Әлемдік мұхиттың ластануы

І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Су ресурстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
ІІ.Негізгі бөлім
1. Әлемдік су қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2. Табиғи суларды ластаудың негізгі көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
3. Су ресурстарының сарқылуының алдын алуға бағытталған кейбір іс. шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
ІІІ.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15

Кіріспе
Табиғат байлықтарының ішінде судың орны ерекше.Сусың жер бетінде тіршіліктің болуы мүмкін емес. Сондықтан «Су- өмір нәрі» деп бекер айтылмаған. Жер бетіндегі тіршіліктің барлық формасы үшін су қант, онсыз тіршілік процесі жүрмейді. Планемамыздағы мұхиттардың, өзен, қол, теңіздердің, мұздақтардың, жер асты және ауа суларының басын қосып гидросфера дейді. Сұйқ судың құрамында біраз ерітінді заттар болады.Олар қозғалмалы су арқылы тасымалданып тұрады. Су атмосферамен, тау жыныс тарымен және организмдермен үзіксіз қарым- қатынаста болады. Бұл кезде көптеген химиялық элементтердің әлгі заттардың арасында алмасуы жатады. Су жер шарындағы ауа райын өзгеріп отыратын негізгі күш. Бұл процесті су буының ролі күшті. Атмосферадағы бу күшінде болатын су негізінен мұхиттардың булануынан құралады. Ауыл шаруашылығының суды қаншалықты мол жұмсайтындығына мынадай мысал келтіруге болады: 1 тонна бидай өсіру үшін вегетациялық дәуірінде 1500 тонна, 1 т күрішке- 7 мың, т, 1 т.мақтаға- 10 мың су жұмсалады. Бір құты консервіленген көкөніс дүкенге түскенге дейін 40 л. Су жұмсалады. Бір адамға нететін тағамдар жасау үшін 6 м3 су керек екендігі есептелді.
Жер шарының су қорын мұхиттар, теңіздер, өзендер, көлдер, мұздықтар, жер асты және атмосфера суы құрайд. Оның мөлшері шамамен 1,5 млрд км3. Жер шарында,ы барлық судың 94,2% тұзды су. Ол жер көлемінің 70 % -алып жатыр.
Аралдың тартылып бара жатқаны ешкімге құпия емес.
Егер Арал деңгейі1 метртөмендесе ауданы 10 % ауалды. Соңғы жарты ғасырдан аз- ақ астам уақытта. Аралдың оңт- шығыс етегінен 300 арал пайда болған. Амударияның құяр тұсы соңғы 30 жылда теңізге қарай20 кмсұғынып кеткен. Мұндай құбылысты Сырдарияның құяр сағасынан да байқайға болады. Егер адам баласы тағдырына тікелей араласпаса Аралтеңізінен айрылып қалуымыз мүмкін.
Елайда мұның бәрі ірі су айдындарының күннен- күнге тартылуына себепші болып отыр.
Сондықтан жерді суландыру мәселесін қоймалар жасау арқылы шеше отырып, су қорын қорғауды да естен шығаруға болмайды.
Ластану- су тапшылығының негізгі бір себебі. Өндірістердің, тұрмыстық мекемелерді тазаланбаған суларын таза су аалабтарына құюынан ластанады. Егістікке себілген ұлы химикаттар мен тыңайтқыштар сумен жуылып, су алқаптарын ластайды.

1. Оспанова Г.С, Бозшатаева Г.Т «Экология»
2. Оқулық – Алматы: Экономика 2002 ж.
3. Бродский А.К «Жалпы экологияның қысқаша курсы».Оқу құралы – Алматы: Ғылым 1997 ж.
4. Мұқаұлы С, Үпішев Е. «Табиғатты пайдалану экономикасы». Оқу құралы – Алматы: Экономика 1999 ж.
5. Сағымбаев Ғ. «Экология негіздері». Оқулық Алматы Республикалық баспа кабинеті 1995 ж.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыбы: Әлемдік мұхиттың ластануы

______ 5B060800 - Экология _________ мамандығы бойынша
(мамандық шифры және атауы)

Орындады

__Экология _ тобының

__3_ курс студенті, ____________________ ___Әбілхан С._______ (студенттің қолы) студенттің аты-жөні

Ғылыми жетекші

Ғылыми дәрежесі, атағы ________________ _____Бижанова Г.____
(жетекшінің қолы) жетекшінің аты-жөні

АСТАНА 2014 жыл

Жоспар:
І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Су ресурстары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
ІІ.Негізгі бөлім
1. Әлемдік су қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. Табиғи суларды ластаудың негізгі көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
3. Су ресурстарының сарқылуының алдын алуға бағытталған кейбір іс - шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
ІІІ.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15

Кіріспе
Табиғат байлықтарының ішінде судың орны ерекше.Сусың жер бетінде тіршіліктің болуы мүмкін емес. Сондықтан Су- өмір нәрі деп бекер айтылмаған. Жер бетіндегі тіршіліктің барлық формасы үшін су қант, онсыз тіршілік процесі жүрмейді. Планемамыздағы мұхиттардың, өзен, қол, теңіздердің, мұздақтардың, жер асты және ауа суларының басын қосып гидросфера дейді. Сұйқ судың құрамында біраз ерітінді заттар болады.Олар қозғалмалы су арқылы тасымалданып тұрады. Су атмосферамен, тау жыныс тарымен және организмдермен үзіксіз қарым- қатынаста болады. Бұл кезде көптеген химиялық элементтердің әлгі заттардың арасында алмасуы жатады. Су жер шарындағы ауа райын өзгеріп отыратын негізгі күш. Бұл процесті су буының ролі күшті. Атмосферадағы бу күшінде болатын су негізінен мұхиттардың булануынан құралады. Ауыл шаруашылығының суды қаншалықты мол жұмсайтындығына мынадай мысал келтіруге болады: 1 тонна бидай өсіру үшін вегетациялық дәуірінде 1500 тонна, 1 т күрішке- 7 мың, т, 1 т.мақтаға- 10 мың су жұмсалады. Бір құты консервіленген көкөніс дүкенге түскенге дейін 40 л. Су жұмсалады. Бір адамға нететін тағамдар жасау үшін 6 м[3] су керек екендігі есептелді.
Жер шарының су қорын мұхиттар, теңіздер, өзендер, көлдер, мұздықтар, жер асты және атмосфера суы құрайд. Оның мөлшері шамамен 1,5 млрд км[3]. Жер шарында,ы барлық судың 94,2% тұзды су. Ол жер көлемінің 70 % -алып жатыр.
Аралдың тартылып бара жатқаны ешкімге құпия емес.
Егер Арал деңгейі1 метртөмендесе ауданы 10 % ауалды. Соңғы жарты ғасырдан аз- ақ астам уақытта. Аралдың оңт- шығыс етегінен 300 арал пайда болған. Амударияның құяр тұсы соңғы 30 жылда теңізге қарай20 кмсұғынып кеткен. Мұндай құбылысты Сырдарияның құяр сағасынан да байқайға болады. Егер адам баласы тағдырына тікелей араласпаса Аралтеңізінен айрылып қалуымыз мүмкін.
Елайда мұның бәрі ірі су айдындарының күннен- күнге тартылуына себепші болып отыр.
Сондықтан жерді суландыру мәселесін қоймалар жасау арқылы шеше отырып, су қорын қорғауды да естен шығаруға болмайды.
Ластану- су тапшылығының негізгі бір себебі. Өндірістердің, тұрмыстық мекемелерді тазаланбаған суларын таза су аалабтарына құюынан ластанады. Егістікке себілген ұлы химикаттар мен тыңайтқыштар сумен жуылып, су алқаптарын ластайды.
Ұсақ өзендерді сақтау үшін су қорғау аймақтарын құрудың мәні зор. Су қорғау аймағы деп, белгілі бір ауданды судың ластануына, азаюына қарсы арнайы ереже қабылданған жерді айтады. Ереже бойынша тыңайтқыштар мен улы химикаттар, өндірістің пайдаланылған суларын, тұрмыс қалдықтарын төгуге тыйм салынады. Өзен жағалауында ағаш және бұта тектес өсімдіктер өсірілуі тиіс. Өсімдіктер өзеннің табиғи қалқаны, олар өзен жағасын эрозиядан, ластанудан қорғайды және су ағысын реттейді.
Сондақтан да су жағалауларын жасыл келекке айналдыруымыз керек. Және де суды қорғау әрбір пенденің өз өмірі үшін жасалатын іс.
Жердегі барлық су біртұтас. Олар атмосферамен, литосферамен қатар жеке қабат - гидросфераға бөлінеді. Ол тіршілік ортасы ретінде ерекше қасиеттермен сипатталады.
Судың қасиеттері. Биосферадағы маңызды процестерге әсерін анықтайтын судың өзіне тән қасиеттері:
1. Табиғат ресурсы және зат ретіндегі сарқылмайтыны. Жердегі барлық ресурстар жойылатын, шашырайтын болса, ал суі әртүрлі күйге: сұйық, газ тәрізді және қатты күйге өтуіне байланысты мұндай жағдайға ұшырамайды. Су мұндай қасиетіне ие болатын бірден - бір ресурс.
2. Суға қату кезінде көлемінің артуы және сұйыққа өтуі кезінде көлемнің артуы және сұйыққа өтуі кезінде көлемінің кемуі тән.
3. Ең жоғарғы тығыздығы +4°с - да байқалады. Табиғи және биологиялық процестердің маңызды қасиеттер осыған байланысты болады. Мысылы, су қоймаларының терең қатуының болмауы.
4. Жылу сыйымдылығының және жылу өткізгіштігінің жоғары болуы.
5. Тек оң ғана емес, теріс температурада да жеңіл газ тәріздес күйге өтуге қабілеттігі. Теріс температурада қатты күйден (мұз, қар) бірден бу тәрізді күйге өтеді. Мұндай құбылыс сублимация деп аталады.
6. Булану мен еру кезінде жылу сіңіріледі және будан конденсациялану мен қату кезінде жылудың бөлініп шығуы тән.
7. Дисперсті ортада, мысалы, ұсақ саңылаулы топырақтар немесе биологиялық құрылымдарда байланысқан немесе таралған күйге өтуі. Мұндай жағдайда судың қасиеттері өте күшті өзгереді. (қозғалғыштығы, тығыздығы, қату не булану температурасы, беттік керілуі және т.б. Бұлардың табиғи және биологиялық жүйелердегі процестердің жүруі үшін маңызы зор.
8. Әмбебап еріткіш. Сондықтан, табиғатта абсолютті таза су жоқ. Судың аталған және басқа да қасиеттері биосфералық процестерге, тірі ағзалар мен олардың мекен ету орталарына орасан зор әсер етеді.
Су - атмосфераның оттегімен толығуының (фотосинтез процесінде) бірден - бір көзі. Ол геологиялық (үлкен) және биологиялық (кіші) зат айналымдардағы химиялық элементтер мен қосылыстардың миграциясының шарты болып табылады.
Адам ағзасындағы судың үлесі 60% -- ге жуық, бірақ жекелеген мүшелер мен ұлпаларда ол 1% -- 96% -- ға дейін ауытқиды.
Заттар, ұлплар
Дене немесе ұлпа салмағына қатысты судың %
Ағзада
60%
Соның ішінде ұлпаларда

Май
20%
Сүйек
25%
Бауыр
70%
Бұлшық ет
75%

Әлемдік су қоры
Жердегі судың әлемдік қоры орасан зор. Олар 1353985мың км³. Егер гидросферадағы барлық суды біртекті етіп жер бетіне жайсақ, оның қалыңдығы шамамен 2,5 км болар еді. Әлемдік мұхит шегінде орташа тереңдік 3,96 км, ал ең терең максималды тереңдік11022 м(Мариан шұңғымасы).
Жердегі судың басым бөлігі тұзды су болып табылады. Ол жалпы қордың 97, 5% үлесін құрайды, бірақ түщы судың көлемі де өте көп. Оның мөлшері 35 млн. км³ -- ге тең.
Әлемдік мұхиттың деңгейінің өзгермелі жағдайында жердің су балансы төмендегідей болады. Планетеға түсетін жауын - шашын буланумен теңеседі. Екі шама да 577000 км³ жылына жуық. Мұхиттың булануы жауын - шашыннан 47000 км³ жылына артық. Құрлықта кері заңдылық байқалады - булану жауын - шашыннан 47000 км³ жылына кем. Осы су өзен ағыстарымен мұхитқа қайтарылады.
Қазіргі кезде әлемдік су балансы мұхит жағына қарай ығысқан. Соңғысы судың буланған мөлшерінен жыл сайын 430 - 550 км³ артық алады. Осының нәтижесінде мұхит деңгейі біртіндеп көтеріліп келеді (соңғы жүз жылда 15см). Қосымша ылғалдың 75% мұхиттар мұздықтардың еруі, 18, 5% -- жер асты қорының пайдалануы, 7% -- көлдердің есебінен алады.
Құрылықтағы жауын - шашынның толық буланбауы, (47000 км³) жылудың жетіспеуінен емес, экожүйенің реттеушілік роліне байланысты болатын атап өту қажет.
Әлемдік су қоры
Судың түрі
Көлемі
мм³
Әлемдік қордағы үлесі %

Жалпы
қордан
Тұщы су
қорынан
1.Жалпы қоры оның ішінде:
2.Тұзды мұхит оның ішінде:
Әлемдік мұхит
Жер асты
Көл
3.Тұщы оның ішінде: мұздықтар, мәңгі қар
Жер асты
Жер асты мұздары
Көл
Топырақ
Атмосферадағы су
Ағзалардағы су
Батпақтағы су
Өзен суы
1353985

1350955

1338000
12870
85
350029

24064

10530
300
91
17
13
1
12
2
100

97, 5

96, 5
1,0
0,006
2,5

1, 74

0, 76
0, 022
0, 007
0, 001
0, 001
0, 0001
0,0009
0,0002

-

--

--
--
--
100

68, 7

30,1
0, 86
0, 26
0, 05
0, 04
0, 003
0, 003
0,006
Қазір адам әр түрлі су көздерінен алып, тұщы судың табиғи қорының 0, 1 - 0, 15% -- ын пайдаланады. Судың болмашы мөлшерінің алынуы сырт көзге судың жетіспеуін туғызбау керек сияқты. Оның үстіне ол сарқылмайтын ресурс ретінде зат алмасуға қатысып, қайтадан су көздеріне қайтып келеді. Бүкіл гидросфера аумағында судың таусылуы мүмкін емес, бірақ бұл мәселе аймақтық тұрғыда болуы мүмкін.
35 млн. км³ тұщы судың шамамен 70% -- ы мәңгі мұздықтар мен мәңгі қар түрінде болады. Бұл суды адам іс жүзінде пайдаланбайды. Олар өлі су қорын түзеді. Сонымен қатар топырақтағы су, атмосфералық су мен тірі ағзалардағы су пайдаланылмайды. Батпақтардың суын пайдалану шектелген.Жердің терең қабаттарындағы суды игеру қиын. Тұтас алғанда адамзат шамамен 3 млн. км³ суды пайдалана алады. Бұл қоғамның техникалық мүмкіндеріне байланысты.
Табиғи су көздерін пайдаланғанда су ресурстарының қайта қалпына келу жылдамдығын есепке алу қажет
Гидросфераның әр түрлі категориялы суларының қалпына келуі жылдамдығы

Сулардың категориясы
Қалпына келу жылдамдығы
Өзен
16 күн немесе 11 - 12 күн
Атмосфера
8 күн
Топырақ грунты
1 жыл
Батпақ
5 жыл
Көл
17 жыл
Әр түрлі горизонттардың жер асты сулары
1400 жыл
Әлемдік мұхит
2500 жыл (араласу 63 жыл )

Техникалық және экологиялық жағынан ең тиімдісі жылдам қайта келуі, жеңіл алынуы, территорияда салыстырмалы бірқалыпты дәрежеде өздігінен тазаруға қабілетіне байланысты өзен сулары болып табылады. Қазіргі кездегі суды пайдалану негізінен өзен көлдерінен алынады.
Қазіргі дүние жүзі бойынша пайдаланылатын судың жалпы мөлшері 4000 км³ (4 трлн. м³) жақын. Судың негізгі бөлігі өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және басқа да салаларда қолданылады.
Судың жетіспеуі өзен ағыстарының біртекті болмауы нәтижесінде де орын алады. Оның негізгі көлемі су тасу кезінде байқалады (қоңыржай белдеудің жазық аудандарында көктемде, тауда - мұздықтардың еруі кезінде, жазда, экватор маңында - жауын кеғзеңде)

Табиғи суларды ластаудың негізгі көздері
Судың ластану мәселесі.Ластануға судың барлық категориялары: мұхит, континенттік, жер асты, әр түрлі дәрежеде ұшырайды.
Судың, әсіресе ауыз судың сапасы халықтың денсаулығын анықтайтын маңызды факторлардың бірі болып табылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша судың сапасыеың төмен болуы себепті 5 млн. адам ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.