мерзімі, проценттік
ставкалар және несие үшін басқа да төлемдер, міндеттерді қамтасыз ету
формалары кепіл шарты, сақтандыру шарты
Банкке ұсынылатын құжаттар тізімі. Ұзақ мерзімді несиені төлеудің нақты
мерзімдері және кезенділігі банктің қарыз алушының келісімі бойынша,
шығындардың өтелуі, қарыз алушының қаржылық жағдайы мен
төлемқабілеттілігі, несие тәуекелі, несие ресурстарының өтімділігінің
жылдамдату қажеттілігін ескере отырып тағайындалады.
Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылық техникасының лизинг нарығы да
даму үстінде, мәселен, американдық фирмалармен комбайндармен жабдықтау
туралы келісімге қол жетті.Өңдейтін және өңдеуші өндіріс үшін лизинг
бойынша қызмет көрсететін аймақтық компания ретінде 1995 жылы
Азиялизинг компаниясы тіркелді.
Қазақстанда лизингтік бизнестің дамуына келесі алғышарттар бар:
1. Лизинг берушілер ретінде лизингтік фирмалар мен банктер емес,
машиналар мен жабдықтарды өздері өндіретін кәсіпорындар. Лизингтің
осындай формасы Ресей, Украина, Өзбекстан және Балтық
машинақұрылысының кәсіпорындарымен кең қолданыс таба алады.
2. Батыс Еуропа, АҚШ және Жапонияның өндіруші кәсіпорындары;
3. Лизинг нарығының конверсия барысында өндірістік қажеттіліктерге
қайта негізделген техника, жабдықтар және транспорт құралдары
сияқты объектілері қызықтырады;
Біздің Республикамыздағы лизинг мәселелерінің неғұрлым кездейсоқ
объектілері:
1. Жеңіл өнеркәсіп үшін;
2. Болат өндіру және оны прокаттау, қара және түсті металлургияның басқа
қажеттіліктері үшін;
3. Ауылшаруашылығының өнімін өндеу үшін;
4. Дәрі – дәрмектер өнімдері үшін машиналар мен жабдықтар болып табилады.
1.3 Шетел инвестицияларының тәжірибесі, мәні
Қазақстандағы қазіргі нарықтық экономика, халықаралық интеграциялық
процестер, сонымен қатар ҒТП әлемдегі экономикақ қатынастарға
қатысушыдардың қызметіне, әсіресе инвестициялық қызметінеде әлемдік
нарықтағы бәсекеқабілетілігін арттыруғы мүмкіндік беретін инвестициялардың
қызметіне жаңа талапкер қояды.
Республика экономикасына шетел капиталын тарту тікелей шетел
инвестициялары (ТШИ); инвестицияларық жобаларға және тауарлық сатып
алушыларға, дамуға ресми көмек түрінде жүзеге асады.
Ресми көмек респудликаға техникалық және қаржылық түрінде беріледі.
Тікелей шетел инвестициялары (ТШИ) мемлекеттің инвестиция блогының маңызды
құраушысы ретінде өзіндік ерекшеліктерге ие. Тікелей шетел инвестициялары-
бір елдің басқа елдің экономикалық секторына капитал жұмсалымын бейнелейтін
халқаралық инвестициялық қызметің категориясы.
Қазақстан шетел инвесторлары үшін ең алдымен табиғи ресурстардың бай
қорлары есебін тартымды болып табылады. Тәуелсіздік алған кезінен бастап
Қазақстан экономикасына тартылған инвестициялардың қөлемі жылына орташа 1-
1,5 млрд. АҚШ доллар ($) (ТМД елдерінің ішінде Ресейден екінші орын)
құраған. 2003 жалдың соныңда Қазақстан экономикасына жинақталған
инвестициялардың көлемі 23 млрд. $ -тікелей шетел инвесторлары. Елдің
экономикасына түскен ТШИ жиынтық көлемінің 75-80 % мұнай – газ секторына
бағытылып, республиканың көптеген әлеуметтік және қаржылық проблемаларын
шешеуге ықпал етті. Мұндағы ағынның 60% ғана шикізаттық салаларға келді
(мұнай мен газді өндеу -46%, металл рудаларын өндеу 14% )
Республикадығы ТШИ көлемі үнемі өсіп отыруда 2003 жалы олрдың жылдық
ағыны 4595,7 млн. $ ал нетто-ағыны 20188 млрд. $құрыды. 1993-2003 жж. ТШИ
динамикасына көніл бөлсек, олардың көлемінің өсу тенденциясын байқауға
болады.
Соңғы кезде ТШИ көлемі бойынша Қазақстан ТМД елдерінің арасында
көшбасшысында айналды. Қазақстанға бірінші болып инвестициялық денгейдегі
кредит рейтингі берілген.
Инвестициялық тартымдылықтың осындай жоғарыкөрсеткіші біз шетелдіктерге
минералдық ресурстарды, соның ішінде мұнай –газ саласындағы ресурстарды
игеруінде жол ашуымыз арқылы мүмкін болды. Қаржы қаражаттарының
жетімсіздігі, негізгі қорлардың тозуы жағдайында Қазақстанның өзі орасынан
кен орындарын толық мәнінде игере алмады.
Алғашқы кезде шетелдік инвестицияларды тарту мәселесі Батысың іскер
әлемінде экономикалық әріптес ретінде Қазақстанның болашақтылығы мен
сенімділігі туралы тусінігінің болмауынан күрделі күйде тұрды. 1993 жылы
Шеврон корпорациясының келуі және онымен біргей Теңіз кен орны бойынша
келісім жасалуы басқа ТҰК үшін өзіндік белгі болды. Инвесторлардың мұнай-
ғаз саласына қатысты нормалар мен ережелердің аңықталмаландығына
қарамастан, шетел компанияларымен көптеген келісімшарттарға қол қойылды.
Шетелдердің Қазақстандағы жекешелендірілген фирмаларды сатып алуы ТШИ
тартудың тәсілі болды.
Қазақстанда жасалған осындай келісімшарттардың екеуі 1987-1999 жж.
Аралығында шетел фирмалары қатысқан 50 ірі жекешендіру бойынша
мәмілелердің ішінде 33 және 44 орында ие болды. Бұл 1996 жылы Мобил
(АҚШ) корпорациясының 1,1 млрд. $ теңіз шевройл компаниясын және 1997
жылы Дэу (Корея) корпорациясының 1,4 млрд. $ Казтелеком компаниясын
сатып алуы.
ТШИ тартудың ең тиімді формаларының бірі-біріккен кәсіпорындар, атап
айтқанда тарнсұлттық корпорациялар (ТҮҚ) атауға болады.
1996 жылы республикада 995 біріккен кәсіпорындар шетелдермен бірігіп
жұмыс жасаса, 2003 жылы басына қарай Қазақстан территориясында шетел
компаниялардың қатысуымен 5300 біріккен кәсіпорындар қызмет етті. Ең
белсенді серіктес елдер АҚШ, Жапония, Германия, Ұлыбритания, Швейцария,
Қытай, Ресей, Түркия, Иран, Италия, Нидерланды елдері.
АҚШ Қазақстан экономикасын инвестициялаудың жиынтық көлемі бойынша
бірінші орында. 2002 жылы АҚШ 24,7 млрд. $ Ұлыбритания -15,3; Швейцария –
12,8; Италия – 11,5; Нидерланды – 9,3; Ресей – 5,3; Канада-4 млрд. $
инвестиция құйды. 1993-2003 жылдардың аралығында АҚШ Қазақстанға 6629 млрд.
$ инвестицияларды.
Инвестициялық саясат экономикалық стратегиясының басты элеметті бола
отырып оның мақсаттарымен, міндеттерімен сипаталады.
Қазақстандағы ТШИ көбінесе шикізат, әсіресе мұнай бағытына ие
болғандықтан, шетел инвестицияларын тарту мындай мақсаттарға жетудің
негізгі шрты:
- мұнай саласын кері жабдықтаудың базасымен камту, оны өндеу мен
өндіруді алдынғы қатарды технологияларға көшіру;
- мұнай-газ кешенінің мекемелерінің өндірістік және әуеметтік
инфрақұрылымын дамыту жобалалрының іске асуы;
- мұнай және мұнай өнімдердін экспорттаудан валюталық
түсімдерінің дамуын камтымасыз ету.
Бүгінде Қазақстанда әлемнің аса ірі мұнай компанияларының бәрі жұмыс
істейді. Олардың арасында Эксон мобил, Шелл, Эни, шеврон тексако,
Тоталь, Бритиш перолеум, Лукойл, Қытай ұлттық мұнай корпорациясы бар.
Олардың қазақстандық рынокта болуы елдің жоғары инвестициялық тартымдылығы
секілді инвесторлардың мүдделері мен құқықтарын қорғау саласындағы
заңнамалардың тұрақтылығын да қуаттайды.
Мұнай газ құрылыс саласының дамуы ең алдымен Қазақстандағы ірі Теңгіз
және Қарашығанық газ конденсатының туындыларын игерумен байланысты.
Жаңа зауыты салу болды. Берілген іске қосуда Brchtel Enka кәсіпорыны
бірікті. Бұл жобағам Train 5 (пятая нитка) деген атау берілд.
Соңғы 30 жылда қоры 10 милиард баррель деп бағаланған аса ірі Қашаған кен
орның ашылуымен Қазақстан мұнайдың барланған аса ірі Қашаған кен орнының
ашылуымен Қазақстан мұнайдың барланғанқорлары бойынша әлемде жетекші
орындардың біріне шықты.
Елдің мұнай қорларын игерудегі біздің стратегиямыз бір ғана көмірсутегін
өндірумен тәмамдалмайды. Оларды әлемдік нарықтарға тасымалдау үшін
инфрақұрылымын жасаудың манызы бұдан кем емес болатын. Кеңестік кезенде
ішкі рыноққа бағдарланған Қазақстаннаң мұндай тұрба құбырлары жоқ
еді.Тәуелсіздік жылдарындағы тұнғыш және ойдағыдай іске асырылған жоба
Каспий тұрба құбыры консорциумы болды.КТК-ның іске қосылуымен біз тасымал
маршруттарын белсенді ету жөнінде дәйекті саясатты жүзеге асыра
бастадық.Өткен жыл Каспий бойынша келіссөз процесінде сірескен сеңді бұзып
өткен жыл болды.Ресеймен әріптестік қазір қайрандағы бірлескен ірі
жобаларда нақты жүзеге асырылып келеді.Қытай бағытындағы тұрба құбырының
құрылысы басталды.
Біздің еліміздің экономикалық дамуындағы мұнай факторының рөлін бағаламау
мүмкін емес.Шынында да, 1985 жылмен салыстырғанда бүкіл әлемде көмірсутегі
шикізатын өндіру 1,3еседен кем болып отырғанда, біз өндіру көлемін 225,4
пайызға ұлғайта алдық, ал Ресей сексенінші жылдар кезеңіндегі деңгейді енді
ғана қалпына келтіре бастады.
Шынында да, мұнайдың арқасында біз экономикалық жүйені өзгерту процесін
жеделдете алдық.Бірақ та дамудың қазіргі динамикасына қол жеткізуге энергия
сақтаушыларға деген әлемдік бағаның артуы ғана ықпал етіп қойған жоқ.Бұл
экономикалық өзгерістердің нәтижесі. Бүгінде мемлекеттік бюджеттің ширегі
ғана мұнай табыстарының есебінен қалыптасты.
Тікелей инвестициялар қара және түсті металлургияның тиімділігін көтерді.
Самсунг және Қазақмыс корпорациялары саланың дамуына 1 833,5 млн
жұмсады. Бұл 2000 жылы ақ шақпақ мыс шығару жөніндегі 1990жылғы
деңгейден 9 пайыз арттыруға мүмкіндік берді.Қазіргі кезде мыс өңдірудің
көлемі бұрынғы жылдардың үздік көрсеткіштерінен асып түсті.Испат Қармет
өндірістің дамуына 500 млн. доллардан астам жұмсады.Қарметкомбинат
металдармен және полимерлермен қапталған металл табақшалар шығарудың қуатты
индустрияландыру кезеңінен өтті.
Қазхром мен Қазалюминий 537,2млн. доллар мөлшеріндегі инвестициялардың
арқасында тиімділігі жоғары өндірістерге айналды.Мұны қорғасын мырыш
саласының жұмысы туралы да айтуға болады.Нақ осы салалар бүгінде ел
бюджетін негізгі толықтырушылардың бірі.
2. ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ МЕМЛЕКЕТІМІЗДІҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БАҒЫТ - БАҒДАРЫ.
2.1 Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты
Қазақстанда инвестициялық қызмет қаржыландыру ішкі және сыртқы
қайнарларының ұдайы өндіріс процесі дамуына бағытталған . Мемлекет шетел
капиталына мүмкіндігінше бет алады.
Бұл позицияны Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан
Назарбаев тұрақты қолдайды , біздің мақсатымыз- дүниежүзілік бірлестікте
Қазақстанда инвестицияға тартымды орын беру, оған инвесторларды белсенді
тарту деп атап өтті [4.87]
Шетелдік компаниялардың көптеген өкілдері , фирмалардың , жеке
кәсіпкерлер Қазақстанда инвестициялық климатты биік бағалайды . Бай табиғи
қорлардың , аграрлық және өнеркәсіпті потенциалды , мамандыққа баға беретін
кадрлардың , мамандардың және сауатты арзан жұмысшы күштер , пайдалы
геосаяси жайы басқа саяси жағдай тұрақтылық , ұлтаралық көңіл бөлуін өзгеше
белгілейді.
Шетел инвестициялары туралы ,мемлекеттік түзу инвестицияларды сүйеуі
туралы заң қабылданған. 1997 жылы ҚР президенті түзу және шетел
инвестициялардың таратуына арналған Қазақстан Республикасының экономикасы
басты секторларының тізім бекітуі туралы және жеңілдіктердің жүйесі мен
инвесторлармен келісімдер туралы қаулы шығарды.[20]
1997 жылғы республика нормативті заңға сүйеніп, ұлттық және
халықаралық деңгейде Қазақстан Республикасының заңдарына толықтыру
енгізілген. Олар: түзу инвестицияларды мемлекеттің сүйеуі туралы,
нарықтық құнды қағаздар туралы , келісімдердің құнды қағаздармен тіркеу
туралы.
Қазақстан басты экономика секторларына түзу инвестицияларды енгізуін
ақпараттық - презентациялар арқылы белсенділікпен өткізеді.
1997 жылы маусым айында бірінші Қазақстандық инвестициялық Саммит
форумы өткізілді. Бұл форумға 17 елдің 52 компания басшылары және өкілдері,
сондай-ақ екі халықаралық ұйым қатысты.
1997 жылдың қыркүйек айында Лондан қаласында халықаралық
Қазақстанға инвестициялауконференциясы сәтті өтті. Бұл конференцияның
негізгі мақсаты Қазақстанда жаңа инвестициялық мүмкіншіліктеріне сай
шетелдік инвесторлардың назарын тарту болды
ҚР-ң президенті ресми сапармен 1997 жылдың 18-19 қараша айында
вашингтондық Галлодет (АҚШ) университетінде Қазақстан сауда және
инвестициялық мүмкіншіліктері және оның геостратегиялық маңызы атты
конференциясын өткізді, оған ең ірі америкалық және трансұлттық
компаниялар қатысты. Сондай-ақ, 1997 жылы 27- қарашада Франкфурт -на -
Майне қаласында ( Германия ) Қазақстан - сауда және инвестициялар атты
конференция өтті
1999- жылы 4-маусымда Алматыда үшінші халықаралық Алматы
инвестициялық Саммит форумы өтті. Бұл форумға 22 мемлекеттің 160 қоғам
өкілдері қатысты.
Лондон қаласында 1999 жылдың маусым айында халықаралық Қазақстан -
жаңа мың жылдықтың жаңа астанасы конференция- саммит өтті. Конференцияны
Қазақстанмен бірге ITE қоғамы ұйымдастырды. Оған Европадан және Америкадан
250 делегат қатысты. Осы конференцияда СНГ және Балтық жағалауынан қатысқан
Р Джей Рейнолдс Интернейшнл компаниясының президенті Эрик Рингер жоғары
баға берді. 1994 жылдан бері компания Қазақстанға сенім артады.
ОрталықАзия парламенттік топ басшыларының бірі Лорд Вейверли Қазақстан
"Даунинг - стритті аймақтың маңызды мемлекеті сияқты елестетуімен басып
алды" деп атап көрсетті. Көпқырлы ынтымақтастықтың дамуы екі елдің
стратегиялық бағытына жауап береді .
1998 жылы 30 маусымда Қазақстан Республикасының президентінің
қатысуымен шетел инвесторлар арасында Кеңес қабылданған болатын. Бұл
Кеңесте инвесторлардың түзу диалогпен қамтмасыз етілуі туралы айтылған.
Кеңес негізгі мақсаттарымен келеді :
1. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық бағдарлама мен жобасының
халықаралық мағынасы;
2. Инвестициялық климаттың жақсартылуы, сондай – ақ Қазақстан
Республикасының экономикасына шетел инвестицияларын стратегия бойынша
тарту;
3. Мемлекет экономикасын өнім ұсынымдарын халықаралық процесте біріктіру.
Кеңес мәжілісінде кең спектрлік сұрақтар талқыланады, соның ішінде:
Кеңес мәжілістерінде сұрақтардың кең спектрі талқыланады , соның ішінде :
- Қазақстан Республикасының инвестициялық имиджінің жақсаруы ;
- Қазақстан Республикасының сот жүйесі;
- Әкімшілік салық және салық салу жүйесін дамыту;
- Заң шығарушылық процестің транспаренттік ұлғаюы;
- Шетелдік жұмыс күштерін лицензиямен кіргізу (заңды түрде);
- Жанжалды болдырмау және инвестициялық келіспеушілікті соттан тыс
шешу;
- Тарифтік саясат және транспорттық тарифті көршілес елдермен
үйлестіру;
- Шетел компанияларының басқару топтарының кіріп – шығуын ықшамдау;
- Коррупция және төрешілдікпен күресу;
- Инвестицияларды саясаттық және реттеуші жанжалдан сақтау.
2004 жылдың арлығында бес Кеңес топтарының арсында жоспарланған отырыс
өтті. Қарастырылған мәселе: заңдастыру, салық салу, шетел инвестициялары,
Қазақстан Республика инвестициясының дамуы және мұнай – газ секторы болды.
2004 жылы мәжіліс кеңесінің ҚР- ның президентінің қатысуымен, Каспий
аумағындағы инфрақұрылымның дамуы және Қазақстан Республикасының
экономикасын индустрияландыру және әртараптандыру тақырыбына жиналыс
өткізіді.
Республика инвесторларға қолайлы шара қолданғандықтан, Қазақстан
экономикасына шетел инвесторлары көптеп қосылды. Бұған қазіргі кезде 40 ел
өзінің қаржы ресурсиарын салды. 26
Қазақстан ТМД елдерінің ішінен шетел инвестицияларын тарту бойынша
1993 – 2004жылдары алға шығып, биік шыңнан көрінді. Олар тікелей
инвестицияны 1 жанға шаққанда 2000 долларға таяу құрады.
Еуропа бірлестігі және АҚШ Қазақстан мемлекетінің экономикасын
нарықтық деп таныды, сондықтан Қазақстан өз ішіндегі саудада оң көзқарас
көрсетуде.
Халықарлық Банк Қазақстан инвестициясын әлемнің 20 мемлекетінің
санағына қосты.
Қазақстан инвестициясының объектісі – Еуразия және Шығыс – Еуропа
елдеріндегі алдынғы орындағы жаңа нарықтық экономика- деп санайды
хадықаралық салық әне инвестициясының президентә Даниел А Уитт. 25
Филипп Моррис фирмасының өкілі Мегги Вагнер фон Ледебурдің ойынша:
ТМД елдерінің ішінде тек Қазақстан ғана салық және инвестициялық режимді
құра білді деп, атап көрсетті.
Экономиканың әр секторында үлкен трансұлттық компаниялар және бүкіл
әлемдік танымал фирмалар өз инвестициялармен жұмыс істеуде.
Филипс Петролеум және жапонның Инпекс компаниялары алдын- ала
сыйлық ретінде Қащаған кен – көзінің 71 бөлігіне 500 млн доллар төледі.
Бұл деген Кспий мұнай орнынан өз байлығымен әлдеқайда асып түседі.
Қытайдың халықтық мұнай компаниясы Өзен және Ақтөбе кенішімен 3жоба
жасап, оның инвестициялық мөлшерін 9,5 млрд долларға теңеп отыр.
Өзен мұнай-газына 4млрд доллар қаржы салыну көзделіп отыр. Мұнай
құбырларын салу үшін 3млрд, ал Ақтөбе мұнай – газына 1100 млн. доллар қаржы
салынды.
1998 жылдың қыркүйегінде Қаз Мұнай Газ Қазақстан-Каспийшельф,
Инпекс норд каспиан, Лтд, Жапон-ұлттық компания, Филипс Петролеум
компанияларымен мұнай кенішін игеруге келісім – шартқа қол қойды. Жалпы
келісім – шарттың мөлшері 2 млрд. доллар. Сонымен қатар, Жапония
Қазақстанға тиімді несие ретінде 1млрд. доллар көлемінде берді.
Жапон фирмасы Марубени денсаулық қорғау мен атом өндірісінде
бірнеше жобаларды іске асырды.
ЕБРР Қазақстанның қаржысына арнайы жекешендірілген фонд (қор) жасады,
сонымен қатар республика жеке кәсіпкерлікте және реконструкцияда көмек
көрсетті. ЕБРР қорға (фонд) 30млн. доллар көлемінде қаражат салды.
Қазіргі кезде Қазақстанда әлемнің барлық беделді трансұлттық
компаниялары жұмыс істейді, бұның өзі қолайлы инвестициялық климатты
жақсартуға біздің жігерлеріміздің дүниежүзілік қаражат бірлестігімен жұмыс
істейтінің куәландырады.
1993 – 2004жылы Қазақстан экономикасына шетел инвестицияларын тарту
30 млрд. доллар құрады.[25]
Республика инвестициялардың векторын мұнай шығарудан, машина
жасаудан, жер қойнауларын өндеуден, транспорт және әлеуметтік
инфрақұрылымнан тартады.
Осы контексте айтылғандай, Қазақстан дүниежүзінің белгілі трансұлттық
компанияларының өндеуші бұтақтарымен белсенді диалог жүргізеді. Олардың
ішінде: БАЕ Системс, Фольксваген – Шкода, Хьюлет Паккард, Гардиан, Сингапур
Технолоджис, Мицсубиси, Сименс, Даймлер – Крайслер, Поддини, Пирелли,
Тиссен Круп, Манн Ферросталь, Сэн – Гобэн, Пилкингтон, Самсунг және т.б.
Негізгі жобалардың орындалуы, жасалушылардың тап осы компаниялармен
(инвестициялардың бағалау көлемі-1550 млн. АҚШ доллар) тоқыма өндірісі мен
кластерлерінің, құрылыс материалдардың, мұнай – химиялық өнімнің дамуына
арналған негізді салуға рұқсат етеді.
2001жылы жаңа салық кодексі қабылданған болатын. Бұл кодекс либерал
нарық экономикасының принциптерін бекітті және барлық шаруашылық етуші
субъектілерге қолайлы шарттар жасайды. Шешім 01.07.2001жылы қабылданып,
НДС ставкасын 20%- ден 16%-ке дейін және әлеуметтік салық салу ставкасын
26%- ден 21%-ке дейін төмендету көзделді.
Рұқсат етілген процедуралардың оңайлату мақсаттарында шетел
инвестиция бастықтарының кіріп - шығуына және Қазақстандағы өкілдеріне
арнайы инвесторлық виза енгізілді. Осындай виза иелері төлқұжатсыз кеден
бақылауынан оңай өту құқығын алады, сондай -ақ ішкі -істер органдарында
тіркелмейді.
Қазақстан Республикасына түзу инвестиция тарту үшін 2003 – 2005
жылдардағы ел экономикасының баланстық дамуын қамтамасыз ету мақсатында
отандық және шетел инвестиция көлемдерінің өсу шегі бағдарламасы
жоспарланды. Бұның негізгі бағытының бірі өндеуші өнеркәсіптің дамуы.
Жеке инвестицияларды тарту процесінде мемлекет оларға инвестициялық
салық ынталандыруларын береді және Қазақстан Республикасының инвестициялар
туралы заңына сәйкес инвесторларға мемлекеттік табиғи гранттар және
кепілдіктер беріледі. Сонымен қатар, өндірістің инвестиция тартымының
ұлғаюына мемлекет арнайы шаралар қолданады:
• Миноритор акционер құқықтарының қорғаныштарын күшейту және бірлескен
(коперативтік) басқарудың нәтижелік жоғарлауы;
• Кәсіпорын тіркеудің жеңілдетілген жүйесі;
• Транспаренттік жүйенің лицензия түрінде орнатылуы;
Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қорлар туралы Заңның
шығуымен жаңа қаражаттық институттардың – инвестициялық қорлардың пайда
болуын айтуға болады. Олар халық арасында, мемлекет пен кәсіпкерлік
арасындағы қайта бөлуді жүзеге асырушы институционалды инвесторлардың бір
түрі болып табылады.
Инвестициялық қорлар акционерлермен қарым қатынасына байланысты
келесідей екі түрге бөлінеді:
1. аралас қор - өз акционерлерінен таза активтер құнымен есептелінген
акцияны сатып алуға міндетті емес ашық инвестициялық қор;
2. инвестициялық компаниялар - өз акционерлерінен акция сатып алуға
міндетті емес жабық инвестициялық қор.
Нарық инфрақұрылымның және валюта нарығының дамуы, банктік жүйенің
тұрақтылығы инвестициялық климаттың жақсаруына айтарлықтай үлес қосады.
Инвестициялар туралы сұрақтарда сонымен қатар, ең үлкен мағынаға ие
болатындар: саяси климаттың бағыттылығы мен тұрақтылығы, өйткені
инвесторлар өз капиталдарын саяси тұрақсыз мемлекеттерге салмайды, бұл
жағдайда олардың капиталдарын жоғалту мүмкіндіктері өте жоғары.
Қазақстандағы саяси тұрақтылық – бұл өте жағымды фактор. Инвестициялар
кепілі Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады.
2.2 Инвестициялық саясатты мемлекеттік реттеу және шетел инвестицияларын
тиімді пайдалану
Инвестициялық қызметтің басқару механизмінің сипаттамасының маңызды
элементі нарықтық экономиканы мемлкеттік реттеу мүмкіндігінің қатынасы
болып табылады.
Бюджеттік саясат экономиаканы мемлекттік реттеудің негізгі механизмі,
өйткені экономикалық тетіктерді пайдалану бюджетпен байланысты.
Орталықтандырылған капитал салымдарын ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz