Өскемен қаласы топырақ жамылғысының экологиялық жағдайы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

С. АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАНДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ФАКУЛЬТЕТІ

Экология және тіршілік әрекеті

қауіпсіздігі кафедрасы

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Өскемен қаласы топырақ жамылғысының экологиялық жағдайы.

Ғылыми жетекші:

аға оқытушы

«__»2012

Экология кафедрасының

меңгерушісі қ. а :

«__»2012

Орындаған студент

ЭК-07-В тобы

Нормоконтролер:

«__»2012

Өскемен, 2012

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 Өндірістік қаланың аймақтың топырақ жамылғысын ластанудағы ролі . . . 5

2 Өскемен қаласы ландшафтының зерттелу жағдайы

Ландшафтты зерттеу, 1989 жылға дейінгі Өскемен қаласы ауданының көкөніс өнімдерінің және топырағының ластануы … . . .

2. 2 Ландшафтты зерттеу, 1989 жылдан кейінгіӨскемен қаласы ауданының көкөніс өнімдерінің және топырағының ластануы

3 ТОПЫРАҚТЫН ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

3. 1 Өскемен қаласы аймағының ландшафттарына сипаттама

3. 2 Қаланың урболандшафтары територияларының функционалдығы бойынша аймақтануы

3. 3 Ауылшаруашылық көкөніс өнімдерінің ауыр металдармен ластану денгейін және топырақтың экологиялық жағдайын бағалау

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМША А Бірінші классты қауіпті улы заттардың патологиялық әсерінің сипаттамасы

ҚОСЫМША Ә Өскемен қаласының солжағалаулық ауыр металдардан тазалау құрылғысының Кларки концентрациясы

ҚОСЫМША Б Өскемен қаласының әр түрлі экологиялық қолайсыз аймағындағы ауыр металлдармен сапалық және сандық ара қатынасы.

ҚОСЫМША В Өскемен қаласы және оның жақын маңындағы территорияларындағы техногендік қорғасын қорларын бағалау (1990 - 1992 ж. алынған сынаулардың спектрлік мәліметтері бойынша)

ҚОСЫМША Г Өскемен қаласы және оның жақын маңындағы территорияларындағы техногендік қорғасын қорларын бағалау (2004 ж. алынған сынаулардың спектрлік мәліметтері бойынша)

ҚОСЫМША Д Өскемен қаласы және оның маңындағы аймақтар шегіндегі экологиялық қолайсыздықтың әртүрлі деңгейлерімен алаңдар параметрлерінің салыстырмалы бағасы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 АЙМАҚТЫҚ ТОПЫРАҚ ЛАСТАНУЫНДАҒЫ ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ РӨЛІ . . . 5

2 ЕРТЕРЕКТЕ ОРЫНДАЛҒАН ЖҰМЫС САРАПТАМАСЫ . . . 5

2. 1 Ландшафтты зерттеу, 1989 жылға дейінгі Өскемен қаласы ауданының көкөніс өнімдерінің және топырағының ластануы … . . . 7

3 ТОПЫРАҚТЫН ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

3. 1 Өскемен қаласы аймағының ландшафттарына сипаттама

3. 2 Қаланың урболандшафтары територияларының функционалдығы бойынша аймақтануы

КІРІСПЕ

Топырақ - дегеніміз жердің аналық жынысы, өсімдіктер және жануарлар дүниелерінің қатысуымен, климаттың әсерінен мыңдаған-миллиондаған жылдар бойы қалыптасқан табиғи күрделі зат. Қоршаған ортаның негізгі депонирлік құрамы. Олардың ауыр металдармен ластануы қандайда болсын қарқындылықта қаланың барлық территориясына анықтап белгіленген, яғни 200 кв. км. жоғары алаңы. Олар қазіргі уақытта байланыс ортасында ауыр металдармен екінші түсімнің алаңдық бастаулары ретінде қаралуда.

Диплом жұмысымның өзектілігі. Өскемен қаласы - Қазақстан Республикасының ең ірі индустральды орталығының бірі болып табылатын Шығыс Қазақстан облысының облыс орталығы. Территориясының қолайлы орналасуы (түсті және сирек металдар кендері, алтын, көмір, құрылыс материалдары және т. б. ), сулы (Өскемен және Бұқтырма СЭС) гидроэнергиясының бар болуы қаланың экономикалық потенциалының тез дамуы мен тұрғызылуына себеп болды. Онда түсті металургия, атомды өнеркәсіп, алтын және сирек металдар жиынтығы, жылу энергетикасы, машина прибор құрылғылары, құрылыс индустриалдары, комуналды ауыл шаруашылығы және көптеген ірі өнеркәсіп ықшамдалған. Қаланың инфрақұрылым ерекшелілігі өнеркәсіп және селитебтық аймақтардың тығыз кеңістіктік қиысуы болып табылады. Ол объективті себептермен сияқты (көшіп келген өнеркәсіптің қалаға орналасуы және оларды Ұлы Отан соғысы уақытында пайдаланылымға тез еңгізу қажеттілігі), өнеркәсіп іс әрекетінің негативтік экологиялық салдарының мүмкін бағаланбауында субъективті себептермен де шақырылған. Демек, қала территориясының ірі өнеркәсіп объектілерімен аса тығыздығы, облыс орталығы тұрғын үй құрылысымен және өндірістік аймақтың тығыз қилысуы, өнеркәсіптің жарты ғасырлық іс әрекеті экологиялық тұрғыдан мүлде мінсіз еместігі қоршаған орта компоненттерін улы компоненттермен, ең алдымен -ауыр металдармен ластануына әкеліп cоқты: атмофералық ауа, сыртқы және жерасты сулары, топырақтары, биоттары.

Осы жұмысымның мақсаты Өскемен қаласының топырақ жамылғысының экологиялық жағдайын зертеп және талдап, баға беру және ұсыныстар ұсыну.

Мақсатқа жетуде келесі міндеттерді жүзеге асыру керек:

1) топырақтың ластануын бағалау;

2) Өскемен қаласының топырақ жамылғысы ауыр металдармен ластануы мен олардың көкеніс өнімдеріне тигізетін әсерін талдау;

3) Топырақтардың ластану қауіп деңгейін бағалау, 2004 жылғы жұмыстың қортындысы бойынша;

4) көкөніс мәдениетінің ауыр металдармен ластануын бағалау;

5) бұрын жүргізілген жұмыстар қортындысы арқылы топырақтың техногендік ластану дәрежесін талдау;

6) Өскемен қаласының топырақ жамылғысының тазарту мақсатында ұсыныстар ұсыну.

Ғылыми-зерттеу объектісі: Өскемен қаласының топырақ жамылғысының экологиялық жағдайын зерттеу.

Зерттеу пәні: Өскемен қаласының топырақ жамылғысының ауыр металдармен ластану жағдайын анықтау.

Ғылыми жаналығы: Өскемен қаласының топырақ жамылғысы ауыр металдармен ластануы және олардың көкеніс өнімдеріне, өсімдік жамылғысына тигізетін әсері анықталды. Ауыр металдардың зияндылығын азайту жолдары берілді.

Зерттеу әдістері: жүйелік, аналитикалық, сипаттамалық, салыстырмалы, статистикалық, математикалық.

Теориялық маңыздылығы . Өскемен қаласының топырақ жамылғысының экологиялық жағдайын зерттеу қортындыларын алдағы уақытта студенттер мен оқушылардың оқу барысында оқу құралы ретінде қолдану.

Жұмыстың іс - тәжірибелік маңыздылығы. Ғылыми зерттеу жұмысының

мәліметтерін Шығыс Қазақстан гидрометеорология орталығының іс-әрекеттерінде, табиғат қорғау мекемелерінде, өнеркәсіп орындарында пайдалануға болады.

Қойылған міндеттерді жүзеге асыру барысында ақпарат көздер , арнайы әдебиет көздері, интернет желісі, статистикалық мәліметтер, нормативтік-құқықтық актілер, тәжірибелік көркем материалдардың талдаулары, практикалық жұмыстар.

1 АЙМАҚТЫҚ ТОПЫРАҚ ЛАСТАНУДАҒЫ ӨСКЕМЕН ҚАЛАСЫНЫҢ РӨЛІ

Соңғы жылдары әр түрлі елдің ғылыми және әлеуметтік институттарындағы адамзат алдында тұрған аса маңызды проблема арасындағы қоршаған ортаның ластану проблемасы мәселесі ерекше көзге түседі.

В. И. Вернадский қоршаған ортаның химиялық және биологиялық жағының антропогендік өзгерісіне және оның глобальды сипатына бірінші болып көңіл аударды. Ол адам еңбегімен және ақылымен әкелінген геохимиялық миграциялар түрінен биосфера үшін жаңалық ретінде 3-ші жақтағы биогендік атомдар миграцияларын бөліп шығарды. Ол миграциялардың өте үлкен қарқындылығы оған геологиялық процесстермен адамзат іс әрекетін салыстыру туралы жағдайды қалыптастыруға мүмкіндік берді. Ол жағдай кейінірек А. Е. Ферсманның, А. А. Беустың, В. А. Ковдтың, Ю. Е. Саеттың, А. И. Перельманның және басқада зерттеушілердің жұмыстарымен расталды [1] .

Бертінгі уақытқа дейін негізгі үлгі шаң, иісті және көмірқышқыл газы, азот, көмір сутегі, фосфор қосындысы, улы химикаттар, синтездік органикалық заттар, радиоактивті изотоптар басты ластаушылар болып саналып келді. Ауыр металдар және олардың қосындысы әдетте аз дәрежеде деп қаралды. Алайда соңғы жылдары оларға қоршаған ортаны ластаушылар ретінде қызығушылық кенет өсіп кетті. Ол ең алдымен сынап, кадмий, қорғасынмен өндірістік ластануынан шыққан улы эффектілер деректерімен байланысты. Сонымен қатар, тірі ағзаға бөлектенген негативтік салдарға әкеліп соғатын спецификалық әсері осы ауыр металлдарға сипатты болып келеді. Көптеген компененттердің аз қосылымының улы қасиеті тірі ағзаға оладың кумуляциясына бейімделуін тереңдетеді. Ол құбылыс, жекелегенде сынап, кадмий, қорғасын, хром және басқада элементтер үшін анықтап белгіленген. Тек өткен жуықта көп компонентті техногендік жүйенің синергизм және антогонизмдеріне салмақты көңіл аударылды.

Белгілі эколог Ю. О. Одумның сипаттамасы бойынша метталдар тұрақты ластаушылар қатарына жатады. Олар үшін антропогендік процестермен экожүйеге енгізілетін жылдамдықпен іріп-шірітетін табиғи процесстер жоқ. Ортаны металлдармен тазартудың бірден -бір әдісі алып тастау немесе сығындау экстракциясы. Шыныда, органикалық ластаушылардың көбі ағынды табиғи реакция шарасыздығында жай және улы емес қосылымға айналса, онда қоршаған ортаның өзіндік тазарту процессі химиялық элементтер үшін бірыңғай мүмкін емес. Олар қауіпсіз қосылымына дейін су қосылған болуы мүмкін, бірақ ол үшін үлкен көлемді «қосылғыштар» қажет - сарқылған сулар, ауа, топырақтар [2] .

Сонымен, А. С. Монинның мәліметтері бойынша нормалы тазаланған және жеткіліксіз тазаланған сарқынды су улылығын кетіру үшін 20-150 краттық таза өзен су қосындысы қажет. 1989 жылы бұрынғы СССР-да сарқынды су 150 куб км-ге жақын ровен болды, соның өзінде 40 куб км. мүлде тазалаусыз түсірілген [3] .

Сондықтан, ғылыми-техникалық прогресс біздің қоғамымызға тек қана өндіріс күшінің өсуі, табиғи ресурстарды тұтынушылықтың көбеюін ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына өндірістік шығындылардың зиянды әсерімен байланысты тұтас негативті құбылыс қатарын әкелді.

РАН георафия институты мәліметтері бойынша Советгі Союз территориясына (1990 жылдың шегінде) 4 млн. кв. км алаңды немесе бұрынғы Совет Өкіметі барлық территориясының 16 %-н алып жатқан жіті экологиялық жағдайдың 300 арел тәртібінде бөлініп берілді (сурет. 1. 1) . ТМД халқының бесінші бөлігі экологиялық қолайсыз жағадайда тұрады, ал егер тек қала тұрғындарын алатын болсақ, онда 40 % -ке жуық. .

Экологиялық қолайсыз масштаб бойынша ең айрықша алаңдар: Қазақстан Республикасында (637 мың кв. км), Орта Азия Республикаларында (400), Шығыс сібірде (523) және Уралда -326 мың кв. км. Ғалымдар жіті жағдайлдар фонынан экологиялық зілзала аймағын бөліп алды. ТМД картасында олар 17: Чернобыльдық АЭС авария аймағы, Мәскелік аймақ, Днепровско-Криворожский өрдіріс ауданы, Донбасс, Кузбасс, Уралдың

өнеркәсіп ауданы және басқалар. Осы категорияларға Өскемен өнердіріс ауданы жатады.

Сурет 1. 1 СССР-дағы экологиялық жағдай (1991 ж. шекарасында)

РАН география Институтының мәліметтері

1 - аса жіті экологиялық жағдайлар ареалы;

2 - экологиялық зілзала ауданы: 1 - Кольский жарты аралы, 2 - Новоземель ауданы, 3 - Молдова, 4 - Чернобыльдық АЭС авария аймағы, 5 - Мәскеулік аймақ, 6 - Причерноморье и Приазовье, 7 - Днепровско-Криворож өндіріс ауданы, 8 - Донбасс, 9 - Среднее Поволжье и Прикамье, 10 - Калмыкия, 11 - Урал зонасы, 12- Каспийдің сол жақ жағалауы, 13 - Арал және Арал жағалауы, 14 - Кузбасс, 15 - Байкал, 16 -. Өскемен аймағы, 17 - Фергана,

3 - радиактивтік қалдықтар қоқыстарды көму ареалы (ашылған мәліметтер), 4 - шаңды боран таратылатын солтүстік шекарасы, 5 - қышқылды атмосфералық жауын-шашын (1998 ж. қар жамылғысы бойынша) .

Полиметалды кендер, Ертістің гидроэнергиялқ ресурстары және оның Рудный Кенді Алтайдың экономикалық даму негізін құрайтын тармақтары осы территорияның, әсіресе оның қазақстандық бөлігіне аса индустриалды дамыған Республика аймағы қатарына қосылуға мүмкіндік берді.

Кеңес өкіметі жылдарында, әсіресе соңғы онжылдықта, суреттелген террриторияның ірі өнеркәсіптік объектілерімен аса қанықтығы қоршаған ортаның барлық компоненттерін ауыр металдармен қарқынды ластануына әкеліп соқты: атмосфералық ауаның, топырақтың, судың жоғары және жерасты бөлігі, биоттардың.

1990-1993 жылдары АОИГН өткізген аймақтың экологиялық жұмыс нәтижесінде Шығыс-Қазақстандық техногендік биохимиялық шет аймақ карталанған - Кендіалтайлық полиметалдық, Калба-Нарымдық сирекметалдық және басқада табиғи металлогендік аймақтармен салыстырмалы экологиялық таксоманииялардың ірі бірлігі. Ол Шемонайхадан солтүстік-батысқа, Оңтүстік - шығыста Үлкен Нарым ауданына дейін, ізіне түскен, яғни Ертістің төменгі және орта таулы бөлігі, Лениногорск және Зырян қазан шұңқырларын алып жатқан 300 км жер. Солтүстік-батыс шет аймағы контурланбаған - көршілес Семей регионы мен Ресейге кетьеді. Техногендік ауданның жалпы ауданы 12, 5 мың кв. км жоғары (сурет 1. 2), [4, 5, 6, 7, 8] .

Топырақтың аса қарқынды ластануы тұрғынды жерлерде - металлургияның өндіріс орталығы - Өскемен қаласында, Лениногорск, Глубокое кенті, сонымен қатар таулыбайытқыштық кәсіпорын жиынтығын жалғастыратын территорияларда екені анықталды (Верхнеберезовка, Белоусовка, Усть-Таловка кенттері, Зырян қаласы және т. б. ) .

Топырақтың техногендік ластануының аз қарқынды егістігі Шығыс-Қазақстанның техногендік биохимиялық шеткі аймағы бойынша (Z _с = 2-3) жиектейді.

Сурет 1. 2 Топырақтың аса қарқынды ластану тұрғынды жерлері

Көрсетілгн эпицентрлар ластану ошағында «дақталған» - топырақтың тұрақты ластану даласы орта деңгейдеи - Z _с - 4-32. Ластану ошағының очаг морфологиясы өте қиын және толық факторлар қатарымен шарттасқан: жерлер бағытының басымдылығы, микрорельефтер ерекшеліктері, потогендік шығындылар сипаты және тағы басқа көптеген. Толығымен ластанушы компоненттер спектрын, эпицентр ластанушыларымен салыстырғанда, оларда ауыр металдар артықшылымен тежелген және өте тар: күміспен, сынаппен, қорғасынмен, мырышпен, мыспен.

Олар әсіресе, Ертістің солжағалау бөлігіне сипатты, Шемонайха, Глубокое, Зырян және Большенарым аудандарында аз деңгейде байқалған.

Токсикантардың топтасқан қауымдастығы күрт төмендейді және 1-3 компоненттен құралады. Мырыш, қорғасын, сынап, күміс әртүрлі тіркесте жиі болады.

Сонымен, әлемдік геологиялық ұстанымды позицияда, Өскемен ауданы экологиялық зілзала аймағы, яғни қоршаған ортаның төтенше зиянды деңгейдегі ластанған территориясы ретінде бағаланады. Аймақтық денгейде Өскемен қаласының территориясы Шығыс Қазақстандық техногендік биохимиялық шет аймақты ластанған Ертістік аймақ құрамына кіретін технологиялық ластану эпицентірі болып саналады.

2 ЕРТЕРЕКТЕ ОРЫНДАЛҒАН ЖҰМЫС САРАПТАМАСЫ

2. 1 Ландшафтты зерттеу, 1989 жылға дейінгі Өскемен қаласы ауданының көкөніс өнімдерінің және топырағының ластануы.

Улы компоненттермен Өскемен қаласының территорияларының ластану қауіпін бағалау бойынша зерттеудің көп жылдық тарихы бар. Олардың бастаулары, атмосфераның ластану деңгейі бойынша бұрынғы Совет Өкіметі қалаларының басымдылық тізімінде Өскемен қаласы бірінші орынның біреуіне ие болған уақыттағы, өткен жүз жылдықтың жетпісінші жылдарында жатыр.

Экологиялық проблемаларды талқылау тереңдігі мен масштабы бойынша суреттелген кезең үшін аса маңызды зерттеу Совет Өкіметінің Басты гидрометімен орындалды.

Топырақтар ластануын зерттеу. Тәжірибелік метеорологиялар Институтының және Совет Өкіметі Госкомгидрометінің тематикалық жоспарына сәйкес 1976-1979 жылдары Шығыс Қазақстан территорисындағы, оның ішінде Өскемен қаласындағы түсті металургия кәсіпорындарының өндірістік шығындыларынан топырақтың ауыр металдармен ластануын зерттеу бойынша тәжірибелік Метеорология Институтында экспедициялық жұмыс өткізілді.

Өскемен қаласының ауданында анықталған техногендік ластану аспектілерінің көп жоспарлығын ескере отырып, 1986 жылдың 4 маусымында Госкомгидромет төрағасымен «Өскемен қаласында ластаушы заттар шығындылар бастауларын және табиғи ортаның ластану жағдайын кешенді зерттеу бағдарламасы» бекітілген болатын. Бағдарлама бойынша алдағы жұмысқа 1986-1990 жылдардағы Госкомгидрометтің НИР жоспары қосылған және академик Е. К. Федорова атындағы қолданбалы геофизика Институтына орындау үшін тапсырылды.

Өскемен қаласы ауданындағы табиғи ортаның ластануын кешенді бағалау және бақылау жүйесінің нәтижелілігін көтеру мен жетілдіру бойынша шараларды жобалайды. .

Көрсетілген жұмыстардың бірегейлігі, ең алдымен атмосфералық аэрозолдар сипаттарын жете зерттеуі болып табылады: олардың физикалық, химиялық және электрлік сипаттары, элементтік, сатылық және гранулометриялық құрамдары және т. б.

Қорғасын - мырыш комбинатының ұйымдастырылған шығындылар бөлшектері 1, 7 мкм-ға дейінгі мөлшерде ортамен 50 % -ті құрайды. Осы бөлшектердің қоршалған жылдамдығы - олардың ерікті жағдайда 5 тәуліктен аса атмосфера қабатында болуына мүмкіндік беретін 0, 04 см\сек-на дейін және шығындылар бастауларынан айрықша ара-қашықтықта кеңиді.

Аэрозолдар сипаттары бойынша алынған мәліметтер кәсіпорын территорияларындағы жалғастырушы атмосфералық ауа және топырақ ластануының деңгейін қызыл жел есебімен болжауға көмектеседі.

Топырақтың техногендік ластануын бағалау желмен сәйкес бағдарланатын қызғылт сәуле бойынша өткізіледі. Ластану мінездемесі ҚМК- шығындыларының басты бастауларына дейінгі қашықтыққа тәуелді аймақтар бойынша өткізілді.

0 - 5 км - 10 сынау алынды;

5, 1 - 10, 0 км - 12 сынау алынды;

10, 1 - 20 км - 14 сынау алынды.

Сынау сұраптауы 0, 5 см тереңдігімен іске асырылады. Анықталған аруыр металдар спектрына мырыш, кадмий, мыс, қорғасын, хром, марганец жатады. Көрсетілген компоненттердің барлық концентрациялары анықталды және олардың ацетатты-амонийлық буфер мазмұны рН 4, 8.

Орта концентрациялар есептерінде барлық 36 сынақты пішіндегендіктен, аналитикалық жұмыс нәтижелерін толығымен өткіземіз (кесте 2. 1) .

ҚМК шығындыларының басты бастамаларынан алып тастау шаралары бойынша концентрациялар градиентінің өзгеру сипаттамасы бойынша - Mn, Ni и Cr табиғи шығу тегі, Zn, Pb, Cu и Cd - техногендік шығу тегі бар. Мыс аэрозолдерінің төмендік көліктік мүмкіндіктері туралы белгілі ереже - негізгі топыраққа құлау бөлігі комбинаттың айналасындағы 5 км-к аймақта бекітілген. Ауыр металдармен облыс орталығының топырақ ластануын бағалау нәтижелерінің графикалық-көрінісі көрсетілген (2. 1 сурет) .

Картографиялық жоспарда басымды ластаушылардың (корғасын және мырыштың) ауытқу концепциалары топырақта Ертіс және Ульба алқабын жағалай инверсиалық ағыммен жұмыс жасайтын Солтүстік-батыс және Солтүстік-шығыс бағыттарында шиеленіскен сопақ формаға ие.

Кесте 2. 1 - ауыр металлдардың балдық жалпы мазмұны және олардың Өскемен қаласы территориясына және оның айналасындаағы жерлерде рН 4, 8 ацетатты-аммонийлық буфердегі концентрациялары.

Ластаушы бастаулар орталығынан ара-қашықты-ғы, км

Сынау саны

Сипаты

Концентрациялар

Ластаушы бастаулар орталығынан ара-қашықты-ғы, км: 0 - 5

Сынау саны: 10

Сипаты: С _ср

Концентрациялар:

2000/

220

220/

86/

6, 2

5, 0/

3, 5

410/

22/

2, 1

23/

0, 54

Ластаушы бастаулар орталығынан ара-қашықты-ғы, км: 5, 1 - 10, 0

Сынау саны: 12

Сипаты: С _ср

Концентрациялар:

1400/

120

120/

52/

2, 1

2, 1/

1, 5

450/

19/

1, 6

21/

0, 62

Ластаушы бастаулар орталығынан ара-қашықты-ғы, км: 10, 1 - 20

Сынау саны: 14

Сипаты: С _ср

Концентрациялар:

400/

150

67/

48/

1, 8

1, 5/

1, 9

500/

20/

0, 36

Ластаушы бастаулар орталығынан ара-қашықты-ғы, км:

Сынау саны:

фон+

50 / -

Сипаты:

фон+

20 / 23

Концентрациялар:

фон+

35 / -

- / 3, 0

1500/-

фон+

45 / 4

Ластаушы бастаулар орталығынан ара-қашықты-ғы, км: Фон

Сынау саны:

Сипаты:

Концентрациялар:

0, 5

Ландшафтарды зерттеу. Госкомгидромет бөлімшелерімен 1975 жылдар мен 1986 жылдар бойынша ландшафтарды зерттеу кезеңіндегі Өскемен қаласы территориясының улы заттармен ластануын зерттеуге соншалықты салмақты мән берілмеген. Ауданның физикалы-географиялық очерктарында үйінділермен, тұндырғылармен транспорттық магистральдарымен, құйрықты қоймаларымен өнеркәсіптік объектілері бар қалалық территориялар; комплексті террастардың аллюминальды тегістігі; денудиациондық тегістік; қыратты бөктерлер, қыратты-жондық тау бөктерлері кіретін ланшафтардың антропогендік формалары облыс орталығы территориясына тән екені белгіленді. Функционалды зоналық көзқараспен ланшафтардың екінші және үшінші түрлі топырақтары бау-бақша, шабындық, егіндіктерде қолданса, ал төртінші және бесінші түрлері - жайымдылыққа қолданылады.

Көкөніс мәдениетінің ауыр металдармен ластануын бағалау. Өскемен қаласының шекарасындағы мекен-жайлық жерлерден Тәжірибелік метеорология Институтымен жергілікті халықтармен өсірілген көкөніс сынаулары сұрыпталып алынды. Қызылшаның, сәбіздің, укроптың және қызанақтардың сынаулары сұрыпталды (жапырағы, сабағы, тамыртүйнектері) . Ауамен кепкен жағдайға дейінгі мұқият жуылған және кептірілген жемістер электромайдағышта тартылу жолымен 1 кг-ға дейінгі бастапқы салмағында гомогенизделінді. 10 мм диаметрлік таблеткада өсімдік материалдарының аливонттары 0, 1 г бойынша нығыздалды және рентгенді-флюроценттік сараптама әдісімен сарапталды. Көкөністердегі ауыр метеллдар концентрациялары (қосылымдары) және олардың ШРК-дан артылуы көрсетілген (кестеде2. 2) .

Алынған мәліметтер, ҚМК-нан 9 км қашықтықта көкөніс өнімдері қорғасынмен, мырышпен ластанғанын куәлік етеді. Осы компоненттерінің ПДК артылуы 4, 3-тен 38 ретке дейін тербеледі [9] .

Өскемен қаласы шекарасындағы өсірілген көкеністерді тамақ ретінде қолданбаған дұрыс деген қортынды жасалды.

Сурет 2. 1

Ауыр металдармен Өскемен қаласы территориясының топырақ ластануының сипаттамасы: а) қорғасынмен б) мырышпен (1986ж. Академик Е. К. Федоров атындағы ИПГ мәліметтері)

Кесте 2. 2 Өскемен қаласының мекен-жайлық көкөністер сынауларындағы ауыр металлдар концентрациялары (қосылымдары) . (ИЕМ мәліметтері, 1986 жыл. )

Өнімдер түрлері

Ауыр металлдар концентрациялары

ҚМК -нан ара-қашықтығы және бағыты (км)

Өнімдер түрлері: Укроп, жапырақтар

Ауыр металлдар концентрациялары:

140

2, 8

ҚМК -нан ара-қашықтығы және бағыты (км):

1, 4

н. о.

7, 7

СВ - 9

Өнімдер түрлері: Сәбіз, тамыртүйнектер

Ауыр металлдар концентрациялары:

1, 6

ҚМК -нан ара-қашықтығы және бағыты (км):

н. о.

4, 3

СВ - 9

Өнімдер түрлері: Қызылша, тамыртүйнектер

Ауыр металлдар концентрациялары:

110

ҚМК -нан ара-қашықтығы және бағыты (км):

4, 2

н. о.

8, 9

ЮЗ - 2

Өнімдер түрлері: көкөністер үшін, ПДК _пр мг/кг

Ауыр металлдар концентрациялары: 50

ҚМК -нан ара-қашықтығы және бағыты (км): 10

0, 2

0, 5

Есеп авторлары Өскемен қаласы тұрғындарының жеке шаруашылығы ластану аймағының шегінен шығарылуы керек екеніне кеңес берді.

Қоршаған орта компоненттеріндегі ластаушы заттар мазмұнын тәжірибелік зерттеудің нәтижесінде басымдылықты улы заттар тізімі айқындалды, атмосфералық ауада қорғасынның тарлуының статистикалық заңдылықтары алынды, өндірістік және атмосфералық аэрозолдер сипатының алдын ала бағалары берілді, қар жамылғысындағы және топырақтардағы техногендік элементтер қатарының қорлары бағаланды. Азықты бағыттағы ауыл шаруашылығының өсімдік өнімдері, Ертіс және Ульба өзендерінің сулары ауыр металлдармен ластануының сандық деңгейі алынды.

Қортындылай келе, келесілілерге табыстыратын табиғи орта ластануын бақылау жүйесін жетілдіру бойынша кепілдемелер берілді:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.