Тепе-теңдік баға және икемділік ұғымы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3.4

I ТАРАУ. СҰРАНЫМ МЕН ҰСЫНЫМ ЗАҢЫ ... ... ..5.11
1.1. Сұраным және сұранымға әсер ететін факторлар. ... 5.8
1.2. Ұсыным және ұсынымға әсер ететін факторлар ... ..9.11

II ТАРАУ. ТЕПЕ.ТЕҢДІК БАҒА ЖӘНЕ ИКЕМДІЛІК ҰҒЫМЫ. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12.22
2.1. Сұраным мен ұсынымның өзара байланысы. ... ..12.18
2.2. Баға және табыс бойыншы икемділік. ... ... ... 19.22

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23.24

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI: ... ... ... 25

КIРIСПЕ

Рынок механизмiнiң қызмет етуiнiң негiзi “сұраным” мен “ұсыным” болса, ал сол сұранысты тудыратын басты фактор тұтынушылар iс-әрекетi болып табылады. Рыноктық экономиканың ерекшелiгi де сол, онда сұраным бiрiншi орында тұрады, ал ұсынымның қызметi сұранымды қанағаттандыру болып табылады.
Кез келген тұтынушы нарықта ұнатымдылығымен артық көруiне сүйену және өзiнiң табысы мен бағаға сүйенуi арқылы анық айқын тұтыну жоспарын жасайды. Осы жоспарды iске асырса ол тұтынушы өзiнiң қажетiн ең жоғарғы деңгейде қанағаттандырады деп есептелiнедi.
Бiрақ шын мәнiнде тұтынушылардың табысына байлаынсты олардың бюджеттiк шектеу қисығы орын алып, тұтынушылардың таңдау деңгейi әр түрлi болып және ол ылғи да өзгерiп отырады. Яғни нарықта көптеген тұтынушылардың таңдауы әр түрлi болып келедi. Сонымен, сұраным – бұл тұтынушының немесе сатып алушының бiр тауарды сатып алу ойымен жасайтын жоспарын және олардың сатып ала алатын тауар бағасы мен оның көлемi арасындағы тәуелдiлiк.
Қазақстан Республикасы бүгiнгi таңда әлемдегi орны рыноктық қатынастағы дамушы мемлекет ретiнде көрiнуi болып табылады. Рыноктық қатынастардың дамуы ұлттық экономикамыздың елiмiз өз егемендiгiн алғаннан бастап осы уақытқа дейiн даму үстiнде және ол дами бермек. Рыноктық қатынастардың тиiмдi қызмет етуi барлық қоғамдағы шаруашылық қызметтердiң тиiмдi қызмет етуiн қамтамасыз етiп отырады және оны ұйымдастырушы құрал болып табылады.
Рыноктық механизмдi жалпы түрде экономиканың мәселелерiн шешу мақсатында өндiрушiлер мен тұтынушылардың рынок арқылы тәуелсiз түрде өзара әрекет ететiн шаруашылықты ұйымдастыру формасы деп анықтауға болады. Рынок механизмiнiң қызмет етуiнiң негiзi сұраным мен ұсыным болса, ал сол сұранысты тудыратын тұтынушылар iс-әрекетi. Нарықта сұраныс пен ұсыныс өндiрiлген өнiм көлемi мен олардың бағасын анықтайды, сондай-ақ нарықтың өзiн-өзi реттеп отыратын нарық тепе-теңдiгiн және соған сәйкес тепе-теңдiк бағаны қалыптастырады. Өндiрушi мен тұтынушы арасындағы бәсеке және мәмiлелер бағаға әсер етiп, рыноктық бағаны қалыптастырады. Ал бағаға сүйене отырып, тұтынушылар көптеген экономикалық шешiмдер қабылдайды. Мiне бұл жағдай тұтнушылар мiнез-құлығын және нарықта сұранымды қалыптастырады.
Нарықтық экономиканың ерекшелiгi де сол, онда сұраныс бiрiншi орында тұрады, ал ұсыныстың қызметi сұранысты қанағаттандыру болып табылады.
Нарықта әрбiр тұлға тұтынушы болып табылады және олар өзiнiң табысына және ұнатымдылығына байланысты максималды түрде өзiн қанағаттандыратын нұсқаны iздейдi. Егер ол осы максималды шартты орындаса, онда ол өз сұранысын толық қанағаттандырды деп атаймыз.
Сұраным теориясында үш түрлi икемдiлiк коэффициентi қолданылады. Оларға: сұранымның бағалық икемдiлiк коэффициентi, сұранымның табыстық икемдiлiгi және сұранымның қиылысқан икемдiлiгi жатады. Осы сұраныс икемдiлiктерiнiң iшiнде сұранымның бағалық икемдiлiгiң орны ерекше. Өйткенi рынок сұранымы бiрiншi кезекте тауардың сатылу бағасына тәуелдi болады.
Нарықты жағдайларды зерттегенде сұраныстың не себептi және қандай мөлшерде өзгергенiн зерттеу үшiн “сұранымның икемдiлiк коэффициентi” қолданылады. Бұл абсалюттiк емес, салыстырмалылық коэффииент. Сондықтан, сұраныстың икемдiлiк коэффициентi зерттелгелi отырған сұраныс функциясының факторы бiр пайызға өзгерсе, онда сұраныстың қандай мөлшерге өзгеретiнiн көрсетедi.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “Сұраным заңы. Сұраным икемдiлiгiнiң түрлерi, өлшемi” деп алдым.
Бұл тақырыптың өзектiлiгi, осы сұранымның икемдiлiг көрсеткiшi арқылы тұтынушылардың өмiр сүру деңгейiн, жалпы экономиканың тұрақты дамуын және сыртқы факторлар өзгерiсiне тәуелсiздiгiн көруге болады. Өйткенi тұтынушылардың өмiр сүру деңгейi төмендеу болса, онда олардың сұранысы бағаның өзгеруiне сезiмтал болады, яғни сұранысы икемдi болып келедi. Бұл мысалы бүгiнде елiмiздiң тұтынушыларының жағдайына сәйкес келедi.
Менiң осы тақырыпты орындаудағы негiзгi мiндеттерiм келесiдей:
• Рыноктық қатынастың негiзгi элементiнiң бiрi сұранымды жан-жақты қарастырып, оның рыноктың басқа элементтерiмен байланысын қарастыру;
• Сұранымның рынок тепе-теңдiк механизмiндегi орнын және оның әрекеттерiн қарастыру;
• Рыноктық механизмдегi сұраныстың және сұраныс көлемiнiң сыртқы факторларға байланысты өзгеруi немесе жылжуын қарастыру, осы әрекеттердiң экономика дамуы үшiн әсерiн талдау;
• Сұранымның икемдiлiгiнiң түрлерiн және оның экономика үшiн маңыздылығын анықтау;

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI:

1. Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. – М.: Экономика, Дело, 1992.
2. Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применение. В 2-х т. Т. II. – М: Финансы и статистика, 1992. – 384 с.
3. Гальперин В.М., Игнатев С.М., Моргунов В.И. Микроэкономика. Т.2. – СПб. – 1998 г.
4. Экономическая теория. / А.И. Добрынина, Л.С. Тарасевича. Санк-Петербург – 2001г.
5. Әубәкiров Я. Ә. Байжұманов Б.Б. / Экономикалық теория. Оқу құралы. – Алматы. Қазақ университетi.
6. С.Әкiмбеков, А.С.Баймұхаметова, У.А. Жанайдаров / Экономикалық теория. Оқу құралы. – Астана: 2002. – 446 б.
7. Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университетi, 2003. – 219 б.
8. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика / Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2000 ж. – 420 бет.
9. Есипова В.Е. Цены и ценообразование. Учебник для вузов. – СПб:. “Питер”, 1999. – 464с.
10. Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – Спб: Питер Ком, 1999. – 784с.
11. Статистическии ежегодник. Алматы. – 2004г.