Жолаушыларды тасымалдау шарты
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Жолаушыларды тасымалдау шарты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Жолаушыларды таксимен тасымалдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Халықаралық тасымалдау шарты, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық.құқықтық жауапкершілік міндетті сақтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. Жолаушыларды тасмалдау шарты бойынша тасымалдаушының жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.1 Автокөлік құралдарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Автомобиль көлігімен жолаушыларды тасымалдау қағидасы ... ... ... ... ...20
2.3 Жолаушыларды ақпараттық қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.4 Автовокзалдар мен автостанцияларға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Жолаушыларды тасымалдау шарты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Жолаушыларды таксимен тасымалдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Халықаралық тасымалдау шарты, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық.құқықтық жауапкершілік міндетті сақтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. Жолаушыларды тасмалдау шарты бойынша тасымалдаушының жауапкершілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.1 Автокөлік құралдарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Автомобиль көлігімен жолаушыларды тасымалдау қағидасы ... ... ... ... ...20
2.3 Жолаушыларды ақпараттық қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.4 Автовокзалдар мен автостанцияларға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
Кіріспе
Тасымалдауды ұйымдастыру мен жүзеге асыру және оны басқа тұрғыдан да қамтамасыз етумен байланысты шарттық мiндеттемелер Қазақстан Республикасының, сондай-ақ басқа да мемлекеттердiң шарттық құқығының жеке бiр саласын құрайды.
Көлiк – бұл жоғары дәрежелi техногендiкпен, техникалық жабдықталумен, қоғам мен мемлекеттiң тiршiлiк әрекетiн қамтамасыз ету үшiн стратегиялық маңызбен сипатталатын салалардың бiрi. Сол себептi тасымалдау қатынастары дәстүрлi түрде көлiк құқығы аясында қарастырылады және ол техникалық сипаттағы нормалардың көптiгiмен сипатталады.
Сонымен қатар, сақтандыру қатынастары мен есептiк несиелiк қатынастарындағыдай, азаматтық құқықтық реттеу аясына көлiк қызметiнiң, мiндеттемелiк (тауарлы-ақша) қасиетi бар қатынастар тобы жатқызылған. Ертеректе олар екi жақты қасиетке, яғни азаматтық-құқықтықпен қатар, қазiргi терминологиямен айтатын болсақ, жария-құқықтық қасиетке ие екенi мойындалғанын атап өту қажет.
Олар әкiмшiлiк актiден (яғни тасымалдауды жоспарлау актiлерi) және шарттардан туындай алатын. Соның салдарынан көлiк мiндеттемелерi туралы сөз болатын. Қазiргi таңда жоспар тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдардың iшкi, шаруашылық қызметi үшiн ғана маңызды, сондықтан ойымызды, тасымалдауға қатысты шарттар – тасымалдау шарттары туралы өрбiткен дұрыс болар.
Қазiргi уақытта көлiктi мемлекеттiк басқару төмендегi мiндеттердi шешуге бағытталған:
- көлiк аясындағы Қазақстан Республикасының мүдделерiн қорғауға;
- көлiк аясындағы мемлекетаралық және халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруға;
- меншiк нысанына қарамастан көлiктiң барлық түрлерiнiң құқықтық және нормативтi мәртебесiн анықтайтын заңдық және өзге де актiлердiң, стандарттардың, нормалардың жобаларын жасауға;
- көлiктiң барлық түрлерiн дамытудың тұжырымдамалары мен мемлекеттiк (ұлттық) бағдарламаларын жасауға; инвестициялық, ғылыми-техникалық және әлеуметтiк саясатты қалыптастыру мен жүргiзуге, сондай-ақ кадрларды оқыту мен дайындауға;
- көлiк қызметтерiн тұтынушылардың құқықтарының сақталуын бақылауға;
- болжамдарды жасауға және тасымалдауға деген республика мен тұрғындардың мемлекеттiк мұқтаждарының қажеттiлiктерiн уақытысында сапалы түрде қамтамасыз етуге;
- Қазақстан Республикасы көлiк кешенi қызметiнiң жұмысын үйлестiру мен мемлекеттiк реттеу функциясын жүзеге асыруға.
Жолаушы тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны баратын мекенiне, ал жолаушы теңдеме жүктi тапсырған жағдайда теңдеме жүктi де апаратын мекенге жеткiзудi және оны теңдеме жүктi алуға құқық берiлген адамға беруге мiндеттенедi; жолаушы жолына, ал теңдеме жүгiн тапсырған кезде – теңдеме жүгiн алып баруға ақы төлеуге мiндеттенедi. Жолаушы тасымалдау шарты – екi жақты, ақылы және жүктердi тасымалдау шартына қарағанда консенсуалды.
Жол жүру барысында жол жүру билеттерiн басқаға беруге, қайта сатуға тиым салынады. Ал, әуе тасымалдауы кезiнде шарт жеке сипатқа ие, билеттi басқа тұлғаға қайта сату мен беруге тиым салынады. Қайта сату немесе беру фактiсi анықталған жағдайда билеттiң күшi жойылады және оның бағасы қайтарылмайды. Шарт бекiту (билет беру) жолаушының жеке басын куәландыратын құжат негiзiнде жүзеге асады. Әрбiр жолаушы жол жүру билетiн иеленуге мiндеттi, тасы-малдаушы оның сатылуын жолаушы көрсеткен мекенге жеткенге дейiн қамтамасыз етуге мiндеттi (егер сол немесе басқа мекенмен байланыс болған кезде ғана). Егер жолаушы жол жүру құжаттарын жоғалтса немесе бүлдiрсе, онда олар қайта қалпына келтiрiлмейдi, оларға төленген ақша да қайтарылуға жатпайды.
Жолаушыларды темiр жолмен тасымалдау үшiн пайдала-нылатын поезд түрi маңызды болып табылады. Мәселен, жылдамдығына қарай шапшаң жедел және жолаушы поездары (тиiсiнше тасымалдаулар) ажыратылады. Поездар жол жүру қашықтығына қарай алысқа қатынайтын, жергiлiктi және қала маңына қатынайтын болып бөлiнедi. Жоғары сапалы қызмет көрсетулер көзделетiн поездар фирмалық болып бөлiнедi. Сондай-ақ жолаушы орналасатын вагонның, орынның түрi де маңызға ие. Су көлiгiмен тасымалдау кезiнде берiлетiн каютаның класы (не палуба орындарында тасымалдау көзделуi мүмкiн) маңыздылыққа ие. Жолаушыларды әуемен тасымалдау кезiнде жолаушы орналасатын салонның класына (қызмет көрсету деңгейiне) қарай градация көзделуi мүмкiн.
Тараптардың құқықтары мен мiндеттерi жалпы түрде Азаматтық кодексте анықталады, ал толығырақ олар ҚР-ң “Көлiк туралы” Заңында көрсетiлген, көлiктiң жекелеген түрлерiмен жолаушыларды тасымалдау бойынша олар жолаушыларды тасы-малдаудың сол немесе өзге бiр түрiн реттейтiн нормативтiк актiлерде нақтыланады, бiрақ негiзгi тұстары бойынша олардың нормалары аталған заңның нормаларымен сәйкес келедi.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспе, екі тарау, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Тасымалдауды ұйымдастыру мен жүзеге асыру және оны басқа тұрғыдан да қамтамасыз етумен байланысты шарттық мiндеттемелер Қазақстан Республикасының, сондай-ақ басқа да мемлекеттердiң шарттық құқығының жеке бiр саласын құрайды.
Көлiк – бұл жоғары дәрежелi техногендiкпен, техникалық жабдықталумен, қоғам мен мемлекеттiң тiршiлiк әрекетiн қамтамасыз ету үшiн стратегиялық маңызбен сипатталатын салалардың бiрi. Сол себептi тасымалдау қатынастары дәстүрлi түрде көлiк құқығы аясында қарастырылады және ол техникалық сипаттағы нормалардың көптiгiмен сипатталады.
Сонымен қатар, сақтандыру қатынастары мен есептiк несиелiк қатынастарындағыдай, азаматтық құқықтық реттеу аясына көлiк қызметiнiң, мiндеттемелiк (тауарлы-ақша) қасиетi бар қатынастар тобы жатқызылған. Ертеректе олар екi жақты қасиетке, яғни азаматтық-құқықтықпен қатар, қазiргi терминологиямен айтатын болсақ, жария-құқықтық қасиетке ие екенi мойындалғанын атап өту қажет.
Олар әкiмшiлiк актiден (яғни тасымалдауды жоспарлау актiлерi) және шарттардан туындай алатын. Соның салдарынан көлiк мiндеттемелерi туралы сөз болатын. Қазiргi таңда жоспар тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдардың iшкi, шаруашылық қызметi үшiн ғана маңызды, сондықтан ойымызды, тасымалдауға қатысты шарттар – тасымалдау шарттары туралы өрбiткен дұрыс болар.
Қазiргi уақытта көлiктi мемлекеттiк басқару төмендегi мiндеттердi шешуге бағытталған:
- көлiк аясындағы Қазақстан Республикасының мүдделерiн қорғауға;
- көлiк аясындағы мемлекетаралық және халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруға;
- меншiк нысанына қарамастан көлiктiң барлық түрлерiнiң құқықтық және нормативтi мәртебесiн анықтайтын заңдық және өзге де актiлердiң, стандарттардың, нормалардың жобаларын жасауға;
- көлiктiң барлық түрлерiн дамытудың тұжырымдамалары мен мемлекеттiк (ұлттық) бағдарламаларын жасауға; инвестициялық, ғылыми-техникалық және әлеуметтiк саясатты қалыптастыру мен жүргiзуге, сондай-ақ кадрларды оқыту мен дайындауға;
- көлiк қызметтерiн тұтынушылардың құқықтарының сақталуын бақылауға;
- болжамдарды жасауға және тасымалдауға деген республика мен тұрғындардың мемлекеттiк мұқтаждарының қажеттiлiктерiн уақытысында сапалы түрде қамтамасыз етуге;
- Қазақстан Республикасы көлiк кешенi қызметiнiң жұмысын үйлестiру мен мемлекеттiк реттеу функциясын жүзеге асыруға.
Жолаушы тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны баратын мекенiне, ал жолаушы теңдеме жүктi тапсырған жағдайда теңдеме жүктi де апаратын мекенге жеткiзудi және оны теңдеме жүктi алуға құқық берiлген адамға беруге мiндеттенедi; жолаушы жолына, ал теңдеме жүгiн тапсырған кезде – теңдеме жүгiн алып баруға ақы төлеуге мiндеттенедi. Жолаушы тасымалдау шарты – екi жақты, ақылы және жүктердi тасымалдау шартына қарағанда консенсуалды.
Жол жүру барысында жол жүру билеттерiн басқаға беруге, қайта сатуға тиым салынады. Ал, әуе тасымалдауы кезiнде шарт жеке сипатқа ие, билеттi басқа тұлғаға қайта сату мен беруге тиым салынады. Қайта сату немесе беру фактiсi анықталған жағдайда билеттiң күшi жойылады және оның бағасы қайтарылмайды. Шарт бекiту (билет беру) жолаушының жеке басын куәландыратын құжат негiзiнде жүзеге асады. Әрбiр жолаушы жол жүру билетiн иеленуге мiндеттi, тасы-малдаушы оның сатылуын жолаушы көрсеткен мекенге жеткенге дейiн қамтамасыз етуге мiндеттi (егер сол немесе басқа мекенмен байланыс болған кезде ғана). Егер жолаушы жол жүру құжаттарын жоғалтса немесе бүлдiрсе, онда олар қайта қалпына келтiрiлмейдi, оларға төленген ақша да қайтарылуға жатпайды.
Жолаушыларды темiр жолмен тасымалдау үшiн пайдала-нылатын поезд түрi маңызды болып табылады. Мәселен, жылдамдығына қарай шапшаң жедел және жолаушы поездары (тиiсiнше тасымалдаулар) ажыратылады. Поездар жол жүру қашықтығына қарай алысқа қатынайтын, жергiлiктi және қала маңына қатынайтын болып бөлiнедi. Жоғары сапалы қызмет көрсетулер көзделетiн поездар фирмалық болып бөлiнедi. Сондай-ақ жолаушы орналасатын вагонның, орынның түрi де маңызға ие. Су көлiгiмен тасымалдау кезiнде берiлетiн каютаның класы (не палуба орындарында тасымалдау көзделуi мүмкiн) маңыздылыққа ие. Жолаушыларды әуемен тасымалдау кезiнде жолаушы орналасатын салонның класына (қызмет көрсету деңгейiне) қарай градация көзделуi мүмкiн.
Тараптардың құқықтары мен мiндеттерi жалпы түрде Азаматтық кодексте анықталады, ал толығырақ олар ҚР-ң “Көлiк туралы” Заңында көрсетiлген, көлiктiң жекелеген түрлерiмен жолаушыларды тасымалдау бойынша олар жолаушыларды тасы-малдаудың сол немесе өзге бiр түрiн реттейтiн нормативтiк актiлерде нақтыланады, бiрақ негiзгi тұстары бойынша олардың нормалары аталған заңның нормаларымен сәйкес келедi.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспе, екі тарау, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Нормативтік құқықтық актілер:
1.ҚР Конституциясы -Алматы -1995 жыл
2.ҚР Азаматтық кодексі: жалпы және ерекше бөлім Алматы
3.ҚР Азаматтық Кодексі:жалпы және ерекше бөлімі.-Алматы,2002
4.ҚР Конституция.-Алматы: Жеті жарғы, 1995 ж (өзгертулер мен толықтырулар 2007 ж 5 мамыр)
Арнайы әдебиеттер:
1.Сапарғалиев Ғ. Заң терминдерінің түсіндірме сөздігі. 1995 ж.
2.Төлеуғалиев Ғ. І том. ҚР азаматтық құқығы. Алматы 2001 ж.
3.Қазақстан Республикасы Конституциясы. 1995 ж. 30 – тамыз.
4 .Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қазақ халқына «Қазақстан – 2030» жолдауы.
5.Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі. 2000 жылдың 1 сәуіріне дейінгі өзгерістер мен толықтырулар енгізілген. Алматы ІІ жеті жарғы.
6.Жайлин.Ғ.А. Азаматтық құқық. Оқулық. Ерекше бөлім. Алматы: Заң әдебиеті. 2004 ж.
7.Төлеуғалиев. Азаматтық құқық. Жалпы және Ерекше бөлім. Алматы. Жеті Жарғы-2003.
Нормативтік құқықтық актілер:
1.ҚР Конституциясы -Алматы -1995 жыл
2.ҚР Азаматтық кодексі: жалпы және ерекше бөлім Алматы
3.ҚР Азаматтық Кодексі:жалпы және ерекше бөлімі.-Алматы,2002
4.ҚР Конституция.-Алматы: Жеті жарғы, 1995 ж (өзгертулер мен толықтырулар 2007 ж 5 мамыр)
Арнайы әдебиеттер:
1.Сапарғалиев Ғ. Заң терминдерінің түсіндірме сөздігі. 1995 ж.
2.Төлеуғалиев Ғ. І том. ҚР азаматтық құқығы. Алматы 2001 ж.
3.Қазақстан Республикасы Конституциясы. 1995 ж. 30 – тамыз.
4 .Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қазақ халқына «Қазақстан – 2030» жолдауы.
5.Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі. 2000 жылдың 1 сәуіріне дейінгі өзгерістер мен толықтырулар енгізілген. Алматы ІІ жеті жарғы.
6.Жайлин.Ғ.А. Азаматтық құқық. Оқулық. Ерекше бөлім. Алматы: Заң әдебиеті. 2004 ж.
7.Төлеуғалиев. Азаматтық құқық. Жалпы және Ерекше бөлім. Алматы. Жеті Жарғы-2003.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Жолаушыларды тасымалдау шарты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Жолаушыларды таксимен
тасымалдау ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Халықаралық тасымалдау шарты,
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершілік
міндетті
сақтандыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 9
2. Жолаушыларды тасмалдау шарты бойынша тасымалдаушының
жауапкершілігі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.1 Автокөлік құралдарына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2 Автомобиль көлігімен жолаушыларды тасымалдау
қағидасы ... ... ... ... ...20
2.3 Жолаушыларды ақпараттық қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.4 Автовокзалдар мен автостанцияларға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..33
Кіріспе
Тасымалдауды ұйымдастыру мен жүзеге асыру және оны басқа тұрғыдан да
қамтамасыз етумен байланысты шарттық мiндеттемелер Қазақстан
Республикасының, сондай-ақ басқа да мемлекеттердiң шарттық құқығының жеке
бiр саласын құрайды.
Көлiк – бұл жоғары дәрежелi техногендiкпен, техникалық жабдықталумен,
қоғам мен мемлекеттiң тiршiлiк әрекетiн қамтамасыз ету үшiн стратегиялық
маңызбен сипатталатын салалардың бiрi. Сол себептi тасымалдау қатынастары
дәстүрлi түрде көлiк құқығы аясында қарастырылады және ол техникалық
сипаттағы нормалардың көптiгiмен сипатталады.
Сонымен қатар, сақтандыру қатынастары мен есептiк несиелiк
қатынастарындағыдай, азаматтық құқықтық реттеу аясына көлiк қызметiнiң,
мiндеттемелiк (тауарлы-ақша) қасиетi бар қатынастар тобы жатқызылған.
Ертеректе олар екi жақты қасиетке, яғни азаматтық-құқықтықпен қатар,
қазiргi терминологиямен айтатын болсақ, жария-құқықтық қасиетке ие екенi
мойындалғанын атап өту қажет.
Олар әкiмшiлiк актiден (яғни тасымалдауды жоспарлау актiлерi) және
шарттардан туындай алатын. Соның салдарынан көлiк мiндеттемелерi туралы сөз
болатын. Қазiргi таңда жоспар тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдардың iшкi,
шаруашылық қызметi үшiн ғана маңызды, сондықтан ойымызды, тасымалдауға
қатысты шарттар – тасымалдау шарттары туралы өрбiткен дұрыс болар.
Қазiргi уақытта көлiктi мемлекеттiк басқару төмендегi мiндеттердi
шешуге бағытталған:
- көлiк аясындағы Қазақстан Республикасының мүдделерiн қорғауға;
- көлiк аясындағы мемлекетаралық және халықаралық ынтымақтастықты
жүзеге асыруға;
- меншiк нысанына қарамастан көлiктiң барлық түрлерiнiң құқықтық және
нормативтi мәртебесiн анықтайтын заңдық және өзге де актiлердiң,
стандарттардың, нормалардың жобаларын жасауға;
- көлiктiң барлық түрлерiн дамытудың тұжырымдамалары мен мемлекеттiк
(ұлттық) бағдарламаларын жасауға; инвестициялық, ғылыми-техникалық және
әлеуметтiк саясатты қалыптастыру мен жүргiзуге, сондай-ақ кадрларды оқыту
мен дайындауға;
- көлiк қызметтерiн тұтынушылардың құқықтарының сақталуын бақылауға;
- болжамдарды жасауға және тасымалдауға деген республика мен
тұрғындардың мемлекеттiк мұқтаждарының қажеттiлiктерiн уақытысында сапалы
түрде қамтамасыз етуге;
- Қазақстан Республикасы көлiк кешенi қызметiнiң жұмысын үйлестiру мен
мемлекеттiк реттеу функциясын жүзеге асыруға.
Жолаушы тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны баратын
мекенiне, ал жолаушы теңдеме жүктi тапсырған жағдайда теңдеме жүктi де
апаратын мекенге жеткiзудi және оны теңдеме жүктi алуға құқық берiлген
адамға беруге мiндеттенедi; жолаушы жолына, ал теңдеме жүгiн тапсырған
кезде – теңдеме жүгiн алып баруға ақы төлеуге мiндеттенедi. Жолаушы
тасымалдау шарты – екi жақты, ақылы және жүктердi тасымалдау шартына
қарағанда консенсуалды.
Жол жүру барысында жол жүру билеттерiн басқаға беруге, қайта сатуға
тиым салынады. Ал, әуе тасымалдауы кезiнде шарт жеке сипатқа ие, билеттi
басқа тұлғаға қайта сату мен беруге тиым салынады. Қайта сату немесе беру
фактiсi анықталған жағдайда билеттiң күшi жойылады және оның бағасы
қайтарылмайды. Шарт бекiту (билет беру) жолаушының жеке басын куәландыратын
құжат негiзiнде жүзеге асады. Әрбiр жолаушы жол жүру билетiн иеленуге
мiндеттi, тасы-малдаушы оның сатылуын жолаушы көрсеткен мекенге жеткенге
дейiн қамтамасыз етуге мiндеттi (егер сол немесе басқа мекенмен байланыс
болған кезде ғана). Егер жолаушы жол жүру құжаттарын жоғалтса немесе
бүлдiрсе, онда олар қайта қалпына келтiрiлмейдi, оларға төленген ақша да
қайтарылуға жатпайды.
Жолаушыларды темiр жолмен тасымалдау үшiн пайдала-нылатын поезд түрi
маңызды болып табылады. Мәселен, жылдамдығына қарай шапшаң жедел және
жолаушы поездары (тиiсiнше тасымалдаулар) ажыратылады. Поездар жол жүру
қашықтығына қарай алысқа қатынайтын, жергiлiктi және қала маңына қатынайтын
болып бөлiнедi. Жоғары сапалы қызмет көрсетулер көзделетiн поездар фирмалық
болып бөлiнедi. Сондай-ақ жолаушы орналасатын вагонның, орынның түрi де
маңызға ие. Су көлiгiмен тасымалдау кезiнде берiлетiн каютаның класы (не
палуба орындарында тасымалдау көзделуi мүмкiн) маңыздылыққа ие.
Жолаушыларды әуемен тасымалдау кезiнде жолаушы орналасатын салонның класына
(қызмет көрсету деңгейiне) қарай градация көзделуi мүмкiн.
Тараптардың құқықтары мен мiндеттерi жалпы түрде Азаматтық кодексте
анықталады, ал толығырақ олар ҚР-ң “Көлiк туралы” Заңында көрсетiлген,
көлiктiң жекелеген түрлерiмен жолаушыларды тасымалдау бойынша олар
жолаушыларды тасы-малдаудың сол немесе өзге бiр түрiн реттейтiн нормативтiк
актiлерде нақтыланады, бiрақ негiзгi тұстары бойынша олардың нормалары
аталған заңның нормаларымен сәйкес келедi.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспе, екі тарау, қорытынды мен қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.Жалаушыларды тасымалдау шарты
Жолаушыларды тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны
баратын мекеніне, жолаушы теңдеме жүкті тапсырған жағдайда теңдеме жүкті де
апаратын мекенге жеткізуді және оны теңдеме жүкті алуға құқық берілген
адамға беруге міндеттенеді, жолаушы жолына, ал теңдеме жүгін тапсырған
кезде- теңдеме жүгін алып баруға ақы төлеуге міндеттенеді.
Жолаушымен теңдеме жүкті тасымалдау шарты тиісінше жол жүру
билетімен және теңдеме жүк түбіртегімен рәсімделеді.Жол жүру билеті мен
теңдеме жүк түбіртегінің нысанын көлік туралы заң актілерінде көзделген
тәртіппен белгіленеді.
Әртүрлі көлік ұйымдары арасында жүктерді тасымалдауды қамтамасыз
ету жөніндегі жұмысты ұйымдастыру туралы шарттар жасалуы мүмкін.
Коммерциялық ұйым жүзеге асыратын тасымалдау, егер заң актілерінен,
өзге нормативтік құқықтық актілерден немесе осы ұйымға берілген лицензиядан
бұл ұйым жолаушыларды, жүктерді және теңдеме жүкті кез келген азаматтық
немесе заңды тұлғаның өтініші бойынша тасымалдауды жүзеге асыруға міндетті
екені туындайтын болса, жалпы пайдайдалыныстағы көлікпен тасымалдау болып
табылады.
Жүйелі түрде тасымалдауларды жүзеге асыру қазет болған кезде
тасымалдаушы мен жүк жөнелтуші тасымалдауларды ұйымдщастыру туралы
ұзартылған шарттар жасаса алады.
Жүктерді тасымалдауларды ұйымдастыру туралы шарт бойынша тасымалдаушы
белгіленген мерзімде жүкті қабылдауға, ал жүк жөнелтуші –келісілген көлемде
тасымалдауға жүк беріп тұруға міндеттенеді.
Тасымалдауды ұйымдастыру шартта тасымалдау көлемі, мерзімі, сапасы
және көлік құралдарын берумен тасымалдауға жүктерді беруді басқада
жағдайлары, сондай-ақ тасымалдауды ұйымдастырудың заң актілерінде
көзделмеген өзге де жағдайлар белгіленеді.
Жүктерді жолаушаларды және теңдеме жүкті тасу тасымалдау шартының
негізінде жүргізіледі. Тасымалдаудың жалпы талаптары көлік туралы заң
актілерінде ,өзге де заң актілерімен және оларға сәйкес шығарылған
ережелермен белгіленеді.Жүктерді,жолаушыларды және теңдеме жүкті көліктің
жекелеген тұрлерімен тасымалдау талаптары,көлік туралы заң актілерімен,өзге
де заң актілерімен және оларға сәйкес шығарылған ережелермен өзгеше
белгіленбесе,тараптардың келісімен белгіленеді.
Тасымалдаушы жұк жөнелтушіге жұк тиеуге қабылданңан өтінімде
тасымалдау шартында белгіленген мерзімде тиісті жұкті тасымалдауға жарайтын
кұйінде ақаусыз көлік құралдарын беруге міндеттенеді.
Егер заң актілерінде өзгеше көзделмесе,жүктерді,жолаушыларды және
теңдеме жүкті тасымалдау үшін тараптардың келісімінде белгіленген ақы
төленеді.Жалпы пайдаланыстағы көлікпен жүктерді,жолаушыларды,теңдеме жүкті
тасымалдауға ақы төлеу көлік туралы заң актілерінде белгіленген тәртіппен
бекітілетін тарифтер негізінде айқындалады.
Жүк иелерінің талабы бойынша орындалатын және тарифтерде көзделмеген
жұмыстар мен қызмет көрсетулерге ақы тараптардың келісімі бойынша төленеді.
Тасымалдаушының өзіне тасымалдау үшін берілген жүктер мен теңдеме
жүкті оған тиесілі кіре ақысын және тасымалдау жөніндегі басқа да
төлемдерді қамтамасыз ету үшін,егер заң актілерінде,тасымалдау шартында
өзгеше белгіленбесе немесе міндеттеме мәнінен туындамаса,ұстап қалуға
құқығы бар.
1.1 Жолаушыларды таксимен тасымалдау
Жолаушылар мен багажды таксимен тасымалдау талаптарына сәйкес
жабдықталған жеңіл автомобильдермен, тасымалдаушы мен елді мекендердің
жергілікті атқарушы органдарының арасындағы жасасқан жолаушылар мен багажды
таксимен тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарттың негізінде (бұдан әрі -
Шарт) жүзеге асырылады.
Жергілікті атқарушы орган тасымалдаушымен Шартты жасасқаннан кейін
күнтізбелік 15 күннен кешіктірмей Шарттың көшірмесін (республикалық маңызы
бар қаланың, астананың) көліктік бақылаудың аумақтық органдарына жібереді.
Такси тасымалдауды жүзеге асыру үшін кемінде төрт есігі бар өнімді
топтап шығаруы жеңіл автомобильдер қолданылады.
Арнаулы басқаруы бар автокөлік құралдарын такси тасымалдауы үшін
қолдану, соның ішінде барлығы қолмен, сондай-ақ басқару рулі оң жақтағы
рұқсат етілмейді.
Таксимен тасымалдауды жүзеге асыру тәртібi
Жолаушылардың таксиге отыруы және одан түсуі жол желісінің
учаскелерінде арнайы жабдықталған такси тұрақтарында, автомобильдердің
тоқтауына жол қозғалысы ережелерінде рұқсат етілген жерлерде жүргізіледі.
Жабдықталған такси тұрақтарында жолаушылар кезек тәртібімен таксиге
отырады. Таксиге кезектен тыс отыру құқығын мүгедектер, зейнеткерлер, жүкті
әйелдер, мектеп жасына дейінгі балалары бар жолаушылар пайдаланады.
Жүріп келе жатқан таксиді, егер:
1) онда бос орындардың жеткілікті саны болса;
2) таксидегі жолаушы осылай тоқтауға келісім берсе, қол көтеріп
тоқтатуға болады.
Жолаушы бос таксиге отыру кезінде жүргізушіге жүру маршрутын көрсетеді.
Егер жолаушы өз бетімен оңтайлы жүру маршрутын анықтай алмай, тек қана
сапардың соңғы пунктін атайтын болса, онда жүргізуші жолаушыны барынша
қысқа жолмен баратын орнына жеткізеді.
Таксиге отыру және одан шығу толық тоқтағаннан кейін автомобильдің оң
жағынан ғана жүзеге асырылады.
Жолаушы тасымалдау шартын бұзбай таксиден түседі. Бұл ретте жүргізуші
таксидің жолаушыны күтіп тұрып қалған барлық алдын ала келісілген мерзім
үшін ақша кепілін талап етеді.
Егер жолаушы оны күтіп тұрған такси-автомобильге алдын ала келісілген
уақыт ішінде қайтып келмесе, тасымалдау шарты тоқтатылды деп есептеледі.
Тапсырыстар бойынша таксидің жұмысы
Такси беруге тапсырыстар қабылдауды тасымалдаушы орталықтандырылған
түрде диспетчерлік қызмет арқылы қол жеткізімді байланыс құралдары бойынша
ұйымдастырады. Такси беруге тапсырыстың құнын жолаушы сапар аяқталған соң
жолаушылар мен багажды тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарт бойынша
белгіленген тарифке сәйкес төлейді.
Таксиге тапсырыс берген жолаушыға, жіберілген автомобильдің нөмірі,
тапсырыстың шамамен алғандағы құны және беру уақыты телефон бойынша
хабарланады.
Шұғыл тапсырыстар қабылданған кезден бастап белгіленген уақыт
аралығында орындалуы тиіс.
Алдын ала тапсырыс кезінде жүргізуші таксидің тапсырыста көрсетілген
уақытқа берілуін қамтамасыз етеді.
Таксимен жол жүру төлемi
Таксимен жол жүру төлемін жолаушы өзі жүріп өткен қашықтық үшін
қолданылып жүрген тарифке сәйкес сапар аяқталған және багаж түсірілген соң
төлейді. Жүргізушімен есеп айырысу қолма-қол ақшамен жасалады. Аяқталған
сапар үшін төлем туралы түбіртектер мен анықтамалар жолаушылардың талабы
бойынша беріледі.
Егер таксимен тасымалдау процесінде, оның қозғалысын жалғастыру
жүргізушіге қатыссыз жағдайлар бойынша мүмкін болмайтын жағдай туындаса,
онда тасымалдау шарты мерзімінен бұрын бұзылған деп есептеледі және жолаушы
жүрілген қашықтықты төлейді.
Қол жүгін, ұсақ жануарларды және багажды таксимен тасымалдау
Жалпы салмағы автомобильдің техникалық құжатында көзделгеннен аспайтын
багажды таксидің багаж бөлімшесінде және тек багаж бөлімшесінің қақпағы
жабық жағдайда ғана тасымалдауға рұқсат етіледі.
Багажды тиеу мен түсіруді таксидің жүргізушісі жүзеге асырады.
Таксидің салонында есік ойықтары арқылы еркін өтетін, салонның
қаптамасы мен жабдығын бүлдірмейтін және ластамайтын, жүргізушіге
автомобильді басқаруға кедергі болмайтын және артқы жақты көру айнасымен
байқауды шектемейтін түрлі заттар мен бұйымдарды тасымалдауға рұқсат
етіледі.
Таксиде ұсақ жануарлар мен құстарды себеттермен, торлармен немесе түбі
тұтас сумкалармен тасымалдауға рұқсат етіледі.
Таксиде иттерді тасымалдауға тек мұндай тасымалға жүргізуші мен басқа
жолаушылар келісетін болса ғана рұқсат етіледі.
Такси тұрақтары
Таксидің тұрақтары барлық жолаушылар жиналатын ірі пункттерде (әуежай,
вокзалдар, ірі сауда және мәдениет орталықтары) ұйымдастырылады.
Такси тұрақтары басқа автомобильдердің тұрақтарынан жол таңбасының
арнайы шектеу сызықтарымен бөлінеді немесе жергілікті атқарушы органдардың
жол полициясы органдарымен келісімі бойынша белгіленген көгілдір түсті Т
(Такси) деген айыру белгісі бар және арнайы белбеумен белгіленеді.
Такси тұрақтары тәуліктің қараңғы мезгілінде жарықтандырылады. Такси
тұрағына бөтен автомобильдерді қоюға рұқсат етілмейді.
1.2 Халықаралық тасымалдау шарты, түрлері
Тасымалдау шартын жасасудың экономикалық мақсаты жүктер мен адамдарды
бір жерден екінші жерге апару қажеттілігі болып табылады. Көлік
ұйымдарының, жүк жөнелтушінің, жүкті алушының, жолаушылардың мемлекеттер
арасында жүкті тасымалдауды жүзеге асыруда пайда болатын осы қатынастар
тасымалдау шартымен негізделген және осы шартпен реттеледі.
Осы тараптар арасындағы кұкықтык қатынастар ең алдымен, олардың өзара
жасасқан шартымен және сонымен қатар, осы шартты реттейтін зандылықтармен
анықталады.
Жолаушы мен тендеме жүкті тасымалдау шарты тиісінше жол жүру билетімен
және тендеме жүк түбіртегімен рәсімделеді. Жол жүру билеті мен теңдеме жүк
түбіртегінің нысаны көлік туралы заң актілерінде көзделген тәртіпте
белгіленеді.
Шарт нақты болып табылады және жүк жөнелтушінің жүкті белгілі мекенге
жеткізуге тасымалдаушыға беріп, оның осы максатты жүзеге асыруды қабыддап
алған сәтінен жасалған деп танылады.
Жолаушыны тасымалдауға қатысты шарт жасасқан кезде келісім қай кезден
басталатынын анықтау қажет. Құқықтық доктрина және сот тәжірибесі бұл
сұрақты шешудің бірнеше жолын ұсынады (билетті сатып алу сәті, көлік
құралына отырғызу басталған сәтте және т.с.с).
Халықаралық жеке көлік құқығында тасымалдау шарты екі жақты сипатқа ие
және көліктік жабдықтауды қайтарумен байланысты бола бермейді, сонымен
қатар, құқықтық доктрина және сот тәжірибесі тасымалдау шартының
қайтарымсыздығын білдіреді.
Сондықтан әр мемлекеттердегі тасымалдау шартының нақты анықтамасы өзара
ұқсас, дегенмен, өзара айырмашылықтарға ие.
Тасымалдау шартында әр түрлі құқықтық субъектілер қатысады. Халықаралық
тасымалдау талаптарының субъектісі ереже бойынша жеке және заңды тұлға
табылады.
Шарттың бір тарабы ретінде тасымалдауға мүдделі және осы тасымалдау
үшін белгілі бір ақшалай сыйақыны төлеуге дайын тұлға танылады; тасымалдау
шартының екінші тарабы ретінде көлік құралын иеленуші және сондықтан,
белгілі бір сыйақы үшін жөнелту бойынша қызметті жүзеге асырушы тұлға
қатысады.
Шарт бойынша бір тарап болып табылатын тасымалдаушы ретінде көлік
ұйымы, яғни тасымалдаушы танылады, бірақ тасымалдаушы деген ұғымның өзі
эволюцияға ұшырады. Англосаксондық, француз, неміс құқығы бойынша тек қана
тасымалдау шартын жасасқан көлік құралын меншіктенуші. Француз және неміс
құқығында көлік иеленушімен қатар фрахтователь (термині пайда болады,
осындай өзгерістер Солтүстік Еуропаның көптеген елдерінде және Голландияда
пайда болды.
1.3 Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершілік
міндетті сақтандыру
Қазақстан Республикасы Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-
құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы Заңына (бұдан әрі-
Заң) сәйкес жолаушыларды және олардың мүлкін темір жол, теңіз, ішкі су
жолы, әуе, автомобиль көлігімен және қалалық электр көлігімен тасымалдауды
жүзеге асыратын тасымалдаушылардың - Қазақстан Республикасы резиденттерінің
азаматтық-құқықтық жауапкершілігі міндетті сақтандырылуға жатады.
1.Тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігі жолаушыларды және
олардың мүлкін, сақтанушы (тасымалдаушы) және сақтандыру ұйымы
(сақтандырушы) арасында, сақтандыру полисін тапсыруымен жасалған шарт
(бұдан әрі –Шарт) негізінде тасымалдау үшін пайдаланылатын көлік құралының
әр бірлігі бойынша сақтандырылуға жатады. Тасымалдаушының жауапкершілігін
міндетті саќтандыру шартын жасамаған тасымалдаушының жолаушыларды
тасымалдауына жол берілмейді.
Сақтандыру ұйымының міндетті шарт жасасудан бас тартқан үшін
Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 175-
бабы талаптарымен әкімшілік жауапкершілік көзделген.
2.Шарт жасасқан кезде тасымалдаушы сақтандырушыға, Заң талаптарына
сәйкес, шартқа енгізу үшін мәліметтер беруге, Шартпен белгіленген мөлшерде,
тәртіпте және мерзімде сақтандыру сыйлық ақысын төлеуге міндетті
Сақтандыру сыйлық ақысын төлемеуі немесе дер кезінде төлемеуі,
тасымалдаушының басқа міндеттерін орындамағаны Шарттың жарамсыз болуына
әкеледі.
3.Тасымалдау барысында жолаушының өміріне, денсаулығына және (немесе)
мүлкіне келтірілген зиянды өтеу бойынша тасымалдаушының азаматтық-құқықтық
жауапкерішілігінің болу факты тасымалдаушының жауапкершілігін міндетті
сақтандыру бойынша сақтандыру жағдайы болып анықталады.
4. Шарт жәбірленуші деп анықталған барлық жолаушыларға қатысты
қолданылады. Яғни Шарт бойынша жәбірленуші (оның қаза болған жағдайында –
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жәбірленуші қаза табуына
байланысты зиянды өтеуге құқылы тұлға) пайда алушы болып табылады.
5. Тасымалдаушы дереу, бірақ сақтандыру жағдайы басталғаны туралы
мәлімделген күннен үш жұмыс күнінен асырмай, ол туралы сақтандырушыны қол
жеткен тәсілмен (ауызша, жазбаша) хабардар етуге міндетті. Ауызша
берілген хабарлама кейіннен (72 сағат ішінде) жазбаша түрде расталуға тиіс.
Егер сақтанушы мен сақтандырылушы бір тұлға болмаса сақтандырушыны хабардар
ету міндеті сақтандырылушыға жүктеледі. Егер сақтанушының
(сақтандырылушының) себепті жағдайлармен аталған әрекеттерді орындауға
мүмкіндігі болмаса, ол оны құжатпен куәландыруға тиісті.
6. Сонымен қатар, сақтандыру жағдайы басталғанда сақтанушы мыналар
үшін міндетті:
– ықтимал шығындарды болдырмау немесе азайту үшін қол жетімді
және ақылға қонымды шаралар қабылдауға, оның ішінде жәбірленген адамдарға
көмек көрсету және мүлкін құтқару бойынша шаралар қолдануға.
– құзыретіне орай тиісті органдарға (жол полициясының
бөлімшелеріне, ішкі істер органдарына, өртке қарсы қызметі органдарына,
медициналық жедел жәрдем қызметіне, авариялық қызметтеріне) хабарлауға;
– көліктегі сақтандыру жағдай туралы кесім жасау;
– сақтандыру жағдайының басталғанына жауапты тұлғаға кері талап
қою құқығының сақтандырушыға өтуін қамтамасыз ету.
Осы міндеттер, сақтандыру кесімін жасаудан басқа, сақтандыру жағдайы
басталған сәтте көлікті жүргізген тұлғаға жүктеледі.
7. Сонымен қатар, сақтандыру жағдайы басталғанда сақтанушы мен
жәбірленуші құқылы:
– денсаулыққа және (немесе) мүлікке келтірілген зиян
мөлшерін бағалау үшін тәуелсіз сарапшы қызметін пайдалануға;
- сақтандырушы немесе тәуелсіз сарапшы жасаған, келтірілген зиян
мөлшерін бағалаудың қорытындыларымен және сақтандыру төлем мөлшерінің
есебімен танысуға;
– Заңмен белгіленген мөлшерде, тәртіпте және мерзімде сақтандыру
төлемін алуға;
- Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте,
сақтандырушының сақтандыру төлеуден бас тартуы немесе оның мөлшерін
азайту жөніндегі шешімін даулауға.
Жәбірленуші сақтанушының мынадай міндеттерін жүзеге асыруға құқылы:
– сақтанушының (сақтандырылушының) орнына сақтандыру төлемін алу
үшін қажетті құжаттарды жинақтап, сақтанушымен (сақтандырылушымен)
тасымалдаушының жауапкершілігін міндетті сақтандыру шартын жасаған
сақтандырушыға табыстауға;
– тасымалдаушыға келтірілген зиян мөлшерінің алынған сақтандыру
төлемінен асқан мөлшерінде келтірілген зиянды өтеуге талап қою.
Жәбірленушінің құқықтары басқа тұлғаларға – пайда алушыларға ауысуы
мүмкін.
8. Сақтандыру төлемін алу жөніндегі талап сақтандырушыға жазбаша
нысанда келесі құжаттармен қоса ұсынылады:
– сақтандыру полисі (оның дубликаты);
– сақтандыру жағдайының басталу фактісін және жәбірленушіге
келтірілген зиян мөлшерін растайтын құжат;
– көліктегі сақтандыру жағдайы туралы тасымалдаушы жасаған кесім;
– жолаушыға билет берген жағдайда – жол жүру билеті немесе оны
алмастыратын құжат (билеттерді сату ведомосының немесе билет түбіртегінің
тасымалдаушы растатқан көшірмесі) немесе Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен ресімделген куә айғақтары;
– жәбірленушіге еңбекке уақытша жарамсыздық мерзімі туралы
денсаулық сақтау ұйымдары анықтамасы- ның немесе мамандырылған мекемелердің
мүгедектік белгілеу туралы анықтамасының көшірмесі – ол белгіленген
жағдайда;
– жәбірленушінің қайтыс болғаны туралы куәліктің нотариатта
куәландырған көшірмесі және пайда алушының зиянды өтеу құқығын растайтын
құжат (көшірмесі)- жәбірленуші қайтыс болған жағдайда;
– жәбірленушінің жоғалған, жетіспеген немесе зақымдалған
(бүлінген) мүлкінің тізбесі – мүлікке зиян келтірілген жағдайда.
9. Сақтандырушының, атап айтқанда жәбірленушіден, басқа да қосымша
құжаттарды талап етуіне жол берілмейді. Жәбірленушіден құжаттарды
қабылдаған сақтандырушы, ұсынылған құжаттардың толық тізбесін және олардың
қабылданған күнін көрсете отырып, анықтама беруге міндетті.
10. Сақтандырушы, сақтандыру жағдайы басталғаны туралы хабарлама алған
күннен бастап, жеті жұмыс күн ішінде келтірілген зиян мөлшерін анықтап,
сақтандыру төлем мөлшерінің есебін көрсетуімен сақтандыру кесім жасауға
және оны пайда алушыға таныстыру үшін ұсынуға міндетті.
Мүлікке келтірілген зиянның мөлшеріне сақтандырушы немесе тәуелсіз
сарапшы, жасаған бағалаудың нәтижелерімен келіспеген жағдайда, жәбірленуші
зиянның мөлшерін бағалау үшін басқа тәуелсіз сарапшыға жүгінуге құқылы. Бұл
орайда, жәбірленуші шеккен шығындарды, егер жүргізілген бағалаудың
негізділігі мен объективтілігін сақтандырушы мойындаса немесе сот
белгілейтін болса, сақтандыру төлемінің жүзеге асырылғанына қарамастан,
сақтандырушы өтеуге тиіс.
2.Жолаушыларды тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушының жауапкершілігі
Жолаушы тасымалы – көлікпен жолаушылар тасымалдау жұмысы. Жолаушы
тасымалы магистральдық (темір жол, азаматтық авиация, автобус, теңіз, өзен
қатынастары) және қала (метрополитен, трамвай, троллейбус,
жеңіл автомобиль) көліктерімен жүзеге асырылады. Жолаушы тасымалы қашықтығы
мен жылдамдығына және көлік түрлерінің ерекшелігіне қарай ажыратылады.
Темір жол көлігінде тасымалдау қашықтығына байланысты ол жергілікті жолаушы
тасымалы, қала маңындағы жолаушы тасымалы, алыс қашықтықтық жолаушы
тасымалы, болып, жылдамдығына қарай жай жолаушы тасымалы және жүрдек
жолаушы тасымалы болып бөлінеді. Автомобиль көлігімен жолаушы тасымалы қала
ішіндегі, қала маңындағы, қалааралық және халықаралық болып бөлінеді. Әуе
көлігінде алыс қашықтықтық жолаушы тасымалы, жергілікті жолаушы тасымалы,
халықаралық жолаушы тасымалы деп, теңіз көлігінде жай жолаушы тасымалы,
жүрдек жолаушы тасымалы, экспресс жолаушы тасымалы болып ажыратылады. Өзен
көлігімен жолаушы тасымалының қалааралық, қала маңындағы, жергілікті және
транзитті түрлері бар. Жолаушы тасымалы жұмысының көлемін жолаушы айналымы
дейді. Ол жолаушы-километрмен өлшенеді, яғни жолаушыларды 1 км қашықтыққа
тасымалдау жолаушы айналымының өлшем бірлігі болып табылады. Ол көлік
түрлері, тасымал бағыты, т.б. бойынша бөлек-бөлек
есептеледі. Қазақстанда 1999 жылмен салыстырғанда жолаушы тасымалы 2000
жылы 7%-ға көбейді. Жалпы пайдаланудағы көліктің жолаушы тасымалы 2000 жылы
20 млрд. жолаушыкм болды. Жолаушы тасымалдайтын барлық көлік түрлерінің
ішінде автомобиль көлігімен жолаушы тасымалы ерекше орын алады. Қазақстанда
2000 жылы оның үлесі 74% болды. 2001 жылдың соңғы 9 айында темір жол
көлігінде 21,3 млн. адам, автомобиль көлігінде 664,5 млн. адам, өзен
көлігінде 0,1 млн. адам, әуе көлігінде 0,8 млн. адам тасылды.
Қазақстанды ТМД елдерімен және Батыс Еуропа мемлекеттерімен байланыстыратын
100-ден астам тұрақты маршруттар ашылды. Жолаушы тасымалының халықаралық
желісін ұлғайту бағытында белсенді жұмыс жүргізілуде.
Бүгін Астана мен Алматы қалаларында Жолаушылар тасымалы АҚ өз-өзіне
қызмет көрсету төлем терминалдарының (ӨҚТТ) біріккен желісі арқылы темір
жол билеттерін сатудың жаңа қызметін ұсынды. Бұл қызметті халық әр түрлі
қызметке төлем жасау үшін пайдалануда.
Жаңалық жолаушыға алысқа және қала маңына қатынайтын пойызға билетке
тапсырыс беріп, оны қолма-қол ақшаға сатып алуға және on-line режимде
жолаушыға көрсетілетін барлық қызмет түрлері бойынша толық ақпарат алуға
мүмкіндік береді (пойыздағы бос орындар, пойыздардың жүру кестесі және
т.б.).
ӨҚТТ арқылы билетке тапсырыс беру кезінде жолаушыға берілетін токен
(тапсырыс пен төлемді растайтын чек) арқылы жол жүру құжатын вокзалдардың
билет кассаларында немесе өз-өзіне қызмет көрсету транзакциялық
терминалдары арқылы басып шығаруға болады. Ескере кететін жайт,
Астана–Алматы-Астана бағыты бойынша қатынайтын Тальго пойызына токен
немесе жеке куәлікті көрсетсе жеткілікті.
Бірінші кезекте жоба жолаушыларға көрсетілетін қызмет сапасын
арттыруға, темір жол билеттерін сатудың аясын кеңейтуге бағытталған.
Қолайлы болу үшін алғашқы кезде ӨҚТТ жанында Жолаушылар тасымалы АҚ
өкілдері кезекшілік жасап, жаңа қызметті қалай пайдалану керектігін
түсіндіріп, көрсетеді.
Жақын арада Қазақстан Республикасының барлық территориясында 1 мыңнан
астам өз-өзіне қызмет көрсету автоматтары іске қосылады (қоғамдық
орындарда, оның ішінде темір жол вокзалдарында, ірі сауда орталықтарында
және т.б.).
Бүгінде онмыңдаған білікті теміржолшы күн сайын жүк және жолаушылар
тасымалдарының қауіпсіздігін және үздіксіздігін қамтамасыз етіп отыр.
Саланың бүгінгі жағдайы мен даму болашағы туралы бізге Жолаушылар
тасымалы АҚ-ның президенті Ақболат Жағыпаров айтып берді.
Бүгінгі күні Жолаушылар тасымалы АҚ жолаушыларды темір жол
көліктерімен 106 бағыт бойынша тасымалдап отыр, соның 14-і - халықаралық.
Өткен жылы барлық өнеркәсіптік-қаржылық көрсеткіштер бойынша өсім байқалды.
Нақты айтатын болсам, компания 15 млн. астам адамды тасымалдады, бұл 2009
жылмен салыстырғанда 6 пайызға көп. Қаржылық нәтиже 1,9 млрд. теңгені
құрады, бұл оның алдыңғы жылға қарағанда 7 млрд. теңгеге артық. Бір
жұмысшыға шаққандағы еңбек өнімділігі 24 пайызға артты. Қазақстан темір
жолы ҰК АҚ басшысының тапсырмасына сәйкес, шығыстарды оңтайландыру және
табыстарды арттыру жұмыстары жүргізіліп, нәтижесінде экономикалық тиімділік
2,2 млрд. теңгені құрады. Сондай-ақ атап өтейін, жолаушылар пойыздарының
қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында бірде-бір кемшілік болған
жоқ.
Үстіміздегі және алдағы жылдарға бірнеше бағыттар бойынша басымдықтар
анықталды. Ол басымдықтар мыналар: сервисті жақсартып, билеттерді сату
жүйесін жетілдіру; техникалық жағдай мен жылжымалы құрамды тиімді
пайдалануды арттыру; жүрдек қозғалысты дамыту және вагон паркін жаңарту;
нормативті-құқықтық базаны жетілдіру.
Жолаушылар тасымалы АҚ мен еншілес компаниямыз Қала маңы
тасымалдары АҚ шығындарды азайту мақсатында 2011 жылдың 4 қаңтарынан
бастап жолаушылар тасымалы тарифтерін 10 пайызға арттырды. Тариф мәселесі
Табиғи монополияларды реттеу агенттігімен және ҚР ККМ-мен алдын ала
келісілді. Бірден айта кетейін, билеттер барлық бағыттардағы пойыздарда
қымбаттаған жоқ. Олар халықаралық пойыздар вагондарының барлық түріне және
республика ішіндегі пойыздардың люкс (СВ) үлгісіндегі вагондарына
қымбаттады. Сонымен бірге, Қала маңы тасымалдары АҚ-ның республикалық
бюджеттен субсидияланатын облысаралық бағыттарынан өзге пойыздарда билет
құны 10 пайызға көтерілді. ТМД елдерімен салыстыратын болсақ, бізде пойыз
бағалары ең төменгілердің қатарында. Бүгінде жолаушылар вагондары паркінің
70 пайызының тозығы жеткен. Біз әлеуметке бағдарланған компания екенімізді
жіті түсінеміз, сондықтан бағаның қымбаттауына жіті мән береміз. Барлық іс-
әрекеттеріміз бен қадамдарымызды құзырлы мемлекеттік органдармен алдын ала
келісеміз.
Қазір біз Вагон паркін пайдаланудың техникалық ресурсын және
тиімділігін арттыратын бағдарламаны жүзеге асырып жатырмыз. 2010-2012
жылдарға есептелген аталмыш Бағдарлама шеңберінде вагондардың техникалық
жағдайы мен тұтынушылық сипатын жақсарту бойынша Индикативті жоспар
әзірленіп, орындалып жатыр. Мысалға, 2010 жылы біз жылжымалы құрамды жөндеу
жұмыстарын 100 пайызға орындадық, нақты айтқанда 122 вагонға күрделі-
қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. Осы қарқынмен 2011 жылы тағы 68
вагонды жаңартатын боламыз. Сонымен бірге, биыл бес жолаушылар вагонын
кембағал жандарға лайықтап жаңартуды, 33 вагонға кондиционер орнатуды, 111
вагонға бейнемониторлар мен тоңазытқыштар орнатып, ішкі көріністерін
жақсартуды жоспарлап отырмыз.
Ал жаңа вагондарды сатып алу бағытында ҚТЖ ҰК-мен үлкен жұмыстар
атқарудамыз. Темір жол саласындағы барлық оң өзгерістер Елбасының жіті
көңіл бөлуімен және қолдауымен болып жатқанын атап өту керек. Президент
Н.Назарбаев Болашақтың іргесін бірге қалаймыз! атты Жолдауында елдің
алдағы он жылдағы даму басымдықтарын айқындады. Міндеттердің бірі - Үдемелі
индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы. Осы стратегия аясында 2014
жылға дейін 8,1 трлн. теңге сомасына 294 инвестициялық жобаны жүзеге асыру
көзделіп отыр. Бұл тізімде ҚТЖ ұлттық компаниясы іске асыратын жобалар да
бар. Осы ретте, Астанада бой көтеріп жатқан Тальго компаниясымен бірлесіп
жолаушылар вагонын шығаратын зауытқа ерекше назар аудартқым келеді. Зауытта
бір жылда 150 вагон құрастырылатын болады. Аталмыш жоба аясында 2010 жылы
Жолаушылар тасымалы АҚ мен қазақстандық-испандық бірлескен кәсіпорын
Тұлпар-Тальго ЖШС арасында 2011-2014 жылдар кезеңінде 420 жолаушылар
вагонын сатып алу жөнінде ұзақ мерзімді келісімшарт жасалды.
Жолаушыларымыз ағымдағы жылдың соңында-ақ алғашқы отандық 17 вагонның
жайлылығын сынап көреді. Сондай-ақ Тверь вагон құрастыру зауытымен жасалған
келісім негізінде биыл жаңа 22 жолаушылар вагоны елге жеткізіледі.
Мұндай терминалдар әлемде бірнеше жылдар бойы жұмыс істеп келеді,
оларды Ресей темір жолдарындағы әріптестеріміз де қолданып отыр. Автоматтар
арқылы сатылған темір жол билеттерінің саны күн санап артып келеді.
Мәселен, соңғы екі айда 2156 билет сатылды. Қазір теминалдар Астана,
Алматы, Қарағанды және Ақтөбе вокзалдарында жұмыс істеп тұр, жыл аяғына
дейін Қазақстан бойынша ӨҚТТ-ның 20-сы жұмыс жасайтын болады.
Терминалдар билеттердің электронды жолмен көптеп сатылуын белсенді
түрде дамытуға, адами факторларды және билет кассаларындағы кезекті
азайтуға, сонымен қатар билеттерді сатып алу және рәсімдеу процесінің
ашықтығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Заманауи технология
алыпсатарлардың кәсібіне де тосқауыл қояры сөзсіз. Оның үстіне, бұл қолға
алып жатқан шараларымыздың бір ғана бағыты. Мұндай келеңсіздіктерді жою
бойынша компанияда жүйелі әрі кешенді жұмыстар атқарылуда. Мысалға,
билеттердің сатылымына қатысы бар қызметкерлер мен бөлімшелердің жұмыс
регламенті мен олардың қызметтік нұсқамалары қайта қаралды. Билеттердің
автоматты түрде сатылу жүйесіне тиісті өзгерістер енгізіліп, оларды жүзеге
асыру процесіне жан-жақты бақылау қойылды. Құқық қорғау органдарымен
бірлесіп вокзал маңы алаңдарында 30-дан астам алыпсатарды қолға түсірдік.
Және бұл жұмыс жалғастырылуда.
Атап өткенімдей, алыпсатарлармен болсын, билетсіздермен болсын күрес
жүйелі сипатқа ие. Пойыз бригадаларының билетсіз жолаушыларды тасымалдау іс-
әрекеттерін жою мақсатында қазір компаниямыздың өңірлердегі Солтүстік,
Батыс және Оңтүстік филиалдары жолаушылар пойыздарына күтпеген жерден
тексерістер ұйымдастырып тұрады. Сондай-ақ ішкі істер желілік
бөлімшелерімен бірлескен іс-шаралар жоспары әзірленіп, вокзалдар мен
жолаушылар пойыздарында жемқорлық құқықбұзушылықтардың жолын кесу бойынша
алдын алу жұмыстары жүргізілуде.
Қояндарды тасымалдаған жолсеріктерге қатаң шаралар қолданылуда,
тәртіптік жазадан жұмыстан босатуға дейін. Жағдайға нақты баға беру үшін
өткен жылы рейдтерімізге бұқаралық ақпарат құралдарын шақырдық. Атқарылған
шаралар нәтижесінде өткен жылы билетсіз жолаушыларды тасымалдау екі есеге
азайды.
Шар-Жаңа Өскемен учаскісінде жаңа теміржол желісінің ашылуымен және
жолаушылардың өтініштерін ескеріп, 2009 жылдың 22 шілдесінен бастап Алматы-
Защита-2 бағытындағы №351352 пойыз Шар-Жаңа Өскемен- Защита өзгертілген
жаңа бағыт бойынша қатынай бастады. Аталмыш пойыздың жүру кестесін
өзгертумен Локоть, Третьяков, Шемонаиха стансаларында шекаралық және
кедендік тексерулермен байланысты ыңғайсыздықтар еңсерілді, онымен бірге,
жол 10 сағатқа қысқарып, пойыздарға бұрынғыдай төрт емес үш құрам
тіркелетін болды. Босаған вагондар анағұрлым қажетті бағыттарға
ауыстырылды.
Бірақ Локоть-Защита учаскісінен жолаушылар тасымалданатын
болғандықтан Астана-Лениногорск бағытындағы №376375 пойыздың кестесі
өзгеріссіз қалды.
2010 жылы Жолаушылар тасымалы компаниясы халықаралық жолаушылар
пойыздарын 14 бағыт бойынша қозғалысын қамтамасыз етті. 2011-2012 жылдарға
осы бағыттарды сақтау келісілді. Сондай-ақ Қазақстан, Беларусь және Ресей
елдері арасында Біртұтас экономикалық кеңістікті құру үрдісіне сәйкес,
елдер арасында жолаушылар тасымалын ұйымдастыру үшін 2011 жылдың 1
шілдесінен бастап Беларусь Республикасы теміржол әкімшілігі құрылымының
Брест-Қарағанды бағытындағы №317318 жаңа пойызын іске қосу жоспарлануда.
Жолаушылардың сөгістері жөнсіз деп айта алмаймын. Жекелеген тұстарда
қателіктер барлығын мойындаймыз және оларды біліп қол қусырып отырғанымыз
жоқ. Мысалға, өткен жылы Астана-Мәскеу, Алматы-Мәскеу халықаралық
бағыттардағы пойыздардың жайлылық деңгейі арттырылды. Вагондардың дизайны,
ішкі және сыртқы келбеті ұлттық нақышқа сәйкестендірілді. Пойыздар
жолаушыларынан шексіз алғыстарын алып жатырмыз. Осындай жұмыстарды биыл
Алматы-Ақтөбе, Алматы-Атырау, Алматы-Шымкент, Алматы-Петропавл
бағыттарындағы пойыздарда жүргізуді көздеп отырмыз. Онымен бірге,
жолаушылар тамақ мен сусын іздеп стансаларда кезбес үшін үш пойызға
мейрамхана-вагондарды қоспақпыз. Сонымен қатар билеттердің электронды түрде
сатылымын жетілдірудеміз. Интернет арқылы сатылған билеттердің саны бес
есеге артып, айына 5 мыңды құрады. Бұл санды жыл соңына дейін 50 мыңға
жеткізуді жоспарлап отырмыз. Сондай-ақ билеттерді қолдан қолға жеткізу
бойынша ақылы қызмет енгізілді, билеттерді интернет арқылы сатып алған
жолаушылар үшін жеке кассалар аштық. Айта кетейін, теміржол билеттерін
интернет арқылы ресімдегенде қосымша ақы алынбайды.
Ал биыл билеттерді төлем терминалдары арқылы сату қызметін, жолаушыны
пойызға электронды билетпен отырғызу мүмкіндігін енгізуді көздеп отырмыз.
Онымен бірге, азаматтарға телефон және мультимедиялық арналар арқылы
тәулік бойы қызмет көрсететін республикаға ортақ Call-орталық құрылады.
2010 жылы Жолаушылар тасымалы компаниясы, ҚТЖ ұлттық компаниясы,
Вокзал-сервис АҚ, Көлік және коммуникация министрлігі мен құзырлы
мемлекеттік органдар вокзалдарды ұлттық компанияның балансына қайтару
бойынша үлкен жұмыстар атқарды. Бүгінгі күнге дейін компанияның уақытша
сенімді басқаруына Теміржолмүлкі АҚ-ның меншігінде болған 164 вокзал
өтті. Қазір жергілікті атқарушы органдардың балансындағы тағы 94 вокзалды
беру мәселесі шешілуде.
Теміржол нысандарын қайтару кезінде бірқатар түйіткілдерге тап
болдық. Мәселен, жер телімдері мен ғимараттарға құқық беретін құжаттар
болмады, көптеген вокзалдар әбден қирап біткен, олардың техникалық жағдайы
қанағаттанарлықсыз күйде болды. Кейбір вокзалдар мақсатсыз қолданылып
келген, мысалға, жекелегенінде ауруханалар, мектептер мен дүкендер
орналасқан, тіпті банкке кепілдікке қойылғандары болып шықты. Яғни
жолаушылалар үшін қарапайым жағдайлар болған жоқ
2.1 Автокөлік құралдарына қойылатын талаптар
Жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдауға Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес техникалық байқаудан өткен автокөлік
құралдары жіберіледі.
Жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдауды жүзеге асыратын
тасымалдаушылар рейс алдындағы (ауысым алдындағы) техникалық байқауды және
автобустардың, шағын автобустардың олардың жарамсыздығы кезінде уақтылы
ауыстырылуын қамтамасыз етеді.
Бұл ретте жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдау кезінде
пайдаланылатын автобустардың конструкциясы мен техникалық жан-күйі тиісті
стандарттардың талаптарына сәйкес келуі тиіс.
Жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдау кезінде пайдаланылатын
автобустар мен шағын автобустар Қазақстан Республикасы Экономика және сауда
министрлігінің Стандарттау, метрология және сертификаттау комитетінің 2001
жылғы 22 қазандағы № 378 бұйрығымен бекітілген Жолаушылар тасымалдары
бойынша автокөлік қызметтері туралы ҚР СТ 1040-2001 сәйкес келуі тиіс, бұл
ретте:
1) қалалық және қала маңындағы тұрақты автомобиль тасымалдауы
маршруттарында кемінде екі жолаушы есігі бар қалалық автобустарды (І
класты), шағын автобустарды, сондай-ақ қала маңындағы автомобильмен тұрақты
тасымалдау маршруттарында қалааралық автобустарды (II класты) пайдалануға
рұқсат етіледі;
2) қалааралық облысаралық және халықаралық автомобильмен тұрақты
тасымалдаудың маршруттарында қалааралық автобустар (II класты) немесе
алысқа жүретін автобустар (III класты) пайдаланылуы тиіс. Республикалық
маңызы бар жолдар бойынша осы маршруттардың ұзақтығы 150 километрге (бұдан
әрі - км) дейін болса, шағын автобустарды пайдалануға рұқсат етіледі.
3) тұрақты халықаралық, қалааралық облысаралық және ауданаралық
(қалааралық облысішілік) автомобильмен тасымалдау маршруттарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Жолаушыларды тасымалдау шарты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Жолаушыларды таксимен
тасымалдау ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Халықаралық тасымалдау шарты,
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершілік
міндетті
сақтандыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 9
2. Жолаушыларды тасмалдау шарты бойынша тасымалдаушының
жауапкершілігі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.1 Автокөлік құралдарына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2 Автомобиль көлігімен жолаушыларды тасымалдау
қағидасы ... ... ... ... ...20
2.3 Жолаушыларды ақпараттық қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.4 Автовокзалдар мен автостанцияларға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..33
Кіріспе
Тасымалдауды ұйымдастыру мен жүзеге асыру және оны басқа тұрғыдан да
қамтамасыз етумен байланысты шарттық мiндеттемелер Қазақстан
Республикасының, сондай-ақ басқа да мемлекеттердiң шарттық құқығының жеке
бiр саласын құрайды.
Көлiк – бұл жоғары дәрежелi техногендiкпен, техникалық жабдықталумен,
қоғам мен мемлекеттiң тiршiлiк әрекетiн қамтамасыз ету үшiн стратегиялық
маңызбен сипатталатын салалардың бiрi. Сол себептi тасымалдау қатынастары
дәстүрлi түрде көлiк құқығы аясында қарастырылады және ол техникалық
сипаттағы нормалардың көптiгiмен сипатталады.
Сонымен қатар, сақтандыру қатынастары мен есептiк несиелiк
қатынастарындағыдай, азаматтық құқықтық реттеу аясына көлiк қызметiнiң,
мiндеттемелiк (тауарлы-ақша) қасиетi бар қатынастар тобы жатқызылған.
Ертеректе олар екi жақты қасиетке, яғни азаматтық-құқықтықпен қатар,
қазiргi терминологиямен айтатын болсақ, жария-құқықтық қасиетке ие екенi
мойындалғанын атап өту қажет.
Олар әкiмшiлiк актiден (яғни тасымалдауды жоспарлау актiлерi) және
шарттардан туындай алатын. Соның салдарынан көлiк мiндеттемелерi туралы сөз
болатын. Қазiргi таңда жоспар тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдардың iшкi,
шаруашылық қызметi үшiн ғана маңызды, сондықтан ойымызды, тасымалдауға
қатысты шарттар – тасымалдау шарттары туралы өрбiткен дұрыс болар.
Қазiргi уақытта көлiктi мемлекеттiк басқару төмендегi мiндеттердi
шешуге бағытталған:
- көлiк аясындағы Қазақстан Республикасының мүдделерiн қорғауға;
- көлiк аясындағы мемлекетаралық және халықаралық ынтымақтастықты
жүзеге асыруға;
- меншiк нысанына қарамастан көлiктiң барлық түрлерiнiң құқықтық және
нормативтi мәртебесiн анықтайтын заңдық және өзге де актiлердiң,
стандарттардың, нормалардың жобаларын жасауға;
- көлiктiң барлық түрлерiн дамытудың тұжырымдамалары мен мемлекеттiк
(ұлттық) бағдарламаларын жасауға; инвестициялық, ғылыми-техникалық және
әлеуметтiк саясатты қалыптастыру мен жүргiзуге, сондай-ақ кадрларды оқыту
мен дайындауға;
- көлiк қызметтерiн тұтынушылардың құқықтарының сақталуын бақылауға;
- болжамдарды жасауға және тасымалдауға деген республика мен
тұрғындардың мемлекеттiк мұқтаждарының қажеттiлiктерiн уақытысында сапалы
түрде қамтамасыз етуге;
- Қазақстан Республикасы көлiк кешенi қызметiнiң жұмысын үйлестiру мен
мемлекеттiк реттеу функциясын жүзеге асыруға.
Жолаушы тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны баратын
мекенiне, ал жолаушы теңдеме жүктi тапсырған жағдайда теңдеме жүктi де
апаратын мекенге жеткiзудi және оны теңдеме жүктi алуға құқық берiлген
адамға беруге мiндеттенедi; жолаушы жолына, ал теңдеме жүгiн тапсырған
кезде – теңдеме жүгiн алып баруға ақы төлеуге мiндеттенедi. Жолаушы
тасымалдау шарты – екi жақты, ақылы және жүктердi тасымалдау шартына
қарағанда консенсуалды.
Жол жүру барысында жол жүру билеттерiн басқаға беруге, қайта сатуға
тиым салынады. Ал, әуе тасымалдауы кезiнде шарт жеке сипатқа ие, билеттi
басқа тұлғаға қайта сату мен беруге тиым салынады. Қайта сату немесе беру
фактiсi анықталған жағдайда билеттiң күшi жойылады және оның бағасы
қайтарылмайды. Шарт бекiту (билет беру) жолаушының жеке басын куәландыратын
құжат негiзiнде жүзеге асады. Әрбiр жолаушы жол жүру билетiн иеленуге
мiндеттi, тасы-малдаушы оның сатылуын жолаушы көрсеткен мекенге жеткенге
дейiн қамтамасыз етуге мiндеттi (егер сол немесе басқа мекенмен байланыс
болған кезде ғана). Егер жолаушы жол жүру құжаттарын жоғалтса немесе
бүлдiрсе, онда олар қайта қалпына келтiрiлмейдi, оларға төленген ақша да
қайтарылуға жатпайды.
Жолаушыларды темiр жолмен тасымалдау үшiн пайдала-нылатын поезд түрi
маңызды болып табылады. Мәселен, жылдамдығына қарай шапшаң жедел және
жолаушы поездары (тиiсiнше тасымалдаулар) ажыратылады. Поездар жол жүру
қашықтығына қарай алысқа қатынайтын, жергiлiктi және қала маңына қатынайтын
болып бөлiнедi. Жоғары сапалы қызмет көрсетулер көзделетiн поездар фирмалық
болып бөлiнедi. Сондай-ақ жолаушы орналасатын вагонның, орынның түрi де
маңызға ие. Су көлiгiмен тасымалдау кезiнде берiлетiн каютаның класы (не
палуба орындарында тасымалдау көзделуi мүмкiн) маңыздылыққа ие.
Жолаушыларды әуемен тасымалдау кезiнде жолаушы орналасатын салонның класына
(қызмет көрсету деңгейiне) қарай градация көзделуi мүмкiн.
Тараптардың құқықтары мен мiндеттерi жалпы түрде Азаматтық кодексте
анықталады, ал толығырақ олар ҚР-ң “Көлiк туралы” Заңында көрсетiлген,
көлiктiң жекелеген түрлерiмен жолаушыларды тасымалдау бойынша олар
жолаушыларды тасы-малдаудың сол немесе өзге бiр түрiн реттейтiн нормативтiк
актiлерде нақтыланады, бiрақ негiзгi тұстары бойынша олардың нормалары
аталған заңның нормаларымен сәйкес келедi.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспе, екі тарау, қорытынды мен қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.Жалаушыларды тасымалдау шарты
Жолаушыларды тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны
баратын мекеніне, жолаушы теңдеме жүкті тапсырған жағдайда теңдеме жүкті де
апаратын мекенге жеткізуді және оны теңдеме жүкті алуға құқық берілген
адамға беруге міндеттенеді, жолаушы жолына, ал теңдеме жүгін тапсырған
кезде- теңдеме жүгін алып баруға ақы төлеуге міндеттенеді.
Жолаушымен теңдеме жүкті тасымалдау шарты тиісінше жол жүру
билетімен және теңдеме жүк түбіртегімен рәсімделеді.Жол жүру билеті мен
теңдеме жүк түбіртегінің нысанын көлік туралы заң актілерінде көзделген
тәртіппен белгіленеді.
Әртүрлі көлік ұйымдары арасында жүктерді тасымалдауды қамтамасыз
ету жөніндегі жұмысты ұйымдастыру туралы шарттар жасалуы мүмкін.
Коммерциялық ұйым жүзеге асыратын тасымалдау, егер заң актілерінен,
өзге нормативтік құқықтық актілерден немесе осы ұйымға берілген лицензиядан
бұл ұйым жолаушыларды, жүктерді және теңдеме жүкті кез келген азаматтық
немесе заңды тұлғаның өтініші бойынша тасымалдауды жүзеге асыруға міндетті
екені туындайтын болса, жалпы пайдайдалыныстағы көлікпен тасымалдау болып
табылады.
Жүйелі түрде тасымалдауларды жүзеге асыру қазет болған кезде
тасымалдаушы мен жүк жөнелтуші тасымалдауларды ұйымдщастыру туралы
ұзартылған шарттар жасаса алады.
Жүктерді тасымалдауларды ұйымдастыру туралы шарт бойынша тасымалдаушы
белгіленген мерзімде жүкті қабылдауға, ал жүк жөнелтуші –келісілген көлемде
тасымалдауға жүк беріп тұруға міндеттенеді.
Тасымалдауды ұйымдастыру шартта тасымалдау көлемі, мерзімі, сапасы
және көлік құралдарын берумен тасымалдауға жүктерді беруді басқада
жағдайлары, сондай-ақ тасымалдауды ұйымдастырудың заң актілерінде
көзделмеген өзге де жағдайлар белгіленеді.
Жүктерді жолаушаларды және теңдеме жүкті тасу тасымалдау шартының
негізінде жүргізіледі. Тасымалдаудың жалпы талаптары көлік туралы заң
актілерінде ,өзге де заң актілерімен және оларға сәйкес шығарылған
ережелермен белгіленеді.Жүктерді,жолаушыларды және теңдеме жүкті көліктің
жекелеген тұрлерімен тасымалдау талаптары,көлік туралы заң актілерімен,өзге
де заң актілерімен және оларға сәйкес шығарылған ережелермен өзгеше
белгіленбесе,тараптардың келісімен белгіленеді.
Тасымалдаушы жұк жөнелтушіге жұк тиеуге қабылданңан өтінімде
тасымалдау шартында белгіленген мерзімде тиісті жұкті тасымалдауға жарайтын
кұйінде ақаусыз көлік құралдарын беруге міндеттенеді.
Егер заң актілерінде өзгеше көзделмесе,жүктерді,жолаушыларды және
теңдеме жүкті тасымалдау үшін тараптардың келісімінде белгіленген ақы
төленеді.Жалпы пайдаланыстағы көлікпен жүктерді,жолаушыларды,теңдеме жүкті
тасымалдауға ақы төлеу көлік туралы заң актілерінде белгіленген тәртіппен
бекітілетін тарифтер негізінде айқындалады.
Жүк иелерінің талабы бойынша орындалатын және тарифтерде көзделмеген
жұмыстар мен қызмет көрсетулерге ақы тараптардың келісімі бойынша төленеді.
Тасымалдаушының өзіне тасымалдау үшін берілген жүктер мен теңдеме
жүкті оған тиесілі кіре ақысын және тасымалдау жөніндегі басқа да
төлемдерді қамтамасыз ету үшін,егер заң актілерінде,тасымалдау шартында
өзгеше белгіленбесе немесе міндеттеме мәнінен туындамаса,ұстап қалуға
құқығы бар.
1.1 Жолаушыларды таксимен тасымалдау
Жолаушылар мен багажды таксимен тасымалдау талаптарына сәйкес
жабдықталған жеңіл автомобильдермен, тасымалдаушы мен елді мекендердің
жергілікті атқарушы органдарының арасындағы жасасқан жолаушылар мен багажды
таксимен тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарттың негізінде (бұдан әрі -
Шарт) жүзеге асырылады.
Жергілікті атқарушы орган тасымалдаушымен Шартты жасасқаннан кейін
күнтізбелік 15 күннен кешіктірмей Шарттың көшірмесін (республикалық маңызы
бар қаланың, астананың) көліктік бақылаудың аумақтық органдарына жібереді.
Такси тасымалдауды жүзеге асыру үшін кемінде төрт есігі бар өнімді
топтап шығаруы жеңіл автомобильдер қолданылады.
Арнаулы басқаруы бар автокөлік құралдарын такси тасымалдауы үшін
қолдану, соның ішінде барлығы қолмен, сондай-ақ басқару рулі оң жақтағы
рұқсат етілмейді.
Таксимен тасымалдауды жүзеге асыру тәртібi
Жолаушылардың таксиге отыруы және одан түсуі жол желісінің
учаскелерінде арнайы жабдықталған такси тұрақтарында, автомобильдердің
тоқтауына жол қозғалысы ережелерінде рұқсат етілген жерлерде жүргізіледі.
Жабдықталған такси тұрақтарында жолаушылар кезек тәртібімен таксиге
отырады. Таксиге кезектен тыс отыру құқығын мүгедектер, зейнеткерлер, жүкті
әйелдер, мектеп жасына дейінгі балалары бар жолаушылар пайдаланады.
Жүріп келе жатқан таксиді, егер:
1) онда бос орындардың жеткілікті саны болса;
2) таксидегі жолаушы осылай тоқтауға келісім берсе, қол көтеріп
тоқтатуға болады.
Жолаушы бос таксиге отыру кезінде жүргізушіге жүру маршрутын көрсетеді.
Егер жолаушы өз бетімен оңтайлы жүру маршрутын анықтай алмай, тек қана
сапардың соңғы пунктін атайтын болса, онда жүргізуші жолаушыны барынша
қысқа жолмен баратын орнына жеткізеді.
Таксиге отыру және одан шығу толық тоқтағаннан кейін автомобильдің оң
жағынан ғана жүзеге асырылады.
Жолаушы тасымалдау шартын бұзбай таксиден түседі. Бұл ретте жүргізуші
таксидің жолаушыны күтіп тұрып қалған барлық алдын ала келісілген мерзім
үшін ақша кепілін талап етеді.
Егер жолаушы оны күтіп тұрған такси-автомобильге алдын ала келісілген
уақыт ішінде қайтып келмесе, тасымалдау шарты тоқтатылды деп есептеледі.
Тапсырыстар бойынша таксидің жұмысы
Такси беруге тапсырыстар қабылдауды тасымалдаушы орталықтандырылған
түрде диспетчерлік қызмет арқылы қол жеткізімді байланыс құралдары бойынша
ұйымдастырады. Такси беруге тапсырыстың құнын жолаушы сапар аяқталған соң
жолаушылар мен багажды тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарт бойынша
белгіленген тарифке сәйкес төлейді.
Таксиге тапсырыс берген жолаушыға, жіберілген автомобильдің нөмірі,
тапсырыстың шамамен алғандағы құны және беру уақыты телефон бойынша
хабарланады.
Шұғыл тапсырыстар қабылданған кезден бастап белгіленген уақыт
аралығында орындалуы тиіс.
Алдын ала тапсырыс кезінде жүргізуші таксидің тапсырыста көрсетілген
уақытқа берілуін қамтамасыз етеді.
Таксимен жол жүру төлемi
Таксимен жол жүру төлемін жолаушы өзі жүріп өткен қашықтық үшін
қолданылып жүрген тарифке сәйкес сапар аяқталған және багаж түсірілген соң
төлейді. Жүргізушімен есеп айырысу қолма-қол ақшамен жасалады. Аяқталған
сапар үшін төлем туралы түбіртектер мен анықтамалар жолаушылардың талабы
бойынша беріледі.
Егер таксимен тасымалдау процесінде, оның қозғалысын жалғастыру
жүргізушіге қатыссыз жағдайлар бойынша мүмкін болмайтын жағдай туындаса,
онда тасымалдау шарты мерзімінен бұрын бұзылған деп есептеледі және жолаушы
жүрілген қашықтықты төлейді.
Қол жүгін, ұсақ жануарларды және багажды таксимен тасымалдау
Жалпы салмағы автомобильдің техникалық құжатында көзделгеннен аспайтын
багажды таксидің багаж бөлімшесінде және тек багаж бөлімшесінің қақпағы
жабық жағдайда ғана тасымалдауға рұқсат етіледі.
Багажды тиеу мен түсіруді таксидің жүргізушісі жүзеге асырады.
Таксидің салонында есік ойықтары арқылы еркін өтетін, салонның
қаптамасы мен жабдығын бүлдірмейтін және ластамайтын, жүргізушіге
автомобильді басқаруға кедергі болмайтын және артқы жақты көру айнасымен
байқауды шектемейтін түрлі заттар мен бұйымдарды тасымалдауға рұқсат
етіледі.
Таксиде ұсақ жануарлар мен құстарды себеттермен, торлармен немесе түбі
тұтас сумкалармен тасымалдауға рұқсат етіледі.
Таксиде иттерді тасымалдауға тек мұндай тасымалға жүргізуші мен басқа
жолаушылар келісетін болса ғана рұқсат етіледі.
Такси тұрақтары
Таксидің тұрақтары барлық жолаушылар жиналатын ірі пункттерде (әуежай,
вокзалдар, ірі сауда және мәдениет орталықтары) ұйымдастырылады.
Такси тұрақтары басқа автомобильдердің тұрақтарынан жол таңбасының
арнайы шектеу сызықтарымен бөлінеді немесе жергілікті атқарушы органдардың
жол полициясы органдарымен келісімі бойынша белгіленген көгілдір түсті Т
(Такси) деген айыру белгісі бар және арнайы белбеумен белгіленеді.
Такси тұрақтары тәуліктің қараңғы мезгілінде жарықтандырылады. Такси
тұрағына бөтен автомобильдерді қоюға рұқсат етілмейді.
1.2 Халықаралық тасымалдау шарты, түрлері
Тасымалдау шартын жасасудың экономикалық мақсаты жүктер мен адамдарды
бір жерден екінші жерге апару қажеттілігі болып табылады. Көлік
ұйымдарының, жүк жөнелтушінің, жүкті алушының, жолаушылардың мемлекеттер
арасында жүкті тасымалдауды жүзеге асыруда пайда болатын осы қатынастар
тасымалдау шартымен негізделген және осы шартпен реттеледі.
Осы тараптар арасындағы кұкықтык қатынастар ең алдымен, олардың өзара
жасасқан шартымен және сонымен қатар, осы шартты реттейтін зандылықтармен
анықталады.
Жолаушы мен тендеме жүкті тасымалдау шарты тиісінше жол жүру билетімен
және тендеме жүк түбіртегімен рәсімделеді. Жол жүру билеті мен теңдеме жүк
түбіртегінің нысаны көлік туралы заң актілерінде көзделген тәртіпте
белгіленеді.
Шарт нақты болып табылады және жүк жөнелтушінің жүкті белгілі мекенге
жеткізуге тасымалдаушыға беріп, оның осы максатты жүзеге асыруды қабыддап
алған сәтінен жасалған деп танылады.
Жолаушыны тасымалдауға қатысты шарт жасасқан кезде келісім қай кезден
басталатынын анықтау қажет. Құқықтық доктрина және сот тәжірибесі бұл
сұрақты шешудің бірнеше жолын ұсынады (билетті сатып алу сәті, көлік
құралына отырғызу басталған сәтте және т.с.с).
Халықаралық жеке көлік құқығында тасымалдау шарты екі жақты сипатқа ие
және көліктік жабдықтауды қайтарумен байланысты бола бермейді, сонымен
қатар, құқықтық доктрина және сот тәжірибесі тасымалдау шартының
қайтарымсыздығын білдіреді.
Сондықтан әр мемлекеттердегі тасымалдау шартының нақты анықтамасы өзара
ұқсас, дегенмен, өзара айырмашылықтарға ие.
Тасымалдау шартында әр түрлі құқықтық субъектілер қатысады. Халықаралық
тасымалдау талаптарының субъектісі ереже бойынша жеке және заңды тұлға
табылады.
Шарттың бір тарабы ретінде тасымалдауға мүдделі және осы тасымалдау
үшін белгілі бір ақшалай сыйақыны төлеуге дайын тұлға танылады; тасымалдау
шартының екінші тарабы ретінде көлік құралын иеленуші және сондықтан,
белгілі бір сыйақы үшін жөнелту бойынша қызметті жүзеге асырушы тұлға
қатысады.
Шарт бойынша бір тарап болып табылатын тасымалдаушы ретінде көлік
ұйымы, яғни тасымалдаушы танылады, бірақ тасымалдаушы деген ұғымның өзі
эволюцияға ұшырады. Англосаксондық, француз, неміс құқығы бойынша тек қана
тасымалдау шартын жасасқан көлік құралын меншіктенуші. Француз және неміс
құқығында көлік иеленушімен қатар фрахтователь (термині пайда болады,
осындай өзгерістер Солтүстік Еуропаның көптеген елдерінде және Голландияда
пайда болды.
1.3 Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершілік
міндетті сақтандыру
Қазақстан Республикасы Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-
құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы Заңына (бұдан әрі-
Заң) сәйкес жолаушыларды және олардың мүлкін темір жол, теңіз, ішкі су
жолы, әуе, автомобиль көлігімен және қалалық электр көлігімен тасымалдауды
жүзеге асыратын тасымалдаушылардың - Қазақстан Республикасы резиденттерінің
азаматтық-құқықтық жауапкершілігі міндетті сақтандырылуға жатады.
1.Тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігі жолаушыларды және
олардың мүлкін, сақтанушы (тасымалдаушы) және сақтандыру ұйымы
(сақтандырушы) арасында, сақтандыру полисін тапсыруымен жасалған шарт
(бұдан әрі –Шарт) негізінде тасымалдау үшін пайдаланылатын көлік құралының
әр бірлігі бойынша сақтандырылуға жатады. Тасымалдаушының жауапкершілігін
міндетті саќтандыру шартын жасамаған тасымалдаушының жолаушыларды
тасымалдауына жол берілмейді.
Сақтандыру ұйымының міндетті шарт жасасудан бас тартқан үшін
Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 175-
бабы талаптарымен әкімшілік жауапкершілік көзделген.
2.Шарт жасасқан кезде тасымалдаушы сақтандырушыға, Заң талаптарына
сәйкес, шартқа енгізу үшін мәліметтер беруге, Шартпен белгіленген мөлшерде,
тәртіпте және мерзімде сақтандыру сыйлық ақысын төлеуге міндетті
Сақтандыру сыйлық ақысын төлемеуі немесе дер кезінде төлемеуі,
тасымалдаушының басқа міндеттерін орындамағаны Шарттың жарамсыз болуына
әкеледі.
3.Тасымалдау барысында жолаушының өміріне, денсаулығына және (немесе)
мүлкіне келтірілген зиянды өтеу бойынша тасымалдаушының азаматтық-құқықтық
жауапкерішілігінің болу факты тасымалдаушының жауапкершілігін міндетті
сақтандыру бойынша сақтандыру жағдайы болып анықталады.
4. Шарт жәбірленуші деп анықталған барлық жолаушыларға қатысты
қолданылады. Яғни Шарт бойынша жәбірленуші (оның қаза болған жағдайында –
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жәбірленуші қаза табуына
байланысты зиянды өтеуге құқылы тұлға) пайда алушы болып табылады.
5. Тасымалдаушы дереу, бірақ сақтандыру жағдайы басталғаны туралы
мәлімделген күннен үш жұмыс күнінен асырмай, ол туралы сақтандырушыны қол
жеткен тәсілмен (ауызша, жазбаша) хабардар етуге міндетті. Ауызша
берілген хабарлама кейіннен (72 сағат ішінде) жазбаша түрде расталуға тиіс.
Егер сақтанушы мен сақтандырылушы бір тұлға болмаса сақтандырушыны хабардар
ету міндеті сақтандырылушыға жүктеледі. Егер сақтанушының
(сақтандырылушының) себепті жағдайлармен аталған әрекеттерді орындауға
мүмкіндігі болмаса, ол оны құжатпен куәландыруға тиісті.
6. Сонымен қатар, сақтандыру жағдайы басталғанда сақтанушы мыналар
үшін міндетті:
– ықтимал шығындарды болдырмау немесе азайту үшін қол жетімді
және ақылға қонымды шаралар қабылдауға, оның ішінде жәбірленген адамдарға
көмек көрсету және мүлкін құтқару бойынша шаралар қолдануға.
– құзыретіне орай тиісті органдарға (жол полициясының
бөлімшелеріне, ішкі істер органдарына, өртке қарсы қызметі органдарына,
медициналық жедел жәрдем қызметіне, авариялық қызметтеріне) хабарлауға;
– көліктегі сақтандыру жағдай туралы кесім жасау;
– сақтандыру жағдайының басталғанына жауапты тұлғаға кері талап
қою құқығының сақтандырушыға өтуін қамтамасыз ету.
Осы міндеттер, сақтандыру кесімін жасаудан басқа, сақтандыру жағдайы
басталған сәтте көлікті жүргізген тұлғаға жүктеледі.
7. Сонымен қатар, сақтандыру жағдайы басталғанда сақтанушы мен
жәбірленуші құқылы:
– денсаулыққа және (немесе) мүлікке келтірілген зиян
мөлшерін бағалау үшін тәуелсіз сарапшы қызметін пайдалануға;
- сақтандырушы немесе тәуелсіз сарапшы жасаған, келтірілген зиян
мөлшерін бағалаудың қорытындыларымен және сақтандыру төлем мөлшерінің
есебімен танысуға;
– Заңмен белгіленген мөлшерде, тәртіпте және мерзімде сақтандыру
төлемін алуға;
- Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте,
сақтандырушының сақтандыру төлеуден бас тартуы немесе оның мөлшерін
азайту жөніндегі шешімін даулауға.
Жәбірленуші сақтанушының мынадай міндеттерін жүзеге асыруға құқылы:
– сақтанушының (сақтандырылушының) орнына сақтандыру төлемін алу
үшін қажетті құжаттарды жинақтап, сақтанушымен (сақтандырылушымен)
тасымалдаушының жауапкершілігін міндетті сақтандыру шартын жасаған
сақтандырушыға табыстауға;
– тасымалдаушыға келтірілген зиян мөлшерінің алынған сақтандыру
төлемінен асқан мөлшерінде келтірілген зиянды өтеуге талап қою.
Жәбірленушінің құқықтары басқа тұлғаларға – пайда алушыларға ауысуы
мүмкін.
8. Сақтандыру төлемін алу жөніндегі талап сақтандырушыға жазбаша
нысанда келесі құжаттармен қоса ұсынылады:
– сақтандыру полисі (оның дубликаты);
– сақтандыру жағдайының басталу фактісін және жәбірленушіге
келтірілген зиян мөлшерін растайтын құжат;
– көліктегі сақтандыру жағдайы туралы тасымалдаушы жасаған кесім;
– жолаушыға билет берген жағдайда – жол жүру билеті немесе оны
алмастыратын құжат (билеттерді сату ведомосының немесе билет түбіртегінің
тасымалдаушы растатқан көшірмесі) немесе Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен ресімделген куә айғақтары;
– жәбірленушіге еңбекке уақытша жарамсыздық мерзімі туралы
денсаулық сақтау ұйымдары анықтамасы- ның немесе мамандырылған мекемелердің
мүгедектік белгілеу туралы анықтамасының көшірмесі – ол белгіленген
жағдайда;
– жәбірленушінің қайтыс болғаны туралы куәліктің нотариатта
куәландырған көшірмесі және пайда алушының зиянды өтеу құқығын растайтын
құжат (көшірмесі)- жәбірленуші қайтыс болған жағдайда;
– жәбірленушінің жоғалған, жетіспеген немесе зақымдалған
(бүлінген) мүлкінің тізбесі – мүлікке зиян келтірілген жағдайда.
9. Сақтандырушының, атап айтқанда жәбірленушіден, басқа да қосымша
құжаттарды талап етуіне жол берілмейді. Жәбірленушіден құжаттарды
қабылдаған сақтандырушы, ұсынылған құжаттардың толық тізбесін және олардың
қабылданған күнін көрсете отырып, анықтама беруге міндетті.
10. Сақтандырушы, сақтандыру жағдайы басталғаны туралы хабарлама алған
күннен бастап, жеті жұмыс күн ішінде келтірілген зиян мөлшерін анықтап,
сақтандыру төлем мөлшерінің есебін көрсетуімен сақтандыру кесім жасауға
және оны пайда алушыға таныстыру үшін ұсынуға міндетті.
Мүлікке келтірілген зиянның мөлшеріне сақтандырушы немесе тәуелсіз
сарапшы, жасаған бағалаудың нәтижелерімен келіспеген жағдайда, жәбірленуші
зиянның мөлшерін бағалау үшін басқа тәуелсіз сарапшыға жүгінуге құқылы. Бұл
орайда, жәбірленуші шеккен шығындарды, егер жүргізілген бағалаудың
негізділігі мен объективтілігін сақтандырушы мойындаса немесе сот
белгілейтін болса, сақтандыру төлемінің жүзеге асырылғанына қарамастан,
сақтандырушы өтеуге тиіс.
2.Жолаушыларды тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушының жауапкершілігі
Жолаушы тасымалы – көлікпен жолаушылар тасымалдау жұмысы. Жолаушы
тасымалы магистральдық (темір жол, азаматтық авиация, автобус, теңіз, өзен
қатынастары) және қала (метрополитен, трамвай, троллейбус,
жеңіл автомобиль) көліктерімен жүзеге асырылады. Жолаушы тасымалы қашықтығы
мен жылдамдығына және көлік түрлерінің ерекшелігіне қарай ажыратылады.
Темір жол көлігінде тасымалдау қашықтығына байланысты ол жергілікті жолаушы
тасымалы, қала маңындағы жолаушы тасымалы, алыс қашықтықтық жолаушы
тасымалы, болып, жылдамдығына қарай жай жолаушы тасымалы және жүрдек
жолаушы тасымалы болып бөлінеді. Автомобиль көлігімен жолаушы тасымалы қала
ішіндегі, қала маңындағы, қалааралық және халықаралық болып бөлінеді. Әуе
көлігінде алыс қашықтықтық жолаушы тасымалы, жергілікті жолаушы тасымалы,
халықаралық жолаушы тасымалы деп, теңіз көлігінде жай жолаушы тасымалы,
жүрдек жолаушы тасымалы, экспресс жолаушы тасымалы болып ажыратылады. Өзен
көлігімен жолаушы тасымалының қалааралық, қала маңындағы, жергілікті және
транзитті түрлері бар. Жолаушы тасымалы жұмысының көлемін жолаушы айналымы
дейді. Ол жолаушы-километрмен өлшенеді, яғни жолаушыларды 1 км қашықтыққа
тасымалдау жолаушы айналымының өлшем бірлігі болып табылады. Ол көлік
түрлері, тасымал бағыты, т.б. бойынша бөлек-бөлек
есептеледі. Қазақстанда 1999 жылмен салыстырғанда жолаушы тасымалы 2000
жылы 7%-ға көбейді. Жалпы пайдаланудағы көліктің жолаушы тасымалы 2000 жылы
20 млрд. жолаушыкм болды. Жолаушы тасымалдайтын барлық көлік түрлерінің
ішінде автомобиль көлігімен жолаушы тасымалы ерекше орын алады. Қазақстанда
2000 жылы оның үлесі 74% болды. 2001 жылдың соңғы 9 айында темір жол
көлігінде 21,3 млн. адам, автомобиль көлігінде 664,5 млн. адам, өзен
көлігінде 0,1 млн. адам, әуе көлігінде 0,8 млн. адам тасылды.
Қазақстанды ТМД елдерімен және Батыс Еуропа мемлекеттерімен байланыстыратын
100-ден астам тұрақты маршруттар ашылды. Жолаушы тасымалының халықаралық
желісін ұлғайту бағытында белсенді жұмыс жүргізілуде.
Бүгін Астана мен Алматы қалаларында Жолаушылар тасымалы АҚ өз-өзіне
қызмет көрсету төлем терминалдарының (ӨҚТТ) біріккен желісі арқылы темір
жол билеттерін сатудың жаңа қызметін ұсынды. Бұл қызметті халық әр түрлі
қызметке төлем жасау үшін пайдалануда.
Жаңалық жолаушыға алысқа және қала маңына қатынайтын пойызға билетке
тапсырыс беріп, оны қолма-қол ақшаға сатып алуға және on-line режимде
жолаушыға көрсетілетін барлық қызмет түрлері бойынша толық ақпарат алуға
мүмкіндік береді (пойыздағы бос орындар, пойыздардың жүру кестесі және
т.б.).
ӨҚТТ арқылы билетке тапсырыс беру кезінде жолаушыға берілетін токен
(тапсырыс пен төлемді растайтын чек) арқылы жол жүру құжатын вокзалдардың
билет кассаларында немесе өз-өзіне қызмет көрсету транзакциялық
терминалдары арқылы басып шығаруға болады. Ескере кететін жайт,
Астана–Алматы-Астана бағыты бойынша қатынайтын Тальго пойызына токен
немесе жеке куәлікті көрсетсе жеткілікті.
Бірінші кезекте жоба жолаушыларға көрсетілетін қызмет сапасын
арттыруға, темір жол билеттерін сатудың аясын кеңейтуге бағытталған.
Қолайлы болу үшін алғашқы кезде ӨҚТТ жанында Жолаушылар тасымалы АҚ
өкілдері кезекшілік жасап, жаңа қызметті қалай пайдалану керектігін
түсіндіріп, көрсетеді.
Жақын арада Қазақстан Республикасының барлық территориясында 1 мыңнан
астам өз-өзіне қызмет көрсету автоматтары іске қосылады (қоғамдық
орындарда, оның ішінде темір жол вокзалдарында, ірі сауда орталықтарында
және т.б.).
Бүгінде онмыңдаған білікті теміржолшы күн сайын жүк және жолаушылар
тасымалдарының қауіпсіздігін және үздіксіздігін қамтамасыз етіп отыр.
Саланың бүгінгі жағдайы мен даму болашағы туралы бізге Жолаушылар
тасымалы АҚ-ның президенті Ақболат Жағыпаров айтып берді.
Бүгінгі күні Жолаушылар тасымалы АҚ жолаушыларды темір жол
көліктерімен 106 бағыт бойынша тасымалдап отыр, соның 14-і - халықаралық.
Өткен жылы барлық өнеркәсіптік-қаржылық көрсеткіштер бойынша өсім байқалды.
Нақты айтатын болсам, компания 15 млн. астам адамды тасымалдады, бұл 2009
жылмен салыстырғанда 6 пайызға көп. Қаржылық нәтиже 1,9 млрд. теңгені
құрады, бұл оның алдыңғы жылға қарағанда 7 млрд. теңгеге артық. Бір
жұмысшыға шаққандағы еңбек өнімділігі 24 пайызға артты. Қазақстан темір
жолы ҰК АҚ басшысының тапсырмасына сәйкес, шығыстарды оңтайландыру және
табыстарды арттыру жұмыстары жүргізіліп, нәтижесінде экономикалық тиімділік
2,2 млрд. теңгені құрады. Сондай-ақ атап өтейін, жолаушылар пойыздарының
қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында бірде-бір кемшілік болған
жоқ.
Үстіміздегі және алдағы жылдарға бірнеше бағыттар бойынша басымдықтар
анықталды. Ол басымдықтар мыналар: сервисті жақсартып, билеттерді сату
жүйесін жетілдіру; техникалық жағдай мен жылжымалы құрамды тиімді
пайдалануды арттыру; жүрдек қозғалысты дамыту және вагон паркін жаңарту;
нормативті-құқықтық базаны жетілдіру.
Жолаушылар тасымалы АҚ мен еншілес компаниямыз Қала маңы
тасымалдары АҚ шығындарды азайту мақсатында 2011 жылдың 4 қаңтарынан
бастап жолаушылар тасымалы тарифтерін 10 пайызға арттырды. Тариф мәселесі
Табиғи монополияларды реттеу агенттігімен және ҚР ККМ-мен алдын ала
келісілді. Бірден айта кетейін, билеттер барлық бағыттардағы пойыздарда
қымбаттаған жоқ. Олар халықаралық пойыздар вагондарының барлық түріне және
республика ішіндегі пойыздардың люкс (СВ) үлгісіндегі вагондарына
қымбаттады. Сонымен бірге, Қала маңы тасымалдары АҚ-ның республикалық
бюджеттен субсидияланатын облысаралық бағыттарынан өзге пойыздарда билет
құны 10 пайызға көтерілді. ТМД елдерімен салыстыратын болсақ, бізде пойыз
бағалары ең төменгілердің қатарында. Бүгінде жолаушылар вагондары паркінің
70 пайызының тозығы жеткен. Біз әлеуметке бағдарланған компания екенімізді
жіті түсінеміз, сондықтан бағаның қымбаттауына жіті мән береміз. Барлық іс-
әрекеттеріміз бен қадамдарымызды құзырлы мемлекеттік органдармен алдын ала
келісеміз.
Қазір біз Вагон паркін пайдаланудың техникалық ресурсын және
тиімділігін арттыратын бағдарламаны жүзеге асырып жатырмыз. 2010-2012
жылдарға есептелген аталмыш Бағдарлама шеңберінде вагондардың техникалық
жағдайы мен тұтынушылық сипатын жақсарту бойынша Индикативті жоспар
әзірленіп, орындалып жатыр. Мысалға, 2010 жылы біз жылжымалы құрамды жөндеу
жұмыстарын 100 пайызға орындадық, нақты айтқанда 122 вагонға күрделі-
қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. Осы қарқынмен 2011 жылы тағы 68
вагонды жаңартатын боламыз. Сонымен бірге, биыл бес жолаушылар вагонын
кембағал жандарға лайықтап жаңартуды, 33 вагонға кондиционер орнатуды, 111
вагонға бейнемониторлар мен тоңазытқыштар орнатып, ішкі көріністерін
жақсартуды жоспарлап отырмыз.
Ал жаңа вагондарды сатып алу бағытында ҚТЖ ҰК-мен үлкен жұмыстар
атқарудамыз. Темір жол саласындағы барлық оң өзгерістер Елбасының жіті
көңіл бөлуімен және қолдауымен болып жатқанын атап өту керек. Президент
Н.Назарбаев Болашақтың іргесін бірге қалаймыз! атты Жолдауында елдің
алдағы он жылдағы даму басымдықтарын айқындады. Міндеттердің бірі - Үдемелі
индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы. Осы стратегия аясында 2014
жылға дейін 8,1 трлн. теңге сомасына 294 инвестициялық жобаны жүзеге асыру
көзделіп отыр. Бұл тізімде ҚТЖ ұлттық компаниясы іске асыратын жобалар да
бар. Осы ретте, Астанада бой көтеріп жатқан Тальго компаниясымен бірлесіп
жолаушылар вагонын шығаратын зауытқа ерекше назар аудартқым келеді. Зауытта
бір жылда 150 вагон құрастырылатын болады. Аталмыш жоба аясында 2010 жылы
Жолаушылар тасымалы АҚ мен қазақстандық-испандық бірлескен кәсіпорын
Тұлпар-Тальго ЖШС арасында 2011-2014 жылдар кезеңінде 420 жолаушылар
вагонын сатып алу жөнінде ұзақ мерзімді келісімшарт жасалды.
Жолаушыларымыз ағымдағы жылдың соңында-ақ алғашқы отандық 17 вагонның
жайлылығын сынап көреді. Сондай-ақ Тверь вагон құрастыру зауытымен жасалған
келісім негізінде биыл жаңа 22 жолаушылар вагоны елге жеткізіледі.
Мұндай терминалдар әлемде бірнеше жылдар бойы жұмыс істеп келеді,
оларды Ресей темір жолдарындағы әріптестеріміз де қолданып отыр. Автоматтар
арқылы сатылған темір жол билеттерінің саны күн санап артып келеді.
Мәселен, соңғы екі айда 2156 билет сатылды. Қазір теминалдар Астана,
Алматы, Қарағанды және Ақтөбе вокзалдарында жұмыс істеп тұр, жыл аяғына
дейін Қазақстан бойынша ӨҚТТ-ның 20-сы жұмыс жасайтын болады.
Терминалдар билеттердің электронды жолмен көптеп сатылуын белсенді
түрде дамытуға, адами факторларды және билет кассаларындағы кезекті
азайтуға, сонымен қатар билеттерді сатып алу және рәсімдеу процесінің
ашықтығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Заманауи технология
алыпсатарлардың кәсібіне де тосқауыл қояры сөзсіз. Оның үстіне, бұл қолға
алып жатқан шараларымыздың бір ғана бағыты. Мұндай келеңсіздіктерді жою
бойынша компанияда жүйелі әрі кешенді жұмыстар атқарылуда. Мысалға,
билеттердің сатылымына қатысы бар қызметкерлер мен бөлімшелердің жұмыс
регламенті мен олардың қызметтік нұсқамалары қайта қаралды. Билеттердің
автоматты түрде сатылу жүйесіне тиісті өзгерістер енгізіліп, оларды жүзеге
асыру процесіне жан-жақты бақылау қойылды. Құқық қорғау органдарымен
бірлесіп вокзал маңы алаңдарында 30-дан астам алыпсатарды қолға түсірдік.
Және бұл жұмыс жалғастырылуда.
Атап өткенімдей, алыпсатарлармен болсын, билетсіздермен болсын күрес
жүйелі сипатқа ие. Пойыз бригадаларының билетсіз жолаушыларды тасымалдау іс-
әрекеттерін жою мақсатында қазір компаниямыздың өңірлердегі Солтүстік,
Батыс және Оңтүстік филиалдары жолаушылар пойыздарына күтпеген жерден
тексерістер ұйымдастырып тұрады. Сондай-ақ ішкі істер желілік
бөлімшелерімен бірлескен іс-шаралар жоспары әзірленіп, вокзалдар мен
жолаушылар пойыздарында жемқорлық құқықбұзушылықтардың жолын кесу бойынша
алдын алу жұмыстары жүргізілуде.
Қояндарды тасымалдаған жолсеріктерге қатаң шаралар қолданылуда,
тәртіптік жазадан жұмыстан босатуға дейін. Жағдайға нақты баға беру үшін
өткен жылы рейдтерімізге бұқаралық ақпарат құралдарын шақырдық. Атқарылған
шаралар нәтижесінде өткен жылы билетсіз жолаушыларды тасымалдау екі есеге
азайды.
Шар-Жаңа Өскемен учаскісінде жаңа теміржол желісінің ашылуымен және
жолаушылардың өтініштерін ескеріп, 2009 жылдың 22 шілдесінен бастап Алматы-
Защита-2 бағытындағы №351352 пойыз Шар-Жаңа Өскемен- Защита өзгертілген
жаңа бағыт бойынша қатынай бастады. Аталмыш пойыздың жүру кестесін
өзгертумен Локоть, Третьяков, Шемонаиха стансаларында шекаралық және
кедендік тексерулермен байланысты ыңғайсыздықтар еңсерілді, онымен бірге,
жол 10 сағатқа қысқарып, пойыздарға бұрынғыдай төрт емес үш құрам
тіркелетін болды. Босаған вагондар анағұрлым қажетті бағыттарға
ауыстырылды.
Бірақ Локоть-Защита учаскісінен жолаушылар тасымалданатын
болғандықтан Астана-Лениногорск бағытындағы №376375 пойыздың кестесі
өзгеріссіз қалды.
2010 жылы Жолаушылар тасымалы компаниясы халықаралық жолаушылар
пойыздарын 14 бағыт бойынша қозғалысын қамтамасыз етті. 2011-2012 жылдарға
осы бағыттарды сақтау келісілді. Сондай-ақ Қазақстан, Беларусь және Ресей
елдері арасында Біртұтас экономикалық кеңістікті құру үрдісіне сәйкес,
елдер арасында жолаушылар тасымалын ұйымдастыру үшін 2011 жылдың 1
шілдесінен бастап Беларусь Республикасы теміржол әкімшілігі құрылымының
Брест-Қарағанды бағытындағы №317318 жаңа пойызын іске қосу жоспарлануда.
Жолаушылардың сөгістері жөнсіз деп айта алмаймын. Жекелеген тұстарда
қателіктер барлығын мойындаймыз және оларды біліп қол қусырып отырғанымыз
жоқ. Мысалға, өткен жылы Астана-Мәскеу, Алматы-Мәскеу халықаралық
бағыттардағы пойыздардың жайлылық деңгейі арттырылды. Вагондардың дизайны,
ішкі және сыртқы келбеті ұлттық нақышқа сәйкестендірілді. Пойыздар
жолаушыларынан шексіз алғыстарын алып жатырмыз. Осындай жұмыстарды биыл
Алматы-Ақтөбе, Алматы-Атырау, Алматы-Шымкент, Алматы-Петропавл
бағыттарындағы пойыздарда жүргізуді көздеп отырмыз. Онымен бірге,
жолаушылар тамақ мен сусын іздеп стансаларда кезбес үшін үш пойызға
мейрамхана-вагондарды қоспақпыз. Сонымен қатар билеттердің электронды түрде
сатылымын жетілдірудеміз. Интернет арқылы сатылған билеттердің саны бес
есеге артып, айына 5 мыңды құрады. Бұл санды жыл соңына дейін 50 мыңға
жеткізуді жоспарлап отырмыз. Сондай-ақ билеттерді қолдан қолға жеткізу
бойынша ақылы қызмет енгізілді, билеттерді интернет арқылы сатып алған
жолаушылар үшін жеке кассалар аштық. Айта кетейін, теміржол билеттерін
интернет арқылы ресімдегенде қосымша ақы алынбайды.
Ал биыл билеттерді төлем терминалдары арқылы сату қызметін, жолаушыны
пойызға электронды билетпен отырғызу мүмкіндігін енгізуді көздеп отырмыз.
Онымен бірге, азаматтарға телефон және мультимедиялық арналар арқылы
тәулік бойы қызмет көрсететін республикаға ортақ Call-орталық құрылады.
2010 жылы Жолаушылар тасымалы компаниясы, ҚТЖ ұлттық компаниясы,
Вокзал-сервис АҚ, Көлік және коммуникация министрлігі мен құзырлы
мемлекеттік органдар вокзалдарды ұлттық компанияның балансына қайтару
бойынша үлкен жұмыстар атқарды. Бүгінгі күнге дейін компанияның уақытша
сенімді басқаруына Теміржолмүлкі АҚ-ның меншігінде болған 164 вокзал
өтті. Қазір жергілікті атқарушы органдардың балансындағы тағы 94 вокзалды
беру мәселесі шешілуде.
Теміржол нысандарын қайтару кезінде бірқатар түйіткілдерге тап
болдық. Мәселен, жер телімдері мен ғимараттарға құқық беретін құжаттар
болмады, көптеген вокзалдар әбден қирап біткен, олардың техникалық жағдайы
қанағаттанарлықсыз күйде болды. Кейбір вокзалдар мақсатсыз қолданылып
келген, мысалға, жекелегенінде ауруханалар, мектептер мен дүкендер
орналасқан, тіпті банкке кепілдікке қойылғандары болып шықты. Яғни
жолаушылалар үшін қарапайым жағдайлар болған жоқ
2.1 Автокөлік құралдарына қойылатын талаптар
Жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдауға Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес техникалық байқаудан өткен автокөлік
құралдары жіберіледі.
Жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдауды жүзеге асыратын
тасымалдаушылар рейс алдындағы (ауысым алдындағы) техникалық байқауды және
автобустардың, шағын автобустардың олардың жарамсыздығы кезінде уақтылы
ауыстырылуын қамтамасыз етеді.
Бұл ретте жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдау кезінде
пайдаланылатын автобустардың конструкциясы мен техникалық жан-күйі тиісті
стандарттардың талаптарына сәйкес келуі тиіс.
Жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдау кезінде пайдаланылатын
автобустар мен шағын автобустар Қазақстан Республикасы Экономика және сауда
министрлігінің Стандарттау, метрология және сертификаттау комитетінің 2001
жылғы 22 қазандағы № 378 бұйрығымен бекітілген Жолаушылар тасымалдары
бойынша автокөлік қызметтері туралы ҚР СТ 1040-2001 сәйкес келуі тиіс, бұл
ретте:
1) қалалық және қала маңындағы тұрақты автомобиль тасымалдауы
маршруттарында кемінде екі жолаушы есігі бар қалалық автобустарды (І
класты), шағын автобустарды, сондай-ақ қала маңындағы автомобильмен тұрақты
тасымалдау маршруттарында қалааралық автобустарды (II класты) пайдалануға
рұқсат етіледі;
2) қалааралық облысаралық және халықаралық автомобильмен тұрақты
тасымалдаудың маршруттарында қалааралық автобустар (II класты) немесе
алысқа жүретін автобустар (III класты) пайдаланылуы тиіс. Республикалық
маңызы бар жолдар бойынша осы маршруттардың ұзақтығы 150 километрге (бұдан
әрі - км) дейін болса, шағын автобустарды пайдалануға рұқсат етіледі.
3) тұрақты халықаралық, қалааралық облысаралық және ауданаралық
(қалааралық облысішілік) автомобильмен тасымалдау маршруттарына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz