Теломерлер. Теломеразалы белсенділік

ЖОСПАРЫ:

• Теломерлер
• Теломеразаның құрлысы және қызметі.
• Адамның ісік жасушасындағы теломеразаның активтілігі.
• Теломераза және қартаю.
• Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер

Теломера — хромосоманың екі иығының ұшындағы бөлігі.
Хромосома ұштарында оларды қорғайтын ерекше бір құрылымдардың болатынын генет
ика классиктері, Нобель сыйлығының лауреаттары Барбара Мак- Клинток және Герман
Меллер 1938 жылы дәлелдеді. Меллер бұл құрылымды “теломерлер” деп
атауды ұсынды. Грек тілінен аударғанда “телос” – соңы, ұшы , ал “мерос” –
бөлшек деген мағынаны білдіреді.
Тірі организмде теломерлерді бастапқы қалпына дейін қалыптастыратын ферменттің
болуы қажет екендігін 1971 ж Москва биологы Алексей Оловников, дәделдесе, 1985 ж.
Грейдер мен Блэкборн теломераза ферментін ашты. Соңғы кезде теломерлерді клетка
қартаюын, ісік клеткаларының дамуын тежеу бағытында қолдану шаралары
талқылануда.
Теломерлер – омыртқалыларда ТТАГГГ/ААТЦЦЦ сегменттерінен тұратын
хромосомалар жалғауы. Адам организмінде теломерлер монотонды түрде қайталанып
отырады, ұзындықтары 7-15 мың п.н. 1989 ж Thomas Cech теломеразалардың құрылысы
мен функциясын толық зерттегені үшін Нобель сыйлығына ие болды. Теломеразада
РНК-матрицасы бар, сондықтан кері транскриптазалар қатарына жатқызылады.
Теломералар қызметтері
Теломералар төмендегідей маңызды қызметтер атқарады:
1)механикалық қызмет
а) Теломералар хромосомалардың ядро матриксіне бекінуіне қатынасады.
б)Теломералар хромосома хроматидаларының ұштарын бір-бірімен тіркестіреді.
2) Тұрақтандырушы қызметі
а)Жасушада теломераза болмаған жағдайларда ДНҚ-ның кодтаушы бөлімін толық
репликацияланбаудан сақтайды;
б)Егер жасушада теломераза болса,үзілген хромосома ұштарын тұрақтандырады;
3)Гендердің экспрессиялануына әсер етуі
Теломераға жақын орналасқан гендер экспрессиясы төмен болады (репрессияланған),
мұны транскрипциялық үнсіздік немесе сайлинсинг деп атайды.

Пайдаланылған әдебиеттер:
Мушкамбаров Н.Н, Кузнецов С.Н. “Молекулалық биология”.
2003ж.
• Қазымбет П.К., Мироедова Э.П. “Биология”. Астана 2007ж.
• Жимулев И.Ф. “Общая и молекулярная биология” Новосибирск 2006ж.
• www.google.ru
• Әбилаев С.А. “Молекулалық биология және генетика”

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қарағанды Мемлекеттік Медициналық Университеті
Молекулярлы биология және медициналық генетика кафедрасы

Реферат

Тақырыбы:Теломерлер. Теломеразалы белсенділік

Қарағанды
2014 ж.

ЖОСПАРЫ:

* Теломерлер
* Теломеразаның құрлысы және қызметі.
* Адамның ісік жасушасындағы теломеразаның активтілігі.
* Теломераза және қартаю.
* Қорытынды
* Пайдаланылған әдебиеттер

Теломера -- хромосоманың екі иығының ұшындағы бөлігі.
Хромосома ұштарында оларды қорғайтын ерекше бір құрылымдардың болатынын генет
ика классиктері, Нобель сыйлығының лауреаттары Барбара Мак- Клинток және Герман
Меллер 1938 жылы дәлелдеді. Меллер бұл құрылымды "теломерлер" деп
атауды ұсынды. Грек тілінен аударғанда "телос" - соңы, ұшы , ал "мерос" -
бөлшек деген мағынаны білдіреді.
Тірі организмде теломерлерді бастапқы қалпына дейін қалыптастыратын ферменттің
болуы қажет екендігін 1971 ж Москва биологы Алексей Оловников, дәделдесе, 1985 ж.
Грейдер мен Блэкборн теломераза ферментін ашты. Соңғы кезде теломерлерді клетка
қартаюын, ісік клеткаларының дамуын тежеу бағытында қолдану шаралары
талқылануда.
Теломерлер - омыртқалыларда ТТАГГГААТЦЦЦ сегменттерінен тұратын
хромосомалар жалғауы. Адам организмінде теломерлер монотонды түрде қайталанып
отырады, ұзындықтары 7-15 мың п.н. 1989 ж Thomas Cech теломеразалардың құрылысы
мен функциясын толық зерттегені үшін Нобель сыйлығына ие болды. Теломеразада
РНК-матрицасы бар, сондықтан кері транскриптазалар қатарына жатқызылады.
Теломералар қызметтері
Теломералар төмендегідей маңызды қызметтер атқарады:
1)механикалық қызмет
а) Теломералар хромосомалардың ядро матриксіне бекінуіне қатынасады.
б)Теломералар хромосома хроматидаларының ұштарын бір-бірімен тіркестіреді.
2) Тұрақтандырушы қызметі
а)Жасушада теломераза болмаған жағдайларда ДНҚ-ның кодтаушы бөлімін толық
репликацияланбаудан сақтайды;
б)Егер жасушада теломераза болса,үзілген хромосома ұштарын тұрақтандырады;
3)Гендердің экспрессиялануына әсер етуі
Теломераға жақын орналасқан гендер экспрессиясы төмен болады (репрессияланған),
мұны транскрипциялық үнсіздік немесе сайлинсинг деп атайды.
Теломерлердің айтарлықтай қысқаруы оларға жақын орналасқан гендерді активтендіреді,
Мысалы Rap 1не TFR 1гендерінің активтенуі
4) Есептеу қызметі
ДНҚ-ның теломерлік бөлімдері теломеразасыз жасушаның бөлінуін есептеп отыратын
репликометр болып табылады. Жасуша үшін оның қанша рет бөлінгеніне қарағанда,
теломера ұзындығының сындарлы деңгейіне дейін қанша рет бөлініп қалғаны
маңыздырақ. Сондықтан да теломера- жасушаның теломерасыз қанша рет бөліне
алатынын есептейтін құрылым болып табылады.
Теломера ұзындығы сындарлы деңгейге жеткенде ол өзінің жоғарыда аталған
қызметтерін атқара алмайды, сондықтан да жасуша циклы бұзылып өледі.
Сондықтан да, барлық жасушаларда немесе тек эмбриональдық жасушаларда (ствол
жасушаларында), ДНҚ-ның толық репликацияланбаған участкелері қалпына келуі қажет.
Бұл қызметті теломеразалар атқарады.
Теломеразалар әрекетінің тетіктері
Теломеразалар әрбір теломералардың G-тізбегін ұзартады. Теломеразалармен 450
нуклеотидтерден тұратын теломеразалық РНҚ байланысқан. Оның ортаңғы қысқа
учаскесі 1,5 теломерлік қайталануға комплиментарлы болады
Осы РНҚ-ның сол жағындағы триплет (АУЦ) ДНҚ-ның G-тізбегінің шеткі теломерлік
жартықайталанумен байланысуы (гибридтену) үшін пайдаланылады. Қалған
гексонуклеотид (ЦЦААУЦ) G-тізбекті 31 ұшынан ұзарту үшін матрица ретінде қызмет
атқарады.
Теломеразалар қызметі, өте қызық-таңқаларлық, ол қысқа, жаңадан синтездеген тізбекті,

ұзартпай, ескі аналық (матрицалық) ұзын тізбекті ұзартады.
Аналық (ескі, ұзын) тізбектің 31 ұшына теломераза бірізділікпен бірнеше ондаған, тіпті
жүздеген, генсонуклеотидтерді (ГГТТАГ) жалғайды (элонгация, транслокация).Осыдан
кейін біршама ұзарған (аналық) тізбек тағы бір Оказаки фрагментінің синтезделуі үшін
матрица қызметін атқарады.
Ол жоғарыда сипатталған ДНҚ синтезі сияқты жүзеге асады. Алғаш аналық тізбектің 31
ұшында праймаза РНҚ ұйытқыны синтездейд, сосын ДНҚ-полимераза ß теломерлік
қайталануларға комплиментарлы дезоксинуклеотидтерді ұйытқыға жалғайды.
Фрагменттің өсуі 51 31 бағытында жүреді, ал оның аяқталуы алдыңғы фрагменттің 51
ұшымен түйіскенде ғана жүзеге асады. Синтезделген фрагменттің ДНҚ тізбегіне
жалғануын ДНҚ-гигаза қамтамасыз етеді. Экзонуклеаза жаңа тізбектегі РНҚ
ұйытқыны алып тастайды. Нәтижеде ДНҚ қос тізбегі бұрынғы ұзындығынаие болады.
Теломераза - екі компонентті РНК фермент. Бұл белоктар ферменттің катализдік
аймағын құрайды. Соматикалық жасушаларда теломеразалар кездеспейді. Теломеразалар
активтілігінің жоғары болуы ұрық клеткаларында байқалады. 85-90% жиілікте
теломераза ісік клеткалары мен тканьдерінде активтілік көрсетеді. Теломеразалық
активтілігі жоғары болған сайын ісік қаупі арта түседі.

Адамның ісік жасушасындағы теломеразаның активтілігі
Қартаюдан басқа теломерлер және теломераза маңызды биологиялық мәселемен
байланысты, бұл-ісікті процесс (онкогенез).
Ісік жасушалардың бөлінуінде шек жоқ:
олардың популяциялары тоқтаусыз көбейе береді.
Мұндай жасушалардың ерекшелігін иммортализді (мәңгі өлмейтін) деп атайды.
Мәңгі өлмейтін жасушаларды екі жолмен алуға болады:
Қалыпты жасушаларды in vitro трансформациялауға болады.
In vivo тәсілімен ісікті процестен жасушаларды алу жолмен.
oo Біріншілік ісікті процесті теломерлер және теломеразаға байланысты тексерілген. Адам организмінде көптеген ісік аурулардың пайпа болуы теломеразды белсенділікпен
тікелеі байланысты.
oo Қатерлі ісік аурулардың 85%-да теломеразды белсенділік табылған. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.