Өскемен қаласының атмосфералық ауасына автокөліктерден бөлінетін газдардың тигізетін әсеріне баға беру
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚАЗЫНАЛЫҚ МЕКЕМЕ
САРСЕН АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАНДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ФАКУЛЬТЕТІ
Экология кафедрасы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАСЫНА АВТОКӨЛІКТЕРДЕН БӨЛІНЕТІН ГАЗДАРДЫҢ ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІНЕ БАҒА БЕРУ
Ғылыми жетекші: Есжанова Ж. Т.
аға оқытушы
«__»2007
Экология кафедрасының
меңгерушісі: Бейсембаева С. К.
м. ғ. к., доцент
«__»2007
Орындаған студент: Ануарбекова Л. Е.
ЭК-03-В тобы
Нормоконтролер: Камбарова Ж. Д.
«__»2007
Өскемен, 2007
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . 4
1 АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫҢ ЛАСТАНУЫ . . . 6
1. 1 Өскемен қаласының атмосфералық ауаның қазіргі жағдайы . . . 6
1. 2Өскемен қаласында қозғалыста болатын заңды және жеке тұлғалар пайдаланатын автокөліктер құрылымы мен құрамы . . . 10
2 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАСЫНЫҢ АВТОКӨЛІКТЕРДЕН БӨЛІНГЕН ГАЗДАРМЕН ЛАСТАНУЫ . . . 14
2. 1 Автокөліктерден бөлінетін газдардың молекулалық, химиялық құрамы . . . 14
2. 2 Автокөліктерден бөлінетін газдардың атмосфералық ауаға таралуы және ластау дәрежесі . . . 28
2. 3 Автокөліктерден бөлінетін газдардың Өскемен қаласының атмосфералық ауасына таралу ерешелігі . . . 31
2. 4 Өскемен қаласының атмосфералық ауасына автокөліктерден бөлінетін газдардың әсері және оның салдары . . . 33
2. 5 Өскемен қаласының атмосфералық ауасына автокөліктерден бөлінетін газдарды зерттеу қорытындылары . . . 34
3 АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫ ҚОРҒАУ . . . 46
3. 1 Атмосфералық ауаны қорғаудың құқықтық негіздері . . . 46
3. 2 Өскемен қаласының атмосфералық ауасының ластануын төмендетуге бағытталған ғылыми - зерттеу жұмыстары . . . 51
3. 3 Өскемен қаласының әкімшілігінің атмосфералық ауаның ластануынан қорғау жөніндегі шаралары . . . 53
ҚОРЫТЫНДЫ . . . 61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 63
ҚОСЫМША А
ҚОСЫМША Б
ҚОСЫМША В
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
I. АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫҢ АВТОКӨЛІКТЕРДЕН БӨЛІНГЕН ГАЗДАРМЕН ЛАСТАНУЫ
1. 1 Автокөліктерден бөлінетін газдар және олардың атмосфералық ауаға таралу ерекшеліктері.
1. 2. Автокөліктен бөлінетін газдардың жасушалық, химиялық құрамы
II. ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАСЫНА АВТОКӨЛІК- ТЕРДЕН БӨЛІНЕТІН ГАЗДАРДЫҢ ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІНЕ БАҒА БЕРУ.
2. 1 Өскемен қаласының атмосфералық ауасының қазіргі жағдайы
2. 2 Өскемен қаласында қозғалыста болатын заңды және жеке тұлғалар пайдаланатын автокөліктер құрылымы мен құрамы
2. 3 Өскемен қаласының атмосфералық ауасына автокөліктерден бөлінетін газдардың әсері және оның салдары
2. 4 ШҚО аумақтық қоршаған ортаны қорғау басқармасының Өскемен қаласының атмосфералық ауасының ластануын төмендетуге бағыттылған ғылыми - зерттеу жұмыстары және оның қортындылары
2. 5 Өскемен қаласының атмосфералық ауасына автокөліктерден бөлінетін газдардың әсерін бақылау және зерттеу қорытындыларым.
2. 6 Өскемен қаласының атмосфералық ауасын ластанудан қорғау бағытында жүргізіліп отырған шаралар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қосымша 1
Қосымша 2
КІРІСПЕ
Атмосфера - бүкіл әлемнің тіршілік тынысы. Ол жер шары халықтарының ортақ байлығы болғандықтан оның сапасы, тазалығы адамзат үшін ешнәрсеге теңгерілмейтін биосфераның құрамдас бөлігі. Атмосфера ауасының сапалық күйінің көрсеткіштері оның ластану дәрежесі болып саналады.
Диплом жұмысының өзектілігі соңғы жылдары жолдарда көлік құралдардың белсенділігінің өсуімен қатар біздің мемлекетіміздің экономикалық дамуына маңызды үлес қоса отырып, қазіргі кезде автокөлік құралдары атмосфералық ауаның ең ірі ластаушы көзіне айналды. Бүгінгі күні Өскемен қаласының атмосфералық ауасының автокөліктен шыққан газдармен ластануы көкей тесті мәселеге айналып отыр. Өскемен қаласы облыс бойынша ең ластанған қала болып есептеледі. Автокөліктің көп болуы қаланың әлсіз желдету жағдайында атмосфералық ауаның ластану өзектілігі сөзсіз. Автокөліктен бөлінетін газдың құрамында зиянды заттардың көп болуының негізгі себептері көлік жанармайының сапасының төмен болуы, бөлінетін газдарды тазарту сүзгілерінің болмауы, сондай-ақ автокөлік құралдарының техникалық жағдайының нашарлауы және қалада жыл сайын автокөліктердің санының көбеюі.
Ғылыми жаңалығы көлік неғұрлым бірқалыпты тоқтаусыз жүрсе, соғұрлым зиянды заттар аз бөлінеді. Көлік құралдарының режимдерін дұрыс ұйымдастыру көлік процесінің жақсаруына, нәтижесінде ауаның ластануының азаюына әкеледі.
Диплом жұмысының пәні Өскемен қаласының атмосфералық ауасынның ластану әсерін өздігінен талдау және сипаттама беру. Жасалған талдаулар Өскемен қаласының атмосфералық ауасының ластануына автокөліктердің әсер ету деңгейін анықтайды және тазарту жолында ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді.
Ғылыми-зерттеудің объектісі: Өскемен қаласының атмосфералық ауасы. Осы жұмыстың мақсаты Өскемен қаласының атмосфералық ауасының автокөліктен бөлінетін газдармен ластануын зерттеу және талдап, сипаттама беру және ұсыныстар ұсыну.
Мақсатқа жетуде келесі міндеттерді жүзеге асыру керек:
- қалада ауаның ластануын талдау;
- автокөліктің Өскемен қаласының атмосфералық ауасын ластаушы көзі ретінде сипаттама беру;
- Өскемен қаласының атмосфералық ауаға түскен зиянды заттардың динамикасын талдау;
- автокөліктердің қаламыздың ауасына ластану дәрежесін бағалау үшін жүргізушілерден анкеталық сауалнама жүргізу арқылы талдау;
- Өскемен қаласы бойынша көшелердің ластануына ШҚ ОГМ жүргізген зерттеулерге талдау жасай отырып, салыстыру;
- Өскемен қаласының атмосфералық ауасын тазарту жөнінде ұсыныстар ұсыну.
Осы жұмыста қолданылған зерттеу әдістері: математикалық-статистикалық, салыстырмалы, жүйелік, аналитикалық, сипаттамалық, анкеталық.
Осы жұмыстың теориялық маңыздылығы Өскемен қаласының атмосфералық ауасының автокөліктен бөлінетін газдармен ластануын зерттеу қорытындыларын алдағы уақытта студенттер мен оқушылардың оқу барысында оқу құралы ретінде қолдану.
Қойылған міндеттерді жүзеге асыру барысында әдеби көздер , 2004-2007 жылғы метеорологиялық қордың мәліметтерін талдау үшін қолданылған. Өскемен қаласының атмосфералық ауасының ластануы жайлы мәліметтер Шығыс Қазақстан гидрометеорологиялық орталығының архивінен алынған.
Апробация 2005 жылы Ұлы Отан соғысының 60 жылдық жеңісіне арналған студенттердің XIV ғылыми конференциясында «Өндірістік қаладағы атмосфералық ауаның жағдайы (Өскемен мысалында) » атты тақырыпта баяндама оқыдым (жетекші - экология кафедрасының аға оқытушысы Есжанова Ж. Т. ) .
1 АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫҢ ЛАСТАНУЫ
- Өскемен қаласының атмосфералық ауасының қазіргі жағдайы
Соңғы үш жылда Өскемен қаласының атмосфералық ауасының автокөлікпен ластау мәселесі қатты толғандырып отыр.
Қоршаған ортаны қорғау адамзат алдында тұрған ең маңызды әлемдік мәселелердің бірі болып отыр.
Соңғы жылдары жолдарда көлік құралдардың белсенділігінің өсуімен қатар біздің мемлекетіміздің экономикалық дамуына маңызды үлес қоса отырып, қазіргі кезде автокөлік құралдары атмосфералық ауаның ең ірі ластаушы көзіне айналды.
Автокөліктендіру қала аумағындағы барлық биомасса көлемінің өсуін төмендетеді, яғни қаланың табиғи кешенін қалпына келу қасиетін нашарлатады (қала ортасының табиғи құрамдас бөлігі, табиғи биохимиялық процесстерді қалпына келтіріп үлгермейді) . Осының барлығы автокөлік тасымалын тек экономика жағынан емес, сондай - ақ экологиялық жағынан тиімді пайдалануды қажет етеді.
Қала атмосферасының ластануына қозғалыс белсенділігі үлкен әсер тигізеді (сурет 1) .
Сурет 1 Қозғалыс белсенділігінің СО концентрациясына әсері.
Қоршаған атмосфералық ауаның ластануын төмендету мәселесі, көлік құралдарының белсенділігі, әсіресе қаланың орталығында жыл сайын 5 - 10 % көбеюі әсерінен өршелене түсуде, ол өз кезегінде қозғалыс жылдамдығының төмендеуі, зиянды заттардың бөлінуінің көбеюіне және бірлік көлік жұмысының жанармай шығынына тікелей әсер етеді.
Қаланың орталық көшелерінде СО концентрациясының 5 - 10 ШРК асатын көрсеткіштерінің шыңы тіркеледі. Тәулік көлемінде СО құрамының тербелісі, қозғалыс белсенділік тербелісіне сәйкес келеді.
Ауаның ластану дәрежесі көлік ағымының қозғалысының жылдамдығына байланысты. Қозғалыс жылдамдығының өсуінен толық емес жану өнімдері кеміп, ал NO x шығарындысы көбейеді. Қалада пайдалану жағдайына байланысты еркін қозғалыс кезіндегі шығарындылармен салыстырғанда, СО шығарындысы 1, 46 - 2, 2 есе, ал C n H m 2, 1 - 2, 8 есе көп (cурет 2) . Қаланың орталық бөлігінде атмосфералық ауа сапасын жақсартудың ең тиімді жолы автокөлік қозғалысын бірқалыпты жүруін қамтамасыз ету.
Сурет 2 Қозғалыс жылдамдығының жүріп өткендегі СО, C n H m , NO x шығарындыларына әсері.
Көлік ағымы құрамының әртүрлілігі (ауыр - динамикалық, тежегіш, жекелеген көлік құралдарының жылдамдық сапасынан) қозғалыс режимінің жиі өзгеруінің себебі болып келеді.
Жол қозғалысын ұйымдастыру маңызды рөл атқарады. Жол қозғалысын бағдарлау құралдарының карбюраторлы қозғалтқышпен орта кластағы жеңіл автокөліктердің бөлетін зиянды заттарына әсері (кесте 1) көрсетілген.
Бақылаулар көрсеткендей, улы компоненттердің концентрациясы жол қиылыстарында, түзу жолға қарағанда 2, 5 - 4 есе жоғары. Жол қиылыстарының әсер ету аймағы (жоғары концентрация аймағы) 200 м жетеді.
Кесте 1 Қозғалыс режиміне байланысты жеңіл автокөліктен бөлінетін зиянды заттар шығарындысы.
Урбандалған зоналарда автокөліктендіру және қоршаған ортаның даулы жағдайы қоғамдық көліктің экологияға әсерінің әрбір жағдайын жеке қарастыра отырып, басқа көлік түрлерінен экологиялық әсерінің жоғарғы дәрежесімен ерекшелетінін айта кету керек. Сондықтан автокөліктің дамуын жоспарлау және бағалау кезінде, экологиялық ортаға тигізетін әсердің деңгейін есептеу керек [15] .
Қаланың қоршаған ауа ортасына автокөлік құралдарының әсер ету деңгейін төмендетуде, автокөдік қозғалтқышынан бөлініп шыққан газдардың улылығын төмендетуге бағытталған техникалық шаралар, шектеулі қозғалыс жағдайын қамтамасыз ететін, қозғалысты ұйымдастыру шараларымен бірге тиімді әрі оперативті түрде жүріп жатыр. Осы жағдайда, қозғалыс режимінің параметрлері (жүру циклы) стандартты параметрлерден кем емес мүмкіндігін жүзеге асыру негізінде орнатылу керек, зиянды заттарды шығару ағымдағы әрбір көлік үшін тексерілу қажет. Қозғалысты ұйымдастыру потенциялдық мүмкіндігінің мәні атмосфераның ластануын төмендету немесе ауа сапасының санитарлы-гигиеналық талаптарына сай деңгейде ұстап тұру.
Зиянды заттарды шығару (жүріп өту бірлігіне-жүріп өту, г/км), жанармайды шығындау көлік қозғалысының әрбір фазасында жүзеге асады: жылдамдықты көбейткенде, тұрақты жылдамдықпен қозғалған кезде, бос жүргенде ақырындауы немесе типтелген қозғалыс маршруты кезінде.
Автокөліктің карбюраторлы қозғалтқышынан бөлініп шыққан газдың құрамында улы компоненттің негізі көміртегі оксидінің болуы, автокөліктің қозғалыс режиміне байланысты. Автобус қозғалысын маршрут бойынша мынадай режимдермен сипаттауға болады, бос қозғалыс, тежелу, жылдамдық алу, сирек жағдайда-қозғалыстың қозғалтқыш жұмысының тұрақты режимінде жұмыс істеу. Қозғалыстың осындай режимінде көлемді шығарындылары лезде көтеріледі.
Автокөліктен шыққан зиянды газдар қала көшелерінің маңындағы адамдарға, тұрғындарға және өсімдіктерге кері әсерін тигізеді. Қала территориясының 90 % азот оксиді мен көміртегі оксидінің ШРК асыратын аймақ болып табылады.
Автокөлік ауадағы оттегіні пайдаланады. Егер адам тәулігіне 20 кг (15, 5м 3 ), ал жылына 7, 5т оттегі пайдланса, онда қазіргі кездегі автомобиль 1 кг бензинді жағу үшін 12м³ ауа немесе оттегіні 250л эквивалентте пайдаланады. Осылайша, Өскеменде барлық автокөліктер территориядағы барлық табиғаттан бөлінетін оттегіден 2 есе көп пайдаланады.
Көмірсутек, көмірқышқыл газы, азотты қышқылдың ең жоғарғы концентрациясы барлық көлік магистральдарында кездеседі, соның ішінде: Ленин, Абай даңғылдары, Пролетар, Ушанов көшелерінде.
Соңғы кезде Өскеменге сапасы төмен мұнай өнімдері әкелінеді. Соның ішінде көлік жанармайы. Көліктің зиянды заттарды лақтыру мөлшері ең алдымен олардың қалада қозғалыс белсенділігі мен көлеміне, көліктердің техникалық жағдайына және қалалық көлік жүйесін қадағалау ұжымдарына байланысты. Сондай-ақ айта кететін бірінші- көлік лақтыратын зиянды заттар атмосфераның ең төменгі қабатында, яғни адамның өмір сүретін жерде таралады. Екінші-лақтырылатын газ құрамында жоғары концентрлі токсинді компонненттер болады. Көлік газында 200-дей химиялық қоспалар болады, оның көбі әртүрлі көмірсутектер. Үшіншіден - қауіпті лақтырылатын газдың өзі емес, оның фотохимиялық реакцияға түсе алуы төндіреді. Нәтижесінде өте күрделі және токсинді заттар түзіледі. Бірақ олар ШҚ гидрометеорологиялық орталығында зерттелмейді [22] .
- Өскемен қаласында қозғалыста болатын заңды және жеке тұлғалар пайдаланатын автокөліктер құрылымы мен құрамы
Өскемен қаласының негізгі көлік құралы болып автокөлік есептеледі. Статистиканың соңғы деректеріне сүйенсек жылына автокөлік саны 3 мың бірлікке көбейіп, 2006 жылы 63 241 дана тіркелген. Осыған орай, Өскемен қаласының ауа бассейініне автокөліктен бөлінген газдар зиян келтіретін негізгі көзі десек те қателеспейміз.
Өскемен қаласының 2006 жылғы соңғы мәліметтер бойынша көрсеткіштер (кесте 2) .
Өскемен қаласының стационарлы көздерден бөлінген зиянды газдар көлемі 107 мың тоннаны құрайды, ал автокөліктен бөлінетін зиянды газдар стационарлы көздерден шыққан газ көлемінің 50 % болады.
Қолайсыз метеожағдай күндері өнеркәсіптер бекітілген талаптарға сай шығарындыларын 10-20 % төмендетеді, ал осы кезде автокөлік қозғалысын ешкім реттемейді. Нәтижесінде желсіз күндері фотохимиялық смогты байқауға болады, ол автокөлік шығарындыларының екіншілі ластағыштардың фотохимиялық реакцияға түсу нәтижесінде түзіледі. Атмосферада реакцияға қабілетті көмірсутектер қышқылданып, токсинді заттар түзеді. Осы фотохимиялық смог «лос-анджелестік» атқа ие болды. «Лос-анджелестік» смогқа тән сипаттама: максималды қоюлану уақыты - түскі кез, байқалатын айлар - тамыз және қыркүйек.
Кесте 2 Өскемен қаласының 2006 жылғы жеке және заңды тұлғаларға тіркелген автокөліктер саны
Бөлінген газдардың улылық дәрежесі көптеген факторларға байланысты, соның ішінде: жанармай сапасы, автокөліктің техникалық жағдайы және тағы басқалар. Шығыс Қазақстан облысына және Өскеменге әкелінетін бензин сапасын Мемлекеттік бақылау және ШҚО бойынша мемлекеттік стандарт басқармалары бақылау жүргізеді. Сынамалар әрекеттегі ЖҚС және көптеп сақтау қоймаларынан алынып, 2002 жылы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университет негізінде құрылған автокөлік жанармайы мен майларды сертификаттау бойынша ғылыми-өндірістік зертханасына жіберіледі. Орталықтың қорытындысы бойынша өнімді әрі қарай қолданысқа беру не бермеу туралы шешім қабылданады. Осы қорытындылар нәтижесінен октанды сан айналасында айла-шарғы жүретіні анықталған. Мысалы, октан саны төмен бензинді, октан саны жоғары деп көрсеткен. Және де бензин ішіне әртүрлі қопалар қосатыны анықталған. Егерде тексеру кезінде осындай бұзушылық анықталса, бензинді қолдануға жібермейді, ал ЖҚС иелеріне айыппұл салады. Бірақ, 2003 жылы кіші және орта бизнесті тексеруге мораторий жарияланған. Бір жағынан кәсіпкерлікті қолдау болса, бірақ осы қолдау тұрғындар денсаулығы есебінен болып отыр.
Автокөліктерден бөлінетін зиянды газдар сапасы бақыланбайды. Жеке көлік диогностикадан техқаралудың алдында жылына бір рет ғана өтеді, ал такси мен автобустар -кварталына бір рет [21] .
Автокөліктердің тіршілік етуінің толық сипаттамасы. Автокөліктің тіршілік циклы-техниканың әзірлеу (шикізатты шығару және өңдеу, конструкциялық, эксплуатациялық, құрылыс-жол материалдарын өндіру, тасымалдау, сақтау), өндіру (объектіні әзірлеу), қолдану, жұмысқа жарамдылығын қалпына келтіру және утильдеу сатыларында хронологиялық жүйелілікті көрсетеді.
Әзірлеу сатысында шикізатты шығару және өңдеу, көлік түзілетін конструкциялық, құрылыс-жол материалдарын өндіру, оның қызметіне қажетті эксплуатациондық материалдарды шығындау жүзеге асады.
Өндіру сатысында бөлшектер мен түйіндерді дайындау, көлікті құрастыру, инженерлік ғимараттардың құрылысы (жол бөлігі, көпірлер, жол өтпелер) жүзеге асады.
Қолдану сатысында (эксплуатация) көлік құралының нормативті қызмет ету кезеңінде көлік жұмысын атқару немесе жол не көпір бөлігін қолдану.
Жұмысқа жарамдылық сатысы техникалық қызмет көрсетуін (құрамы) және көлікті бөлшектер, түйіндер, агрегаттар, қызметке жарамсыз ресуртарды қалпына келтіру немесе ауыстыру жұмыстарын жүзеге асыруды қарастырады.
Утильдеу сатысы көліктің жарамсыз бөлшектерін, түйіндерін бөлшектеп қарастыру (ликвидация), қайта өңдеу және қалпына келтіру, көліктің алдыңғы тіршілік циклдағы немесе басқа да қызмет саласында конструкциялы, құрылыс және эксплуациялық материалдарды қайта қолдану, қалдықтарды қолдану.
Жеткізу, тасымалдау және сақтау сатысы көлікке де және материалға да қатысы бар аралық болып келеді.
Көлік құралының тіршілік циклының барлық сатыларында энергоресурстарды, конструкциялы, құрылыс-жол және эксплуатациялы материалдарды тұтыну болып отырады; технологиялық процестер зиянды және улы заттектерді шығарумен жүзеге асып отырады.
Көліктің тіршілік циклының барлық сатыларында қоршаған ортаға тигізетін зияны мына жағдайларда болады:
- ластаушы шығарындылар мен тастандылар шекті рауалды концентрациядан асып түсуі;
- материалдар мен энергияны тұтыну бекітілген нормативтерден асып түскенде;
- қолданылатын материалдарда экологиялық зиянды заттар мен компоненттердің шекті рауалынан асып түсуі.
Көліктің тіршілік циклында қалдықтарды тастау, бекітілген ережелерді бұзумен сипатталады [17] .
2 ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАСЫНЫҢ АВТОКӨЛІКТЕРДЕН БӨЛІНГЕН ГАЗДАРМЕН ЛАСТАНУЫ
2. 1 Автокөліктен бөлінетін газдардың жасушалық және химиялық құрамы
Қоршаған ортадан және жанармайды жандыру кезінде энергияны алу процесіне қатысатын барлық заттардың тұтынуы мен түзілу көрсеткіштерін анықтау үшін, жанармайдың материалдық балансының теңдеуін қолданады.
Жанармайды жандыру кезінде негізгі жылу көзі көміртегі және сутегі атомдарының қышқылдануы болып келеді. Сонымен қатар, жанармайда аз мөлшерде күкірт, азот қосылыстары, оттегі қосындылары (спирттер, эфирлер және т. б. ), ауыр металдар болады.
Кесте 3 Көліктің тіршілік циклында қолданылатын жанармайдың құрамы
Ι 0
кг/кг
H U
МДж/кг
«Жасушаның» шартты түрі С х Н у О z (құрамында азоты бар-С х Н у О z N g , құрамында күкірті бар-С х Н у О z N g S k ) .
Материалдық баланс жанармайдың элементтік құрамы (кесте 3) бойынша қалыптасады, жанармайдың толық немесе толық емес жануынан кейбір элементтерінің массалық құрамына қатысты. Жанармайдың құрамында азот, күкірт қосылыстары, күйе, ылғал болатын жұмыс массасы мына формуламен анықталады:
ω C + ω H +ω O +ω N +ω S +ω A +ω W =1 (1)
Жоғарыда кестеде келтірілген жанармай құрамында мазут пен тас көмір күйесінде (А) және ылғал (W) сәйкесінше 0, 2 және 9% (азкүкіртті мазут), 10-40 және 4-15% (тас көмір) дейін жетеді.
1 кг жанармайдың С х Н у О z кейбір элементтерінің массалық үлесін ω мына арақатынастармен табады:
ω C = 12x/ (12x+y+16z) = 12/ M T ; (2)
ω H = y/ (12x+y+16z) =y/M T ; (3) ω O = 16z/ (12x+y+16z) = 16z/ M T ; (4)
мұндағы, M T - жанармай жасушасының «шартты» молярлық массасы; 12x, y, 16z - жанармай жасушасындағы көміртегі, сутегі, оттегі массасы;
ω C + ω H + ω O = 1.
Көптеген бензинді және дизельді жанармайлар сорттарында оттегіні елемеуге болады (жанармайдың шартты «жасушасы» С х Н у , M T =12x+y) .
Газды жанармай қоспаларының құрамында ΣС х Н у О z +N 2 көлемімен (молярлы) әр газдың үлесі (φ) 1 кмоль (1м 3 ) үшін элементтік құрамы мынадай:
M T = Σ (M СхНуОz ) ί φ ί +28r N2 ; Σ φ ί + φ N2 = 1 (5)
және газдардың массалық үлесі
ω C =12 Σx ί φ ί / M T ; ω H = Σу ί φ ί / M T ; ω O =16 Σz ί φ ί / M T ; (6)
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz