Бағдарламалық құралдарды стандарттау мен сертификаттау

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. Бағдарламалау құралдарын қамтамасыз ету сапасына кіріспеБағдарламалау құралдарының сапасын анықтайтын құралдарының сапасын қамтамасыз ету қателіктердің статистикалық сипаттамасы
2. Бағдарламалау құралдарын құралдардың стандартталуының мақсаттары мен құралдары саласындағы стандарттардың

құрылымы және даму ерекшеліктері

3. Стандарттардың профильдері
4. Бағдарламалау құралдардың сапасын қамтамасыз етудің жүйе профилі

3. Қазақстан Республикасындағы бағдарламалық қамтамасыз ету сапасын стандарттауҚР-ның территориясында әрекет ететін сапаны бағалау саласындағы стандарттар туралы жалпы құралдар сапа көрсеткіштерін анықтау әдістерінің құрал сапасын бағалаудың иерархиялық моделіБағдарламалау құрал сапасын интегралды бағалаудың экономикалық әдісіБағдарламалау құрал сапасын бағалаудың ISO стандарттар сериясы
4. Бағдарламалау құралдарын құралдарына сертификаттауды құжаттары

4. 3 Бағдарламалау құралдарының талаптарға сәйкестігіне сертификатциялық сынау ұйымдастыру

Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бұл жұмыста бағдарламалық құралдарды стандарттау мен сертификаттау және олардың өту процестері зерттеледі.

Қазіргі заманда компьютерлер барлық сферада кеіңнен қолданыс тауып жүр. Оның дұрыс жұмыс істеуінен, көбіне мыңдаған адамдардың және қауіпсіздігі байланысты. Осыған байланысты соңғы жылдары бүкіл әлемде бағдарламалығ құрал (БҚ) және өңдеу процесстеріне, болжауға, бағалауға және бүкіл өмірлік циклінің бағдарламалық құралын басқару сапасына ерекше көңіл аударуда.

Ақпараттық технологиялар саласында бүгінгі таңдағы негізгі талабы бағдарламалық құралдар сапасының әбден жетілуі болып табылады. Өзектесті мәселе болып келесілер табылады:

• аппараттық күрделілік бағдарламалық құралдарды құрастыру туралы біздің мүмкіндігімізден озады, компьютерлік техниканың толық потенциалды мүмкіндіктері қолданылмайды;
• біздің бағдарламаларды құру мүмкіндігіміз жаңа бағдарламаларға деген талаптардан артта қалады.

Бұл мәселелерді шешудің кілті бағдарламалық қамтамасыз етуді құру процесін сапалы ұйымдастыру. Халықаралық стандарттармен өңделген қиын бағдарламалық өнімдердің негізгі міндеттерімен, үлгілерімен және әдістерімен танысу бағдарламалық құралдар саласында бәсекеге қабілетті, сапалы бағдарлама өнімдерін жасауға мүмкіндік береді. Осы мәселелерді шеше отырып, біз өзіміздің өңірдегі бағдарламалық құралдарға қатысты кемшіліктерді жоюымызға болады.

Қазақстан Республикасында сертификаттау жүргізу бойынша жалпы жағдайы мен міндеттері, негізгі мақсаттары Қазақстан Республикасының сертификаттау жүргізу Ережелері бойынша жүргізіледі. Бұл құжаттар тек ұйымға, қызмет пен өнімді міндетті және ерікті сертификаттау жүргізу жұмыстарына ғана емес, сондай-ақ объектінің сапа жүйесі, жұмысы, үрдістері үшін де қолданыла береді.

Ғылым мен техниканың қазіргі кездегі даму кезеңінде, стандарттау өндірісте де жұмыстарда да, өмірдің барлық салаларын қамтиды. Соның ішінде бағдарламалық қамтамасыз ету саласында да стандарттардың алатын рөлі мен орны ерекше. Себебі стандарт ол - құзырлы органдармен бекітілген стандарттау объектісіне немесе біртекті өнімдер топтарына және керекті кезде бір өнімге қойылатын нормативті-техникалық құжат.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі заманда компьютерлер барлық сферада кеіңнен қолданыс тауып жүр. Оның дұрыс жұмыс істеуінен, көбіне мыңдаған адамдардың және қауіпсіздігі байланысты. Осыған байланысты соңғы жылдары бүкіл әлемде бағдарламалығ құрал (БҚ) және өңдеу процесстеріне, болжауға, бағалауға және бүкіл өмірлік циклінің бағдарламалық құралын басқару сапасына ерекше көңіл аударуда. Бұл мәселелерді шешудің кілті бағдарламалық қамтамасыз етуді құру процесін сапалы ұйымдастыру. Халықаралық стандарттармен өңделген қиын бағдарламалық өнімдердің негізгі міндеттерімен, үлгілерімен және әдістерімен танысу бағдарламалық құралдар саласында бәсекеге қабілетті, сапалы бағдарлама өнімдерін жасауға мүмкіндік береді.

Жұмыстың мақсаты: бағдарламалық құралдарды жаңа қырынан таныстыру. Олардың қазіргі таңда адам өміріндегі маңыздылығына басты назар аудара отырып, стандартталуы мен сертификатталуын сапалы түрде жүргізу.

Зерттеудің міндеттері:

1. бағдарламалық құралдардың стандартталуы мен сертификатталуы туралы мағлұматтардың қыр-сырын ашу; ;
2. бағдарламалық құралдарға жаңалық енгізу;

Зерттеу нысаны - бағдарламалық құралдар саласында стандарттау және сертификаттау шаралары.

1 Бағдарламалық құралдарды қамтамасыз ету сапасына кіріспе

1. 1 Бағдарламалық құрылғылардың сапасын анықтаушы факторлар

Қазіргі заманда компьютерлерді барлық сферада кеңінен қолданыс тауып жүр. Оның дұрыс жұмыс істеуінен, көбіне мыңдаған адамдардың өміріне және қауіпсіздігіне байланысты. Осыған байланысты соңғы жылдары бүкіл әлемде бағдарламалық құрал (БҚ) және өңдеу процесстеріне, болжауға, бағалауға және бүкіл өмірлік циклінің бағдарламалық құралын басқару сапасына ерекше көңіл аударуда.

БҚ-ды бағалау сапасына және өңдеу проецестеріне келесі жалпылама ықпал етеді [1] .

1. БҚ-ны қолдану және тағайындау аймағы;
2. Функционалды есептердің шешу түрі;
3. БҚ-ң көлемі мен қиындылығы;
4. Қажетті құрам және БҚ-ның сапа сипаттамасының қажетті мәні;
5. Нақты уақыт масштабы мен шешілетің есеппен байланысты дәреже немесе шешілетін есептердің мүмкін болатын күту нәтижесі;
6. Пайдаланудың болжалынатын ұзақтық мәндері және БҚ-ның көптеген болжамын жасау перспиктивасы;
7. БҚ-ны қолдану және өндірістің көзделген тиражы;
8. БҚ-ның документтелген қажетті дәрежесі;

Ұлттық, мемлекеттік ұлтаралық стандарттар қатары бар, стандартизацияға, өндірістің бағдарламалау құралдарының сертификаттау сұрақтарына арналған.

Берілген стандарттарда келесі түсініктемелер мен анықтамаларды қолданады.

Бағдарлама - бұл берәлгендер, белгілі мақсатта ақпаратты өңдейтін алгаритм жүйесінің нақты компонентерін басқару үшін арналған [2] .

Бағдарламалық құрал - ақпатаратты функционалды өңдеу жүйесіне қатысты документтерден, ережелерден, процедуралардан және бағдарламалардан тұратын объект [2] .

Бағдарламалық өнім - бұл қолданушыларға сату, беру, жеткізу үшін арналған бағдарламалық құрал [2] .

Бағдарламалық құралдың және жүйенің өмірлік циклі (ӨЦ) - бұл процесстердің жұмыстары мен мәселелерді өңдеумен қоса БҚ-ның жұмыс жасауы және шығруы немесе жүйесі, БҚ-ның өмірін жаулап алуы немесе жұмысын тоқтатқанға дейінгі орнатылған қажетті жүйелердің жиынтығы

Кез келген бұйымның сапасы [3] сәйкес оларда орнатылған және көзделген қолдануға қатысты қанғаттандыратын құрамы мен сипаттамасының жиынтығы болып есептелінеді[2, 4] .

Бағдарламалық құрал сапасын [2, 4] анықтамасын есепке ала отырып шартты берілгендердің жарамдылығын қанғаттандыратын немесе оның көзделген қолдануға сәйкес бағдарламалық құралдың құрамының жиынтығымен анықтайды.

Әдебиеттерде БҚ-дың сапасы келесі анықтамаларды қолданады:

Бағдарламалық өнімнің сапасы - бұл қолданушы жағынан оның еңбгі мен артық шығынсыз мақсатына жетуіне қамтамасыз етуіге мүмкіндік беретін қасиеттердің жиынтығы;

Бағдарламалық құралдың жұмыс жасау сапасы- БҚ-ң шартты, сенімді қамтамасыз етіп және қазіргі заманғы қолданушы үшін оны ары қарай қолдану үшін жарамды көптеген қасиеттер жиынтығы.

Атрибут - функциялық өлшеу және БҚ-ның астрактілі қасиеті [5] . Атрибуттар сыртқы және ішкі юолып болінеді.

Атибут [2] бағдарламалық құралдың қасиеті болып қарастырылады - бағдарламалық құралдың ерекшелігі оны құрғанда, тексергенде, анализ жасағанда немесе өзгерткеде көрсетеді.

Бағалау кретериі - бұл БҚ-ның сапасының көмегімен орнатқан тәртіп пен шарттар алынған жиынтығы [2] .

БҚ-ның сапасының сипаттамасы - бағдарламалық құралдардың қасиеттерінің сапасын бағалаумен анықталатын құралдар жиынтығы.

БҚ-ның ішкі сипаттамасы - бұл басқа құрамның сапа сипаттамасынан енген БҚ-ның сапа сипаттамасы.

Метрика - сапаның ішкі сипаттамасыныңөлшеу шкаласы және белгілі әдісі [5] . БҚ-ның сапасының метрикасы БҚ-ның ішкі атрибутына және БҚ-ның құрамына кіретін сыртқы есептейтін жүйелерге (ЕЖ) негізделінеді.

БҚ-ның сапа көрсеткіші - БҚ-ныңкөлемді мәнінің сапа сипаттамасы [2] .

БҚ-ның жарамдылық деңгейі (БҚ-ның жұмыс жасау сапасының деңгейі) - бқл қажеттілікті қанағаттандыратын бағдарламалық құралдардың сапа сипаттамасының нақты мәндерінің жиынтығын көрсететін дәреже [2, 4] .

Өлшем (measure) - бұл атрибут объектісін өзіне алу жолымен өлшенетін саны мен категориясы [2] .

Өлшеу (measurement) - бұл шкаладн атрибут мәнін (саны мен категориясы) өзіне алу үшін қолданылатын метрика.

Әр сапа көрсеткіші, егер оның метрикасы, өлшеу әдісі қажетті мәні сәйкес келсе ғана қолданылады.

Шкала - белгілі бір қасиеттер мәнінің жиынтығы [5] .

Сапаны бағалауда келесі шкала түрлері қолданылады [5] :

1. Номиналды - категория жиынтығына сәйкес;
2. Реттелген - шкала бөлулерінің реттелген жиынтығына сәйкес;
3. Интервалды - тең қашықтықтагы бөлінулер реттелген шкалаға сәйкес;
4. Қатысты - бірліктерге қатысты тең қашықтықтағы бөлінулермен реттелген шкалаға сәйкес бағалаулар (кейбір абсолютті көлемге қатысты) .

Көлемді өлшеге болмайтын бағалау үшін реттелген және номиналды шкала қолданылатын метрика. Интервалды және қатысты шкаланы, көлемді көрсеткіштерді бағалау үшңн қолданылатын метрика.

БҚ-ның өмірлік циклінде оның сапасы өзгереді. Өмірлік циклдің әртүрлі кезеңдері үшін БҚ-ның сапа көрсеткіштер көріністері келесі стандарттармен анықталады [4] .

1. Бүтін сапа (БС) - қолданушы және тапсырыс берушінің нақты қажеттілігін көрсететін қажетті және жеткілікті сапасы; БҚ-ның бастапқы жобалау кезінде БС толық анықталынбайды, өйткені тапсырыс беруші оны толық анықтай алмайды, бірақ өндірушілер БС-ны алуға ұмтылуы қажет;
2. Өнімнің қажетті сапасы (ӨҚС) -сапаға қатысты нақты орнатылған спецификация сипаттама мәні; ӨҚС спецификацияны бастапқы растау мақсатында колданылады; оптимальді және мүмкін болатын минимальді қажеттілікті тіркеу қажет;
3. Жобаның сапасы (ЖС) -БҚ жобасының негізгі компоненттерінің сипаттамасы (архитиктурада, бағдарламалық стуктурада, қолданушы интерфейсін жобалауда) ; ЖС жобаның концепциясы мен старегиясын көрсетеді;
4. Өнімнің бағаланған (жобаланған) сапасы ӨБС-ӨЦ-дің әр кезеңінде БҚ-ның соңы үшін бағаланады немесе сапасы жобаланады; Оны қамтамасыздандыру технологиясына және процесстердің сапасына ӨБС құрылады;
5. Қойылған өнімнің сапасы (ҚӨС) - нақты берілгендердің немесе имитирілген моделді ортада тексеруден өтукен ҚӨ - нің қолдануға дайын және тапсырыс берушіге қойылған сапасының сипаттамасының жиынтығы;
6. Қолданудағы сапасы (ҚС) - қолданушының көз қарасымен ҚӨ-нен тұратын сапа жүйесі; БҚ-ның сыртқы қаситтерінде емес, бағдарламалар қолдану нәтижесіндегі терминдермен ҚС өлшенеді.

БҚ сапасын сипаттайтын үш топ көрсеткішімен көрсетіледі:

• Ішкі сапа, өңдеу процесінде қолданылады;
• Сырқы сапа, тапсырыс берушінің талап етуімен берілген,
• Қолданушылардың есепке алған шығынымен нәтижесіне қол жеткізуі және нормалды процессте қолданатын сапасы;

БҚ - ның негізгі спасы болып бағасы табылады (БҚ-ны қолдануға, құруға, модификациялауға, жұмысқа пайдалануға кеткен шығын) . Берілген көрсеткіш сапасы БҚ-ны өңдеуге немесе қолданушылардың сатып алуына тиімді таңдау жасауына басқа көрсеткіштер сапасы әсер етеді. Сонымен қатар потенцилды қолданушы жеткізушінің немесе өндірушінің ұсынылып отырған сапа көрсеткіші және ҚӨ-нің бағасын таңдау үшін салыстыру механизмі болуы қажет [1] .

Бағдарлама құралдарының сапасына ақауларда, қателіктерде немесе объектерде абайсыздан болатын ауытқулардың немесе процесттердің қателігі (fault) әсерлі әсер ететіні анық. Қателіктерді объектердің дұрыс күйінде белгілі қателіктерге негізделе анықталады.

Өндіріске әсерлі күресу үшін БҚ-ға сапасына әсер ететін БҚ әртүрлі қателіктерін, факторларын зерттеу қажет [1] .

Бұндай зерттеулер өңдеудегі және қате деңгейінің нақты қол жеткізуге әртүрлі тағайындаудағы БҚ-ның қамтамасыздандыру құрал сапасының және әдістер комплексін мақсатты түрде құрастыруына мүмкіндік береді.

1-суретте БҚ сапасына қауіп-қатер және оларды жою әдістері көрсетілген [1] . 1 суретте көрсетілген негізгі компоненттер әсерлесу моделі БҚ сапасын анализ жасау үшін база болып табылады. 1 суретте көрсетілген БҚ сапасына кері әсерлерді толығымен жою мүмкін емес.

БҚ сапасына басқа ішкі және кейбір сыртқы тұрақты емес факторлардың БҚ-ң құжатталған, шығарған, өңделген, жобаның технологиясының сапа дәреже әсерімен анықталатыны анық.

1-кесте. Бағдарламалық құралдардың сапасына қауіп және оларды жою әдістері

ӨЦ бағдарламасы және берілгнедерінің барлық сапасының тапсырмалардың сапасына қол жеткізу үшін БҚ-ны шек қойылған ресурстарда өңдеумен басқаруды қамтамасыз ету қажет. Қиын БҚ-ны жобалаусыз құруда БҚ-ның функциялау және тең әсерл компоненттердің қажетті сапасының қамтамасыздандыруы әсерлі технолгияларды және автоматтандыруды қолдануда жобалауды жоғарғы дәрежеде жоқалтып алудың қауіпі бар.

1. 2 Бағдарламалық құралдардың сапасын қамтамасыз ету әдісі

БҚ-ны қамтамасыз ету құралдарының сапасын және әдістерін қазіргі заманғы БҚ-да ӨЦ-ді қолдау технологиясында міндетті түрде қосады. Тапсырыс берілгендердің сапасын және құралдардың сапасын қамтамасыз етуде келесі бқлімшелерге бөлуге болады [1] .

1. жоғарғы сапалы БҚ құрудағы кепілді сапа әдісі мен құрылғысы;
2. ӨЦ-гі берілгендер базасы мен бағдарламасының әсерлі технологиясындағы және автоматтандырылған құрылғылардың жобалауындағы қателіктерді жою әдістері мен құралдары;
3. БҚ-ның барлық кезеңіндегі өмірлік цилда автоматтандырылған жүйенің тестілеуі мен БҚ-ның верификация жолымен қостау және өңдеуін жобалаудағы табылған және әртүрлі қателіктерді жою әдісі мен құралы;
4. Жұмыс жасау алдында берілген сертификациясы және БҚ-ны процесстердң зерттеуіндегі қол жеткізген сапа мәніне көз жеткізу әдістері мен құралдары;
5. БҚ-ны нормальді функциялау және автоматтандыруды жандандыру сапас және берілгендердегі мен бағдарламалардағы қателіктерді жедел табуәдістері мен құралдыры;

Қазіргі заманғы CASE-технологияында және жобалаудағы автоматтандырылған жүйесіндебірінші және екінші бөлімшелердегі әдістерді қолданады. Оларды қолдану БҚ-ның сапасын жақсартудағы қазіргі заманғы ең әсерлісі болып табылады. CASE-құрылғысын жобалардың ұжымды өңдеуде, жүйелік анализ жасау кезеңінде қолданада, техникалық тапсырмасын өңдеуде және берілгендер базасы (ББ) мен БҚ-ның логикалық структурасында және концептуальды жобалауда, спецификациясында қолдау жасайды, автоматтық кодогенерацияны қолдап және жүйелік алгоритимдік және бағдарламалық қателіктердің (БҚ) өңдеу дәрежесін төмендеуіне мүмкіндік береді.

Тестілеу БҚ-ның ӨЦ-гі барлық кезеңдерінде функционалды бағдарлама қауіпсіздігін және нақты сенімділігін, түзетуді анықтау, сапаны өлшеуінің негізгі әдісі болып табылады. Бірақ, тестілеу бағдарламасы аппартты тестілеумен салыстырғанда өзінің ерекшеліктері бар:

1. тестілеу барлық нәтижесінің сәйкестігі болуы қажет эталонды бағдарламаның болмауы;
2. күрделі БҚ-ң функиональды тексеруін жою үшін толық тесттер жиынтығын принципиальды қолдану мүмкін еместігі;
3. Қолданып отрыған функцияладығ сенімділігі және тестілеудің нәтижесінің критериін формализациялау мен түзету кезіндегі қол жеткізген дәрежеге қатысты.

Объектілерді тестілеудің қлшеу қиындығымен тестілеу жиынтығы мен сыртқы ортаның модельдері қателіктер болмауына кепілді емес. Нәтижесінде берілгендер мен бағдарламаларда әрдайым қателіктер қалып отырады. БҚ-ның жұмыс жасау процессі нақты ортада олардың бөлшектері шығып отырады.

Сертификация мақсатты қолданудағы сапасын, қауіпсіздігін, сенімділігін қолданып кепілдендіру болып табылады.

БҚ-ы таңдауда өңдеу әдістерінің қолжетімді ресуртары әсер етеді. Демек олар БҚ-ң сапасына әсер ететін жанама факторлар болып табылады.

БҚ-ң өмірлік циклында қолданылатын ресурстардың түрлері [1] :

1) мүмкін болатын қаржы экономикалық шығындар

2) өңдеудің мүмкін болатын ұзақтығы

3) маман кадрлары

4) өңдеушілерге қол жетімді есептеуіш ресурстар.

Бағдарламалық құралдарды жүйелік жобалау. Жүйелік жобалау БҚ-ң өмірлік циклының жоғарғы сапасының негізі болып табылады. 80-жылдардың ортасында күрделі БҚ-ы жобалау технологиясында үлкен өзгеріс болды. БҚ-ы жасаудағы қазіргі заман технологияларының негізгі мақсаты БҚ-ң бүкіл өмірлік циклын қамтамасыз етү үшін жобалаудың эффективті әдістері және технологиялардың автоматизациясы қолданылады.

Қазіргі заман технологиясы түсінігі өз ішіне БҚ-ң бүкіл өмірлік циклының, технологиялық процесстің инструменталды құралдары мен әдістерінен құралады.

Технологиялық процесс автоматтандырылған және автоматттандырылмаған технологиялық операцияларды ұйымдастыру мен өту жұмыстарын регламенттейді.

Кез келген технологияның әдістемелік негізі ретінде типтік технологиялық процесс болып табылады. Ол кезеңдерді, операцияларды және қолданылатын әдістемелік құралдарды бейнелейді. Сонымен қатар БҚ-ң бүкіл кезеңдегі өңдеу жұмыстарын, жобаны бастау, техникалық тапсырмаларын дайындау және сынақтарды аяқтауды қамтамасыз етеді.

Қазіргі заман технологияларында технологиялыдық және адами факторлардың бағдарламаларды өңдеу, оларды сапа және ұйымдастыру әдістерімен біріктіру түсінігі көрсетілген. БҚ-ң индустриалды технологиясын жасау, бағдарламаларды өңдеу процессінің стандартты жұмыстарына және олардың жүйелі құрылымы мен интерфейстерінің операциялық сыртқы ортамен байланысында негізделеді. Бұл мақсатқа жету үшін жұмыс кезеңі, құрылымы және оны орындауға талап етілетін ресурстар қажет.

Талап етілетін БҚ-ң бүкіл процессстерінің эффективтілігі өмірлік циклының басында анализденіп, құрастырылуы қажет [5] .

Күрделі бағдарламалардың жүйелі жобалауы олардың өмірлік циклының кезеңін қамтиды.

БҚ-ы бастапқы құрастыру және модернизациялау ниетінен БҚ-ы өңдеу мен жобалау толығына дейін қамтылады. 2-суретте жүйелі жобалаудың негізгі компоненттері берілген [1] .

Жүйелі анализдеу мен жобалауға жоғарғы квалификациялы мамандар, яғни жүйелі аналитиктер қажет. Себебі олардың мүмкін қателіктері БҚ-ң бүкіл өмірлік циклының эффективтілігі мен сапасында бейнеленеді. Осыған байланысты қазіргі заман технологияларында жобалаудағы бастапқы кезеңдерде анализдеу, даму әдістері және автоматизациялау әдістеріне көп көңіл бөлінеді.

1-cурет. БҚ-ы жүйелі жобалау процессіндегі негізгі компоненттер

Жүйелі жобалаудың негізгі мақсаты БҚ-ы модернизациялау мен жасаудағы тұжырымдамасын, бағытын, сапасының өзгеруін дәлелдеу қажеттілігі.

Қазіргі уақытта жүйелі жобалау кезеңінде CASE-құралдары (Computer Aided Software System) кеңінен қолданылады.

Қазіргі заманғы CASE- құралдары БҚ-ы жобалаудағы пәндік саланың модельдеу процесстерін таңдау, автоматты анализдеудің жүйелі және бастапқы талаптарды өндіруін қамтамасыз етеді. Бұл үшін БҚ-ң архитектурасын, сапасы мен функциясының әр түрлі толық дәрежесіндегі арнайы әдістер мен құралдар өңделеген(мәліметтер ағымының диаграммасы, басқару ағымы, мән-байланыс, т. б. ) .

Сонымен қатар CASE-құралдары БҚ-ң стратегиялық жоспарлау жобасын орындауға мүмкіндік береді. Әрбір жоспардың бейнелік ұсынуын, өңдеудің ұзақтығы мен еңбек сыйымдылығының мүмкін бағасын, оны жүзеге асыратын мамандар санын және басқа ресурстарын қамтамасыз етеді.

Өткізілген жобаның бағалары бүкіл өмірлік циклын қолдау, ары қарай жұмыстық жобалауға негізгі CASE-құралдары мен инструменталды әдістерді қамтамасыз етеді.

Жүйелі жобалаудың нәтижелері ретінде жүйелі жоба, техникалық тапсырма (ТТ) жобаны жалғастыруға келісім-шарт немесе оны тоқтатуға міндетті шешім болып табылады.

1. 3 Бағдарламалардағы қателерді анықтаудың статистикалық сипаттамасы

БҚ-ң бағдарламалары мен мәліметтердегі қателерді анықтау ерекшелігі - анықталған эталонның толыққанды болмауы. Сол себепті тестілеу кезінде екінші қателіктер - шығыс ахауларының нәтижелері, алғашқы қателіктер болып табылады [1] .

Екінші қателіктер 3 дәрежеге бөлінеді:

• БҚ-ң жұмыс қабілетіне әсер етпейтін қателік
• БҚ-ң сапалық көрсеткіштеріне әсер ететін залал мен қарапайым ахау
• БҚ-ы қолдану қауіпсіздігіне әсер ететін залал мен катастрофалық ахау.

Жалпы алғанда алғашқы қателіктер типі бойынша екінші қателіктер категориясын анықтау мүмкін емес. Сол себепті БҚ-ң сапасына әсер ететін алғашқы қателіктер типтерін бөлу де мүмкін емес.

Алғашқы қателіктердің статистикалық сипаттамасына әсер ететін негізгі факторлар:

... жалғасы

Өлшеу құралдарын калибрлеу

Стандарттау саласындағы негізгі түсініктемелер

ҚР стандарттау мен сертификаттау саясаты

Деректер базасын құру әдісі

Стандарттау жөніндегі уәкілетті органның функциялары

Кедендік бақылау зертханалары

М.Х. Дулати атындағы ТарМУда өткен педагогикалық практика бойынша магистранттың есебі

Стандарт- сапалыққа сенім

Қазақстан Республикасының телекоммуникациялар саласын дамыту

Өнеркәсіптік кәсіпорындарда өндірістік тауарлардың сапасын басқару

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс