Ағылшын тілінің негізгі компоненттері

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Ағылшын тілін оқытудың негізгі компоненттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. Лингвистикалық компонент ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Психологиялық компонент ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.3. Әдістемелік компонент ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
Негізгі бөлім
2. Теориялық бөлім
2.1. Ағылшын тілін оқытудың бастапқы сатысында оқушыларды ауызшасөйлеуге үйретудің жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.2. Сөйлеудің екі формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43

Кіріспе

Ағылшын тілін оқытудың негізгі үш компоненті: лингвистикалық, психологиялық, әдістемелік.
Лингвистикалық компонент. Лингвистика ғылымынсыз оқытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Лингвистика ғылымы - тілді белгілі бір таңбалар жүйесі ретінде зерттейді. Адамдар бұл таңбалар жүйесін өзара түсінісу үшін қолданады. Ал әдістеме осы белгілерді оқыту жолдарын іздейді. Лингвистика тілдің нормаларын, оның дыбыстық, морфологиялық-синтаксистік, лексикалық жақтарын, оның ауызша және жазбаша түрлерін зерттейді.
Психологаялық компонент. Психология ғылымынсыз оқытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Психология адамның іс-әрекеті мен оның қалыптасуын зерттейді. Ағылшын тілінде сөйлеу де адамның іс-әрекетінің түріне жатады. Сөйлеу әрекетінің құрылысын зерттейтін ғылым саласын - психолингвистика деп атайды. Мұнда адамның сөйлеу әрекеті, тыңдағанда және сөйлегенде жүретін іс-қимылды, әрекетті ойлау моделі ретінде зерттейді. Психолингвистер сөйлеу және тыңдау процесінде қандай тілдік бірліктер қандай тәртіппен қатысады, тілдік жүйе қандай тәртіппен оқылатынын зерттейді.
Әдістемелік компонент. Қазіргі дидактика ғылыми оқу процесінде оқушының белсенділігін арттыруға, әдістерді жоспарлауға, ұйымдастыру мен бақылауды пайдалануға көп көңіл бөледі. Бұл жағдайда мұғалім оқу процесін ұйымдастырушы болып табылады. Оқушының белсеңділігіне басты назар аударылады.
Тілді үйренудің нәтижелілігі оқушыға тікелей байланысты, олар мүмкіндігінше ағылшын тілінде көп сөйлеп, тыңдап. оқып, жазулары керек.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Аракин В. Д. Практический курс английского языка ., 1998
2. Верещагина, Рогова. Методика обучения английскому языку на начальном этапе в общеобразовательных учреждениях. М., 1998г.
3. Зимняя И.А. Психология обучения иностранному языку в школе. М., Просвещение, 1991г.
4. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру тұжырымдамасы// Қазақстан жоғары мектебі. – 2004. - №1
5. Макаренко А.С. Коллектив и воспитание личности. – М., Педагогика. 1972, 334 с.
6. Мектептегі шет тілі- Иностранный язык в школе №5, 2009
7. Н.Ә. Назарбаев. Қазақстан халқына Елбасының жолдауы. «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» - 2007. - 28 – ақпан
8. Равинская В. Игры как средство обучения. Иностранные языки в школе, № 1,1980г.
9. Сумин В.М. Речевые ситуации на уроках иностранного языка. Иностранные языки в школе, № 6, 1993г.
10. Стронин М. Р. Обучающие игры на уроке иностранного языка М., 1981
11. Стронин М.Ф. Обучающие игры на уроке английского языка. М., Просвещение,1984г.
12. Шет тілдерін оқыту әдістемесі №5, 2009
13. Часнок С.С. Ситуативно-игровое обучение иноязычному устному общению на начальном этапе средней школы. МПИ им. Ленина, 1989г.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Ағылшын тілін оқытудың негізгі компоненттері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 5
1.1. Лингвистикалық компонент ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Психологиялық компонент ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.3. Әдістемелік компонент ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
Негізгі бөлім
2. Теориялық бөлім
2.1. Ағылшын тілін оқытудың бастапқы сатысында оқушыларды ауызшасөйлеуге үйретудің жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1
2.2. Сөйлеудің екі формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43

Кіріспе

Ағылшын тілін оқытудың негізгі үш компоненті: лингвистикалық, психологиялық, әдістемелік.
Лингвистикалық компонент. Лингвистика ғылымынсыз оқытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Лингвистика ғылымы - тілді белгілі бір таңбалар жүйесі ретінде зерттейді. Адамдар бұл таңбалар жүйесін өзара түсінісу үшін қолданады. Ал әдістеме осы белгілерді оқыту жолдарын іздейді. Лингвистика тілдің нормаларын, оның дыбыстық, морфологиялық-синтаксистік, лексикалық жақтарын, оның ауызша және жазбаша түрлерін зерттейді.
Психологаялық компонент. Психология ғылымынсыз оқытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Психология адамның іс-әрекеті мен оның қалыптасуын зерттейді. Ағылшын тілінде сөйлеу де адамның іс-әрекетінің түріне жатады. Сөйлеу әрекетінің құрылысын зерттейтін ғылым саласын - психолингвистика деп атайды. Мұнда адамның сөйлеу әрекеті, тыңдағанда және сөйлегенде жүретін іс-қимылды, әрекетті ойлау моделі ретінде зерттейді. Психолингвистер сөйлеу және тыңдау процесінде қандай тілдік бірліктер қандай тәртіппен қатысады, тілдік жүйе қандай тәртіппен оқылатынын зерттейді.
Әдістемелік компонент. Қазіргі дидактика ғылыми оқу процесінде оқушының белсенділігін арттыруға, әдістерді жоспарлауға, ұйымдастыру мен бақылауды пайдалануға көп көңіл бөледі. Бұл жағдайда мұғалім оқу процесін ұйымдастырушы болып табылады. Оқушының белсеңділігіне басты назар аударылады.
Тілді үйренудің нәтижелілігі оқушыға тікелей байланысты, олар мүмкіндігінше ағылшын тілінде көп сөйлеп, тыңдап. оқып, жазулары керек.
Тілдік ортаның болмауы тілді оқыту ісінде кері әсер етеді. Сондықтан мүғалім сабаққа шығармашылықпен әзірленуі керек, тілді үйренуді окушы тек сабақта ғана емес, сабақтан тыс уакытта да ұмытпауы керек.
Тіл сабағы бастауыш сыныптарда аптасына 3-4 рет болса, жоғары
Мағлұмат түрткі бола алады, ал мұғалімнің міндеті оқушылардың тыңдаған,оқыған, көрген мәліметтерін дұрыс басқара отырып, оларды монолог түрінде сөйлету. Көп жағдайда тілдік тіректер сөз әрекетін ұйымдастырушы болып, олардың белгілі бір бағытта дамуына, оқушылардың сөйлегенде қате жасамауына дәнекер бола алады. Сөйлеудің монолог түрін қолдану үшін,сөйлеушіге белгілі бір мазмұн керек, ол сол мазмұнның негізінде сөйлемдер құра білуі тиіс, монолог сөздің ұйымдасқан түрі, сондықтан мұнда жекелеген сөйлемдер мен айтылымдар ғана емес, бүкіл хабар жоспарланып, бағдарлануы керек. Тілдік тіректер оқушылардың монолог түрінде сөйлеуіне көмегі зор.
Оқушылардың көпшілігі ағылшын тілін оқуға үлкен қызығушылықпен кіріседі. Олар ағылшын тілінде қалай сөйлейтінін естігісі және сөйлегісі келеді. Бастапқы кезеңде аз сөздерді ғана айтса да, соған қуанады. Олар амандасып, қоштасып үйренеді, заттардың атауларын білгісі келеді. Мұғалім осы кезде олардың тілін тыңдап, қолдап, дамытып отыруы қажет. Қарым-қатынас екі жақты болуы керек, ол тындай білуге, сұрай білуге үйретеді. Мәдениетті сөйлей білуге ағылшын тілі арқылы қол жеткізуге болады.
Оқушылар оқуға үйренеді, кітап оқи білудің тәрбиелік маңызы зор. Ағылшын тілінде оқуды үйрету оқу мәдениетін көтеруге көмектеседі. Сондай-ақ мәнерлеп оқу да оқушының мәдениеттілігін көрсетеді. Оқу арқылы интеллектуалды еңбекті де дамытуға болады.
Балаларды оқи білуге, акыл-ой еңбегінің тәсілдеріне үйрету керек, ол жазбаша және ауызша жаттығулар жасау үшін қажет. Оқушылар оқулықты, сөздікті және анықтамалыктарды пайдалана білуі керек, оқулық белгілерін түсіне білуі керек. Оқыту эстетикасы талғамды да қалыптастырады.

1. Ағылшын тілін оқытудың негізгі компоненттері
1.1. Лингвистикалық компонент

Шетел тілін оқытудың негізгі үш компоненті бар: 1) лингвистикалық; 2) психологиялық; 3) әдістемелік.
Лингвистикалық компонент. Лингвистика ғылымынсыз оқытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Лингвистика ғылымы - тілді белгілі бір таңбалар жүйесі ретінде зерттейді. Адамдар бұл таңбалар жүйесін өзара түсінісу үшін қолданады. Ал әдістеме осы белгілерді оқыту жолдарын іздейді. Лингвистика тілдің нормаларын, оның дыбыстық, морфологиялық-синтаксистік, лексикалық жақтарын, оның ауызша және жазбаша түрлерін зерттейді.
Сонымен бірге тілдің белгілі бір белгілер жүйесі мен кызметін қарастырады. Ал сөйлеу дегеніміз - осы белгілер жүйесін қарым-қатынас барысында қолдану. Тіл мен сөйлеу бір құбылыстың екі құрамдас бөлігі, олар бір-бірін толықтырады.
Тілдің және сөйлеудің өзіне тән бірліктері бар. Тілдің бірліктеріне: фонема, морфема, сөз, фразеологлялық бірлік, микро және макромәтіндер жатады.
1970 жылдардың басында лингвистикада тіл талдауы әлеуметтік және функционалдық аспектілеріне бұрылу болды. Лингвистикалық зерттеулер айқын айтылған прагматикалық бағыттылық алады. Сөйлеу қатынасын талдаудың жаңа парадигмасын ең алдымен сөйлеу қызметінің теориясы және сөйлеу актілердің теориясы құрастырылады. Тап осы парадигма қатынас құралуарының жалпылық мәселелерін және білімдерін коммуниканттардың ақиқат шындықтың нақты ақиқат шешім істеді. Мынау әдістемелік авансценасына сондай феноменды ұсыну ескертеді коммуникативтік біліктілік сияқты. Коммуникативтік біліктілік ұғым немесе сөйлеу қатынасқа қабілеттіліктер толақтыру. Маңызды деңгейде маңызды рөл ақпараттың ағын, қарым-қатынас деңгейде - әлеуметтік (паралингвистікжәне экстралингвистік) факторлар ойнайды. Лингвистикада томға тезис ұсынылады, қатынасқа қабілеттілік дамуы тек қана дамумен шектеле, алмайды тілдік қабілеттілік тілдік құралдар және ережелер нақты тіл заңдарымен олармен сәйкесттікте болу. 1970-1980 жылдардың лингвистикалық зерттеулердің айқын айтылған прагматикалық бағыттылығы әдістеменің жалпы концнпциялы позициялары ғылым ретінде және ағылшын тілдерге оқу технологиясында көрсетілген. Әдістемелік тәсілдер айқын коммуникативтік өзгешілікке ие болды. Тілге оқыту барысында мынау радикалдық бұрылуды қажет етті, тап осы үрдістің көздеуі - коммуникативтік біліктілікті қалыптастыру, ал кейінірек және оқылатын тілде қатынасқа қабілеттілік, жағдайлық және жекелік факторларды есепке ала отырып, басқа тілде сөйлеудің ерекшелігіне айқындайтын. Сөйтіп, әдістемешілер лингвистердің артынша (ізімен) нақты сөйлеу қатынас жағдайларда әлеуметтік және функционалдық аспектілерін қолдануы ұсынады.
Тілді лингвистикалық феномен ретінде оқытса, ол тәжірибелік қарым-қатынас құралы ретінде қолданылмайды. Егер грамматиканы, лексиканы, фонетиканы қарым-қатынас құралы ретінде қолдануда бір-бірінен бөлек оқытса, ол ешқандай коммуникативтік міндеттерді шеше алмайды.
Ағылшын тілін оқытуда ауызекі сөйлеудің рөлі өте зор.Себебі, ауызша сөйлеу арқылы адамдар бір-бірін түсінеді, өз ойларын айтады, дәлелдейді, естіген, айтылған хабарға өз көңілкүй қатынасын білдіреді.
Ағылшын тілін оқытуда тілдік тіректер арқылы оқушылардың білім, білік дағдыларын дамыту басты мақсат болып табылады. Егер оқушыларды ағылшын тілінде тілдік тіректер арқылы монолог түрінде сөйлеуге үйретсе, онда олардың сөйлеу қабілеттері, танымдық қызығушылықтары, мәтін мен жұмыс жасау кезінде шығармашылық дағдылары қалыптасып қана қоймай, олар ағылшын тілінде еркін сөйлеуге машықтанады. Оқушыларды монолог түрінде сөйлеуге үйретуде тілдік тіректердің маңызы зор. Ағылшын тілдерін оқыту әдістемелерінде тірек ұғымы әртүрлі түсіндіріледі. Көптеген ғылыми жұмыстарда ол, стимул, әрекет жасауға түрткі ретінде қарастырылады. Мағлұмат түрткі бола алады, ал мұғалімнің міндеті оқушылардың тыңдаған,оқыған, көрген мәліметтерін дұрыс басқара отырып, оларды монолог түрінде сөйлету. Көп жағдайда тілдік тіректер сөз әрекетін ұйымдастырушы болып, олардың белгілі бір бағытта дамуына, оқушылардың сөйлегенде қате жасамауына дәнекер бола алады. Сөйлеудің монолог түрін қолдану үшін,сөйлеушіге белгілі бір мазмұн керек, ол сол мазмұнның негізінде сөйлемдер құра білуі тиіс, монолог сөздің ұйымдасқан түрі, сондықтан мұнда жекелеген сөйлемдер мен айтылымдар ғана емес, бүкіл хабар жоспарланып, бағдарлануы керек. Тілдік тіректер оқушылардың монолог түрінде сөйлеуіне көмегі зор. Көптеген әдіскерлер тілдік тіректердің cөзден мәтінге дейін, мынадай классификациясын ұсынады:
1. Материалды көрсету негізінде:
-тілдік-кіші көлемдегі көруге болатын мәтін,жоспар,сызба,мақал-мәтелдер;
-бейнелеуші-кинофильм, диафильм, суреттер, кесте, түрлі бейнефильмдер.
2. Сөз әрекетін басқару негізінде:
-мазмұндық тіректер(кім,не,қайда,қашан,қалай т.б.сұрақтар);
-мағыналық тіректер(неге,не мақсатпен,не үшін т.б. сұрақтар).
Енді сөз тіректерінің төмендегідей классификациясын ұсынуға болады:
1.Материалды көрсету негізінде;
-тілдік-кіші көлемдегі көруге болатын мәтін,жоспар,сызба,мақал-мәтелдер;
-бейнелеуші-кинофильм, диафильм, суреттер, кесте, түрлі бейнефильмдер.
2.Сөз әрекетін басқару негізінде:
-мазмұндық тіректер(кім,не,қайда,қашан,қалай т.б.сұрақтар);
-мағыналық тіректер(неге,не мақсатпен,не үшін т.б. сұрақтар).
Ағылшын тілін оқытуда сөйлеуден тілге қарай жүру жүйесін сақтау немесе тілді ұйымдастырған мақсатты сөйлеу процесі арқылы үйрету керек. Сөйтіп, мазмұнынның лингвистикалық компоненті шығады. Оған мынадай тілдік маитериалдар жатады: нақты іріктелген фонетикалық, грамматпкалык, лексикалық мннимумдер және тілдік материалдар, сөздік үлгілер. Іріктеу, жүйелілік және мөлшер қарым-қатынастың мөлшеріне байланысты. Тілдік үлгі сөйлем, диалог, монолог түрінде беріледі және сейлемнің түрлері ретінде беріледі. Осын-ай тілдік үлгілер тілдің жүйесін қүрайды және ол үйренушінің есінде қалады.
Ал оқыту бірліктері белгілі бір жағдайларға байланысты сөйлемдер арқылы беріледі. Олар белгілі бір ырғақпен айтылады.
Оқыту мазмұнына тіл білімінің әлеуметтік лингвистика бөлімі де әсер етеді. Бұл бөлімде тілдің мәдениет пен, қоғаммен қарым-қатынасы зерттеледі.
Лингвистика әдістеме мен оқытудың лингвистикалық компонентінің анықтауға мүмкіндік береді. Лингвистикалық компонетке тілдік және сөйлеу материалдары кіреді.
Тіл - ұлттыңнегізгі белгілерінің бірі. Сондықтан ағылшын тіліне үйрету белгілі бір жүйеге үйрету ғана емес, сонымен қатар сол тілде сөйлейтін халыктың мәдениетіне үйрету. Қазіргі әдістемеде елтану туралы мәліметтер көп қолданылады, ол сол елдің жағрафиясын, тарихын, өмірін зерттеуге арналған. Олар тыңдауға және оқуға арналған мәтіндер арқылы беріледі.
Қазіргі кезде ағылшын тілін оқытуда оқушылардың сөйлеу біліктілігін дамытуда тіректерді коллаж ретінде пайдалану тиімді болып отыр,себебі ол объектіге және оның компоненттеріне жанжақты қарауға, бірден зейін аударуға мүмкіндік береді. Коллажды әсіресе елтану мәтіндерімен жұмыс істегенде қолданған қызықты әрі тиімді. Коллаж мазмұны және түрі жағынан көзбен көру көрнекілігіне жатады, ол сызба,сурет,фотоматериал, диаграмма тақырып сөздер және сөйлемдер,ақпарат оқушылардың бойында ассоцация топтаммасын туғызады. Негізгі түйін және оның компонентерінің арасындағы байланыс бағыттаушы сызықтармен,түстермен және сандармен белгіленеді. Коллаж мәтін мазмұнын айтып беруде,болып жатқан оқиғаның даму желісін көрсетуде,қысқаша мазмұндық тірек бола алады, ал мұндағы суреттер,тілдік графикалық сызбалар т.б. оқушылардың тақырыпқа терең үңілуіне,ойдың шығармашылықпен дамуына жағдай жасайды. Коллаждағы түстер мазмұндық компоненттердің маңыздырақ екенін көрсетеді. Бұл әдісті жүзеге асыру барысында,оқушылар түрлі тіректер жасауды үйренеді, соның негізінде алған білімдерін, өз ойларын ұтымды және жүйелі түсіндіре алады, ағылшын тілінде сөйлейді, тілдік тіректер бойынша дидактикалық материалдар жасалады.
Тілдік тіректерді негізге алып, монолог түрінде оқытуда оқушылардың танымдық қызығушылығының деңгейін анықтау,оқушылардың тыңдаған, оқыған, көрген мәліметтерін дұрыс қабылдауын қадағалай отырып,оларды монолог түрінде сөйлеуге үйрету,танымдық қызығушылықтары мен шығармашылықтарын дамытуда әдістің тиімділігін дәлелдеу.
Тілдік тіректер жалпы дидактикалық және методикалық принциптерді ескеріп төмендегі талаптарға сай құрылуы тиіс:
-өтіліп жатқан материалды ескеру қажет;
-тіректер түсінікті және көрнекі болуы тиіс;
Тілдік тіректер оқу процесін дамытып,оқушылардың монолог түрінде сөйлеу іскерліктерін қалыптастырады.
Оқушылардың танымдық қызығушылығын тілдерді оқыту үрдісінде қалыптастырудың дидактикалық шарттары:
-тілді оқытуда тың ақпараттарды және қазіргі технологияларды қолдану;
-тілді оқыту барысында белсенді әдістерді пайдалану;
-тілді оқытуда мәтінің мазмұнын жаңа технологияға және әлеуметтік саяси жағдайға сәйкестеп сұрыптау.
Кез келген сөйлеу біліктілігін дамыту процесінде екі кезеңді,яғни сөйлеуге дайындық және сөйлеу кезеңін ескеру қажет.
Сөйлеуге дайындық кезеңінде алдымен фонетикалық жәнелексикаграмматикалық дағдылар қалыптастырылып,оқушылар өз ойларын монолог түрінде айтуға жаттығуы керек.
Монологтың структурасын,композициясын және архитектуралық жағын үйретуде үлгі-мәтінді пайдалану керек.
Мәтінмен жұмыс төрт сатыдан тұрады:
1.Мәтінге дейінгі;
2.Тікелей мәтінмен жұмыс;
3.Аналитикалық;
4.Мәтіннен кейінгі.
Мәтінге дейінгі саты оқушыларды үлгі-мәтіндегі кездесетін қиындықтарды шешу жолдарына бағыттайды. Тікелей мәтінмен жұмыс үлгі-мәтінді оқуға және мәтіннен кейінгі берілген тапсырмаларды орындауға бағытталған. Мұнда оқушылардың мәтін мазмұнын қалай түсінгені тексеріледі. Аналитикалық сатының мақсаты-мәтінді, құрылымдық, мазмұндық компоненттеріне қарай топтау болып табылады.
Мәтіннен кейінгі сатының мақсаты-оқушылардың үлгі-мәтін айтып беруі.
Сөйлеу кезінде оқушылардың сөйлеу біліктіліктері қалыптастырылады.
Мұнда оқушылар өз бетінше мәтінде көтерілген мәселеге байланысты өз ойларын айтып жеткізуге тырысады. Бұл жерде үлгі-мәтін афоризмге, мақал-мәтелге, ұранға т.б. байланысты болады.Тақырыпты оқымас бұрын коллажбен танысуы керек. Ол үшін коллаждың фрагментіне кірген негізгі түсініктермен тақырыптың мағыналық белгілерін талдау керек. Коллаж ауызша сөйлеудің тірегі болып саналады яғни негізгі сөзден басқа коллажға
түрлі суреттер, жинақталып жүйеленген суреттер т.б. жатады. Аталған негізгі сөздерден бөлек коллаж фрагментіне тірек сөздер енгізіледі.
Мәтін негізінде монолог түрінде сөйлеуді дамыту жеті жаттығудан тұрады:
1.Жаттығу-мәтінді оқып,сұрақтарға жауап беру;
2.Жаттығу-дұрыс және қате сөйлемдерді табу;
3.Жаттығу-мәтінді абзацтарға бөлу және оларға тақырып беру;
4.Жаттығу-берілген сұрақтардың ішінен 3-4 сөйлеммен айтып беру;
5.Жаттығу-мәтінді қысқаша мазмұндау;
6.Жаттығу-оқушылар мәтін мазмұнын өз сөздерімен толықтыру;
7.Жаттығу-өз қиялымен жазушы ретінде өзгеріс енгізу.
Ауызша сөзді жетілдіру үшін жасалатын жаттығулардың көбісі тіл және сөз жаттығулары түрі беріледі және ондай жаттығуларсыз оқушыларды сабақта сөйлету мүмкін емес.Оқушылардың сөйлеген сөзі жатық болу үшін олар тақырыптарға байланысты емес басқа сөздерді де білуі керек. Ондай сөздер қатарына сәлемдесу, әдептілік ишараттарын , өтініш, т.б.( Good day, May I..., Make up...,). Ауызекі сөйлеу үшін оқушының сөздік қорында зат есімдер мен етістіктердің, есімдіктер мен көмекші сөздердің болуының маңызы зор.
Сонымен бірге көмекші сөздердің ішінде жоққа шығаратын сөздер, заттың қайда екенін білдіретін, модальді сөздердің, істің, қимылдың басталуын, аяқталуын, жалғасуын білдіретін сөздердің алатын орны ерекше. Осы сөздерді қамтитын ситуацияларға келсек,олар негізінен мынадай болады: Барлық әңгімелер өз елімізде болады да, ал сөйлесетін әріптестер ағылшын елдіктер болады. Мұндай ситуациялар заттарға және қарым-қатынастарға байланысты болуы керек. Сонымен қатар суреттеу,пікірталас ситуацияларын да атаған жөн. Мысалы: заттарға байланысты ситуациялар:
а) Лондоннан келген оқушылар біздің оқушылардан қандай кітаптар,пәндер оқитындарын сұрайды. Бұған табиғат т.б, туралы суреттеулер де кіреді.
б) Көшеде: ағылшындікпен көшеде, аялдамада кездесу. Ағылшын елдік біздің қалада алғаш рет болғандықтан жол сұрайды.
Қарым-қатынас (пікірлесу) ситуациясы:
а) Мектепте: отбасы туралы фильмді талдау.
б) Көшеде: автобуста ағылшын елдікпен әңгіме.
Суреттеу ситуациялары:
а) Оқушы ағылшын елдікке көшеде жол сілтеп, қаланы суреттейді. Лондоннан келген мұғалім оқушылардан мектеп туралы сұрайды.Оқытудың бастапқы сатысына арналған ситуациялар арнайы құрылуы тиіс.
Лексиканы коммуникативтік мақсатта қолдану дағдыларын қалыптастыру үшін алдымен оларды қандай әдіс-тәсіл арқылы үйрету керек деген сұрақ туындайды.
Е.И.Пассов сөздерді коммуникативтік мақсатта қолдану үшін мынадай жағдайларды ескру керектігін айтады:
а) қажетті сөзді еске түсіру;
ә) сөзді өзіне қажетті ситуацияға сәйкес басқа сөздермен байланыстыра сөйлем құрап,дұрыс қолдана алу.
Қортындылайтын болсақ ауызекі сөйлеуді қалыптастыру үшін оқушы әр сабақта жаңа білім алып қоюмен шектелмей, өз бетінше ізденіп, талдап, пікір таластыру деңгейіне жетіп,даму біліктілігін жетілдіріп отыруы қажет. Сонда ғана оқушы ауызекі сөйлеу мақсатына жете алады.

1.2. Психологиялық компонент

Психологаялық компонент. Психология ғылымынсыз оқытудың мазмүнын анықтау мүмкін емес. Психология адамның іс-әрекеті мен оның қалыптасуын зерттейді. Ағылшын тілінде сөйлеу де адамның іс-әрекетінің түріне жатады. Сөйлеу әрекетінің құрылысын зерттейтін ғылым саласын - психолингвистика деп атайды. Мұнда адамның сөйлеу әрекеті, тыңдағанда және сөйлегенде жүретін іс-қимылды, әрекетті ойлау моделі ретінде зерттейді. Психолингвистер сөйлеу және тыңдау процесінде қандай тілдік бірліктер қандай тәртіппен қатысады, тілдік жүйе қандай тәртіппен оқылатынын зерттейді.
Сөйлеу процесінде сөйлеу механизмі қальптасады: тыңдау мен оқуда тілдік материал қабылданады; сөйлеу мен жазуда тілдік қор пайдаланылады.
Диалог, әңгіме. мәтіндер тек сөйлеу әрекеті арқылы жүзеге асырылады. Сөйлеу әрекеті - тілдікжәне сөйлеу материалы дағдылары мен біліктілік арқылы дамытылғанда ғана мүмкін болады.
Дағды дегеніміз - жаттығу мен қайталау аркылы автоматтандырылған іс-әрекеттің бөлігі. Мысалы: А.Леонтьев сейлеу дағдысы деп өте жоғары дамытылған сөйлеу әрекетін айтады.
Ағылшын тілін меңгеру - тілдік дағдылар жүйесін үйрену, ол үшін тілдік біліктілік керек. Тілдік біліктілік шығармашклық іс-әрекетпен байланысты. Ол ойлаумен, эмоциямен, елестетумен байланысты. Ал Е.И. Пассов дағдыға айту, грамматикалық, лексикалық, графикалық, орфографиялық, оқу және жазу дағдысын жатқызады.
Сонымен қатар, психологиялық компонентке коммуникатнвтілік мақсат үшін тілдің дағдысын және біліктілігін пайдалана білу жолы жатады.
Психология ғылымы әдістемеге көп көмек көрсетеді. Ағылшын тілін үйренуде ана тілінің орны мен оның ағылшын тілін үйрену кездеріндегі қызметі, әр түрлі дағды мен біліктілік түрлерінің сәйкес келуі, жаңа тақырыпқа арналған әдістер мен тәсілдерді таңдай білу, т.б. психология ғылымының негіздерін білу қажет.
Психологиялық факторлар - оқушылар арасындағы келіспеушілік: мәдени бөгеттерге оқушылар арасындағы әр түрлі мәдени дәстүрлер, әдеттер сонымен қатар шаруашылықтың өзгешілігі жатады. Сондықтанда оқу процессі кезінде оқушыларды ағылшын тілінде тек қана дұрыс сөйлемдерді құру емес, тілді тасушылармен жасай білу керек. Ағылшын тілін оқытудағы негізгі мақсаттарын игеру, мәдениет аралық қарым-қатынасты дамыту, тек қана осы шарттармен жүзеге асырылады, бұл дегеніміз оқыту, мақсатқа жету құралы болып қарым-қатынас саналады.
Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшелітері және оқытудың әр кезеңіндегі ағылшын тілді меңгеру. Сөйлеу функииялары. Сөйлеу және психикалық феномендер. Сөйлеу және тіл. Сөйлеуді эмпирикалық зерттеу. Сөйлеу тіл механизмінің екінші шартты жүйесі. Сөйлеудің адамның психикалық дүниесін көрсету мүмкіндігі. Сөйлеу - субъект психикасына енгізілген, яғни адамның өзгелерге түсінікті болуына мүмкіншілік беретін психологиялық функциялардың негізгілерінің бірі. Сөйлеуді зерттеуде ойдың сөзге және сөздің ойға көшуі бастапқы проблема болып табылады. Мінез-құлықтың көрсеткіші - сөйлеу. Тілдің жүйелілігі (структурализм).
Ағылшын тілін оқыту процесіне психологиялық түсініктеме беру. Ағылшын тілді меңгерудегі негізгі жолдары, тәсілдері және кезеңдері. Ағылшын тілінде ойлаудың психологиялық ерекшелігі. Ағылшын тіліндегі ауызша және жазбаша сөйлеуді меңгерудегі психологиялық ерекшелітері. Ағылшын тілінде грамматика, лексика, фонетикалық психологиялық негіздері.
Ағылшын тілін меңгерудегі түрлері. Ағылшын тілдік-сөйлеу қабілеттері және олардың дамуы. Ағылшынтілін оқытудағы қазіргі заманның құралдары мен амалдары.
Негізгі ұғымдар: сөйлеу, тіл дамыту, екінші шартты жүйе, құрамдылық, психолингвистика, ішкі сөйлеу, сөйлеу үлгілері, сөйлеу жағдаяттары, ағылшын тілін меңгерудегі түрлері, ағылшын тілдік-сөйлеу қабілеттері.
Рефлекстік адамның ақыл-eсi тілсіз icкe аспайды. Адамньң ішкі дүниесінде өз тіліне деген мені қалыптасады. Бұл процесс әдейі ағылшын тілін үйренген бағытта ұзақ, және оның орындалуын қальштастырады.Тілдің мінезіне қарай оның коммуникативтік ойларын, сезімін, еркіндігін ескеру қажет. Ана тілі және ағылшын тілі осы тұрғыда үлкен рөл атқарады. Сондай-ақ адамда ана тілі біpiншi қалыптасады. Басқа өзге тілдер ана тілмен салыстырғанда орны бөлек, осыньң кyәci ретінде бірнеше тілде сөйлейтін адамдар тек өзінің ана тілінде жеткізеді.
Мектепте баланың өз тіліне деген қызығушылығын арттырумен қатар,баланың ағылшын тілге де қызығушылығын дамыту керек. Л.С.Выготскийдің түciнігi бойынша бала 5 жасқа дейін тілге байланысты ережелерді білуі қажет. Психологтардың айтуы бойынша балаға ағылшын тілін ерте жастан үйрету қажет, бұл олардың сол тілді жақсы меңгеруіне, және оның ерекшеліктерін толық білу қажет. Сонымен қатар ағылшын тілі ана тілімен бipгe дамып отыруы қажет. Яғни 5-6 жаста, мектепке дейінгі жаста және одан әрі мектепте жалғасу қажет. Ағылшын тiлi басқа пәндермен салыстырғанда,ол оқытудың мақсаты және әдісі болып табылады.
Әдістеме ғылымы жүйке жүйесі физиологиясы ғылымымен де байланысты. Атақты орыс ғалымы Павловтың айтуынша адамның жоғары жүйке жүйесінің қызметі-сөйлеу және ойлау, жүйке жүйесінің ерекше қызметі. Бұл қызмет түрі тк адамда ғана дамыған. Павловтың тероиясы бойынша, дабылдар адамның сезу мүшелері арқылы келіп түседі. Адамның әрекетінің бір түрі - сөйлеу әрекеті.
Әдістеме ғылымы линвистика ғылымымен тығыз байланысты, себебі лингвистиканың негізгі проблемалары тіл мен ойлау, грамматика мен сөздік т.б. әдістемеге де қатысты бар.
Оқушылардың көпшілігі ағылшын тілін оқуға үлкен қызығушылықпен кіріседі. Олар ағылшын тілінде қалай сөйлейтінін естігісі және сөйлегісі келеді. Бастапқы кезеңде аз сөздерді ғана айтса да, соған қуанады. Олар амандасып, қоштасып үйренеді, заттардың атауларын білгісі келеді. Мұғалім осы кезде олардың тілін тыңдап, қолдап, дамытып отыруы қажет. Қарым-қатынас екі жақты болуы керек, ол тындай білуге, сұрай білуге үйретеді. Мәдениетті сөйлей білуге ағылшын тілі арқылы қол жеткізуге болады. "Адам адамға -- дос, жолдас, бауыр" деген моральдық кағиданы есте ұстаған жөн.
Оқушылар оқуға үйренеді, кітап оқи білудің тәрбиелік маңызы зор. Ағылшын тілінде оқуды үйрету оқу мәдениетін көтеруге көмектеседі. Сондай-ақ мәнерлеп оқу да оқушының мәдениеттілігін көрсетеді. Оқу арқылы интеллектуалды еңбекті де дамытуға болады.
Балаларды оқи білуге, акыл-ой еңбегінің тәсілдеріне үйрету керек, ол жазбаша және ауызша жаттығулар жасау үшін қажет. Оқушылар оқулықты, сөздікті және анықтамалыктарды пайдалана білуі керек, оқулық белгілерін түсіне білуі керек. Оқыту эстетикасы талғамды да қалыптастырады.
Ағылшын тілі мұғалімдерінің мәдениаралық коммуникативті біліктілігін қалыптастыруда компьютерлік технологияларды пайдалану арқылы онлайн жүйесімен ақпар алуға мүмкіндік береді. Ол дүние жүзі оқиғаларын білуге, соңғы ақпараттар мүмкіндігімен таныстыруға, оқиғаларды түрлі жағынан қамтуға мүмкіндік береді. Ағылшын тілі мұғалімдерінің мәдениарлық коммуникативті біліктілігін компьютерлік технологиялар негізінде қалыптастырудың ең маңызды әдістерінің бірі болып саналатын Send us Feedback арқылы басылыммен байланыстырады, оқылған мәтінге сай өз ойын айту және қалаған мақала авторымен жеке сұхбаттасуға мүмкіндік алады. Бүгінгі журналистер( Todays Columnist) сайты басты тұлғалармен шұғыл байланыс орнатуға мүмкіндік береді.
Коммуникативтік біліктілік пен коммуникативтік әдісінің негіздеріатты үшінші тарауда қазіргі кездегі ағылшын тілін оқыту үрдісінде кеңінен қолданылып жүргенкоммуникативті әдіс пен коммуникативті біліктілік ұғымдарына түсінік берілген.
Коммуникативтік әдіс - оқушы мен мұғалімнің тікелей қарым-қатынасы арқылы жүзеге асатыны, белгілі бір тілде сөйлеу мәнерін қалыптастыратын, тілдік қатынас пен әдістемелік категорияларға тән басты белгілер мен қағидалардың басты жүйесінен тұратын, тіл үйретудің тиімді жолдарын тоғыстыра келіп, тілдік қарым-қатынас құралы ретінде іс жүзіне асыратын әдістің түрі.
Ағылшын тілін оқытуда оқушылардың коммуникативтік біліктілігін қалыптастыру бүгінгі күнде ең маңызды мәселенің біріне айналуда. Ағылшын тілінде сөз әрекетінің жоғары деңгейде болуы коммуникативтік біліктілік элементтерінің оқушылардың бойында толық қалыптасуынан көрініс табады. Олар: коммуникативтік білім, коммуникативтік дағды, коммуникативтік іскерлік. Осы элементтерді ағылшын тілдерін оқып үйренудің бастапқы деңгейінде сөз әрекетінде қалыптастыра білуіміз қажет.
Бұл ұғымға анықтама беретін болсақ коммуникативтік біліктілік дегеніміз ағылшын тілінің грамматикалық құрылымы мен тілдік бірліктердің қызметін толық білетін, яғни лингвистикалық білімі сөз әрекетінен сөйлеу түрі жоғары деңгейде көрінетін, ағылшын тілінде еркін қарым-қатынас жасай алатын адамның тілге деген қабілеттілігі деп көптеген әдістемелік әдебиеттерде көрсетілген. Коммуникативтік біліктілік белгілі бір тілдік ортада немесе арнайы ұйымдастырылған оқу үдерісінде қалыптасатындығы қазіргі таңда жиі айтылып жүр.

1.3. Әдістемелік компонент

Әдістемелік компонент. Қазіргі дидактика ғылыми оқу процесінде оқушының белсенділігін арттыруға, әдістерді жоспарлауға, ұйымдастыру мен бақылауды пайдалануға көп көңіл бөледі. Бұл жағдайда мұғалім оқу процесін ұйымдастырушы болып табылады. Оқушының белсеңділігіне басты назар аударылады.
Оқыту процесінде екі тілдің ұқсастықтарын да пайдалану қажет. Оқушыны жазу, оқу тәсілдеріне, оқулықты, оқу құралдарын пайдалануға үйрету қажет.
Осы айтылғандардың барлығы оқытудың 3-ші компонентін - әдістемелік компонентті құрайды.
Әдістемелік компонент - оқудың тәсілдерін үйрену, қарым-қатынас жасау үшін тілдік дағдыны және біліктілікті қалыптастыру.
Қазіргі кезеңдегі ағылшын тілін оқытудың жалпыдидактикалық ұстанымдарының бірі болып жеке тұлғаға бағытталған оқыту болып табылады.

Тілді үйренудің нәтижелілігі оқушыға тікелей байланысты, олар мүмкіндігінше ағылшын тілінде көп сөйлеп, тыңдап. оқып, жазулары керек.
Тілдік ортаның болмауы тілді оқыту ісінде кері әсер етеді. Сондықтан мүғалім сабаққа шығармашылықпен әзірленуі керек, тілді үйренуді окушы тек сабақта ғана емес, сабақтан тыс уакытта да ұмытпауы керек.
Тіл сабағы бастауыш сыныптарда аптасына 3-4 рет болса, жоғары сыньптарда 1 рет болады, сондыктан жоғары сыныпта өзіндік оқу ерекше маңызды. Ол үшін оқушыны оқу әдістеріне, тәсілдеріне үйрету керек.
Мысалы, оқушы тілдік дәлелді бақылап үйренеді.
Белгілі бір сөзді айтып үйренуде сөздің айтылуыныңайырмашылығын үйренеді, сол аркылы оқылу ережесін үйренеді, пайдаланады.
Осындай оқытудың негізінде оқу үрдісінің қатысушыларымен барлық компоненттерінің өзара тең байланыс жатыр. Оқушы өзінің оқу барысында белсенді қатысушы субъект болып табылады, ал мұғалім сабақта фасилитатор, кеңесші, көмекші және қатысушы рөлінде болады. Мұғалімнің белсенділігінің, маңызды аспектісі - әр-бір оқушының интеллектуалдық қабілеттерін, әлем туралы концептуалдық білімдерді, сөйлеу тәжірибесі, оның жеке ерекшеліктерін, қажеттіктерін, мотивтерін есепке алу, ағылшын тіліндегі қарым-қатынас барысында өзара әрекеттестіктің әр - түрлі формаларын құру. Жоғарыда айтылған келесіні талап етеді: мұғалімнің арсеналына шығармашылық тапсырмаларды кіргізу, оқушылардың өзіндік интеллектуалдық, және сөйлеу - ойлау белсенділігін арттыратын және жұмыстың интерактивтік формаларымен тәсілдерін, оқу үрдісінің барлық қатысушыларының нәтижелі әрекеттестігін болжау, өзінің тілді меңгерудегі дара жолын әр-бір оқушыға ұғынуға көмектеседі. Осындай тәсілдермен, отандық және батыстық әдістемешілердің пікірі бойынша жобалы жұмыстар, еркін пікірсайыстар, симуляция, рөлдік және іскер ойындар, мәселелі тапсырмалар т.б. болып табылады.
Ағылшын тілін оқытудың стратегиялық мақсатының көп аспектілігі және күрделілігі прагматикалық, педагогикалық және когнитивтік қажеттілікті талап етеді.
Ағылшын тілдерін оқудың мазмұны категория ретінде ұғынылады.Ағылшын тілдерін оқудың мазмұны мұғалімнің оқытушылық қызметіне қатысты, оқулық материал, сонымен қатар оның меңгеру процессін құрастырады. Оқудың компоненттік құрамының мазмұнына әдестемешілердің ынтымақты пікірімен, мынандай категориялар, оқудың мақсаты, пәндік аспекті (қатынас сфералары: тақырыптар, мәтіндер, тілдік материал, елтану білімі), және іс жүргізуші аспекті (дағдылар, іскерліктер, компенсациялық іскерліктер) кіреді.
Оқудың ұстанымы - осы заңдылыққа сәйкес, пәннің оқу жүйесі тиісті даму және жұмыс жасау. Ағылшын тілдерге оқытудың өңдетілген ұстанымдары - ағылшын тілдерін оқытудың қазіргі үрдісіне үлгі жасау ашық үрдіс сияқты, мұғалім жағынан директивтікті ала отырып және оқушы жағынан оқу мазмұнын қабылдамау.
Оқу үрдісіне тән ашықтық, тұлғалық бағдарланған бағытты болу тиіс, білдіреді осы урдістің орталығында оқушының көпмәдениет тұлғасы тиісті орнына болу қажет.
Жоғарыда айтылғанмен орайлас, өте маңызды ағылшын тілдерін оқытудың жалпыдидактикалық ұстанымдардың бірі болып тұлғалық - бағдарлық бағыттылық келеді. Сондай оқу негізінде барлық оқулық үрдістің барлық қатысушыларының тең құқықтық әрекеттестігі жатар, сонымен қатар өзара келісужәне оқулық үрдістің барлық компоненттерінің (құрамдарының) әр алуан динамикалық өзара байланыстырады.
Мұғалім - оқушы қарым - қатынас (өзара байланысы) серіктестік (серіктік) принциптарынан салынады (құрастырылады), бірге қызметте және ынтымақтастықта негізі салынған, жалпы мақсатқа жетуіне бағытталғандардың.
Оқу үрдісі пашың мінез-құлық және әрекеттестіктен хабардар болады, мүмкіншілікпен әрбір оқушының мақсаттары, себептері, назарлары, тиімді көрінетін стратегия, сонымен мұғалімнің кәсіби қызметінің стилі және ерекшелігі.
Ағылшын тілін нәтижелі оқыту мәтінмен жұмыс, түрлі жаттығуларды орындау, слайд жасау, көрсету, әңгімелеу, талқылау т.б. жұмыс түрлері арқылы жүзеге асады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.