Тауар өткізуді жоспарлау
Тауар өткізуді жоспарлау
Мазмұны
Кіріспе 8
1. Тауар өткізуді жоспарлау 9
1.1 Тауардың өткізілу қабілеттілігін жоспарлау 9
1.2 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін жоспарлау 13
1.3 Рынок сыйымдылығы және тауар өткізу көлемін жоспарлау 15
2 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім және «Қарағанды
кәмпиттері» кондитер фабрикасын нарықта маркетингтік зерттеу 18
2.1 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім саласы 18
2.2 «Қарағанды кәмпиттері» өндірістік жағдайын талдау және
бағалау 19
2.3 «Қарағанды кәмпиттері» фабрикасының кондитер саясаты 25
3 «Қарағанды кәмпиттері» кондитер фабрикасы және
маркетингтік қызметіне ұсыныстар 30
3.1 «Қарағанды кәмпиттері» өндірістік маркетингтік
іс . әрекеттерін дамыту жөніндегі ұсыныстар мен нұсқаулар 30
Қорытынды 34
Пайдаланылған әдебиеттер 36
Қосымша А 37
Мазмұны
Кіріспе 8
1. Тауар өткізуді жоспарлау 9
1.1 Тауардың өткізілу қабілеттілігін жоспарлау 9
1.2 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін жоспарлау 13
1.3 Рынок сыйымдылығы және тауар өткізу көлемін жоспарлау 15
2 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім және «Қарағанды
кәмпиттері» кондитер фабрикасын нарықта маркетингтік зерттеу 18
2.1 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім саласы 18
2.2 «Қарағанды кәмпиттері» өндірістік жағдайын талдау және
бағалау 19
2.3 «Қарағанды кәмпиттері» фабрикасының кондитер саясаты 25
3 «Қарағанды кәмпиттері» кондитер фабрикасы және
маркетингтік қызметіне ұсыныстар 30
3.1 «Қарағанды кәмпиттері» өндірістік маркетингтік
іс . әрекеттерін дамыту жөніндегі ұсыныстар мен нұсқаулар 30
Қорытынды 34
Пайдаланылған әдебиеттер 36
Қосымша А 37
Кіріспе
Адамзат тіршілігіндегі әрбір жаңа кезеңнің өзіне тән жетістігі мен мұқтажы болады. Өркениет деңгейіне қарай өсе түскен өмірлік қажеттілік өндіру мен тұтыну арасындағы орамдылыққа қол жеткізуді алға тартады. Осы талапты жүзеге асыру өмірге маркетингті алып келіп отыр.
Біздегі өтпелі дәуір деп аталып жүрген нарықтық экономикаға көшу кезеңі маркетингке үлкен жаңалық енгізеді деген сенім бар. Өйткені ғасырлар бойы жинақталған нарықтық экономика саласындағы тәжірбиеге, қуатты экономикалық әлеуетке, жоғары дәрежедегі бизнестік білім психологиялық дайындыққа сүйенген маркетингті біздің жағдайымызға бейімдеудің өзіндік ерекшеліктері бар.
Ал менің курстық жұмысыма арқау болып отырған тақырып «Қазақстандағы кондитерлік өнімдерінің сатылу жағдайын маркетингтік зерттеу».
Курстық жұмыстың мақсаты. Қазақстандағы кондитер өнімдеріне деген сұранысты анықтау. Қазіргі ХХІ ғасыр заманында тұтынушы талғамы әр қилы болып келеді. Олардың кондитерлік өнімге деген сұранысы мен талабы, қалауы мен қанағаттану дәрежесі сан түрлі және ұдайы өзгеріске ұшырауда. Осыған байланысты таяуда жүргізілген зерттеулерге келсек, олар келесі ақпараттарды беруде.
Зерттеу объектісі. Қарағанды кәмпиттері АҚ-ның маркетингтік жағдайын талдау. Қарағанды кәмриттері өнімінің Қазақстандағы алған дәрежесін зерттеу.
Курстық жұмыстың жаңалығы.Әлемдік ірі кондитерлік компаниялардың нәлемдік нарықта алатын орны Қазақстандағы кондитерлік компаниялардың үлесімен зерттелінді.
Еуромонитор Интернейшнл мәліметтері бойынша кондитер өнімдерінің әлемдік нарық сыйымдылығы 2013 ж. 154 млн. тоннаны құрайды және жалпы тауарайналым 95 млрд. АҚШ долларын құрайды. Болжамдар бойынша 2012 ж. салыстырғанда кондитер өнімдері 2012 ж. әлемдік нарық сыйылымдылығы 16.6 млн.т тоннаға жетуі мүмкін немесе 10.7% өсуі мүмкін және тауарайналымы 117 млрд. АҚШ долларын құрайды.
Болжамдар бойынша кондитер өнімдерін өндіру процесі күрт ұлғаятын аймақтар мыналар: Қытай, Латын Америка елдері, Шығыс Еуропа елдері.
Қазақстан Республикасы да кондитер саласын дамытуға өз жігерін қосып, елеулі даму үстінде. Оған мысал ретіде отандық кондитер өндірушілер Рахат, Баян-Сұлу, Қарағанды конфеттерінің жеткен жетістіктерін айтуға болады.
Осы курстық жұмыста кондитер саласының жалпы нарықтық жағдайы мен оның даму процестері туралы, отандық өндіруші Қарағанды кәмпиттері АҚ кондитер фабрикасының Қазақстандағы алатын орнымен қазіргі даму тенденциясы жайында мәліметтер жазылған.
Адамзат тіршілігіндегі әрбір жаңа кезеңнің өзіне тән жетістігі мен мұқтажы болады. Өркениет деңгейіне қарай өсе түскен өмірлік қажеттілік өндіру мен тұтыну арасындағы орамдылыққа қол жеткізуді алға тартады. Осы талапты жүзеге асыру өмірге маркетингті алып келіп отыр.
Біздегі өтпелі дәуір деп аталып жүрген нарықтық экономикаға көшу кезеңі маркетингке үлкен жаңалық енгізеді деген сенім бар. Өйткені ғасырлар бойы жинақталған нарықтық экономика саласындағы тәжірбиеге, қуатты экономикалық әлеуетке, жоғары дәрежедегі бизнестік білім психологиялық дайындыққа сүйенген маркетингті біздің жағдайымызға бейімдеудің өзіндік ерекшеліктері бар.
Ал менің курстық жұмысыма арқау болып отырған тақырып «Қазақстандағы кондитерлік өнімдерінің сатылу жағдайын маркетингтік зерттеу».
Курстық жұмыстың мақсаты. Қазақстандағы кондитер өнімдеріне деген сұранысты анықтау. Қазіргі ХХІ ғасыр заманында тұтынушы талғамы әр қилы болып келеді. Олардың кондитерлік өнімге деген сұранысы мен талабы, қалауы мен қанағаттану дәрежесі сан түрлі және ұдайы өзгеріске ұшырауда. Осыған байланысты таяуда жүргізілген зерттеулерге келсек, олар келесі ақпараттарды беруде.
Зерттеу объектісі. Қарағанды кәмпиттері АҚ-ның маркетингтік жағдайын талдау. Қарағанды кәмриттері өнімінің Қазақстандағы алған дәрежесін зерттеу.
Курстық жұмыстың жаңалығы.Әлемдік ірі кондитерлік компаниялардың нәлемдік нарықта алатын орны Қазақстандағы кондитерлік компаниялардың үлесімен зерттелінді.
Еуромонитор Интернейшнл мәліметтері бойынша кондитер өнімдерінің әлемдік нарық сыйымдылығы 2013 ж. 154 млн. тоннаны құрайды және жалпы тауарайналым 95 млрд. АҚШ долларын құрайды. Болжамдар бойынша 2012 ж. салыстырғанда кондитер өнімдері 2012 ж. әлемдік нарық сыйылымдылығы 16.6 млн.т тоннаға жетуі мүмкін немесе 10.7% өсуі мүмкін және тауарайналымы 117 млрд. АҚШ долларын құрайды.
Болжамдар бойынша кондитер өнімдерін өндіру процесі күрт ұлғаятын аймақтар мыналар: Қытай, Латын Америка елдері, Шығыс Еуропа елдері.
Қазақстан Республикасы да кондитер саласын дамытуға өз жігерін қосып, елеулі даму үстінде. Оған мысал ретіде отандық кондитер өндірушілер Рахат, Баян-Сұлу, Қарағанды конфеттерінің жеткен жетістіктерін айтуға болады.
Осы курстық жұмыста кондитер саласының жалпы нарықтық жағдайы мен оның даму процестері туралы, отандық өндіруші Қарағанды кәмпиттері АҚ кондитер фабрикасының Қазақстандағы алатын орнымен қазіргі даму тенденциясы жайында мәліметтер жазылған.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Ассэль Г. «Маркетинг: принципы и стратегия». Москва 2011 год.
2. Багаева Н.У. «Приоритетные направления развития международного маркетинга в РК» // Казахстан спектр – 2009. №1
3. Есімжанова С.Р. «Становление маркетинга в экономике Казахстана» // Вестник КазГУ – 2003. №2
4. Қажымұрат. «Кәсіпорынды басқару жүйесіндегі маркетингтің рөлі» // Саясат – 2012. №2
5. Тоқтасын А. «Қазақстанның кәсіпорнындағы маркетингті пайдалану ерекшеліктері» // Қаржы - қаражат – 2008. №4
6. Фирманың маркетингтік қызметі. // Парасат әлемі. 2012. №3
7. Нэреш К. Малхотра «Маркетинговые исследования» // Москва* Санкт – Петербург* Киев 2003ж.
8. Е.П. Голубков « Маркетинговые исследования» теория, методология и практика // Москва «Финпресс» 2000г.
9. www.rakhat.kz
10. www.Stat.kz
11. www.ComCon-2.kz
12. Менеджмент негіздері: Ахметов К.Ғ., Сағындықов Е.Н., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Жұмаев Ж.Ж. – Ақтөбе – Орал, «А - Полиграфия», 2005 – 519 б.
13. Бердалиев К. Б. Менеджмент: Лекциялар курсы. – Алматы: Экономика, 2005. – 240б.
14. Бердалиев К. Б., Өмірзақов С. Ы., Есенғазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р., Басқару негіздері (Оқу құралы): - Алматы; Экономика, 1997, - 189б .
15. Қаржы-экономика сөздігі. - Алматы: ISBN 978-601-215-003-2
16. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
17. Банк терминдері мен ұғымдарының қазақша-орысша сөздігі. / Ғ. Сейіткасымов, Б. Бейсенғалиев, Ж. Бекболатұлы - Алматы: Экономика, 2006. ISBN 9965-783-20-9
18. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
19. Полиграфия, өлшеу техникасы, ағаш өңдеу жабдықтары және металл өңдеу техникасы мен технологиясы: Қазақша-орысша терминдердің түсіндірме сөздігі.
20. www.SMAR.kz
21. www.google.kz/
22. www.htl.kz/
23. www.damucenter.kz/
1. Ассэль Г. «Маркетинг: принципы и стратегия». Москва 2011 год.
2. Багаева Н.У. «Приоритетные направления развития международного маркетинга в РК» // Казахстан спектр – 2009. №1
3. Есімжанова С.Р. «Становление маркетинга в экономике Казахстана» // Вестник КазГУ – 2003. №2
4. Қажымұрат. «Кәсіпорынды басқару жүйесіндегі маркетингтің рөлі» // Саясат – 2012. №2
5. Тоқтасын А. «Қазақстанның кәсіпорнындағы маркетингті пайдалану ерекшеліктері» // Қаржы - қаражат – 2008. №4
6. Фирманың маркетингтік қызметі. // Парасат әлемі. 2012. №3
7. Нэреш К. Малхотра «Маркетинговые исследования» // Москва* Санкт – Петербург* Киев 2003ж.
8. Е.П. Голубков « Маркетинговые исследования» теория, методология и практика // Москва «Финпресс» 2000г.
9. www.rakhat.kz
10. www.Stat.kz
11. www.ComCon-2.kz
12. Менеджмент негіздері: Ахметов К.Ғ., Сағындықов Е.Н., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Жұмаев Ж.Ж. – Ақтөбе – Орал, «А - Полиграфия», 2005 – 519 б.
13. Бердалиев К. Б. Менеджмент: Лекциялар курсы. – Алматы: Экономика, 2005. – 240б.
14. Бердалиев К. Б., Өмірзақов С. Ы., Есенғазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р., Басқару негіздері (Оқу құралы): - Алматы; Экономика, 1997, - 189б .
15. Қаржы-экономика сөздігі. - Алматы: ISBN 978-601-215-003-2
16. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
17. Банк терминдері мен ұғымдарының қазақша-орысша сөздігі. / Ғ. Сейіткасымов, Б. Бейсенғалиев, Ж. Бекболатұлы - Алматы: Экономика, 2006. ISBN 9965-783-20-9
18. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
19. Полиграфия, өлшеу техникасы, ағаш өңдеу жабдықтары және металл өңдеу техникасы мен технологиясы: Қазақша-орысша терминдердің түсіндірме сөздігі.
20. www.SMAR.kz
21. www.google.kz/
22. www.htl.kz/
23. www.damucenter.kz/
Тауар өткізуді жоспарлау
Мазмұны
Нормативті сілтемелер 5
Анықтама 6
Қысқартулар 7
Кіріспе 8
1. Тауар өткізуді жоспарлау 9
1.1 Тауардың өткізілу қабілеттілігін жоспарлау 9
1.2 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін жоспарлау 13
1.3 Рынок сыйымдылығы және тауар өткізу көлемін жоспарлау 15
2 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім және Қарағанды
кәмпиттері кондитер фабрикасын нарықта маркетингтік зерттеу 18
2.1 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім саласы 18
2.2 Қарағанды кәмпиттері өндірістік жағдайын талдау және
бағалау 19
2.3 Қарағанды кәмпиттері фабрикасының кондитер саясаты 25
3 Қарағанды кәмпиттері кондитер фабрикасы және
маркетингтік қызметіне ұсыныстар 30
3.1 Қарағанды кәмпиттері өндірістік маркетингтік
іс - әрекеттерін дамыту жөніндегі ұсыныстар мен нұсқаулар 30
Қорытынды 34
Пайдаланылған әдебиеттер 36
Қосымша А 37
Кіріспе
Адамзат тіршілігіндегі әрбір жаңа кезеңнің өзіне тән жетістігі мен мұқтажы болады. Өркениет деңгейіне қарай өсе түскен өмірлік қажеттілік өндіру мен тұтыну арасындағы орамдылыққа қол жеткізуді алға тартады. Осы талапты жүзеге асыру өмірге маркетингті алып келіп отыр.
Біздегі өтпелі дәуір деп аталып жүрген нарықтық экономикаға көшу кезеңі маркетингке үлкен жаңалық енгізеді деген сенім бар. Өйткені ғасырлар бойы жинақталған нарықтық экономика саласындағы тәжірбиеге, қуатты экономикалық әлеуетке, жоғары дәрежедегі бизнестік білім психологиялық дайындыққа сүйенген маркетингті біздің жағдайымызға бейімдеудің өзіндік ерекшеліктері бар.
Ал менің курстық жұмысыма арқау болып отырған тақырып Қазақстандағы кондитерлік өнімдерінің сатылу жағдайын маркетингтік зерттеу.
Курстық жұмыстың мақсаты. Қазақстандағы кондитер өнімдеріне деген сұранысты анықтау. Қазіргі ХХІ ғасыр заманында тұтынушы талғамы әр қилы болып келеді. Олардың кондитерлік өнімге деген сұранысы мен талабы, қалауы мен қанағаттану дәрежесі сан түрлі және ұдайы өзгеріске ұшырауда. Осыған байланысты таяуда жүргізілген зерттеулерге келсек, олар келесі ақпараттарды беруде.
Зерттеу объектісі. Қарағанды кәмпиттері АҚ-ның маркетингтік жағдайын талдау. Қарағанды кәмриттері өнімінің Қазақстандағы алған дәрежесін зерттеу.
Курстық жұмыстың жаңалығы.Әлемдік ірі кондитерлік компаниялардың нәлемдік нарықта алатын орны Қазақстандағы кондитерлік компаниялардың үлесімен зерттелінді.
Еуромонитор Интернейшнл мәліметтері бойынша кондитер өнімдерінің әлемдік нарық сыйымдылығы 2013 ж. 154 млн. тоннаны құрайды және жалпы тауарайналым 95 млрд. АҚШ долларын құрайды. Болжамдар бойынша 2012 ж. салыстырғанда кондитер өнімдері 2012 ж. әлемдік нарық сыйылымдылығы 16.6 млн.т тоннаға жетуі мүмкін немесе 10.7% өсуі мүмкін және тауарайналымы 117 млрд. АҚШ долларын құрайды.
Болжамдар бойынша кондитер өнімдерін өндіру процесі күрт ұлғаятын аймақтар мыналар: Қытай, Латын Америка елдері, Шығыс Еуропа елдері.
Қазақстан Республикасы да кондитер саласын дамытуға өз жігерін қосып, елеулі даму үстінде. Оған мысал ретіде отандық кондитер өндірушілер Рахат, Баян-Сұлу, Қарағанды конфеттерінің жеткен жетістіктерін айтуға болады.
Осы курстық жұмыста кондитер саласының жалпы нарықтық жағдайы мен оның даму процестері туралы, отандық өндіруші Қарағанды кәмпиттері АҚ кондитер фабрикасының Қазақстандағы алатын орнымен қазіргі даму тенденциясы жайында мәліметтер жазылған.
Тауар өткізуді жоспарлау
1.1 Тауардың өткізілу қабілеттілігін жоспарлау
Тауардың өткізілу қабілеттілігі төрт бағытта шектелген.
Біріншіден, тауарларды сатып аяушыларга қатысы бойынша. Тауардың иесі көрінген кісіге оларды өткізе алмайды; тауарды алатын шаруашылық жүргізушілерінің белгілі бір тобы бар.
Ол өз тауарын барлық тұлғаларға өткіземін деп есептемеуі керек:
а) ол тауарға қажеттіліктер жоқ;
ә) олар құқықтық немесе физикалық себептермен сатып алудан шеттетілген;
б) пайда болған айырбас мүмкіндігі туралы білмейді.
Екіншіден, тауардың өткізілу қабілетгілігі өткізілетін салалар бойынша шектелген.
Кейбір жерлерде тауар өткізілуі үшін мыналар қажет:
а) берілген тауарда осы елді мекенге жеткізуге және сол жерде сатуға табиғи немесе құқықтық кедергінің болмауы;
ә) тасымалдауға кеткен шығын айырбастан түсетін пайдадан асып кетпеуі.
Бұл саланың кеңістігін алатын болсақ, жекелеген тауар үшін бұл жерде әр түрлілік өте үлкен. Бір тауар бір елді мекеннің көлемінде сатылады, себебі оған деген қажеттілік шағын шекарамен шектелген, енді біреулері -- жекелеген аймақтың көлемінде, үшіншісі -- бір елдің ауқымында, төртіншісі -- барлық мәдениетті елдерде және ақырғы біреулері -- жер шарының барлық аумақтарында сатыла алады.
Тауардың сол жердегі жөне рыноктағы бағасының айырымы тасымалдауға кеткен және басқа шығындарды жабуы керек. Құны үлкен емес тауарлар үшін, бұл айырым өзінен өзі үлкен болмайды. Керісінше, құны жоғары тауарлар үшін, мысалы, қалта сағатын алайық,оны шығаратын жердегі баға мен алыстан рыноктағы бағасының айырымы, бірінші рыноктағы оның бағасының қымбаттығына қарамастан, аз болмайды сондықтан алыс рынокка жеткізу шығынын жабу да оңай емес.
Үшіншіден, тауарлардың өткізілу қабілеттігінің көлемдік тұрғыдан шектелуі. Тауарлардың өткізілу қабілеттілігі көлемдік тұрғыдан әлі жабылмаған қажеттіліктердің мөлшерімен және экономикалық айырбас операциялары үшін негізі бар көлеммен шектеулі. Бір тұлғаның тауарға деген қажетгілігі соншалықты үлкен болғанмен, оның шекарасы болады, оның сыртында белгілі бір уақыт аралығыңда тұлға тағы да тауар алады деп санауға болмайды, тіпті осы шекараның ішінде тұлға айырбасқа экономикалық негізі бар тауарлардың көлемін айырбас жолымен алуға дайындығын білдіреді. Жекелеген тұлғалардың сұранысынан белгілі тауарға сұраныс құралады, оның көлемі анықталады, барлығы толық анықталғанда барып тауарларды өткізуге болады, бұл шекарадан асатын мөлшердегі тауарды сату мүмкін емес.
Бұл мөлшерді алатын болсақ, онда бүл жерде де жекелеген тауарларға қатысы бойынша әр түрлілік жеткілікті. Бір тауарлар кез келген жағдайда нақты шектелген, оған қажеттілікке байланысты, белгілі бір өткізілім болады; басқа мөлшерлер үшін қажеттіліктер көп, яғни тауарлардың өткізілу қабілеттілігінің көлемдік шекарасы кең екендігін білдіреді;
- тәжірибелік мәні бар кейбір көлемдер өздеріне әдеттегідей өткізілім табады.
Төртіншіден, тауарлардың өткізілу қабілеттілігі өткізілімі мүмкін болатын уақыт аралығына тәуелді.
Кейбір игіліктерге қажеттіліктер қыс кезінде болады, ал қайсыбіріне -- тек жазда, кейбір игіліктерге сұраныс көп немесе аз қысқа өткінші уақыт аралығында болады. Алдағы мейрамның бағдарламасы, суреттер көрмесінің санаттары, жорналы және сән-салтанат заттары -- осының бәрі игіліктердің осы тегіне жатады. Содан соң қысқа мерзімге сақталатын барлық игіліктер де солардың қатарына жатады.
"Қоймада ұстау" әдетте тауардың меншік иесі үшін едәуір экономикалық шығынмен байланысты.
Тауарлардың өткізілу қабілеттілігі адамдардың аз немесе көп, уакыттық және көлемдік шекарасымен шектелетінін біз жоғарыда оқып білдік.
Тауар дегеніміз айырбасқа арналған экономикалық игілік, бірақ қалай болғанда да айырбас үшін жасалмаған. Тауардың иесі оны айырбастағысы келеді, бірақ кез келген бағаға емес. Сағат дүкенінің иесі барлық тауарының бір данасын бір талерден, ал тері сатушының барлық терісін өте арзанға сатып жіберуге мүмкіндігі бар. Бұған қарамастан, бұл екі көпес тауарлардың өткізілімі жоқтығына шағым айта алады: олардың тауарлары, жоғарыда айтылғандай, сатылу үшін өндірілген, бірақ кез келген бағамен емес, тек экономикалық ережеге сай бағамен сатылуы керек.
Баға осы бәсекелестік қатынастың нөтижесін көрсетеді. Егер осы тауарға қажеттілігі бар адамдардың бөлігі бәсекелестіктен шеттетілетін болса, онда баға жалпы шаруашылық жағдайға сәйкес деңгейінен төмендейді; егер осы жағдай ұсыным жасаушы бәсекелестер жағынан болса, онда тауардың бағасы көрсетілген деңгейден жоғарылайды.
Егер қайсыбір тауарға бәсекелестік бір себептен реттелмеген болса, онда меншік иелері оны экономикаға сай емес бағамен сатып жіберуі мүмкін деген қауіп бар, ал басқа тауардың иелері үшін ешқандай мұндай қауіп жоқ, болса да шамалы болады, мұндай жағдай, әрине, біздің тауарлардың өткізілуге деген қабілеттілігінің айырмашылығын шарттастырады: біріншілері еш қиындықсыз өз міндеттерін атқарады, ал басқалары -- көбінесе экономикалық құрбандыққа бару шартымен ғана атқарады, ал кейде, тіпті оны да істемейді.
Үлкен қалалардан базарлар, жәрмеңкелер, мерзімдік көпшілік аукциондары және сол тәрізді қоғамдық орындар тұрақты немесе мезгіл-мезгіл белгілі бір жерде барлық, мүдделілерді жөне бағаның құрылуына әсер ете алатын тұлғаларды тұрақты түрде жинап отыратын өз мақсаттары болады және сөйтіп бұл бағаларды экономикалық етеді.
Сондықтан реттелген рыногы бар тауарлардың тиісті жалпы экономикалық жағдайға сай келетін баға мен тез сатылып кету мүмкіндігі бар; керісінше, өткізілімі реттелмеген тауарлар кейде өз сатып алушыларын таппауы мүмкін. Рыноктың орнығуы кейбір заттар үшін өндірушілер мен тауарларды сатушыларға тауарларын осы кезеңге сәйкес келетін экономикалық бағамен сатып жіберуіне мүмкіндік туғызады.
Әр тұтынушы белгілі тауарларды қайдан табатынын білетін жағдай -- көтерме сауда да тауардың иелерінің бір-біріне жақын орналасуын және сатып алушылардың бір жерге жиналуын қамтамасыз етеді -- бұл едөуір дәрежеде тиісті тауарлардың тез арада экономикалық баға бойынша сатылып кету ықтималдығын арттырады, бөлшектеп сатуда мұндай жинақтылықтың жоқтығынан бағаның экономикалық тұрғыда нашар құрылуына басым негіздеме болады.
Сонымен тауардың өткізілу қабілеттілігінің әр түрлі болуының себептері мыналар:
Біріншіден, тауардың өткізілу қабілеттілігінің мөлшерін анықтайтын адамдардың саны біресе көп, біресе аз болады және мүдделі жинақталу пункттері бағаның құрылуы кезінде бірде жақсы, бірде нашар ұйымдастырылады.
Екіншіден, кейбір тауарлар өздерінің өту қабілетіне сай рынокты барлық жерден табады. Мысалы, пайдалы үй жануарлары, астықтар, темірлер және т.б. үшін, жалпы тұтыну игіліктері үшін барлық жерде рыноктар бар және ең шағын қалалар мен мекен жайлар белгілі мезгілде осы сияқты тауарлардың рыногына айналады; керісінше, басқа игіліктер үшін (шикізат, шай) бір-бірінен алыстау орналасқан рыноктар болады. Соңғылары бір-біріне тәуелді болады. Бір рынокгағы жағдайлар туралы деректер, егер ол өте маңызды болса, басқа бас рыноктарға беріледі, содан соң шаруашылық жүргізуші тұлғалардың арнайы сыныбы -- төрешілер жекелеген алыстағы рыноктағы тауарлардың бағасындағы айырма тасымалдау шығынынан артып кетпеуін қадағалайды.
Тауарлардың өткізу қабілеттілігі үлкен немесе шағын кеңістік қатынасының ауқымымен шектелген, бір тауарлар экономикалық баға бойынша осы ауқымның көлеміндегі көптеген рыноктарда сатылады, ал басқалары -- тек бірнеше орталық сауда нүктелерінде ғана, біріншінің иегері экономикалық бағамен, өз қалауымен ауқымның көптеген сауда нүктелерінде өткізе алады, ал екіншінің иегері -- шектелген ауқымның тек бірнеше жерінде ғана -- бұл жағдай тауардың өткізілу қабілеттілігінің әр түрлілігінің екінші себебін құрайды.
Үшіншіден, кейбір тауарлар бойынша белсенді өрі дұрыс қойылған алыпсатарлық бар; ол рынокта пайда болған тауарлардың көлемін, осы сәтге ол сұраныстың нақты көлемінен артып тұрса да жұтып қояды; ал өзге шаруалардың сауда айналымында алыпсатарлық болмайды немесе сонша-лықты дәрежеде емес, және рынок солармен толып кеткенде не баға өте тез төмендейді, не жеткізілген тауарлар өткізілмей қалады. Бірінші реттегі игіліктерді кез келген көлемде, өр уақытта бағасындағы шағын айырмамен сатып жіберуге болады, ол кезде тауарларына ешқандай алыпсатарлық жоқ иеленушілер осы сәттегі қажеттіліктен артатын көлемнен артық сата алмайды, ал егер сататындай болса, тек үлкен шығынмен ғана өткізеді. Тауарлардың өткізілу қабілеттілігінің көлемдік шекарасы кең немесе тар болады, соңғысының ішінде келіп түскен тауарлардың бірін экономикалық бағамен тез-ақ өткізіп жіберуге болады, ол кезде баскасыньщ сондай көлемін сату өте қиын болады, кей жағдайларда тіпті сатылмайды -- бұл жағдай тауарлардың өткізілу қабілеттілігінің әр түрлілігінін үшінші себебін құрайды.
Төртіншіден, ақыры, қажетті тауарлардың рыногы үздіксіз жұмыс істейді. Тауарлық биржа бар жердегі бағалы қағаздарды сол сияқты белгілі шикізаттарды күн сайын сатуға болады, басқа тауарлармен сауда аптасына екі немесе үш рет жүргізіледі, нан және басқа да дәнді дақылдар үшін күнделікті тауарлар үшін -- жылына бірнеше жәрмеңкелер, ал жылқылар және басқа ірі қара мал үшін -- екі немесе үш және т. с. с.
Игіліктердің өткізілу қабілеттілігінің шекарасы уақыт бойынша кең немесе тар болатыны, олардың ішінде бір тауарларды кез келген сөтте экономикалық бағамен сатып жіберуге болады, ал басқаларын -- тек белгілі бір мезгілдерде, үлкенді-кішілі ұзақтығы бар уақыт аралығында сатуға болады, бұл тауарлардың өткізуге қабілеттілігінің төртінші себептерін құрайды.
Егер шаруашылық өмірдің құбылысына көз тастап, біз жекелеген тауарлардың өтуіне деген әр түрлі қабілетін көрсек, онда бізге осы әр түрлілікті бір немесе бірнеше айтылған себептерге өкелуге болар еді.
Астықтың белгілі көлеміне кім ие, соның қолында экономикалық жағдайға сай бағамен сатуға болатын тауар болады, егер сол жерде астық өнімдерінің биржасы болса, әр минут сайын немесе әр апта сайын сатып жіберуге болар еді, ондай тауарларды саудагерлер "қолма қол ақша" деп атаған. Бұның себебі -- осы игілікті қажет ететін адамдардың молдығы, тауардың өту қабілепілігінің жоғарылығы, рыноктағы ұйымдастыру қызметінің жоғарылығы жөне белсенді алыпсатарлық.
Егер шаруашылық өмірдің құбылысына көз тастап, біз жекелеген тауарлардың өтуге деген әр түрлі қабілетін көрсек, онда бізге осы әр түрлілікті бір немесе бірнеше айтылған себептерге әкелуге болар еді.
Астықтың белгілі көлеміне кім ие болса, соның қолында экономикалық жағдайға сай бағамен сатуға болатын тауар болады, егер сол жерде астық өнімдерінің баршасы болса әр минут сайын немесе апта сайын сатып жіберуге болар еді, ондай шаруаларды саудагерлер "қолма-қол ақша" деп атаған. Мұның себебі -- осы игілікті қажет ететін адамдардың көптігі, тауардың өту қабілетінің жоғарылығы, рыноктағы ұйымдастыру қызметінің жоғарылығы және белсенді алыпсатарлық.
Қоймадағы шикізаттың көп жағдайда өтімі төмендеу болады. Бұл тауардың өту қабілеттілігінің шекарасы тар, рыноктардың ұйымдастырылуы нашар болады жөне кеңістіктік және уақыт жағынан олар көбіне бір-бірінен алшақ болады, астыққа қарағанда алыпсатарлық әлсіздеу болады. Астық иесінің рыноктың бағасынан бағаны сәл төмендетіп, бәрін сатып жіберуіне мүмкіндігі бар, ал шикізатпен олай істеу мүмкіндігі төмен; бұл жерде шикізаттың иесі бәрін сатып жіберуіне болады, бірақ бағадан көп жоғалтады, ол бір кезде тауарын мүлдем сата алмай қалуы мүмкін, біраз уақыт бойы күтуіне тура келеді.
1.2 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін жоспарлау
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі - салыстырмалы ұғым, оны үлгілерді талдап жасау үдерісінде болжауға болады, бірақ нақты бәсекеге қабілеттілік тек қана нарықта ұқсас бәсекелес тауарлардың сипаттамаларын, сондай-ақ сату сервисінің шарттарын салыстыру барысында баға-ланады.
Экспортталатын отандық тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаған кезде мына сияқты факторлардың бар екендігін ескеру қажет: техникалық және экономикалық ақпараттардың жеткіліксіздігі, өйткені дайындаушылар негізінен бәсекелестердің проспектілері мен каталогтарын пайдаланады; тапсырыстарды орындау мерзімінің ұзақтығы мен орындау кезіндегі кідірістердің жиілігі; тауарларды өткізудің жеткілікті дамыған және шетелдік тұтынушыларға жақындатылған желілерінің жоқтығы; бәсекелестердің тұтыну шығындары деңгейін обьективті бағалаудың болмауы және т.б. Бұл факторлардың ықпалы мүмкін болғанша азайтылуы тиіс.
Тауар (жұмыс, қызметтер) өзінің мәні жағынан пайда алудың бірден-бір құралы, және сонысымен де бәсекелік күрестің негізгі құралы, оның материалдық негізі болып табылады. Өнім сапасын арттыру, пайданы барынша көбейту, өндіріс шығындарын азайту жолындағы бәсеке өріс-теген жердің бәрінде тауардың бәсекеге қабілеттілігін кешенді багалау аса маңызды мәнге ие болады.
Мұндай бағалаудың негізгі факторларына мыналар жатқызылады:
- экономикалық әлеует және экономиканың өсу қарқыны;
- ғылымның, техниканың даму деңгейі;
- халықаралық енбек бөлінісіне қатысу;
- ішкі нарықтың серпінділігі мен сыйымдылығы;
- әлеуметтік-экономикалық және ішкі саяси жағдай;
- қаржы жүйесінің икемділігі;
- экойомиканы мемлекеттік реттеу;
- еңбек және материалдық ресурстармен қамтамасыз етілуі және ре-сурстарды жіктеу деңгейі.
Бәсекеге қабілетті тауарлар шығара отырып, өндіруші нарықта өзіне бекем орын алады. Шығарылатын тауарлардың бәсекеге қабілеттілігі үшін күресте баға белгілеу әдістерімен қатар бағадан тыс әдістері де пайдаланыл ад ы.
Талданатын тауарлар коньюнктурасының нарықтық өзгерістерін ай-қындау негізінде тұтынушьшардың сұранымына неғұрлым сай келетін тауарлар тобы іріктеп алынады.
Одан әрі жаңа бәсекелес тауарлардың пайда болу болжамдары зерттеледі. Бұл ретте сатылу мүмкіңдігі айқын және бәсекелестер арасында күшті тайталас туғызатын жаңа тауарлар бөліп көрсетіледі. Одан соң тауарлардың параметрлеріне қойылатын техникалық талаптар қалып-тастырылады. Қорытындысында бірнеше қызығушылық туғызатын жаңа тауар шығару мүмкін болмайтын технологиялардың параметрле-рінің сәйкестігін бағалау кестесі жасалады.
Ақырғы нәтижесінде нұсқаны таңдау аталған өнеркәсіптік фирмасы үшін технология, материалдық қамтамасыз ету саласында бар шектеу-лерді анықтайды. Тауардың бәсекелестік қабілетін арттырудың дұрыс таңдап алынған нұсқасы мәнсіз шығындардан барынша аулақ болуға және тауарлардың алуан түрін талдау бойынша қорытындьглар алуға мүмкіндік береді, өнеркәсіптік фирманың нарықтағы бәсекелестік күрестегі позицияларын бәсеңдету үшін оның өндірістік қаржы-экономикалық және өткізу жұмысындағы мақсатты өзгерістер бағдарламасын қалыптастыруға жағдай туғызады.
Халықаралық еңбек бөлінісінің және ғылыми - техникалық прогрестің ықпалымен бәсекелестіктің кеңінен өрістеуі өндірушілерді бәсекеге қабілетті жаңа тауарлар шығарудың жолдарын және жаңадан өткізу нарықтарын белсенді іздестіруге итермелейді.
Параметрлік қатарлары мен ассортименті жиынтығы неғұрлым кеңірек болса, тұтынушының өзіне оңтайлы сатып алу нұсқасын табу мүмкіндігі солғұрлым жоғары болады. Мысалы, бірдей тұрпаттағы автотиегіштер шығарылады, бірақ олардың бір-бірінен жүк көтеруі, жылдамдығы, бұрылу радиусы жағынан және басқадай айырмашылықтары бар. Әрбір тұтынушыға оның жұмысының нақты жағдайын ескергенде сатып алынатын автотиегіштердің белгілі бір пайдалану параметрлері қажет. Егер сатушы оларды қамтамасыз ете алса - сауда оңғарылады, ал егер қамтамасыз ете алмаса сатып алушы басқа сатушыны іздейтін болады.
Көптеген бәсекелестерге қатысты алғанда нарықтағы позицияларды жеңіп алудағы маңызды сәт шығарылатын тауарларды дер кезінде жаң-арту, жаңа өнім түрлерін шығаруды әзірлеу мен ұйымдастыру болып табылады. Қазіргі кезде жаңа тауарлар жасап шығару мен өндірудің кәсіпорынның өркендеуі үшін шешуші маңызы бар. Статистикалық деректерге қарағанда өңдірістің негізін кұрайтын жаңа өнім шығаруды игергеннен кейін оны өткізудің өсу қарқыны бәсекелестермен салыстыр-ғанда шамамен екі есе артық болады. Жаңа өнім шығарып және ұсыны-латын тауарлардың түрін кенейте отырып, фирмалар нарықтағы болжап білуге болмайтын өзгерістерді ескергенде кез-келген уакытта банкротқа әкеп соғуы мүмкін бір ғана тауарға тәуелділікті азайтуға ұмтылады. Бүгінде біздің еліміздегі бірқатар кәсіпорындар мен фирмалар өндірісті айтарлықтай қайта құрылымдауға кірісіп отыр және бейіндік өнімдерді жаңалаумен бірге халық тұтынатын тауарлар шығаруды жолга қоюда.
1.3 Рынок сыйымдылығы және тауар өткізу көлемін жоспарлау
Батыс кәсіпорындары қызметінің осал тұстары, сату саласы болып саналады, сондықтан да кәсіпкерлік пен басқарудың барлық негізгі салаларында рынок сыйымдылығы мен өткізу көлемін болжалдау негізгі роль атқарады.
Кез-келген қаржы жоспарының ақтық бағасы өнімді сату көлемінің мүмкіндігін болжалдауға немесе өткізуден түскен пайда көлемін болжалдауға байланысты. Сол себепте де рынок сыйымдылығы мен өткізу көлемін болжалдау маркетингте және өткізу ісінде айрықша роль атқарып қоймай, басқа да іс-әрекет бағытында шешуші фактор болып саналады. Мәселен, өндірісте - өндірістік қуат ауқымын жоспарлағанда, жабдықтауда - шикізат қажетін, ал қаржы саласында - ақша айналымы мен күрделі қаржыны жоспарлағанда болжалдау ерекше қажет.
Маркетинг пен өткізу саласында жоспарлаудың ең шешуші пункт мынадай көрсеткіштерді анықтау болып саналады:
- қысқа мерзімдік: өнімнің әр түрін өткізу (көлемі және құны), географиялық бағыт бойынша өткізу (көлемі және құны), бәсекелестер бағасы, сауда қызметкерлеріне қойылатын мақсатты нұсқаулар, қор деңгейі;
- орташа мерзімдік: өнім категориясы бойынша өткізудің жалпы өткізу, бағалар, жалпы экономикалық жағдай, рынокқа тауар жеткізілуінің ерекшеліктері, жаңа өнімдерді енгізу;
- ұзақ мерзімдік: өнім категориясы бойынша өткізудің жалпы көлемі, рынок орындарына тауарды толтыру, жаңа өнімдерді енгізу, рыноктағы бұрынға өнімдерді әкету, маркетингті зерттеудің маңызды ерекшеліктері, т.б.
Болжалдаған кезде, тек қысқа мерзімді ғана емес, сондай ақ орташа және ұзақ мерзімді бағалау ма болжалдауды ескеру керек. Соңғы екі уақыт мүмкіндігіне жататын факторлар ішінара болуы мүмкін, алайда олар қысқа мерзімдік болжалдауға елеулі ықпал етеді (мәселен, технологияның өзгеруі, кез келген артық материалдардың қолайлылығы, т.б.).
Рынок сыйымдылығы, өткізу көлемі мен бюджет аралықтарындағы байланыстарды үш түрлі тәсілмен анықтауға болады:
- рынок пен өткізу болжамы дегеніміз, нақты тауар мен қызметтің заттай түрінде болашақта өткізілуі (өткізудің сандық көрсеткіштің болжамы) және нақты, әрі потенциалды клиенттердің белгілі бір уақыт аралығында (қысқа, орташа және ұзақ мерзімде) тауарды өткізуден түскен пайда құнының болжамы;
- бюджет дегеніміз, табыстардың, шығындардың және белгілі бір уақыт кезеңінде сатылған өнім санының болжамы (мүмкіндігі) туралы қаржы құжаты (документ);
- рынок сыйымдылығы мен өткізу көлемінің болжамы сол уақытта бюджет болады, егер оны компаниядағы жалпы қызметке жауаптылар қарап, бекітетін болса.
Жоспар жасаудың алғашқы қадамы бастапқы ақпарат жинау болып саналады, өйткені мұның өзі рынок туралы толық мағлұмат береді.
Фирма ішіндегі деректерді талдау
Өткен жылдардағы айналымды талдау әдетте кесте түрінде беріледі де, мұның өзі көп жылғы кезеңді қамтиды. Кестеде мыналар көрсетілуі тиіс:
1. сату айналымы (саны);
2. сату құны (айналымы);
3. сату бағасы (өз өнімдері, бәсеке өнімдері);
4. өз өнімдерінің өткізу болжамы;
5. өткен жылдары орын алған жоспарлы және нақтылы көрсеткіштердің арасындағы ауытқулар.
Әр ай сайынғы көрсеткіштерді осылайша мұқият талдау және барлық ауытқу түрлерін мұқият қарастыру мүмкіндіктері өткізудің болашақтағы деректерін болжауға ықпал етеді. Өткізу статистикасы мынадай өзгерістер бойынша айқындалады:
1. тауарлар және тауар топтары;
2. сауда есебі, және өкілдіктер (сатушылар) есебі;
3. сатып алушылар тобы;
4. тапсырыс (заказ) саны мен жиілігі;
5. сату жиілігі.
Тауарларды тобы бойынша айыру өте қажетті, өйткені сауда бағдарламасы көбінесе едәуір ауқымды. Оның үстіне тауарлардың кейбір түрлеріне сыртқы жағдайдың әр түрлі әсері ықпал етеді.
Сауда аудандары және аудан өкілдіктері бойынша айыру жекелеген аудандарда тауарлардың өткізілуінің дамуын көрсетуге, сауда қызметкерлерінің арасындағы өзара байланысты жарнамалардың және жарнама құралдарының тиімділігін талдауға, сондай ақ сатушылардың жалақы деңгейін белгілеуге мүмкіндік береді.
Барлық 5 пункт бойынша өткізудің жүйесі деректері өткізудің деректері мен мазмұны туралы мағлұмат береді. Тұтастацй алғанда фирма ішіндегі деректер өткізу жолдарын көрсетуге, әрі оған жұмсалатын шығындарды белгілеуге мүмкінді береді
Рынок туралы деректерді талдау
Рынок туралы деректерді алу өте қажет, өйткені бұрынғы өткізу қызметінің көрсеткіштері болашақта өткізілуге тиісті тауарларды бағалауға мүмкіндік бере қоймайды. Тек айналым көлемі мен рынок факторларының әрекеті арасындағы ара қатынасты талдау, оның болашақта дамуын нақты бағалауға мүмкіндік береді.
Батыс кәсіпорындарында мынадай көрсеткіштер талданады:
1. аудандарға және жас топтарына бөлінген тұрғын халық санының динамикасы. Мұндай мәлімет халық тұтанатын тауарларды сатуда ұйымдастыруда айрықша маңызы бар;
2. әр жан басына есептегенде тауар тұтынылуы. Мұндай деректерді талдау тұтынушылардың талғам тілегіндегі өзгерістерді анықтауға мүмкіндік береді;
3. халық (сатып алушылар) табысының динамикасы. Мұндай мәлімет шығынның бір түрінен екінші түріне ауысуын көрсетеді;
4. сатып алу қабілетінің динамикасы;
5. рыноктағы барлық салыстырмалы тауарларға тұтастай сұраныс динамикасы. Мұндай деректерді нақты өнеркәсіптік саладағы өндірістік қуаттың пайдалану статистикасы бойынша алуға болады. Осындай талдау өзара алмасытырылатын тауарлардың пайдалануының ауысу мүмкіндігін көрсетеді;
6. бәсекелестердің өндірстік қуатының немесе нақты салада жұмыс істейтіндер санының өзгеру динамикасы.
- өскелең сұранысқа ие тауарлар;
- бейтарап тауарлар;
- сұранысы кеміген тауарлар;
Рынок бойынша деректерді тұтастай талдау, оларды фирма ішіндегі деректермен салстыру, рынок динамикасы мен кәсіпорын меншігіндегі динамика аралығында қалыптасқан пропорцияны бейнелейді.
2 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім және Қарағанды кәмпиттері кондитер фабрикасын нарықта маркетингтік зерттеу
2.1 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім саласы
Әлем нарығында кондитер өнімдері үлкен концентрациялық өткізу негізімен мінезделеді. Кондитер өнімдерін өндіруде 2012 ж. лидер болып саналады:
1. Mars Inc.
2. Nestle SA.
3. Hershey Foods Corp.
4. Cadbury Schweppes Plc.
5. Kraft Foods Inc.
6. Wrigley Jr. Co. William.
7. Ferrera SpA.
8. Phizer Inc.
9. Perfetti Van Melle Group.
10. Lotte Group.
1 кестеде әлемдегі әйгілі кондитер өндірушілердің жылдық сату көлемі көрсетілген.
Кесте 1
Ірі кондитер өнімдерін өндірушілер
Аты
Мемлекет
Жылдық сату көлемі
(млрд. АҚШ доллар)
Mars Inc
АҚШ
14
Nestle SA
Швейцария
7.2
Hershey Foods Corp
АҚШ
4.12
Cadbury Schweppes Plc
Ұлыбритания
0.97
Әлемде кондитер өнімдерінің ірі импортшы мемлекеттердің бірі АҚШ, Германия, Франция, ал экспортшылары - Ұлыбритания, Испания, Нидерланды, Бельгия, Италия.
Кондитер өнімдерінің әлемдік нарығы жылдан жылға өсуде, бұл өнімге өспелі сұраныс реакциясын көреміз. Дамыған елдерде кондитер өнімдерін тұтыну жоғары [8].
Солтүстік Еуропа елдерінде кондитер өнімдерін тұтыну деңгейі әлемде ең үлкен болып байқалады. Данияда жан басына шаққандағы көрсеткіш 16.6 кг жылына. Бұл әлемдегі кондитер өнімдерін ең көп тұтынатын ел.
Ал Еуропа елдерінде орташа тұтыну жан басына шаққанда 9-12 кг құрайды. Ең көп тұтыну деңгейі жан басына шаққанда 2012 ж. Швейцарияда, содан соң Португалияда, Данияда және Финляндияда белгіленген.
2.2 Қарағанды кәмпиттерімаркетинг жұмысын талдау және бағалау
Қарағанды кәмпиттері өндіретін тауарларының тұтыну сипаттамалары мен оның нарыққа ұсынған тауарына, нарық жағдайына байланысты. Неғұрлым кәсіпорын жұмысы күрделі болса, соғұрлым құрамы да көп болып, тұтынушылардың қанағатын қанағаттандырумен бірге тауар ассортименті қалыптасады.
Тұтынушыларды сұрау процесінде Қарағанды кәмпиттері тағамдарына, кондитер өнімдеріне сұраным айқындалады. Сұраудың осы бағытының нәтижелері 2 - кестеде көрсетілген.
Кесте 2
Қарағанды кәмпиттері ассортиментіне жоқ тауарларға тұтынушылардың қалаулары
Кондитер
Тағамдары
Тұтынушылардың жас шамалығы топтары
15-20
жас
21-25
жас
26-30
жас
31-40
жас
40 жастан
жоғары
Шоколад
Батончиктері
66
57
41
43
38
Толтырушымен шоколад
8
38
50
25
30
Шоколад-вафли
томы
8
-
33
37.5
13
Үлкейтілген
конфеттер
-
4
25
12.5
7
Шоколад
Пастасы
33
38
25
50
36
Тағамдар
8
24
8
-
10
Жоғарыдағы кестеден тұтынушылардың ең тілеулі тағамдары шоколад батончиктері мен пастасы және толтырушы бар шоколад, осы тауарлар кондитер нарығында бұрыннан бар жеке тұрақты ұдайы сұранымға ие, қалған тауарлар жөнінде нарықта жаңа тауарлар болғанымен, сұранымы қалыптаспаған деп айтуға болады [9].
Қарағанды кәмпиттері тауарлық саясатын жетілдіру мақсатында тұтынушылар арасында сұрау жүргізілді, оларға Қарағанды кондитер фабрикасы тағамдарының сипаттамаларын бағалау үшін ұсынды. Бұл 3-кестеде көрсетілген.
Кесте 3
Қарағанды кәмпиттерітауар саясатының тұтынушылар берген сипаттамасы
Тауар
Қасиеттері
Жоғары
Орташадан
жоғары
Орташа
Орташадан
Төмен
Төмен
Баға
x
Дәмі
x
Сақтау мерзімі
x
Орауы
x
Орындау уақыты
x
Тұтынушыларға
қызмет көрсету
x
өлшеп буу
ыңғайлығы
x
Сауда үшін
x
Тауар беделі
x
Бұл кестеден табыстың іскерлігі қазыргітауар коммуникациялық саясатты құруға көп көңіл бөлгендіктен, кондитерлік тағамдар нарығына өз өнімдерін жылжыту барысында көп табысқа жеткен.
Сонымен бірге бағаның тұтынушыларға қолайлығын, дәмі, орауы халықтың көңілінен шығып, оған жоғары баға берген. Олар тауарды өткізу, сату, жеткізу барысында тұтынушыларға қызмет көрсету сапасы, тауар беделінің де тұтынушыларға қанық, сондықтан тұтынушылар жоғары сипаттама беріп отыр [10].
Тұтынушылардан сұрау барысында тауардың жеке топтары бойынша сатып алушылардың қалаулары анықталады.
Бұл ұйымдастыру түрінде тауарлар нарықтары бірқалыпты болады. Бірақ бұл құрылымда өндіретін өнімдер ассортименті көбейген сайын өндіріс икемділігі төмендейді, себебі сыртқы ортадағы өзгерістерге икемдену және оған жауап беру уақыты азаяды. Ол қосымша А да көрсетілген.
Осыдан басқа шоколад тағамдары үшін жаңа қораптар түрі құрылған кәсіпорында өндіріс технологиясымен жетілдіру мен жоғарғы сапалы өнім шығаруда шектелмей, тағамдардың сыртын көркемдеуде назарларын жинақтаған кезде, тұтынушыларға қарай маңызды қадам жасалынады. Шоколадтың ең қалаулы түрлеріне қарай түсті және толтырушымен бар шоколад жатқызылады (4-кесте).
Кесте 4
Қарағанды кәмпиттері өлшеп буылған өнімдері
Тағам атты
Орам материалы
Өнімнің салмағы г
Печенье
Эдельвейс,
наша марка,жетысу
флат қағаз орамы
200
Яблочка,Подарок
Первокласенику
суреті мен полипропилен
250
Вафли
Артек, Белоснежа
Апельсиновые
суретті мен полипропилен
пакеті
60
Артек
қатырма қағаз қорабы
400
Артек,Асем, русскоеполе,
Белоснежка
флат қағаз орамы
120
Желатиндегі мармелад
Светлячки
суретімен полипропилен
пакеті
125
Драже
Одуванчик
қатырма қағаз жапсырма-
сымен полипропилен
200
Нонпарель
атырма қағаз жапсырмасы
мен полипропилен пакеті
100
Золотой орешек
қатырма қағаз қорабы
40
Зефир
Бело-розовый
қатырма қағаз қорабы
350
Марамель
Барбарис
суреті бар полипропилен
пакет
250
Кестеде көрсетілгендей, кәсіпорында тауарды орау аумағында көптеген мәселелерді шешу керек. Сапалы түрде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Нормативті сілтемелер 5
Анықтама 6
Қысқартулар 7
Кіріспе 8
1. Тауар өткізуді жоспарлау 9
1.1 Тауардың өткізілу қабілеттілігін жоспарлау 9
1.2 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін жоспарлау 13
1.3 Рынок сыйымдылығы және тауар өткізу көлемін жоспарлау 15
2 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім және Қарағанды
кәмпиттері кондитер фабрикасын нарықта маркетингтік зерттеу 18
2.1 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім саласы 18
2.2 Қарағанды кәмпиттері өндірістік жағдайын талдау және
бағалау 19
2.3 Қарағанды кәмпиттері фабрикасының кондитер саясаты 25
3 Қарағанды кәмпиттері кондитер фабрикасы және
маркетингтік қызметіне ұсыныстар 30
3.1 Қарағанды кәмпиттері өндірістік маркетингтік
іс - әрекеттерін дамыту жөніндегі ұсыныстар мен нұсқаулар 30
Қорытынды 34
Пайдаланылған әдебиеттер 36
Қосымша А 37
Кіріспе
Адамзат тіршілігіндегі әрбір жаңа кезеңнің өзіне тән жетістігі мен мұқтажы болады. Өркениет деңгейіне қарай өсе түскен өмірлік қажеттілік өндіру мен тұтыну арасындағы орамдылыққа қол жеткізуді алға тартады. Осы талапты жүзеге асыру өмірге маркетингті алып келіп отыр.
Біздегі өтпелі дәуір деп аталып жүрген нарықтық экономикаға көшу кезеңі маркетингке үлкен жаңалық енгізеді деген сенім бар. Өйткені ғасырлар бойы жинақталған нарықтық экономика саласындағы тәжірбиеге, қуатты экономикалық әлеуетке, жоғары дәрежедегі бизнестік білім психологиялық дайындыққа сүйенген маркетингті біздің жағдайымызға бейімдеудің өзіндік ерекшеліктері бар.
Ал менің курстық жұмысыма арқау болып отырған тақырып Қазақстандағы кондитерлік өнімдерінің сатылу жағдайын маркетингтік зерттеу.
Курстық жұмыстың мақсаты. Қазақстандағы кондитер өнімдеріне деген сұранысты анықтау. Қазіргі ХХІ ғасыр заманында тұтынушы талғамы әр қилы болып келеді. Олардың кондитерлік өнімге деген сұранысы мен талабы, қалауы мен қанағаттану дәрежесі сан түрлі және ұдайы өзгеріске ұшырауда. Осыған байланысты таяуда жүргізілген зерттеулерге келсек, олар келесі ақпараттарды беруде.
Зерттеу объектісі. Қарағанды кәмпиттері АҚ-ның маркетингтік жағдайын талдау. Қарағанды кәмриттері өнімінің Қазақстандағы алған дәрежесін зерттеу.
Курстық жұмыстың жаңалығы.Әлемдік ірі кондитерлік компаниялардың нәлемдік нарықта алатын орны Қазақстандағы кондитерлік компаниялардың үлесімен зерттелінді.
Еуромонитор Интернейшнл мәліметтері бойынша кондитер өнімдерінің әлемдік нарық сыйымдылығы 2013 ж. 154 млн. тоннаны құрайды және жалпы тауарайналым 95 млрд. АҚШ долларын құрайды. Болжамдар бойынша 2012 ж. салыстырғанда кондитер өнімдері 2012 ж. әлемдік нарық сыйылымдылығы 16.6 млн.т тоннаға жетуі мүмкін немесе 10.7% өсуі мүмкін және тауарайналымы 117 млрд. АҚШ долларын құрайды.
Болжамдар бойынша кондитер өнімдерін өндіру процесі күрт ұлғаятын аймақтар мыналар: Қытай, Латын Америка елдері, Шығыс Еуропа елдері.
Қазақстан Республикасы да кондитер саласын дамытуға өз жігерін қосып, елеулі даму үстінде. Оған мысал ретіде отандық кондитер өндірушілер Рахат, Баян-Сұлу, Қарағанды конфеттерінің жеткен жетістіктерін айтуға болады.
Осы курстық жұмыста кондитер саласының жалпы нарықтық жағдайы мен оның даму процестері туралы, отандық өндіруші Қарағанды кәмпиттері АҚ кондитер фабрикасының Қазақстандағы алатын орнымен қазіргі даму тенденциясы жайында мәліметтер жазылған.
Тауар өткізуді жоспарлау
1.1 Тауардың өткізілу қабілеттілігін жоспарлау
Тауардың өткізілу қабілеттілігі төрт бағытта шектелген.
Біріншіден, тауарларды сатып аяушыларга қатысы бойынша. Тауардың иесі көрінген кісіге оларды өткізе алмайды; тауарды алатын шаруашылық жүргізушілерінің белгілі бір тобы бар.
Ол өз тауарын барлық тұлғаларға өткіземін деп есептемеуі керек:
а) ол тауарға қажеттіліктер жоқ;
ә) олар құқықтық немесе физикалық себептермен сатып алудан шеттетілген;
б) пайда болған айырбас мүмкіндігі туралы білмейді.
Екіншіден, тауардың өткізілу қабілетгілігі өткізілетін салалар бойынша шектелген.
Кейбір жерлерде тауар өткізілуі үшін мыналар қажет:
а) берілген тауарда осы елді мекенге жеткізуге және сол жерде сатуға табиғи немесе құқықтық кедергінің болмауы;
ә) тасымалдауға кеткен шығын айырбастан түсетін пайдадан асып кетпеуі.
Бұл саланың кеңістігін алатын болсақ, жекелеген тауар үшін бұл жерде әр түрлілік өте үлкен. Бір тауар бір елді мекеннің көлемінде сатылады, себебі оған деген қажеттілік шағын шекарамен шектелген, енді біреулері -- жекелеген аймақтың көлемінде, үшіншісі -- бір елдің ауқымында, төртіншісі -- барлық мәдениетті елдерде және ақырғы біреулері -- жер шарының барлық аумақтарында сатыла алады.
Тауардың сол жердегі жөне рыноктағы бағасының айырымы тасымалдауға кеткен және басқа шығындарды жабуы керек. Құны үлкен емес тауарлар үшін, бұл айырым өзінен өзі үлкен болмайды. Керісінше, құны жоғары тауарлар үшін, мысалы, қалта сағатын алайық,оны шығаратын жердегі баға мен алыстан рыноктағы бағасының айырымы, бірінші рыноктағы оның бағасының қымбаттығына қарамастан, аз болмайды сондықтан алыс рынокка жеткізу шығынын жабу да оңай емес.
Үшіншіден, тауарлардың өткізілу қабілеттігінің көлемдік тұрғыдан шектелуі. Тауарлардың өткізілу қабілеттілігі көлемдік тұрғыдан әлі жабылмаған қажеттіліктердің мөлшерімен және экономикалық айырбас операциялары үшін негізі бар көлеммен шектеулі. Бір тұлғаның тауарға деген қажетгілігі соншалықты үлкен болғанмен, оның шекарасы болады, оның сыртында белгілі бір уақыт аралығыңда тұлға тағы да тауар алады деп санауға болмайды, тіпті осы шекараның ішінде тұлға айырбасқа экономикалық негізі бар тауарлардың көлемін айырбас жолымен алуға дайындығын білдіреді. Жекелеген тұлғалардың сұранысынан белгілі тауарға сұраныс құралады, оның көлемі анықталады, барлығы толық анықталғанда барып тауарларды өткізуге болады, бұл шекарадан асатын мөлшердегі тауарды сату мүмкін емес.
Бұл мөлшерді алатын болсақ, онда бүл жерде де жекелеген тауарларға қатысы бойынша әр түрлілік жеткілікті. Бір тауарлар кез келген жағдайда нақты шектелген, оған қажеттілікке байланысты, белгілі бір өткізілім болады; басқа мөлшерлер үшін қажеттіліктер көп, яғни тауарлардың өткізілу қабілеттілігінің көлемдік шекарасы кең екендігін білдіреді;
- тәжірибелік мәні бар кейбір көлемдер өздеріне әдеттегідей өткізілім табады.
Төртіншіден, тауарлардың өткізілу қабілеттілігі өткізілімі мүмкін болатын уақыт аралығына тәуелді.
Кейбір игіліктерге қажеттіліктер қыс кезінде болады, ал қайсыбіріне -- тек жазда, кейбір игіліктерге сұраныс көп немесе аз қысқа өткінші уақыт аралығында болады. Алдағы мейрамның бағдарламасы, суреттер көрмесінің санаттары, жорналы және сән-салтанат заттары -- осының бәрі игіліктердің осы тегіне жатады. Содан соң қысқа мерзімге сақталатын барлық игіліктер де солардың қатарына жатады.
"Қоймада ұстау" әдетте тауардың меншік иесі үшін едәуір экономикалық шығынмен байланысты.
Тауарлардың өткізілу қабілеттілігі адамдардың аз немесе көп, уакыттық және көлемдік шекарасымен шектелетінін біз жоғарыда оқып білдік.
Тауар дегеніміз айырбасқа арналған экономикалық игілік, бірақ қалай болғанда да айырбас үшін жасалмаған. Тауардың иесі оны айырбастағысы келеді, бірақ кез келген бағаға емес. Сағат дүкенінің иесі барлық тауарының бір данасын бір талерден, ал тері сатушының барлық терісін өте арзанға сатып жіберуге мүмкіндігі бар. Бұған қарамастан, бұл екі көпес тауарлардың өткізілімі жоқтығына шағым айта алады: олардың тауарлары, жоғарыда айтылғандай, сатылу үшін өндірілген, бірақ кез келген бағамен емес, тек экономикалық ережеге сай бағамен сатылуы керек.
Баға осы бәсекелестік қатынастың нөтижесін көрсетеді. Егер осы тауарға қажеттілігі бар адамдардың бөлігі бәсекелестіктен шеттетілетін болса, онда баға жалпы шаруашылық жағдайға сәйкес деңгейінен төмендейді; егер осы жағдай ұсыным жасаушы бәсекелестер жағынан болса, онда тауардың бағасы көрсетілген деңгейден жоғарылайды.
Егер қайсыбір тауарға бәсекелестік бір себептен реттелмеген болса, онда меншік иелері оны экономикаға сай емес бағамен сатып жіберуі мүмкін деген қауіп бар, ал басқа тауардың иелері үшін ешқандай мұндай қауіп жоқ, болса да шамалы болады, мұндай жағдай, әрине, біздің тауарлардың өткізілуге деген қабілеттілігінің айырмашылығын шарттастырады: біріншілері еш қиындықсыз өз міндеттерін атқарады, ал басқалары -- көбінесе экономикалық құрбандыққа бару шартымен ғана атқарады, ал кейде, тіпті оны да істемейді.
Үлкен қалалардан базарлар, жәрмеңкелер, мерзімдік көпшілік аукциондары және сол тәрізді қоғамдық орындар тұрақты немесе мезгіл-мезгіл белгілі бір жерде барлық, мүдделілерді жөне бағаның құрылуына әсер ете алатын тұлғаларды тұрақты түрде жинап отыратын өз мақсаттары болады және сөйтіп бұл бағаларды экономикалық етеді.
Сондықтан реттелген рыногы бар тауарлардың тиісті жалпы экономикалық жағдайға сай келетін баға мен тез сатылып кету мүмкіндігі бар; керісінше, өткізілімі реттелмеген тауарлар кейде өз сатып алушыларын таппауы мүмкін. Рыноктың орнығуы кейбір заттар үшін өндірушілер мен тауарларды сатушыларға тауарларын осы кезеңге сәйкес келетін экономикалық бағамен сатып жіберуіне мүмкіндік туғызады.
Әр тұтынушы белгілі тауарларды қайдан табатынын білетін жағдай -- көтерме сауда да тауардың иелерінің бір-біріне жақын орналасуын және сатып алушылардың бір жерге жиналуын қамтамасыз етеді -- бұл едөуір дәрежеде тиісті тауарлардың тез арада экономикалық баға бойынша сатылып кету ықтималдығын арттырады, бөлшектеп сатуда мұндай жинақтылықтың жоқтығынан бағаның экономикалық тұрғыда нашар құрылуына басым негіздеме болады.
Сонымен тауардың өткізілу қабілеттілігінің әр түрлі болуының себептері мыналар:
Біріншіден, тауардың өткізілу қабілеттілігінің мөлшерін анықтайтын адамдардың саны біресе көп, біресе аз болады және мүдделі жинақталу пункттері бағаның құрылуы кезінде бірде жақсы, бірде нашар ұйымдастырылады.
Екіншіден, кейбір тауарлар өздерінің өту қабілетіне сай рынокты барлық жерден табады. Мысалы, пайдалы үй жануарлары, астықтар, темірлер және т.б. үшін, жалпы тұтыну игіліктері үшін барлық жерде рыноктар бар және ең шағын қалалар мен мекен жайлар белгілі мезгілде осы сияқты тауарлардың рыногына айналады; керісінше, басқа игіліктер үшін (шикізат, шай) бір-бірінен алыстау орналасқан рыноктар болады. Соңғылары бір-біріне тәуелді болады. Бір рынокгағы жағдайлар туралы деректер, егер ол өте маңызды болса, басқа бас рыноктарға беріледі, содан соң шаруашылық жүргізуші тұлғалардың арнайы сыныбы -- төрешілер жекелеген алыстағы рыноктағы тауарлардың бағасындағы айырма тасымалдау шығынынан артып кетпеуін қадағалайды.
Тауарлардың өткізу қабілеттілігі үлкен немесе шағын кеңістік қатынасының ауқымымен шектелген, бір тауарлар экономикалық баға бойынша осы ауқымның көлеміндегі көптеген рыноктарда сатылады, ал басқалары -- тек бірнеше орталық сауда нүктелерінде ғана, біріншінің иегері экономикалық бағамен, өз қалауымен ауқымның көптеген сауда нүктелерінде өткізе алады, ал екіншінің иегері -- шектелген ауқымның тек бірнеше жерінде ғана -- бұл жағдай тауардың өткізілу қабілеттілігінің әр түрлілігінің екінші себебін құрайды.
Үшіншіден, кейбір тауарлар бойынша белсенді өрі дұрыс қойылған алыпсатарлық бар; ол рынокта пайда болған тауарлардың көлемін, осы сәтге ол сұраныстың нақты көлемінен артып тұрса да жұтып қояды; ал өзге шаруалардың сауда айналымында алыпсатарлық болмайды немесе сонша-лықты дәрежеде емес, және рынок солармен толып кеткенде не баға өте тез төмендейді, не жеткізілген тауарлар өткізілмей қалады. Бірінші реттегі игіліктерді кез келген көлемде, өр уақытта бағасындағы шағын айырмамен сатып жіберуге болады, ол кезде тауарларына ешқандай алыпсатарлық жоқ иеленушілер осы сәттегі қажеттіліктен артатын көлемнен артық сата алмайды, ал егер сататындай болса, тек үлкен шығынмен ғана өткізеді. Тауарлардың өткізілу қабілеттілігінің көлемдік шекарасы кең немесе тар болады, соңғысының ішінде келіп түскен тауарлардың бірін экономикалық бағамен тез-ақ өткізіп жіберуге болады, ол кезде баскасыньщ сондай көлемін сату өте қиын болады, кей жағдайларда тіпті сатылмайды -- бұл жағдай тауарлардың өткізілу қабілеттілігінің әр түрлілігінін үшінші себебін құрайды.
Төртіншіден, ақыры, қажетті тауарлардың рыногы үздіксіз жұмыс істейді. Тауарлық биржа бар жердегі бағалы қағаздарды сол сияқты белгілі шикізаттарды күн сайын сатуға болады, басқа тауарлармен сауда аптасына екі немесе үш рет жүргізіледі, нан және басқа да дәнді дақылдар үшін күнделікті тауарлар үшін -- жылына бірнеше жәрмеңкелер, ал жылқылар және басқа ірі қара мал үшін -- екі немесе үш және т. с. с.
Игіліктердің өткізілу қабілеттілігінің шекарасы уақыт бойынша кең немесе тар болатыны, олардың ішінде бір тауарларды кез келген сөтте экономикалық бағамен сатып жіберуге болады, ал басқаларын -- тек белгілі бір мезгілдерде, үлкенді-кішілі ұзақтығы бар уақыт аралығында сатуға болады, бұл тауарлардың өткізуге қабілеттілігінің төртінші себептерін құрайды.
Егер шаруашылық өмірдің құбылысына көз тастап, біз жекелеген тауарлардың өтуіне деген әр түрлі қабілетін көрсек, онда бізге осы әр түрлілікті бір немесе бірнеше айтылған себептерге өкелуге болар еді.
Астықтың белгілі көлеміне кім ие, соның қолында экономикалық жағдайға сай бағамен сатуға болатын тауар болады, егер сол жерде астық өнімдерінің биржасы болса, әр минут сайын немесе әр апта сайын сатып жіберуге болар еді, ондай тауарларды саудагерлер "қолма қол ақша" деп атаған. Бұның себебі -- осы игілікті қажет ететін адамдардың молдығы, тауардың өту қабілепілігінің жоғарылығы, рыноктағы ұйымдастыру қызметінің жоғарылығы жөне белсенді алыпсатарлық.
Егер шаруашылық өмірдің құбылысына көз тастап, біз жекелеген тауарлардың өтуге деген әр түрлі қабілетін көрсек, онда бізге осы әр түрлілікті бір немесе бірнеше айтылған себептерге әкелуге болар еді.
Астықтың белгілі көлеміне кім ие болса, соның қолында экономикалық жағдайға сай бағамен сатуға болатын тауар болады, егер сол жерде астық өнімдерінің баршасы болса әр минут сайын немесе апта сайын сатып жіберуге болар еді, ондай шаруаларды саудагерлер "қолма-қол ақша" деп атаған. Мұның себебі -- осы игілікті қажет ететін адамдардың көптігі, тауардың өту қабілетінің жоғарылығы, рыноктағы ұйымдастыру қызметінің жоғарылығы және белсенді алыпсатарлық.
Қоймадағы шикізаттың көп жағдайда өтімі төмендеу болады. Бұл тауардың өту қабілеттілігінің шекарасы тар, рыноктардың ұйымдастырылуы нашар болады жөне кеңістіктік және уақыт жағынан олар көбіне бір-бірінен алшақ болады, астыққа қарағанда алыпсатарлық әлсіздеу болады. Астық иесінің рыноктың бағасынан бағаны сәл төмендетіп, бәрін сатып жіберуіне мүмкіндігі бар, ал шикізатпен олай істеу мүмкіндігі төмен; бұл жерде шикізаттың иесі бәрін сатып жіберуіне болады, бірақ бағадан көп жоғалтады, ол бір кезде тауарын мүлдем сата алмай қалуы мүмкін, біраз уақыт бойы күтуіне тура келеді.
1.2 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін жоспарлау
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі - салыстырмалы ұғым, оны үлгілерді талдап жасау үдерісінде болжауға болады, бірақ нақты бәсекеге қабілеттілік тек қана нарықта ұқсас бәсекелес тауарлардың сипаттамаларын, сондай-ақ сату сервисінің шарттарын салыстыру барысында баға-ланады.
Экспортталатын отандық тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін бағалаған кезде мына сияқты факторлардың бар екендігін ескеру қажет: техникалық және экономикалық ақпараттардың жеткіліксіздігі, өйткені дайындаушылар негізінен бәсекелестердің проспектілері мен каталогтарын пайдаланады; тапсырыстарды орындау мерзімінің ұзақтығы мен орындау кезіндегі кідірістердің жиілігі; тауарларды өткізудің жеткілікті дамыған және шетелдік тұтынушыларға жақындатылған желілерінің жоқтығы; бәсекелестердің тұтыну шығындары деңгейін обьективті бағалаудың болмауы және т.б. Бұл факторлардың ықпалы мүмкін болғанша азайтылуы тиіс.
Тауар (жұмыс, қызметтер) өзінің мәні жағынан пайда алудың бірден-бір құралы, және сонысымен де бәсекелік күрестің негізгі құралы, оның материалдық негізі болып табылады. Өнім сапасын арттыру, пайданы барынша көбейту, өндіріс шығындарын азайту жолындағы бәсеке өріс-теген жердің бәрінде тауардың бәсекеге қабілеттілігін кешенді багалау аса маңызды мәнге ие болады.
Мұндай бағалаудың негізгі факторларына мыналар жатқызылады:
- экономикалық әлеует және экономиканың өсу қарқыны;
- ғылымның, техниканың даму деңгейі;
- халықаралық енбек бөлінісіне қатысу;
- ішкі нарықтың серпінділігі мен сыйымдылығы;
- әлеуметтік-экономикалық және ішкі саяси жағдай;
- қаржы жүйесінің икемділігі;
- экойомиканы мемлекеттік реттеу;
- еңбек және материалдық ресурстармен қамтамасыз етілуі және ре-сурстарды жіктеу деңгейі.
Бәсекеге қабілетті тауарлар шығара отырып, өндіруші нарықта өзіне бекем орын алады. Шығарылатын тауарлардың бәсекеге қабілеттілігі үшін күресте баға белгілеу әдістерімен қатар бағадан тыс әдістері де пайдаланыл ад ы.
Талданатын тауарлар коньюнктурасының нарықтық өзгерістерін ай-қындау негізінде тұтынушьшардың сұранымына неғұрлым сай келетін тауарлар тобы іріктеп алынады.
Одан әрі жаңа бәсекелес тауарлардың пайда болу болжамдары зерттеледі. Бұл ретте сатылу мүмкіңдігі айқын және бәсекелестер арасында күшті тайталас туғызатын жаңа тауарлар бөліп көрсетіледі. Одан соң тауарлардың параметрлеріне қойылатын техникалық талаптар қалып-тастырылады. Қорытындысында бірнеше қызығушылық туғызатын жаңа тауар шығару мүмкін болмайтын технологиялардың параметрле-рінің сәйкестігін бағалау кестесі жасалады.
Ақырғы нәтижесінде нұсқаны таңдау аталған өнеркәсіптік фирмасы үшін технология, материалдық қамтамасыз ету саласында бар шектеу-лерді анықтайды. Тауардың бәсекелестік қабілетін арттырудың дұрыс таңдап алынған нұсқасы мәнсіз шығындардан барынша аулақ болуға және тауарлардың алуан түрін талдау бойынша қорытындьглар алуға мүмкіндік береді, өнеркәсіптік фирманың нарықтағы бәсекелестік күрестегі позицияларын бәсеңдету үшін оның өндірістік қаржы-экономикалық және өткізу жұмысындағы мақсатты өзгерістер бағдарламасын қалыптастыруға жағдай туғызады.
Халықаралық еңбек бөлінісінің және ғылыми - техникалық прогрестің ықпалымен бәсекелестіктің кеңінен өрістеуі өндірушілерді бәсекеге қабілетті жаңа тауарлар шығарудың жолдарын және жаңадан өткізу нарықтарын белсенді іздестіруге итермелейді.
Параметрлік қатарлары мен ассортименті жиынтығы неғұрлым кеңірек болса, тұтынушының өзіне оңтайлы сатып алу нұсқасын табу мүмкіндігі солғұрлым жоғары болады. Мысалы, бірдей тұрпаттағы автотиегіштер шығарылады, бірақ олардың бір-бірінен жүк көтеруі, жылдамдығы, бұрылу радиусы жағынан және басқадай айырмашылықтары бар. Әрбір тұтынушыға оның жұмысының нақты жағдайын ескергенде сатып алынатын автотиегіштердің белгілі бір пайдалану параметрлері қажет. Егер сатушы оларды қамтамасыз ете алса - сауда оңғарылады, ал егер қамтамасыз ете алмаса сатып алушы басқа сатушыны іздейтін болады.
Көптеген бәсекелестерге қатысты алғанда нарықтағы позицияларды жеңіп алудағы маңызды сәт шығарылатын тауарларды дер кезінде жаң-арту, жаңа өнім түрлерін шығаруды әзірлеу мен ұйымдастыру болып табылады. Қазіргі кезде жаңа тауарлар жасап шығару мен өндірудің кәсіпорынның өркендеуі үшін шешуші маңызы бар. Статистикалық деректерге қарағанда өңдірістің негізін кұрайтын жаңа өнім шығаруды игергеннен кейін оны өткізудің өсу қарқыны бәсекелестермен салыстыр-ғанда шамамен екі есе артық болады. Жаңа өнім шығарып және ұсыны-латын тауарлардың түрін кенейте отырып, фирмалар нарықтағы болжап білуге болмайтын өзгерістерді ескергенде кез-келген уакытта банкротқа әкеп соғуы мүмкін бір ғана тауарға тәуелділікті азайтуға ұмтылады. Бүгінде біздің еліміздегі бірқатар кәсіпорындар мен фирмалар өндірісті айтарлықтай қайта құрылымдауға кірісіп отыр және бейіндік өнімдерді жаңалаумен бірге халық тұтынатын тауарлар шығаруды жолга қоюда.
1.3 Рынок сыйымдылығы және тауар өткізу көлемін жоспарлау
Батыс кәсіпорындары қызметінің осал тұстары, сату саласы болып саналады, сондықтан да кәсіпкерлік пен басқарудың барлық негізгі салаларында рынок сыйымдылығы мен өткізу көлемін болжалдау негізгі роль атқарады.
Кез-келген қаржы жоспарының ақтық бағасы өнімді сату көлемінің мүмкіндігін болжалдауға немесе өткізуден түскен пайда көлемін болжалдауға байланысты. Сол себепте де рынок сыйымдылығы мен өткізу көлемін болжалдау маркетингте және өткізу ісінде айрықша роль атқарып қоймай, басқа да іс-әрекет бағытында шешуші фактор болып саналады. Мәселен, өндірісте - өндірістік қуат ауқымын жоспарлағанда, жабдықтауда - шикізат қажетін, ал қаржы саласында - ақша айналымы мен күрделі қаржыны жоспарлағанда болжалдау ерекше қажет.
Маркетинг пен өткізу саласында жоспарлаудың ең шешуші пункт мынадай көрсеткіштерді анықтау болып саналады:
- қысқа мерзімдік: өнімнің әр түрін өткізу (көлемі және құны), географиялық бағыт бойынша өткізу (көлемі және құны), бәсекелестер бағасы, сауда қызметкерлеріне қойылатын мақсатты нұсқаулар, қор деңгейі;
- орташа мерзімдік: өнім категориясы бойынша өткізудің жалпы өткізу, бағалар, жалпы экономикалық жағдай, рынокқа тауар жеткізілуінің ерекшеліктері, жаңа өнімдерді енгізу;
- ұзақ мерзімдік: өнім категориясы бойынша өткізудің жалпы көлемі, рынок орындарына тауарды толтыру, жаңа өнімдерді енгізу, рыноктағы бұрынға өнімдерді әкету, маркетингті зерттеудің маңызды ерекшеліктері, т.б.
Болжалдаған кезде, тек қысқа мерзімді ғана емес, сондай ақ орташа және ұзақ мерзімді бағалау ма болжалдауды ескеру керек. Соңғы екі уақыт мүмкіндігіне жататын факторлар ішінара болуы мүмкін, алайда олар қысқа мерзімдік болжалдауға елеулі ықпал етеді (мәселен, технологияның өзгеруі, кез келген артық материалдардың қолайлылығы, т.б.).
Рынок сыйымдылығы, өткізу көлемі мен бюджет аралықтарындағы байланыстарды үш түрлі тәсілмен анықтауға болады:
- рынок пен өткізу болжамы дегеніміз, нақты тауар мен қызметтің заттай түрінде болашақта өткізілуі (өткізудің сандық көрсеткіштің болжамы) және нақты, әрі потенциалды клиенттердің белгілі бір уақыт аралығында (қысқа, орташа және ұзақ мерзімде) тауарды өткізуден түскен пайда құнының болжамы;
- бюджет дегеніміз, табыстардың, шығындардың және белгілі бір уақыт кезеңінде сатылған өнім санының болжамы (мүмкіндігі) туралы қаржы құжаты (документ);
- рынок сыйымдылығы мен өткізу көлемінің болжамы сол уақытта бюджет болады, егер оны компаниядағы жалпы қызметке жауаптылар қарап, бекітетін болса.
Жоспар жасаудың алғашқы қадамы бастапқы ақпарат жинау болып саналады, өйткені мұның өзі рынок туралы толық мағлұмат береді.
Фирма ішіндегі деректерді талдау
Өткен жылдардағы айналымды талдау әдетте кесте түрінде беріледі де, мұның өзі көп жылғы кезеңді қамтиды. Кестеде мыналар көрсетілуі тиіс:
1. сату айналымы (саны);
2. сату құны (айналымы);
3. сату бағасы (өз өнімдері, бәсеке өнімдері);
4. өз өнімдерінің өткізу болжамы;
5. өткен жылдары орын алған жоспарлы және нақтылы көрсеткіштердің арасындағы ауытқулар.
Әр ай сайынғы көрсеткіштерді осылайша мұқият талдау және барлық ауытқу түрлерін мұқият қарастыру мүмкіндіктері өткізудің болашақтағы деректерін болжауға ықпал етеді. Өткізу статистикасы мынадай өзгерістер бойынша айқындалады:
1. тауарлар және тауар топтары;
2. сауда есебі, және өкілдіктер (сатушылар) есебі;
3. сатып алушылар тобы;
4. тапсырыс (заказ) саны мен жиілігі;
5. сату жиілігі.
Тауарларды тобы бойынша айыру өте қажетті, өйткені сауда бағдарламасы көбінесе едәуір ауқымды. Оның үстіне тауарлардың кейбір түрлеріне сыртқы жағдайдың әр түрлі әсері ықпал етеді.
Сауда аудандары және аудан өкілдіктері бойынша айыру жекелеген аудандарда тауарлардың өткізілуінің дамуын көрсетуге, сауда қызметкерлерінің арасындағы өзара байланысты жарнамалардың және жарнама құралдарының тиімділігін талдауға, сондай ақ сатушылардың жалақы деңгейін белгілеуге мүмкіндік береді.
Барлық 5 пункт бойынша өткізудің жүйесі деректері өткізудің деректері мен мазмұны туралы мағлұмат береді. Тұтастацй алғанда фирма ішіндегі деректер өткізу жолдарын көрсетуге, әрі оған жұмсалатын шығындарды белгілеуге мүмкінді береді
Рынок туралы деректерді талдау
Рынок туралы деректерді алу өте қажет, өйткені бұрынғы өткізу қызметінің көрсеткіштері болашақта өткізілуге тиісті тауарларды бағалауға мүмкіндік бере қоймайды. Тек айналым көлемі мен рынок факторларының әрекеті арасындағы ара қатынасты талдау, оның болашақта дамуын нақты бағалауға мүмкіндік береді.
Батыс кәсіпорындарында мынадай көрсеткіштер талданады:
1. аудандарға және жас топтарына бөлінген тұрғын халық санының динамикасы. Мұндай мәлімет халық тұтанатын тауарларды сатуда ұйымдастыруда айрықша маңызы бар;
2. әр жан басына есептегенде тауар тұтынылуы. Мұндай деректерді талдау тұтынушылардың талғам тілегіндегі өзгерістерді анықтауға мүмкіндік береді;
3. халық (сатып алушылар) табысының динамикасы. Мұндай мәлімет шығынның бір түрінен екінші түріне ауысуын көрсетеді;
4. сатып алу қабілетінің динамикасы;
5. рыноктағы барлық салыстырмалы тауарларға тұтастай сұраныс динамикасы. Мұндай деректерді нақты өнеркәсіптік саладағы өндірістік қуаттың пайдалану статистикасы бойынша алуға болады. Осындай талдау өзара алмасытырылатын тауарлардың пайдалануының ауысу мүмкіндігін көрсетеді;
6. бәсекелестердің өндірстік қуатының немесе нақты салада жұмыс істейтіндер санының өзгеру динамикасы.
- өскелең сұранысқа ие тауарлар;
- бейтарап тауарлар;
- сұранысы кеміген тауарлар;
Рынок бойынша деректерді тұтастай талдау, оларды фирма ішіндегі деректермен салстыру, рынок динамикасы мен кәсіпорын меншігіндегі динамика аралығында қалыптасқан пропорцияны бейнелейді.
2 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім және Қарағанды кәмпиттері кондитер фабрикасын нарықта маркетингтік зерттеу
2.1 Әлемдік нарықтағы кондитерлік өнім саласы
Әлем нарығында кондитер өнімдері үлкен концентрациялық өткізу негізімен мінезделеді. Кондитер өнімдерін өндіруде 2012 ж. лидер болып саналады:
1. Mars Inc.
2. Nestle SA.
3. Hershey Foods Corp.
4. Cadbury Schweppes Plc.
5. Kraft Foods Inc.
6. Wrigley Jr. Co. William.
7. Ferrera SpA.
8. Phizer Inc.
9. Perfetti Van Melle Group.
10. Lotte Group.
1 кестеде әлемдегі әйгілі кондитер өндірушілердің жылдық сату көлемі көрсетілген.
Кесте 1
Ірі кондитер өнімдерін өндірушілер
Аты
Мемлекет
Жылдық сату көлемі
(млрд. АҚШ доллар)
Mars Inc
АҚШ
14
Nestle SA
Швейцария
7.2
Hershey Foods Corp
АҚШ
4.12
Cadbury Schweppes Plc
Ұлыбритания
0.97
Әлемде кондитер өнімдерінің ірі импортшы мемлекеттердің бірі АҚШ, Германия, Франция, ал экспортшылары - Ұлыбритания, Испания, Нидерланды, Бельгия, Италия.
Кондитер өнімдерінің әлемдік нарығы жылдан жылға өсуде, бұл өнімге өспелі сұраныс реакциясын көреміз. Дамыған елдерде кондитер өнімдерін тұтыну жоғары [8].
Солтүстік Еуропа елдерінде кондитер өнімдерін тұтыну деңгейі әлемде ең үлкен болып байқалады. Данияда жан басына шаққандағы көрсеткіш 16.6 кг жылына. Бұл әлемдегі кондитер өнімдерін ең көп тұтынатын ел.
Ал Еуропа елдерінде орташа тұтыну жан басына шаққанда 9-12 кг құрайды. Ең көп тұтыну деңгейі жан басына шаққанда 2012 ж. Швейцарияда, содан соң Португалияда, Данияда және Финляндияда белгіленген.
2.2 Қарағанды кәмпиттерімаркетинг жұмысын талдау және бағалау
Қарағанды кәмпиттері өндіретін тауарларының тұтыну сипаттамалары мен оның нарыққа ұсынған тауарына, нарық жағдайына байланысты. Неғұрлым кәсіпорын жұмысы күрделі болса, соғұрлым құрамы да көп болып, тұтынушылардың қанағатын қанағаттандырумен бірге тауар ассортименті қалыптасады.
Тұтынушыларды сұрау процесінде Қарағанды кәмпиттері тағамдарына, кондитер өнімдеріне сұраным айқындалады. Сұраудың осы бағытының нәтижелері 2 - кестеде көрсетілген.
Кесте 2
Қарағанды кәмпиттері ассортиментіне жоқ тауарларға тұтынушылардың қалаулары
Кондитер
Тағамдары
Тұтынушылардың жас шамалығы топтары
15-20
жас
21-25
жас
26-30
жас
31-40
жас
40 жастан
жоғары
Шоколад
Батончиктері
66
57
41
43
38
Толтырушымен шоколад
8
38
50
25
30
Шоколад-вафли
томы
8
-
33
37.5
13
Үлкейтілген
конфеттер
-
4
25
12.5
7
Шоколад
Пастасы
33
38
25
50
36
Тағамдар
8
24
8
-
10
Жоғарыдағы кестеден тұтынушылардың ең тілеулі тағамдары шоколад батончиктері мен пастасы және толтырушы бар шоколад, осы тауарлар кондитер нарығында бұрыннан бар жеке тұрақты ұдайы сұранымға ие, қалған тауарлар жөнінде нарықта жаңа тауарлар болғанымен, сұранымы қалыптаспаған деп айтуға болады [9].
Қарағанды кәмпиттері тауарлық саясатын жетілдіру мақсатында тұтынушылар арасында сұрау жүргізілді, оларға Қарағанды кондитер фабрикасы тағамдарының сипаттамаларын бағалау үшін ұсынды. Бұл 3-кестеде көрсетілген.
Кесте 3
Қарағанды кәмпиттерітауар саясатының тұтынушылар берген сипаттамасы
Тауар
Қасиеттері
Жоғары
Орташадан
жоғары
Орташа
Орташадан
Төмен
Төмен
Баға
x
Дәмі
x
Сақтау мерзімі
x
Орауы
x
Орындау уақыты
x
Тұтынушыларға
қызмет көрсету
x
өлшеп буу
ыңғайлығы
x
Сауда үшін
x
Тауар беделі
x
Бұл кестеден табыстың іскерлігі қазыргітауар коммуникациялық саясатты құруға көп көңіл бөлгендіктен, кондитерлік тағамдар нарығына өз өнімдерін жылжыту барысында көп табысқа жеткен.
Сонымен бірге бағаның тұтынушыларға қолайлығын, дәмі, орауы халықтың көңілінен шығып, оған жоғары баға берген. Олар тауарды өткізу, сату, жеткізу барысында тұтынушыларға қызмет көрсету сапасы, тауар беделінің де тұтынушыларға қанық, сондықтан тұтынушылар жоғары сипаттама беріп отыр [10].
Тұтынушылардан сұрау барысында тауардың жеке топтары бойынша сатып алушылардың қалаулары анықталады.
Бұл ұйымдастыру түрінде тауарлар нарықтары бірқалыпты болады. Бірақ бұл құрылымда өндіретін өнімдер ассортименті көбейген сайын өндіріс икемділігі төмендейді, себебі сыртқы ортадағы өзгерістерге икемдену және оған жауап беру уақыты азаяды. Ол қосымша А да көрсетілген.
Осыдан басқа шоколад тағамдары үшін жаңа қораптар түрі құрылған кәсіпорында өндіріс технологиясымен жетілдіру мен жоғарғы сапалы өнім шығаруда шектелмей, тағамдардың сыртын көркемдеуде назарларын жинақтаған кезде, тұтынушыларға қарай маңызды қадам жасалынады. Шоколадтың ең қалаулы түрлеріне қарай түсті және толтырушымен бар шоколад жатқызылады (4-кесте).
Кесте 4
Қарағанды кәмпиттері өлшеп буылған өнімдері
Тағам атты
Орам материалы
Өнімнің салмағы г
Печенье
Эдельвейс,
наша марка,жетысу
флат қағаз орамы
200
Яблочка,Подарок
Первокласенику
суреті мен полипропилен
250
Вафли
Артек, Белоснежа
Апельсиновые
суретті мен полипропилен
пакеті
60
Артек
қатырма қағаз қорабы
400
Артек,Асем, русскоеполе,
Белоснежка
флат қағаз орамы
120
Желатиндегі мармелад
Светлячки
суретімен полипропилен
пакеті
125
Драже
Одуванчик
қатырма қағаз жапсырма-
сымен полипропилен
200
Нонпарель
атырма қағаз жапсырмасы
мен полипропилен пакеті
100
Золотой орешек
қатырма қағаз қорабы
40
Зефир
Бело-розовый
қатырма қағаз қорабы
350
Марамель
Барбарис
суреті бар полипропилен
пакет
250
Кестеде көрсетілгендей, кәсіпорында тауарды орау аумағында көптеген мәселелерді шешу керек. Сапалы түрде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz