Қонақ үй ұйымдастыру құрылымы
Мазмұны:
Кіріспе
І. Негізгі бөлім
1.1. Қонақ үй ұйымдастыру құрылымы
1.2. Қонақ үй басқару формалары
1.3.Қонақ үй кәсіпорындарының басқару құрылымының ерекшеліктері
ІІ. Практикалық бөлім
2.1.
2.2.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымша А
Қосымша Б
Қосымша В
Кіріспе
І. Негізгі бөлім
1.1. Қонақ үй ұйымдастыру құрылымы
1.2. Қонақ үй басқару формалары
1.3.Қонақ үй кәсіпорындарының басқару құрылымының ерекшеліктері
ІІ. Практикалық бөлім
2.1.
2.2.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымша А
Қосымша Б
Қосымша В
Кіріспе
Нарықтық экономика орын алып, дами түскеннен бері әртүрлі саладағы кәсіпорындар саны ұлғайып, олар сәтті жұмыс істеуде. Қонақ үй шаруашылығы осы кәсіпорындар қатарына қызмет көрсету саласы кәсіпорыны ретінде кіреді. Кез келген кәсіпорын, оның ішінде қонақ үй де, мейлі ол ірі болсын немесе шағын, кішігірім болсын біртұтас құрылымға біріктірілген функционалды бөлімдердің жиынтығынан тұрады, әртүрлі мақсаттағы және әртүрлі қызметтер көрсететін осы бөлімдер өз алдына жұмыс істей отырып, біртұтас кәсіпорынның немесе қонақ үйдің жемісті жұмыс істеуіне өте зор ықпал етеді. Қонақ үйлер үшін әрбір қызмет көрсету бөлімінің орыны бөлек. Бөлімдер бір мезгілде бір-бірінен тәуелсіз, сонымен қатар өзара тығыз байланыста жұмыс істейді. Кез келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты міндетті кім орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар қолданатындығын анықтауға мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы, яғни тапсырмалардың бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге қатысты басқару бір бағытта жүргізіледі. Қонақ үй кәсіпорынының ұйымдастырушылық құрылымы қонақ үйдің тағайындалуымен оның орналасқан жерімен, қонақтарының ерекшелігі және басқа да факторлармен анықталады. Қоғамның әлеуметтік негізгі тетігі болып саналатын іргелі ұйымның, яғни қонақ үй кәсіпорындарының орын тебуі мемлекет үшін де, болашақ үшін де өркениет белгісі болып қала бермек.
Кез келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты міндетті кім орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар қолданатындығын анықтауға мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы, яғни тапсырмалардың бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге қатыстыбасқару бір бағытта жүргізіледі.
Қазіргі заман жағдаиынада қонақ үйдің тиімді жұмыс істеу жоғарыда аталған қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысына, оларды басқаруға, ұиымдастыруға тікелей тәелді. Қонақ үйдің қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысын ұйымдастыру жүйесі, қонақ үй қызметінің нәтижесі неғұрылым тиімді болуы үшін қарапйым, әрі өте икемді болуы керек. Бөлімдердің қызметін ұйымдастыру төмендегідей сиппаттамаға ие болғаны дұрыс:
- бөлімдер санының аздығы – бұл олардың жұмысын басқару және бақылау барысында өте тиімді;
- бөлімдердің біліктілігі жоғары мамандармен қамтамасыз етілуі;
- қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысы және олардың қызметтерді өндіруде тұтынушыларға, яғни клиенттерге бағыт алуы.
Нарықтық экономика орын алып, дами түскеннен бері әртүрлі саладағы кәсіпорындар саны ұлғайып, олар сәтті жұмыс істеуде. Қонақ үй шаруашылығы осы кәсіпорындар қатарына қызмет көрсету саласы кәсіпорыны ретінде кіреді. Кез келген кәсіпорын, оның ішінде қонақ үй де, мейлі ол ірі болсын немесе шағын, кішігірім болсын біртұтас құрылымға біріктірілген функционалды бөлімдердің жиынтығынан тұрады, әртүрлі мақсаттағы және әртүрлі қызметтер көрсететін осы бөлімдер өз алдына жұмыс істей отырып, біртұтас кәсіпорынның немесе қонақ үйдің жемісті жұмыс істеуіне өте зор ықпал етеді. Қонақ үйлер үшін әрбір қызмет көрсету бөлімінің орыны бөлек. Бөлімдер бір мезгілде бір-бірінен тәуелсіз, сонымен қатар өзара тығыз байланыста жұмыс істейді. Кез келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты міндетті кім орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар қолданатындығын анықтауға мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы, яғни тапсырмалардың бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге қатысты басқару бір бағытта жүргізіледі. Қонақ үй кәсіпорынының ұйымдастырушылық құрылымы қонақ үйдің тағайындалуымен оның орналасқан жерімен, қонақтарының ерекшелігі және басқа да факторлармен анықталады. Қоғамның әлеуметтік негізгі тетігі болып саналатын іргелі ұйымның, яғни қонақ үй кәсіпорындарының орын тебуі мемлекет үшін де, болашақ үшін де өркениет белгісі болып қала бермек.
Кез келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты міндетті кім орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар қолданатындығын анықтауға мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы, яғни тапсырмалардың бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге қатыстыбасқару бір бағытта жүргізіледі.
Қазіргі заман жағдаиынада қонақ үйдің тиімді жұмыс істеу жоғарыда аталған қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысына, оларды басқаруға, ұиымдастыруға тікелей тәелді. Қонақ үйдің қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысын ұйымдастыру жүйесі, қонақ үй қызметінің нәтижесі неғұрылым тиімді болуы үшін қарапйым, әрі өте икемді болуы керек. Бөлімдердің қызметін ұйымдастыру төмендегідей сиппаттамаға ие болғаны дұрыс:
- бөлімдер санының аздығы – бұл олардың жұмысын басқару және бақылау барысында өте тиімді;
- бөлімдердің біліктілігі жоғары мамандармен қамтамасыз етілуі;
- қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысы және олардың қызметтерді өндіруде тұтынушыларға, яғни клиенттерге бағыт алуы.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. ҚР-да туризмді дамытудың әлеуметтік-экономикалық мәселелері. Алматы. 2000. Жолдасбеков Ә.Ә.
2. Организационно-правовые основы туристской деятельности в РК. Учебное пособие. Алматы, 1998, 260с. (в соавторстве: Пыхарев А. Н., Мамадияров М. Д.)
3. Исмаев Д.К Маркетинг гостиничных услуг в России.- Учебн. пособие. - М.: ВШТГ, НОУ "Луч", 1999;
4. Котлер Ф., Боуэн Д., Мейкенз Дж. Маркетинг. Гостеприимство и туризм. Учебник для ВУЗов. / Пер. с англ.- М,: ЮНИТИ, 1998-332с.
5. Кабушкин Н.И., Бондаренко Г.А. Менеджмент гостиниц и ресторанов. – Мн.: Финансы и статистика, 2001.368 с.
6. Ляпина И.Ю. Организация и технология гостиничного обслуживания. – М.: Профиздат, 2001. 208 с.
7. Михеева Н.А., Галенская Л.Н. Менеджмент в социально-культурной сфере. – СПб.: Изд.-во Михайлова В.А., 2000. 170 с.
8. Сервисная деятельность/ С.Н. Коробкова, В.И. Кравченко, С.В. Орлов, И.П. Павлова / Под ред. В.К. Романович. – СПб.: Питер, 2005. 156 с.
9. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.1. Формирование сферы услуг. – М.: Вега Интел XXI, 2000. 410 с.
10. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.2. Экономика предприятий сферы услуг. – М.: Кандид, 2001. 410 с.
11. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.3. Особенности функционирования отдельных отраслевых групп услуг. – М.: Кандид, 2001. 632 с.
12. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.4. Туризм: методология, проблемы, перспективы. – М.: Кандид, 2001. 360 с.
1. ҚР-да туризмді дамытудың әлеуметтік-экономикалық мәселелері. Алматы. 2000. Жолдасбеков Ә.Ә.
2. Организационно-правовые основы туристской деятельности в РК. Учебное пособие. Алматы, 1998, 260с. (в соавторстве: Пыхарев А. Н., Мамадияров М. Д.)
3. Исмаев Д.К Маркетинг гостиничных услуг в России.- Учебн. пособие. - М.: ВШТГ, НОУ "Луч", 1999;
4. Котлер Ф., Боуэн Д., Мейкенз Дж. Маркетинг. Гостеприимство и туризм. Учебник для ВУЗов. / Пер. с англ.- М,: ЮНИТИ, 1998-332с.
5. Кабушкин Н.И., Бондаренко Г.А. Менеджмент гостиниц и ресторанов. – Мн.: Финансы и статистика, 2001.368 с.
6. Ляпина И.Ю. Организация и технология гостиничного обслуживания. – М.: Профиздат, 2001. 208 с.
7. Михеева Н.А., Галенская Л.Н. Менеджмент в социально-культурной сфере. – СПб.: Изд.-во Михайлова В.А., 2000. 170 с.
8. Сервисная деятельность/ С.Н. Коробкова, В.И. Кравченко, С.В. Орлов, И.П. Павлова / Под ред. В.К. Романович. – СПб.: Питер, 2005. 156 с.
9. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.1. Формирование сферы услуг. – М.: Вега Интел XXI, 2000. 410 с.
10. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.2. Экономика предприятий сферы услуг. – М.: Кандид, 2001. 410 с.
11. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.3. Особенности функционирования отдельных отраслевых групп услуг. – М.: Кандид, 2001. 632 с.
12. Сфера услуг: проблемы и перспективы развития / Под ред. Ю.П. Свириденко. Т.4. Туризм: методология, проблемы, перспективы. – М.: Кандид, 2001. 360 с.
Мазмұны:
Кіріспе
І. Негізгі бөлім
1. Қонақ үй ұйымдастыру құрылымы
2. Қонақ үй басқару формалары
1.3.Қонақ үй кәсіпорындарының басқару құрылымының ерекшеліктері
ІІ. Практикалық бөлім
2.1.
2.2.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымша А
Қосымша Б
Қосымша В
Кіріспе
Нарықтық экономика орын алып, дами түскеннен бері әртүрлі саладағы
кәсіпорындар саны ұлғайып, олар сәтті жұмыс істеуде. Қонақ үй шаруашылығы
осы кәсіпорындар қатарына қызмет көрсету саласы кәсіпорыны ретінде кіреді.
Кез келген кәсіпорын, оның ішінде қонақ үй де, мейлі ол ірі болсын немесе
шағын, кішігірім болсын біртұтас құрылымға біріктірілген функционалды
бөлімдердің жиынтығынан тұрады, әртүрлі мақсаттағы және әртүрлі қызметтер
көрсететін осы бөлімдер өз алдына жұмыс істей отырып, біртұтас кәсіпорынның
немесе қонақ үйдің жемісті жұмыс істеуіне өте зор ықпал етеді. Қонақ үйлер
үшін әрбір қызмет көрсету бөлімінің орыны бөлек. Бөлімдер бір мезгілде бір-
бірінен тәуелсіз, сонымен қатар өзара тығыз байланыста жұмыс істейді. Кез
келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты міндетті кім
орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар қолданатындығын анықтауға
мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы, яғни тапсырмалардың
бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге қатысты басқару бір бағытта
жүргізіледі. Қонақ үй кәсіпорынының ұйымдастырушылық құрылымы қонақ үйдің
тағайындалуымен оның орналасқан жерімен, қонақтарының ерекшелігі және басқа
да факторлармен анықталады. Қоғамның әлеуметтік негізгі тетігі болып
саналатын іргелі ұйымның, яғни қонақ үй кәсіпорындарының орын тебуі
мемлекет үшін де, болашақ үшін де өркениет белгісі болып қала бермек.
Кез келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты
міндетті кім орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар
қолданатындығын анықтауға мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы,
яғни тапсырмалардың бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге
қатыстыбасқару бір бағытта жүргізіледі.
Қазіргі заман жағдаиынада қонақ үйдің тиімді жұмыс істеу жоғарыда аталған
қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысына, оларды басқаруға, ұиымдастыруға
тікелей тәелді. Қонақ үйдің қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысын ұйымдастыру
жүйесі, қонақ үй қызметінің нәтижесі неғұрылым тиімді болуы үшін қарапйым,
әрі өте икемді болуы керек. Бөлімдердің қызметін ұйымдастыру төмендегідей
сиппаттамаға ие болғаны дұрыс:
- бөлімдер санының аздығы – бұл олардың жұмысын басқару және бақылау
барысында өте тиімді;
- бөлімдердің біліктілігі жоғары мамандармен қамтамасыз етілуі;
- қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысы және олардың қызметтерді өндіруде
тұтынушыларға, яғни клиенттерге бағыт алуы.
Кестеде көрсетіліп отырғандай қонақ үй бөлімдері клиентпен байланысқа
түсуге тәуелді екі деңгейде орналастырылған . Бірінші деңгейде – персонал
қонақтармен тікелей байланысқа түсетін бөлімдер (байланыстырушы бөлімдер ),
екінші деңгейде – қонақтармен тіптен қары – қатынасқа түспейтін бөлімдер
(байланыстырушы емес бөлімдер). Қонақ үй индустриясында бөлімдердің бұлай
жіктелуі өте маңызды болып табылады, себебі персоналға қойылатын талаптарға
өте зор әсерін тигізеді.
Аталған жіктелу қонақ үй бөлімдерінің қызметін ұйымдастыруда да маңызды
орын алады. Жалпы кез келген ұйымда оның бөлімдерінің жұмысын ұйымдастыру
белгілі бір принциптерге негізделеді. Қонақ үй шаруашылығында да оның
қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысының тиімді ұйымдастыруда принциптер
қарастырылады.
Осы жұмыста қонақ үйдің қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысы қарастырылған.
Бірінші бөлімде қызмет түсінігі, оның сапасы және қонақ үй үшін маңыздылығы
қаралды.
Екінші бөлімде негізгі бөлімдер және оларды ұйымдастыру жайында толық
мәлімет алуға болады.
Ал үшінші бөлім қонақ үйді жетілдіру жолдары тиімділігін арттыру
мәселесіне арналған.
І. Негізгі бөлім
1.1. Қонақ үй ұйымдастыру құрылымы
Қонақ үйлер мен мейрамханалар бөлімшелер және жеке қызметкерлер
арасында басқару мақсаттарын және талаптарын реттеумен сипатталатын күрделі
ұйымдастырушылық құрылымнан тұрады.
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы ретінде біз басқарушы және
басқарылатын жүйелер арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететін және
қатаң бір-біріне бағынатын басқарушы буындардың бірлесуін түсінеміз.
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы, ұйымның жеке жүйелерінің өзара
байланысынан қалыптасады. Мұндай құрылымның жасалуы ең алдымен қонақ үйдің
жеке бөлімшелері арасында өкілдіктер мен жауапкершіліктерді үлестіруге
бағытталған.
Қонақ үйді басқару құрылымында келесі элементтер ерекшеленеді: буындар
(бөлімдер), басқарудың және байланыстың деңгейлері (сатылары) –
горизантальді және вертикальді.
Басқару буындарына құрылымдық бөлімшелер, сонымен бірге сәйкес басқару
функцияларын немесе олардың бір бөлігін орындайтын жеке мамандар кіреді
(мысалы, бірнеше құрылымдық бөлімшелердің іс-әрекетінің координациясын және
реттелуін іске асыратын менеджерлер).
Басқару буынының жасалуы негізінде бөлімнің басқарудың нақты функцияларын
орындау міндеті жатыр. Бөлімдер арасындағы байланыстар горизантальді
сипатқа ие.
Басқару деңгейі ретінде қонақүйді басқару жүйесінде нақты бір сатыға ие
басқару буындарының бірлесуін айтамыз. Басқару сатылары вертикальді сипатта
және бір біріне бағынады: жоғары сатыдағы менеджерлер шешім қабылдайды, ол
шешімдер нақтыланады және төменгі буындарға жеткізіледі.
Қонақ үй индустриясының басқарушылық тәжірибесінде ұйымдастырушылық
құрылымдардың келесі типтері кең тараған:
- сызықтық;
- функционалдық;
- сызықтық-функционалды.
Басқарудың сызықтық ұйымдастырушылық құрылымы
Қонақ үйдегі сызықтық байланыстар сызықтық менеджерден, яғни қонақүй
қызметіне толық жауап беретін тұлғадан шығатын басқарушылық шешімдер мен
ақпараттардың қозғалысын қамтып көрсетеді. Бұл басқарудың ең қарапайым
ұйымдастырушылық құрылымдарының бірі болып табылады. Бұл әр құрылымдық
бөлімшенің басында барлық өкілдігі бар және басқарудың барлық функцияларын
іске асыратын жетекші бар екенін сипаттайды ( Қосымша И,
Таблица 1).
Сызықтық басқаруда әр буынның және әр қол астындағы жұмысының бір канал
бойынша басқарудың барлық бұйрықтары өтетін бір жетекшісі болады. Бұл
жағдайда басқарушы буындар өздері басқаратын обьектілердің барлық
қызметінің нәтижелеріне жауап береді. Әңгіме әр жетекші берілген обьектіні
басқарумен байланысты жұмыстың барлық түрін орындайтыны және шешімдерді өзі
қабылдайтыны жөнінде болып тұр. Басқарудың сызықтық құрылымында шешімдер
тізбектеле жоғарыдан төмен берілетіндіктен, ал төменгі буынның жетекшісі
жоғарғы буынның жетекшісіне бағынатындықтан, нақты бір ұйымда жетекшілердің
иерархиясы қалыптасады. Осы берілген жағдайда бір ғана басшы басқару
принципі орнап тұр, яғни қол астындағылар тек бір ғана жетекшінің
бұйрықтарын орындайды. Басқарудың жоғарыда тұрған органы кез келген
орындаушыларға олардың тікелей жетешісінсіз бұйрықтар беруге құқығы жоқ.
Басқарудың сызықтық құрылымында әр жетекші толық билікке ие, бірақ арнайы
білімді талап ететін және үлкен емес мәселелерді шешу мүмкіндігіне ие.
Басқарудың сызықтық ұйымдастырушылық құрылымының а р т ы қ ш ы л ы қ т а р
ы:
1. бұйрықтардың бірліктілігі және анықтылығы;
2. атқарушылардың іс-әрекетінің үйлесімдігі;
3. басқарудың қарапайымдылығы (байланыстың бір каналы);
4. анық көрсетілген жауапкершілік;
5. шешімдерді қабылдаудағы оперативтілік;
6. жетекшінің өз бөлімшесінің қызметінің соңғы нәтижелеріне жеке
жауапкершілігі.
Басқарудың сызықтық ұйымдастырушылық құрылымының к е м ш і л і к т е р і:
1. Басқарудың барлық функцияларының тиімді жетекшілігін қамтамасыз
ететін жан-жақты дайындалған болуы керек деген жетекшіге жоғары талаптар:
2. шешімдерді жоспарлау және дайындау бойынша буындардың болмауы;
3. ақпараттарды шамадан тыс болуы, яғни қол астындағылармен, жоғарыда
отырғандармен және бір бірімен байланысты құрылымдармен шамадан көп
контактілер;
4. басқарушы төбеде биліктің шоғырлануы.
Басқарудың функционалды ұйымдастырушылық формасы.
Функционалды басқару басқарудың сызықтық жүйесінде шешімдерді қабылдауға
керек жұмыстардың нақты түрлерінорындауға мамандандырылған бірнеше
бөлімшелердің бірлесуімен жүзеге асырылады.
Мұндағы басты идея жеке функциялардың орындалуы мамандарға жүктелуінде.
Ережеге сай, ұйымдағы бір профильдің мамандары құрылымдық бөлімшелерге
(бөлімдерге) бірігеді, мысалы маркетинг бөлімі, қонақтарды қабылдау және
орналастыру бөлімі, жоспарлау бөлімі және т.б. Осыған байланысты, ұйымды
басқару орта буыннан бастап функционалды критерий бойынша бөлінеді. Осыдан
келіп басқарудың функционалды құрылымы деген аталым шығып отыр.
Функционалды басқару сызықтықпен қатар жүзеге асады және бұл орындаушыларға
екі есе бағынушылықты тудырады.
Басқарудың барлық функцияларын орындауға міндетті жан жақты менеджерлердің
орнына өз саласында жоғары компетенцияға ие және нақты бір бағытқа жауап
беретін (мысалы, жоспарлау және болжамдау) мамандар штаты пайда болады.
Басқару аппаратының мұндай функционалды мамандануы қонақүй қызметінің
табысын жоғарылатады.
Функционалды құрылымның а р т ы қ ш ы л ы қ т а р ы:
1. нақты функциялардың жүзеге асуына жауап беретін мамандардың жоғары
деңгейдегі компетенттілігі;
2. сызықтық менеджерлердің кейбір арнайы сұрақтарды шешуден босатылуы;
3. құбылыстар мен процесстердің бір үлгіге салынуы, қалыптасу және
бағдарламалануы;
4. басқарушылық функцияларды орындауда қосарланушылықты және
жанаспалықты жою;
5. жан жақты білімді мамандардың қажеттілігінің төмендеуі.
Функционалды құрылымның к е м ш і л і к т е р і:
1. өзінің бөлімшелерінің мақсаттарын және талаптарын жүзеге асырудағы
шамадан тыс қызығушылық;
2. түрлі функционалды қызметер арасында әрдайым өзара байланыста
болудағы қиыншылшықтар;
3. шамадан тыс орталықтандыру тенденциясының пайда болуы;
4. шешімдерді қабылдау процедураларының ұзақтығы;
5. өзгерістерге баяу көңіл бөлетін қатып қалған ұйымдастырушылық форма.
Сызықтық, сонымен бірге функционалды құрылымдардың кешіліктері сызықтық-
функционалды құрылымда шеттетіледі.
Қонақ үйді басқарудың сызықтық-функционалды (штабтық) құрылымы.
Мұндай басқару құрылымында биліктің барлығын анықталған бір ұжымды
басқаратын сызықтық жетекші жүргізеді. Шешімдерді, бағдарламаларды,
жоспарларды дайындауда және нақты сұрақтарды өңдеуде оған функционалды
бөлімшелерден (басқармалардан, бөлімдерден, бюро және т.б.) тұратын арнайы
аппарат көмектеседі.
Бұл жағдайда бөлімшелердің функционалды құрылымдары бас сызықтық жетекшінің
қол астында. Өз шешімдерін функционалды бөлімшелердің жетекшілері бас
жетекші арқылы немесе тікелей атқарушы-қызметінің сәйкес жетекшілері арқылы
жүзеге асырады.
Сонымен, сызықтық-функционалды құрылым өзіне сызықтық жетекшілері бар
арнайы бөлімшелерді қосады.[1]
Сызықтық-функционалды құрылымның а р т ы қ ш ы л ы қ т а р ы:
1. жұмысшылардың мамандануымен байланысты шешімдер мен жоспарлардың
жақсы дайындығы;
2. бас сызықтық менеджердің мәселелерді жете талдауынан босатылуы;
3. кеңесшілер мен эксперттерді тарту мүмкіндігі.
Сызықтық-функционалды құрылымның к е м ш і л і к т е р і:
1. өндірістік бөлімдер арасында горизантальді деңгейдегі өзара
байланыстың және өзара бірігіп жұмыс істеудің болмауы;
2. анық жауапкершіліктің болмауы, өйткені шешімді дайындаушы оның жүзеге
асырылуына қатыспайды;
3. вертикаль бойынша шамадан тыс дамыған байланыстар жүйесі, яғни
шамадан тыс орталықтандыруға деген тенденция.
Қаралған ұйымдастырушылық құрылымдар базалық болып табылады және нақты
басқару обьектісіне сәйкес жетеленуі мүмкін.
Қонақ үй кәсіпорнының ұйымдастырушылық құрылымы оның тағайындалуымен,
номерлік қорының болуымен, қонақтардың ерекшелігімен және басқа да
факторлар ретімен анықталады.
Әрбір қонақүй кәсіпорны құрылымды өзінің мақсаттары мен талаптарына сай
лайықтайды
Кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымы оның квалификациясының және
мүмкіндіктерінің өсуін есепке ала отырып персоналдың қызметтік
міндеттемелерінің көлемінің өзгеруіне байланысты керек болған жағдайда
қайта қаралып отыруы тиіс (жыл сайын немесе жиі). Тиімді ұйымдастырушылық
құрылым нарықта кәсіпорынның көп жыл жұмыс істеу тәжірибесінің нәтижесінде
құрылады және динамикалық стратегияның маңызды элементтерінің бірі болып
табылады.
Қонақ үйді басқарудың типтік пирамидалық құрылымы Қосымша В көрсетілген.
Қонақ үйдің барлық жетекшілері басқарушылық функцияны орындағанымен,
бізолар еңбек қызметінің бір түрімен айналысады деп түсінбеуіміз керек.
Жеке жетекшілер басқа жетекшілердің жұмысын координациялауға уақыт бөледі,
ал олар болса, өз кезегінде, төмен деңгейдегі менеджерлердің жұмысын
координациялайды, осылайша басқарушылық емес персоналды - өнімді өндіретін
және қызмет көрсететін адамдарды координациялайтын жетекшіге дейін болады.
Қосымша В көрсетілген пирамиданың формасы басқарудың кезектегі әр деңгейі,
төменгіден бастап, келесіге қарағанда аз адам бар екенін көрсетеді.
Қонақ үй кәсіпорнын басқарудың жоғарғы деңгей қонақүй қожасынан және бас
директордан тұрады. Олар, өз кезегінде, стратегиялық сипаттағы жалпы
шешімдерді қабылдайды. Мұнда қонақүй қожасы ретінде жеке тұлға немесе үлкен
бір бірлестік болуы мүмкін.
Қонақ үй кәсіпорнының стратегиялық мақсатының мысалы ретінде оның қожасымен
анықталатын нарықтың анықталған сегментіне көрсетілетін қызметке деген
кәсіпорынның ориентациясы болуы мүмкін: топтық туристер немесе жеке
туристер, мақсаты сауығу және демалу болып табылатын туристер, немесе
конгресстердің және конференциялардың қатысушылары және т.б.
Стратегиялық мақсат ретінде қонақ үй қожасының қонақүй комплексінің
құрамындағы мейрамхана тек өзінің ғана қонақтарына қызмет көрсетеді деп
шешім қабылдағанын жатқызуымызға болады. Кәсіпорынның негізгі мақсатынан
шығатын және бір мысал ретінде қонақүйге орналастыру бағаларының нақты
деңгейінің орнатылуы болып табылады.
Мұндай шешімдер мен мақсаттар кәсіпорынның көлеміне және оның құрылысы үшін
мекен-жайдың таңдалуына, сәулеті мен интерьерінің таңдалуына, жиһазының,
құралдарының таңдалуына, персоналдың жиналуына өте зор әсер етеді.[2]
Ірі қонақ үй кәсіпорындарының басқарушылық құрылымы бас директорге
бағынатын 5-6 бөлім директорларының қызметі болуы мүмкін (Қосымша Г). Бұл
тамақтандыру жүйесінің директоры, орналастыру бойынша директор, қаржылық,
техникалық, коммерциялық директорлар. Олар басқарудың орта деңгейі болып
табылады және жоғарыдағы жетекшілікпен жасалған кәсіпорынның жұмыс істеу
саясатының жүзеге асуын қамтамасыз етеді, бұрықтардың бөлімшелерге және
бөлімдерге жеткізілуін және орындалуын қадағалайды. Бөлімдердің
директорларының міндеттемелері көп және шешім қабылдау еркі бар. Олар
сонымен бірге қонақтардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған
сұрақтарды шешеді.
Мысал ретінде, техникалық директор инженерлік-эксплуатациялық бөлімді
басқарады. Түрлі кәсіпорындарда техникалық директордың қызметі әр түрлі
болып аталады: бас инженер, эксплуатация бойынша директор, ғимараттың бас
технигі. Оған ремонтты-эксплуатациялық қызметтің менеджері және инженерлік
жүйелер және коммуникациялар қызметінің менеджері бағынады.
Барлық басқару деңгейлерінің жетекшілері, сонымен бірге, орындаушылық
функциясын да атқарады. Атқарушылық функциялардың үлес салмағы басшылық
деңгейінің жоғарылауымен төмендейді. Есептеулер мынаны көрсетіп отыр:
жоғарғы деңгейде олардың үлесі 10% көлемінде, ал орта деңгейде - 50% және
төменгі деңгейде - 70% жуық менеджерлердің уақытын алып отыр (Қосымша Л).
Жалпы уақыттың мұндай үлестірілуі үш деңгейдің де менеджерлері бойынша
тапсырмалар және мамандығы бойынша тапсырмалар. Бұл кез келген басқару
деңгейінің жетекшісі уақыттың анықталған бір пайызын басқарушылық
шешімдерді қабылдауға және анықталған бір пайызын мамандығы бойынша
шешімдерді қабылдауға кетіретінін көрсетеді.
Басқару деңгейінің көтерілуімен мамандық бойынша тапсырмалардың үлес
салмағы төмендейді, ал менеджмент бойынша өседі.
Ұйымның көлеміне және түріне байланысты, оның салалық және территориялық
ерекшеліктеріне байланысты және де басқа да факторларға байланысты әр үш
деңгейдегі менеджерлер функциясының құрамының сипаты өзгеріп отыруы мүмкін.
1.2 Қонақ үй басқару формалары
Халықаралық тәжірибедегі кең тараған қонақ үй кәсіпорындарын басқару
формаларына келесілер кіреді:
- келісім шартпен басқару;
- франчайзинг келісімі арқылы басқару;
- аренда.
Қонақ үй кәсіпорындарында мазмұнымен, қызметімен, құрылымымен және
орталықтандырылған басқаруымен ерекшеленетін ұйымдастырушылық басқару
формасы (акционерлік қоғам (АҚ)), біріккен кәсіпорындар (БК), синдикаттар,
консорциумдар және т.б. кең тараған.
1970 жылдардың басынан кең тараған қонақ үй кәсіпорындардағы негізгі
басқару формаларының бірі, ол келісім шартпен басқару.
Келісім шартпен басқару дегеніміз, ол кәсіпорындар типтеріне сәйкес
басқаруға мамандандырылған кәсіпорын (қонақ үй) иесі мен менеджер немесе
компания арасында келісілген жазбаша келісім.
Осы уақытқа дейін қонақ үй менеджменті саласындағы мамандар қонақжайлық
индустриясындағы басқару келісім шарты қай жерде және қай уақытта
бекітілгені туралы бір ойға келмеген. Біреулері айтады, басқарудың бірінші
келісім шартына ХХ-шы ғасырдың басында Цезарь Риц Груп компаниясы қол
қойған. Басқалардың айтуы бойынша, бірінші басқару компаниясы Трэдуэй
Хотэл компаниясы болды, ол АҚШ колледжінен басқаруға алынған орта қонақ
үйде өз жұмысын бастады. Үшіншілердің айтуы бойынша, бірінші басқару
компаниясы Уэстин Хотэлз компаниясы, ол өз қызметін 30-шы жылдардан
бастады.
90-шы жылдардың басында қонақ үйлерді басқару бойынша ірі компанияларды
бірі болған Ричфил хоутел менеджмент, Дкал-бтри хоутел, Интерстейт
хоутелз.
Басқару келісімінің мазмұнына жеті негізгі кезеңдер кіреді:
1. Компания басқарушысына (оператор) кәсіпорынды басқаруға құқық
беру. Сөйтіп, компания иесі басқару процессіне араласуға құқықтан
айырылады.
2. Түрлі операциядан кеткен шығынды, сонымен қатар, өзінің құқықты
иелігінен шыққан барлық қаржы және оперативті тәуекелді компания иесіне
жүктеу.
3. Операторды қандай да бір іс әрекетінің жауапкершілігінен босату
немесе қорғау, ал арам ниетпен немесе дөрекі абайсыздықтан жасалған іс
ірекеттері жаупқа тартылады.
4. Қонақ үй кәсіпорнын басқару мерзімі, әдетте бес, он және жиырма
жылға келісім бекітіледі.
5. Таза табыстың немесе жалпы табыстың мөлшерінен басқарушылық
ақы анықталады. Әдетте ол жалпы табыстан 2-4,5 % немесе таза табыстан.
Кейбір келесім шарттар бірінші жылы 2%, екінші жылы – 2,5%, үшінші жылы –
3,5%.
6. Келісімді жаңарту жағдайы. Көбінесе осындай жағдайларда шешім
қабылдау құқығын басқарушы компанияға беріледі.
7. Келісімді тоқтату шарты. Компания басқарушысына немесе иесіне
артықшылық беретін келісімді тоқтату кемінде төрт варианты бар:
- егерде екі жақтың бірі келісім шартты бұзу туралы ескертуді заңмен
бекітілген уақытта орындамаса;
- егерде екі жақтың бірі банкрот болып жарияланса немесе өз мүліктерін
кредиторларға қарыздарының орнына берсе;
- егерде екі жақтың бірі кәсіпорынның іс әрекет құқығының лицензиясынан
айырылса немесе тоқтату себебі болса;
- келісім шарт екі жақтың келісімімен тоқататылса [14].
Басқару компаниясы кәсіпорын мүлкіне ешқандай құқығы жоқ. Бірақ кейбір
кезде, компания басқарушысы компанияның жартылай мүлкіне ие бола алады, ол
жағдай келісім шартқа байланысты. Бұндай жағдай танснационалды (ТНК)
компанияларына тән.
Келісім шартпен басқарудың әлсіз және күшті жағы бар.
Кәсіпорын иесінің келісім шартпен басқарудағы артықшылығы мынада:
1. Келісім шарт жүйесіндегі компания басқарушысы немесе менеджер әдетте
мүлік үлесіне ие болмайды;
2. Компания басқарушысы немесе менеджердің ерігін таңдау;
3. Басқарушыға тәуелді болмай, кәсіпорын инвестициясын жүзеге асыру
мүмкіндігі;
4. Максимальды табыстан басқарушыға ақыны шегеру.
Кәсіпорын иесінің келісім шартпен басқарудағы кемшілігі мынада:
1. Бақылаудың тез орындаушылығының жоқтығы;
2. Максимальды тәүекел және басқарушының ақысын төлеу қажеттілігі.
3. Басқару процессіне араласуға құқығының жоқтығы;
4. Келісім шарттың мерзімінен бұрын тоқтатудың қиыншылық туғызуы.
Компания басқарушысына (менеджер) келісім шарт жүйесінің артықшылығы:
1. Әсер ету саласының кеңейуі;
2. Минимальды шығыннан кірістің көбейуі;
3. Компания иесіне толығымен ақы төлеу мәжбүрлігінің жоқтығы.
Кәсіпорын басқарушысына (менеджер) келісім шартпен басқарудағы кемшілігі
мынада:
1. Басқару ақысының самасының крксін шектеу;
2. Компания иесінің қаржы жағдайына бағынды болу;
3. Келісім шарттың (келісім шарттың қайта басталуы) бітуіне байланысты
жұмысты жоғалту, қызметтің тоқтатылуы.
Қонақ үй кәсіпорындарының басқару формалары басқа түрлерден де тұрады, ол
франчайзинг келісім шарты арқылы басқару. Франчайзинг термині француздан
тараған franchise - артықшылық, жеңілдік деп түсінеді және қазіргі
замаңғы түсінік бойынша ірі және кіші жеке кәсіпорындар арасындағы келісім
шарт жүйесі, кәсіпорындар өз қызметтерін және тауар түрлерін ірі фирманың
атымен және сауда маркасымен тауар өндіруге құқық алады.
Қазіргі замаңғы құқық теориясымен қатар, франчайзинг терминімен
франшизинг, франшиза келісім шарты және франчайз терминдері жүреді.
Франчайзинг анықтамасын халықаралық франчайзинг ұйымдарының ассоцияциясы
береді. Ол кәсіпорындар қызметімен айналысуға заң тәртібі арқылы қорғау
құқығын ұсынатын франчайзерлер (франшизоберушілер), және де осы ұйымның
қызметін, оқытылуын жүзеге асыруына және франчайзидің (франшизоалушылар)
басқарғанына ақы алуға көмек көрсетеді.
Бұл термин француздардан тараса да, франчайзинг келісім шарты ерекше түрі
ретінде АҚШ-та пайда болған. Бұл жүйе 1907 жылы қонақ үй индустриясында
қолдана бастады, Ritz Development Company нью-йорктік фирамсынан сатып
алып Ritfe-Carlton деп аталуға құқық алды. [4]
Хуард Джонсон 1927 жылы франчайзинг келісім шартына отырып, өз отельдерінің
басқаруын бастады. Ол өз ісін тез арада кеңейтуге мүмкіндік берді –
бірінші, Шығыс ағалауында, кейіннен – Орта батыс және 60-шы жылдардан
бастап – Калифорнияда. Қазіргі уақытта бұл тораптарға 900 кәсіпорындар
кіреді. 60-шы
жылдары франчайзинг-қонақ үйлері мен мотельдер даму стратегиясының өсуі
болды. 90-шы жылдары бұл тенденция сақталып қалды. Қонақ үй
индустриясында франчайзингпен айналысатын ірі компанияларының бірі болып
Парсиппанидағы (Нью-Джерси штаты) (3413 отельдер) Hospitality Franchise
System саналады. Одан кейін Choice Hotels International (Блэк стоундік
топтағы – 2487 отельдер – Нью-Йорк). Бұл тізімде үшінші болып тұратын ол –
Holiday Inn Worldwide.
Әр франчайзинг келісім шартында франчайзер франчайзиға өз фирмалық таңба
арқылы өздерірің жұмыс техналогиясы мен әдістерін резервтеу жүйесін,
өңдендірілген маркетиг процедурасын жеңілдік жүйесін және тағыды басқаларды
колдануға құқық береді. Әдетте шарт болып табылатын, ол – франчайзер
стратегиясына қатысу. Франчайзер өз нарық торапына жаңа мүшелерді тартуға
қызығушылық тудырады. Осы мақстапен ол қызығушылық танытқан адамдарға
арнайы құжат дайындайды, оның ішіндегі ең қажетті құжат шарттар туралы
Мәлімдеме. Бұл құжат франчайзерлерге хабарламаны ұсынады, франчайзилер кім
болатыны, оның жасаған бизнесінің ерекшелігі қандай екені туралы. Сонымен
қатар, шарттар туралы Мәліметте франчазер-кәсіпорынды басқару құрамын
мамандандыру туралы, оның қаржы тұрақтылығы туралы: келісім шартқа тұрған
кезде қарым-қатынастың мағынасы неде болатынын көрсетеді, қандай нақтылы
сұрақтарға франчайзерлер франчайзилерге көмек көрсетеді; қандай қосымша
құралдар алу керек екні туралы міндеті және т.б.
Франчайзер мен франчайзидің құқықтық ара-қатынасы келісім шартқа қол коюмен
бекітіледі. Келісім шарт франчайзингпен қамтитін кәсіпорындар саны нарық
және географиялық ортадағы кәсіпорынның жұмысына қатысты болуы мүмкін және
қызмет мерзімі мен бір қатар моменттер. Қонақ үй индустриясында франчайзинг
келісім шарты қонақ үй ғимаратының сырт пішініне, номерлер, холл, басқа
бөлмелерінің интерьрлеріне талаптарды анықтайды; номерлер саны және
қызметтер; қызмет сатысы. Келісім шартта сапа стандартының барлық
нюанстарын баяндауы қиындық туғызады. Франчайзинг келісім шартының қажетті
элементі - ақы төлеу формасымен бір пікірге келуі. Шетел тәжірибесінде ақы
төлеу формасы мынандай формаларды қолданады: кірі жарнасы, аударылған
сомасы немесе белгіленген жылдқ ақы (роялти) және маркетинг қызметіне ақы
төлеу. Бұдан басқа, орталықтандырылған брондау жүйесінің номерлерін
қолданағаны үшін қонақ үйден ақы алады.
Жарна – көрсетілген қызмет пен ұсынылған қызмет үшін бір жолға белгіленген
ақы. Ол өзіне мыналарды қамтиді: жоба құжаттары, кәсіпорынды басқарудың
толық жиынтық нұсқаулары, басқару звеносының жоғары және орта
квалификациясының көтерілуін, кәсіпорынның ашылуына дейін қызмет ету
персоналдарын оқыту, сонмен қатар, келісім шартың бітуіне дейін қызмет
персналдарын дайындау ақысы.
Кіру жарнасын төлеу келісім шартқа қол қоюдан кейін жүзеге асырылады немесе
екіге бөлінеді: 50% оқытуға дейін, 50 % оқытқан кезде.
Қосымша, операция көлеміне тікелей байланысты франчайзи кіру жарнасын
роялтиді (аудару сомасы) жүзеге асыруы міндетті. Қонақ үй индустриясына
олар номерден түскен кірістің орта шамамен 3-4%-зын құрайды. Алғашқы жарна
мен роялти франчайзер маркасының даңқына байланысты. Мысалы, McDonald's
барлық әлемде тез арада қызмет көрсету мейрамханасы ретінде танылған. Оны
Лондон да, Парижде, Мәскеуде және Минскіде таниды. Фираманың позициясы
нарықта мықты болса, оның фирмалық таңбасы жоғары болады.
Үлкен роялтиді алу мақсатында франчайзер оқтын-оқтын кәсіпорынды тексеруден
өткізеді, өндірісті көрсетеді. Франчайзер жаңа имиджді жасау үшін жаңа өнім
немесе қызмет түрлерін, жаңа құралдар мен кәсіпорынның сырт пішінін
өзгертуге ұсыныс бере алады.
Жалпы кірісі 1-5% аспайтын қосымша жарнама жиыны болады. Жаранам қорының
қаражатынан жаранама компаниялары өткізіледі, сатуға жағдай жасайды және
арнайы бағдарламаларды жүзеге асыруды ұйымдастырады.
Франчайзерлердің бақылау кеңесі жарнама бағдарламасының өткізілуіне
байланысты қадағалау жасайды және оған сәйкес ұсыныс жасайды.
Және де, франчайзинг келісім шарты оның бұзған кезін қарастырады. Келісім
шартты бұзу себептері түрлі болуы мүмкін, олар мыналар:
1. Франчайзерлермен орнатқан стандарт сатысына жету мүмкін еместігі;
2. Қызмет көрсету технологиясына, қызмет түріне, мейрамхана мәзіріне
қойылған тәртіптен ауытқуы;
3. келісім шарт бойынша белгіленген ақының орындалмауы.
Тәжірибе көрсеткендей, төлем ақыны төлемеу және келісім шарт бойынша
қаржы міндеттерін орындамау тамақтану кәсіпорындарының франчайзинг келісім
шартын бұзудың негізгі себептері осы болды. Қонақ үй индустриясындағы
франчайзинг келісім шартын бұзу сапалы көрсеткіштердің бұзылуы.
Соңғы жылдары франчайзингтің классикалық моделі (Қосымша П қараңыз) ең
аз шығынмен тез арада даму мүмкіндігімен франчайзерлерге бағыт берді.
Франчайзингтің түрлі варианттарының пайда болуы бір-бірінен келесі
моменттермен ерекшеленеді:
- франчайзер мен франчайзидің қарым-қатынасының ұзақтылығы;
- көмекті қайсы франчайзидан сұрау;
- анықталған жарнаны франчайзи кімге төлейді.
Франчайзингтің классикалық моделімен қатар мынандай варианттарды
дамытты: аймақты франчайзинг (Қосымша П қараңыз) және даму франчайзингі
(Қосымша П қараңыз) [5].
Аймақты франчайзингті таңдап, франчайзер өз қызметімен географиялық
аймақтарды қамтуды шешеді, ол ауыл, қала, штат, облыс және т.б. Франчайзер,
өзінің ойындағыдай тез дамуға коллективі мен құрал жабдықтарының
жетіспеушілігін ұғынып, бас франчайзидің қолдануына сүйенеді. Франчайзи
таңдаған географиялық аймақта жаңа франчайзиді қосуға құқығы бар, сонымен
қатар, олардың бастапқы оқытылуын қамтамасыздандырады және басқа
қызметтерді көрсетеді.
Бас франчайзи төлем ақыны бөлуге қосылған, көбінесе, жарнама қорына
жарна төлейді. Ол, әдетте франчайзинг беретін барлық артықшылықпен
қолданады. Осы үшін франчайзерлерге тіке қажетті жарнаны төлейді.
Франчайзерлермен келісім шартқа отыру әр жақтан нені күтуге болады
және қандай уақытта франчайзи ерекше рольды атқарады.
Дамушы франчайзингте франчайзидің бас қызметін аймақтың дамуына
құқықығы бар топ орындайды.
Франчайзингтен франчайзиден ерекшеленеді:
1. Жоспар және сипаттама құжатының пакеті, қызметтің дамуына көмек.
2. Барлық әлемге, елге жарнама.
3. Орталықтандырылған брондау жүйесі.
4. Қонаққа қызмет көрсеткендегі қолданған тауарларды және құралдарды,
жиһаздарды алғанда жеңілдікпен алу мүмкіндігі.
Франчайзидің франчайзиден кемшілігі:
1. Франчайзерлерге ақы төлеу қажеттілігі (жарна төлеу, роялти).
2. Франчайзермен анықталған стандартына қатаң сай болу қажеттілігі.
3. Франчайзерлердің қанағаттанарлықсыз жұмыс жағдайындағы негативті
имиджді алу мүмкіндігі.
Франчайзингтің франчайзерден ерекшелігі:
1. Минимальды инвестициямен бизнесті кеңейту, нарыққа терең кірі
мүмкіндігі.
2. Франчайзиден ақы алудың қосымша кірісі.
Франчайзингтің франчайзерден кемшілігі :
1. Франчайзиден алған ақысымен ғана шектелетін кіріс.
2. Сапа стандартын орындамаған жағдайда негативті имиджді алу қауыпі.
Франчайзинг келісім шарты арқылы қонақжайлық индустрияны басқару формасының
перспективасы көп. Американдық ғалымдардың зерттеуі бойынша жаңа ашылған
компаниялар 2-3 жылдан кейін өз жұмысын тоқтатады, ал 5 жылдан кейін
банкрот сатысы 70%-ға жетеді. Франчайзинг жүйесінде жұмыс істейтін
компаниялар басқа мәліметтерді береді. Кәсіпорын – франчайзидің жұмысы
бірінші бесм жылда 4 %-ды құрайды. Халықаралық ұйымдардың франчайзинг
ұйымдарының зерттеуі бойынша банкрот саны 1%-ды құрайды.
Аренда, қонақжайлық индустриясындағы кәсіпорындар ұйымдастырылған басқару
формасы ретінде 1950-1960 ж.ж. атақты бола бастады. Қазіргі уақытта ол
сирек қолданылады. Аренданың мағынасы, ол – отель белгіленген мерзімге
арендалып сатылудан келген пайызды береді (әдетте 20 дан 50 %-ға дейін).
Ме,млекеттік кәсіпорындарды арендаға беру дамыған елдерден пайда бола
бастады .[6]
1.3.Қонақ үй кәсіпорындарының басқару құрылымының ерекшеліктері
Қонақ үй кәсіпорындарының ұйымдастыру құрылымы қонақ үй белгілеуі, оның
орналасуы, қонақтар ерекшелігі мен басқа факторларымен анықталады. Ол әр
жұмысшыға қойған міндеті мен өкілділігі.
Идеалды және бірыңғай модельді менеджменті болмайды. Бірақ барлық шешімдер,
клиенттің қажеттілігін қанағаттандырумен ерекшелінуі қатаң тіркелген
басқару иерархиясына сүйенеді.
Менеджмент әр коммерциялық кәсіпорынға қонақ үй болса да, турфирма,
мейрамхана және тағыда басқа бірегей болды.
Қазіргі жағдайда бәсекеге қабілетті болу үшін басқару жүйесі жәй және
бейімді болуы тиіс, олай ету бәсекелестік қабілетті болуы үшін жасалады.
Бұл жүйе төмендегідей мінездемелерге сай келуі тиіс.
- басқару деңгейінің аз ғана саны;
- жоғары мамандармен жинақталған орта бөлімшелер;
- тұтынушыларға бағдарланған (кәсіпорын қонақтары) қызметті өндіру және
жұмысты ұйымдастыру.
Көптеген қонақ-үйлерде менеджменттің нақтылы иерархиясы болуы керек, және
мекеме қызметкерлері статусы бойынша нақтылы орынға ие болу керек.
Төменгі бөлім иерархиясында тікелей жұмыспен айналысатын адамдарды айтамыз.
Оларға жеке қатысушылардеп аталатын қонақ-үйдің өндірістік персоналдары
жатады. Олардың үстінен көп қабатты менеджерлер пирамидасы көтеріледі, олар
3 деңгейге бөлінеді:
- тек бөлек қызметкерлердің іс әрекеттерін басқаратын менеджер, олар
басқа менеджерлердің іс-әрекетін бақыламайды;
- басқа менеджерлердің жұмыстарын басқаратын менеджерлер, қажетті
мәселені шешуге әдіс іздейді, жоспар құрады;
- Жоғары звенодағы менеджерлер, олар глобальды мәселелерді дұрыс
қоюға жауап береді және қонақ үй кәсіпорынның ішкі құндылығы мен даму
стратегиясын құрады. Қонақ-үй басқармасының алдында жауапкершілікті
атқарады.
Менеджерлер жұмысында бес базалық операция бар .
Біріншіден, менеджер белгілі бір мақсатқа жетуге мақсат қояды, әрбір
топтың нақтылы мақсатын анықтайды, кәсіпорынның (қонақ үй, мейрамхана,
турфирма) басқа қызметіне хабарламаны эффективті жеткізеді.
Екіншіден, менеджер мақсатқа жету үшін іс-әрекеттерді анализ жасап шешім
қабылдайды, ұйымдастыру функциясын орындайды. Ол проблемаларды
ұйымдастырылған құрылымға топтап, жұмысты орындауға персонал таңдайды.
Үшіншіден, менеджер ұжымның коммуникациялық қызметін үнемі қолдап отыруы
тиіс.
Төртінші функцияда, бұйрықты орындау менеджері, бұл әрбір қызметкердің
жұмыс нәтижесін қорытып баға беруі тиіс.
Бесіншіден, ол өзімен бірге адамның өсуіне ықпал жасайды.
Жоғарыда аталған өзара әрекеттестік компоненттердің арқасында менеджер
қонақ үй саласындағы кәсіпорындар мен қонақжайлық индустрияларындағы іс-
әрекеттерді эффективті басқарып, табыс әкеледі.
Сонымен, басқарудың ортақ жауапкершілік шешімі болып ол жоғары звенодағы
басқару болады. Функционалды звенодағы бөлімшелер өздерінің ерекше
технологиясын қолданады, бірақ олардың жалпы мақсаты бір – клиенттердің
қажеттілігін қанағаттандыру. Бөлімшелер келесілерге жобаланады:
- тауар өніміне (яғни кір жуу бөлімі немесе асхана);
- қызметті ұсынуға (тазалаушылар және мейрамхана қызметі);
- хабарлама қызметі (яғни брондау қызметі және портье т.б.
қызмет.)
Ірі кәсіпорын болған сайын басқару құрылымы тармақталады, себебі ол жерде
аралық звенолар бар. Олардың негізгі функциясы – бақылау.
Стратегиялық мәселедегі жалпы шешімді кәсіпорын иесі немесе генеральды
директор қабылдайды. Қонақ үй комплексінің стратегиялық мақсаты мыналар
болуы мүмкін: мысалы, курорттық қызметке немесе бизнес-туристерді қабылдау
және қызмет көрсетуге жобалау.
Бас директор бір жағынан кәсіп орын иесі мен басқару персоналдары
арасындағы делдал және екінші жағынан кәсіпорынның қонағы болып табылады.
Бұл функция былай мінездемеленеді: жалпы мақсатты нақтылы басқару шешіміне
аудару функциясы.
Бұдан басқа, генеральды директор кәсіпорынның жалпы мақсатына байланысты
шешім қабылдайды, соның ішінде – персоналға кеткен шығын лимиттерін,
әкімшілік және шаруашылық қажеттіліктерінің шектік ассигнацияларын
анықтауға қаржы саясатын жүргізеді; сатып алу саясатының мәселелері және
т.б.
Сонымен қатар, жоғары звеноның басқармасы кәсіпорында клиенттермен қандай
еспетесу жүйесін қоладнуға болатыны туралы мәселерге шешім қабылдайды.
Бірақ осы мәселелердің жартысын төмендегі басқару звеносына берілуі де
мүмкін, егерде генеральды директорға шектен тыс міндеттер мен өкілділік
берілсе.
Қонақ үй тәүлік бойы жұмыс істеуіне байланысты, олардың іс әрекеттеріне
әкімшілік жағынан әрдайым бақылау керек. Сол себептен, ірі қонақ үйде
атқарушы директор қызметі бар.
Сондай-ақ, ірі қонақ үй кәсіпорындағы жоғарғы звеносындағы жетекшісіне
қосымша, атқарушы комитет ретінде ұйымдастыру формасын қолданады. Ол осы
формада жұмыс істейтін біріккен қонақ үй комплекстерінің шетел
партнерларына ұқсас.
Атқарушы комитет, тәртіп бойынша қонақ үйдің негізгі функционалды
бөлімшелерінің (қызмет) жетекшілерінен тұрады. Оған мынандай бағыттағы
жетекшілер кіреді: орналастыру, тамақтандыру, маркетинг (коммерциялық
қызмет), әкімшілік-шаруашылық жұмыс. Әр жетекші, өз бағытына байланысты
алдында тұрған мақсаттарды шешуге жауапты. [7]
Орта звенодағы жетекшілер (құрылымдық бөлімшелердің жетекшілері) өзінің
шеңберіндегі бөлімшелерде оперативті шешім қабылдауға құқығы бар
Көп қонақ үйде қонақтың келу процессі жәй іс сияқты. Қонақты қарсалып, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І. Негізгі бөлім
1. Қонақ үй ұйымдастыру құрылымы
2. Қонақ үй басқару формалары
1.3.Қонақ үй кәсіпорындарының басқару құрылымының ерекшеліктері
ІІ. Практикалық бөлім
2.1.
2.2.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымша А
Қосымша Б
Қосымша В
Кіріспе
Нарықтық экономика орын алып, дами түскеннен бері әртүрлі саладағы
кәсіпорындар саны ұлғайып, олар сәтті жұмыс істеуде. Қонақ үй шаруашылығы
осы кәсіпорындар қатарына қызмет көрсету саласы кәсіпорыны ретінде кіреді.
Кез келген кәсіпорын, оның ішінде қонақ үй де, мейлі ол ірі болсын немесе
шағын, кішігірім болсын біртұтас құрылымға біріктірілген функционалды
бөлімдердің жиынтығынан тұрады, әртүрлі мақсаттағы және әртүрлі қызметтер
көрсететін осы бөлімдер өз алдына жұмыс істей отырып, біртұтас кәсіпорынның
немесе қонақ үйдің жемісті жұмыс істеуіне өте зор ықпал етеді. Қонақ үйлер
үшін әрбір қызмет көрсету бөлімінің орыны бөлек. Бөлімдер бір мезгілде бір-
бірінен тәуелсіз, сонымен қатар өзара тығыз байланыста жұмыс істейді. Кез
келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты міндетті кім
орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар қолданатындығын анықтауға
мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы, яғни тапсырмалардың
бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге қатысты басқару бір бағытта
жүргізіледі. Қонақ үй кәсіпорынының ұйымдастырушылық құрылымы қонақ үйдің
тағайындалуымен оның орналасқан жерімен, қонақтарының ерекшелігі және басқа
да факторлармен анықталады. Қоғамның әлеуметтік негізгі тетігі болып
саналатын іргелі ұйымның, яғни қонақ үй кәсіпорындарының орын тебуі
мемлекет үшін де, болашақ үшін де өркениет белгісі болып қала бермек.
Кез келген кәсіпорында ұйымдастыру жалпы міндеттерден әрбір нақты
міндетті кім орындау керектігін және бұл үшін қандай құралдар
қолданатындығын анықтауға мүмкіндік береді. Ұйымдастырылған қызмет арқылы,
яғни тапсырмалардың бөлінуі және бірлесулері арқылы әрбір бөлімге
қатыстыбасқару бір бағытта жүргізіледі.
Қазіргі заман жағдаиынада қонақ үйдің тиімді жұмыс істеу жоғарыда аталған
қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысына, оларды басқаруға, ұиымдастыруға
тікелей тәелді. Қонақ үйдің қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысын ұйымдастыру
жүйесі, қонақ үй қызметінің нәтижесі неғұрылым тиімді болуы үшін қарапйым,
әрі өте икемді болуы керек. Бөлімдердің қызметін ұйымдастыру төмендегідей
сиппаттамаға ие болғаны дұрыс:
- бөлімдер санының аздығы – бұл олардың жұмысын басқару және бақылау
барысында өте тиімді;
- бөлімдердің біліктілігі жоғары мамандармен қамтамасыз етілуі;
- қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысы және олардың қызметтерді өндіруде
тұтынушыларға, яғни клиенттерге бағыт алуы.
Кестеде көрсетіліп отырғандай қонақ үй бөлімдері клиентпен байланысқа
түсуге тәуелді екі деңгейде орналастырылған . Бірінші деңгейде – персонал
қонақтармен тікелей байланысқа түсетін бөлімдер (байланыстырушы бөлімдер ),
екінші деңгейде – қонақтармен тіптен қары – қатынасқа түспейтін бөлімдер
(байланыстырушы емес бөлімдер). Қонақ үй индустриясында бөлімдердің бұлай
жіктелуі өте маңызды болып табылады, себебі персоналға қойылатын талаптарға
өте зор әсерін тигізеді.
Аталған жіктелу қонақ үй бөлімдерінің қызметін ұйымдастыруда да маңызды
орын алады. Жалпы кез келген ұйымда оның бөлімдерінің жұмысын ұйымдастыру
белгілі бір принциптерге негізделеді. Қонақ үй шаруашылығында да оның
қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысының тиімді ұйымдастыруда принциптер
қарастырылады.
Осы жұмыста қонақ үйдің қызмет көрсету бөлімдерінің жұмысы қарастырылған.
Бірінші бөлімде қызмет түсінігі, оның сапасы және қонақ үй үшін маңыздылығы
қаралды.
Екінші бөлімде негізгі бөлімдер және оларды ұйымдастыру жайында толық
мәлімет алуға болады.
Ал үшінші бөлім қонақ үйді жетілдіру жолдары тиімділігін арттыру
мәселесіне арналған.
І. Негізгі бөлім
1.1. Қонақ үй ұйымдастыру құрылымы
Қонақ үйлер мен мейрамханалар бөлімшелер және жеке қызметкерлер
арасында басқару мақсаттарын және талаптарын реттеумен сипатталатын күрделі
ұйымдастырушылық құрылымнан тұрады.
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы ретінде біз басқарушы және
басқарылатын жүйелер арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететін және
қатаң бір-біріне бағынатын басқарушы буындардың бірлесуін түсінеміз.
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы, ұйымның жеке жүйелерінің өзара
байланысынан қалыптасады. Мұндай құрылымның жасалуы ең алдымен қонақ үйдің
жеке бөлімшелері арасында өкілдіктер мен жауапкершіліктерді үлестіруге
бағытталған.
Қонақ үйді басқару құрылымында келесі элементтер ерекшеленеді: буындар
(бөлімдер), басқарудың және байланыстың деңгейлері (сатылары) –
горизантальді және вертикальді.
Басқару буындарына құрылымдық бөлімшелер, сонымен бірге сәйкес басқару
функцияларын немесе олардың бір бөлігін орындайтын жеке мамандар кіреді
(мысалы, бірнеше құрылымдық бөлімшелердің іс-әрекетінің координациясын және
реттелуін іске асыратын менеджерлер).
Басқару буынының жасалуы негізінде бөлімнің басқарудың нақты функцияларын
орындау міндеті жатыр. Бөлімдер арасындағы байланыстар горизантальді
сипатқа ие.
Басқару деңгейі ретінде қонақүйді басқару жүйесінде нақты бір сатыға ие
басқару буындарының бірлесуін айтамыз. Басқару сатылары вертикальді сипатта
және бір біріне бағынады: жоғары сатыдағы менеджерлер шешім қабылдайды, ол
шешімдер нақтыланады және төменгі буындарға жеткізіледі.
Қонақ үй индустриясының басқарушылық тәжірибесінде ұйымдастырушылық
құрылымдардың келесі типтері кең тараған:
- сызықтық;
- функционалдық;
- сызықтық-функционалды.
Басқарудың сызықтық ұйымдастырушылық құрылымы
Қонақ үйдегі сызықтық байланыстар сызықтық менеджерден, яғни қонақүй
қызметіне толық жауап беретін тұлғадан шығатын басқарушылық шешімдер мен
ақпараттардың қозғалысын қамтып көрсетеді. Бұл басқарудың ең қарапайым
ұйымдастырушылық құрылымдарының бірі болып табылады. Бұл әр құрылымдық
бөлімшенің басында барлық өкілдігі бар және басқарудың барлық функцияларын
іске асыратын жетекші бар екенін сипаттайды ( Қосымша И,
Таблица 1).
Сызықтық басқаруда әр буынның және әр қол астындағы жұмысының бір канал
бойынша басқарудың барлық бұйрықтары өтетін бір жетекшісі болады. Бұл
жағдайда басқарушы буындар өздері басқаратын обьектілердің барлық
қызметінің нәтижелеріне жауап береді. Әңгіме әр жетекші берілген обьектіні
басқарумен байланысты жұмыстың барлық түрін орындайтыны және шешімдерді өзі
қабылдайтыны жөнінде болып тұр. Басқарудың сызықтық құрылымында шешімдер
тізбектеле жоғарыдан төмен берілетіндіктен, ал төменгі буынның жетекшісі
жоғарғы буынның жетекшісіне бағынатындықтан, нақты бір ұйымда жетекшілердің
иерархиясы қалыптасады. Осы берілген жағдайда бір ғана басшы басқару
принципі орнап тұр, яғни қол астындағылар тек бір ғана жетекшінің
бұйрықтарын орындайды. Басқарудың жоғарыда тұрған органы кез келген
орындаушыларға олардың тікелей жетешісінсіз бұйрықтар беруге құқығы жоқ.
Басқарудың сызықтық құрылымында әр жетекші толық билікке ие, бірақ арнайы
білімді талап ететін және үлкен емес мәселелерді шешу мүмкіндігіне ие.
Басқарудың сызықтық ұйымдастырушылық құрылымының а р т ы қ ш ы л ы қ т а р
ы:
1. бұйрықтардың бірліктілігі және анықтылығы;
2. атқарушылардың іс-әрекетінің үйлесімдігі;
3. басқарудың қарапайымдылығы (байланыстың бір каналы);
4. анық көрсетілген жауапкершілік;
5. шешімдерді қабылдаудағы оперативтілік;
6. жетекшінің өз бөлімшесінің қызметінің соңғы нәтижелеріне жеке
жауапкершілігі.
Басқарудың сызықтық ұйымдастырушылық құрылымының к е м ш і л і к т е р і:
1. Басқарудың барлық функцияларының тиімді жетекшілігін қамтамасыз
ететін жан-жақты дайындалған болуы керек деген жетекшіге жоғары талаптар:
2. шешімдерді жоспарлау және дайындау бойынша буындардың болмауы;
3. ақпараттарды шамадан тыс болуы, яғни қол астындағылармен, жоғарыда
отырғандармен және бір бірімен байланысты құрылымдармен шамадан көп
контактілер;
4. басқарушы төбеде биліктің шоғырлануы.
Басқарудың функционалды ұйымдастырушылық формасы.
Функционалды басқару басқарудың сызықтық жүйесінде шешімдерді қабылдауға
керек жұмыстардың нақты түрлерінорындауға мамандандырылған бірнеше
бөлімшелердің бірлесуімен жүзеге асырылады.
Мұндағы басты идея жеке функциялардың орындалуы мамандарға жүктелуінде.
Ережеге сай, ұйымдағы бір профильдің мамандары құрылымдық бөлімшелерге
(бөлімдерге) бірігеді, мысалы маркетинг бөлімі, қонақтарды қабылдау және
орналастыру бөлімі, жоспарлау бөлімі және т.б. Осыған байланысты, ұйымды
басқару орта буыннан бастап функционалды критерий бойынша бөлінеді. Осыдан
келіп басқарудың функционалды құрылымы деген аталым шығып отыр.
Функционалды басқару сызықтықпен қатар жүзеге асады және бұл орындаушыларға
екі есе бағынушылықты тудырады.
Басқарудың барлық функцияларын орындауға міндетті жан жақты менеджерлердің
орнына өз саласында жоғары компетенцияға ие және нақты бір бағытқа жауап
беретін (мысалы, жоспарлау және болжамдау) мамандар штаты пайда болады.
Басқару аппаратының мұндай функционалды мамандануы қонақүй қызметінің
табысын жоғарылатады.
Функционалды құрылымның а р т ы қ ш ы л ы қ т а р ы:
1. нақты функциялардың жүзеге асуына жауап беретін мамандардың жоғары
деңгейдегі компетенттілігі;
2. сызықтық менеджерлердің кейбір арнайы сұрақтарды шешуден босатылуы;
3. құбылыстар мен процесстердің бір үлгіге салынуы, қалыптасу және
бағдарламалануы;
4. басқарушылық функцияларды орындауда қосарланушылықты және
жанаспалықты жою;
5. жан жақты білімді мамандардың қажеттілігінің төмендеуі.
Функционалды құрылымның к е м ш і л і к т е р і:
1. өзінің бөлімшелерінің мақсаттарын және талаптарын жүзеге асырудағы
шамадан тыс қызығушылық;
2. түрлі функционалды қызметер арасында әрдайым өзара байланыста
болудағы қиыншылшықтар;
3. шамадан тыс орталықтандыру тенденциясының пайда болуы;
4. шешімдерді қабылдау процедураларының ұзақтығы;
5. өзгерістерге баяу көңіл бөлетін қатып қалған ұйымдастырушылық форма.
Сызықтық, сонымен бірге функционалды құрылымдардың кешіліктері сызықтық-
функционалды құрылымда шеттетіледі.
Қонақ үйді басқарудың сызықтық-функционалды (штабтық) құрылымы.
Мұндай басқару құрылымында биліктің барлығын анықталған бір ұжымды
басқаратын сызықтық жетекші жүргізеді. Шешімдерді, бағдарламаларды,
жоспарларды дайындауда және нақты сұрақтарды өңдеуде оған функционалды
бөлімшелерден (басқармалардан, бөлімдерден, бюро және т.б.) тұратын арнайы
аппарат көмектеседі.
Бұл жағдайда бөлімшелердің функционалды құрылымдары бас сызықтық жетекшінің
қол астында. Өз шешімдерін функционалды бөлімшелердің жетекшілері бас
жетекші арқылы немесе тікелей атқарушы-қызметінің сәйкес жетекшілері арқылы
жүзеге асырады.
Сонымен, сызықтық-функционалды құрылым өзіне сызықтық жетекшілері бар
арнайы бөлімшелерді қосады.[1]
Сызықтық-функционалды құрылымның а р т ы қ ш ы л ы қ т а р ы:
1. жұмысшылардың мамандануымен байланысты шешімдер мен жоспарлардың
жақсы дайындығы;
2. бас сызықтық менеджердің мәселелерді жете талдауынан босатылуы;
3. кеңесшілер мен эксперттерді тарту мүмкіндігі.
Сызықтық-функционалды құрылымның к е м ш і л і к т е р і:
1. өндірістік бөлімдер арасында горизантальді деңгейдегі өзара
байланыстың және өзара бірігіп жұмыс істеудің болмауы;
2. анық жауапкершіліктің болмауы, өйткені шешімді дайындаушы оның жүзеге
асырылуына қатыспайды;
3. вертикаль бойынша шамадан тыс дамыған байланыстар жүйесі, яғни
шамадан тыс орталықтандыруға деген тенденция.
Қаралған ұйымдастырушылық құрылымдар базалық болып табылады және нақты
басқару обьектісіне сәйкес жетеленуі мүмкін.
Қонақ үй кәсіпорнының ұйымдастырушылық құрылымы оның тағайындалуымен,
номерлік қорының болуымен, қонақтардың ерекшелігімен және басқа да
факторлар ретімен анықталады.
Әрбір қонақүй кәсіпорны құрылымды өзінің мақсаттары мен талаптарына сай
лайықтайды
Кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымы оның квалификациясының және
мүмкіндіктерінің өсуін есепке ала отырып персоналдың қызметтік
міндеттемелерінің көлемінің өзгеруіне байланысты керек болған жағдайда
қайта қаралып отыруы тиіс (жыл сайын немесе жиі). Тиімді ұйымдастырушылық
құрылым нарықта кәсіпорынның көп жыл жұмыс істеу тәжірибесінің нәтижесінде
құрылады және динамикалық стратегияның маңызды элементтерінің бірі болып
табылады.
Қонақ үйді басқарудың типтік пирамидалық құрылымы Қосымша В көрсетілген.
Қонақ үйдің барлық жетекшілері басқарушылық функцияны орындағанымен,
бізолар еңбек қызметінің бір түрімен айналысады деп түсінбеуіміз керек.
Жеке жетекшілер басқа жетекшілердің жұмысын координациялауға уақыт бөледі,
ал олар болса, өз кезегінде, төмен деңгейдегі менеджерлердің жұмысын
координациялайды, осылайша басқарушылық емес персоналды - өнімді өндіретін
және қызмет көрсететін адамдарды координациялайтын жетекшіге дейін болады.
Қосымша В көрсетілген пирамиданың формасы басқарудың кезектегі әр деңгейі,
төменгіден бастап, келесіге қарағанда аз адам бар екенін көрсетеді.
Қонақ үй кәсіпорнын басқарудың жоғарғы деңгей қонақүй қожасынан және бас
директордан тұрады. Олар, өз кезегінде, стратегиялық сипаттағы жалпы
шешімдерді қабылдайды. Мұнда қонақүй қожасы ретінде жеке тұлға немесе үлкен
бір бірлестік болуы мүмкін.
Қонақ үй кәсіпорнының стратегиялық мақсатының мысалы ретінде оның қожасымен
анықталатын нарықтың анықталған сегментіне көрсетілетін қызметке деген
кәсіпорынның ориентациясы болуы мүмкін: топтық туристер немесе жеке
туристер, мақсаты сауығу және демалу болып табылатын туристер, немесе
конгресстердің және конференциялардың қатысушылары және т.б.
Стратегиялық мақсат ретінде қонақ үй қожасының қонақүй комплексінің
құрамындағы мейрамхана тек өзінің ғана қонақтарына қызмет көрсетеді деп
шешім қабылдағанын жатқызуымызға болады. Кәсіпорынның негізгі мақсатынан
шығатын және бір мысал ретінде қонақүйге орналастыру бағаларының нақты
деңгейінің орнатылуы болып табылады.
Мұндай шешімдер мен мақсаттар кәсіпорынның көлеміне және оның құрылысы үшін
мекен-жайдың таңдалуына, сәулеті мен интерьерінің таңдалуына, жиһазының,
құралдарының таңдалуына, персоналдың жиналуына өте зор әсер етеді.[2]
Ірі қонақ үй кәсіпорындарының басқарушылық құрылымы бас директорге
бағынатын 5-6 бөлім директорларының қызметі болуы мүмкін (Қосымша Г). Бұл
тамақтандыру жүйесінің директоры, орналастыру бойынша директор, қаржылық,
техникалық, коммерциялық директорлар. Олар басқарудың орта деңгейі болып
табылады және жоғарыдағы жетекшілікпен жасалған кәсіпорынның жұмыс істеу
саясатының жүзеге асуын қамтамасыз етеді, бұрықтардың бөлімшелерге және
бөлімдерге жеткізілуін және орындалуын қадағалайды. Бөлімдердің
директорларының міндеттемелері көп және шешім қабылдау еркі бар. Олар
сонымен бірге қонақтардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған
сұрақтарды шешеді.
Мысал ретінде, техникалық директор инженерлік-эксплуатациялық бөлімді
басқарады. Түрлі кәсіпорындарда техникалық директордың қызметі әр түрлі
болып аталады: бас инженер, эксплуатация бойынша директор, ғимараттың бас
технигі. Оған ремонтты-эксплуатациялық қызметтің менеджері және инженерлік
жүйелер және коммуникациялар қызметінің менеджері бағынады.
Барлық басқару деңгейлерінің жетекшілері, сонымен бірге, орындаушылық
функциясын да атқарады. Атқарушылық функциялардың үлес салмағы басшылық
деңгейінің жоғарылауымен төмендейді. Есептеулер мынаны көрсетіп отыр:
жоғарғы деңгейде олардың үлесі 10% көлемінде, ал орта деңгейде - 50% және
төменгі деңгейде - 70% жуық менеджерлердің уақытын алып отыр (Қосымша Л).
Жалпы уақыттың мұндай үлестірілуі үш деңгейдің де менеджерлері бойынша
тапсырмалар және мамандығы бойынша тапсырмалар. Бұл кез келген басқару
деңгейінің жетекшісі уақыттың анықталған бір пайызын басқарушылық
шешімдерді қабылдауға және анықталған бір пайызын мамандығы бойынша
шешімдерді қабылдауға кетіретінін көрсетеді.
Басқару деңгейінің көтерілуімен мамандық бойынша тапсырмалардың үлес
салмағы төмендейді, ал менеджмент бойынша өседі.
Ұйымның көлеміне және түріне байланысты, оның салалық және территориялық
ерекшеліктеріне байланысты және де басқа да факторларға байланысты әр үш
деңгейдегі менеджерлер функциясының құрамының сипаты өзгеріп отыруы мүмкін.
1.2 Қонақ үй басқару формалары
Халықаралық тәжірибедегі кең тараған қонақ үй кәсіпорындарын басқару
формаларына келесілер кіреді:
- келісім шартпен басқару;
- франчайзинг келісімі арқылы басқару;
- аренда.
Қонақ үй кәсіпорындарында мазмұнымен, қызметімен, құрылымымен және
орталықтандырылған басқаруымен ерекшеленетін ұйымдастырушылық басқару
формасы (акционерлік қоғам (АҚ)), біріккен кәсіпорындар (БК), синдикаттар,
консорциумдар және т.б. кең тараған.
1970 жылдардың басынан кең тараған қонақ үй кәсіпорындардағы негізгі
басқару формаларының бірі, ол келісім шартпен басқару.
Келісім шартпен басқару дегеніміз, ол кәсіпорындар типтеріне сәйкес
басқаруға мамандандырылған кәсіпорын (қонақ үй) иесі мен менеджер немесе
компания арасында келісілген жазбаша келісім.
Осы уақытқа дейін қонақ үй менеджменті саласындағы мамандар қонақжайлық
индустриясындағы басқару келісім шарты қай жерде және қай уақытта
бекітілгені туралы бір ойға келмеген. Біреулері айтады, басқарудың бірінші
келісім шартына ХХ-шы ғасырдың басында Цезарь Риц Груп компаниясы қол
қойған. Басқалардың айтуы бойынша, бірінші басқару компаниясы Трэдуэй
Хотэл компаниясы болды, ол АҚШ колледжінен басқаруға алынған орта қонақ
үйде өз жұмысын бастады. Үшіншілердің айтуы бойынша, бірінші басқару
компаниясы Уэстин Хотэлз компаниясы, ол өз қызметін 30-шы жылдардан
бастады.
90-шы жылдардың басында қонақ үйлерді басқару бойынша ірі компанияларды
бірі болған Ричфил хоутел менеджмент, Дкал-бтри хоутел, Интерстейт
хоутелз.
Басқару келісімінің мазмұнына жеті негізгі кезеңдер кіреді:
1. Компания басқарушысына (оператор) кәсіпорынды басқаруға құқық
беру. Сөйтіп, компания иесі басқару процессіне араласуға құқықтан
айырылады.
2. Түрлі операциядан кеткен шығынды, сонымен қатар, өзінің құқықты
иелігінен шыққан барлық қаржы және оперативті тәуекелді компания иесіне
жүктеу.
3. Операторды қандай да бір іс әрекетінің жауапкершілігінен босату
немесе қорғау, ал арам ниетпен немесе дөрекі абайсыздықтан жасалған іс
ірекеттері жаупқа тартылады.
4. Қонақ үй кәсіпорнын басқару мерзімі, әдетте бес, он және жиырма
жылға келісім бекітіледі.
5. Таза табыстың немесе жалпы табыстың мөлшерінен басқарушылық
ақы анықталады. Әдетте ол жалпы табыстан 2-4,5 % немесе таза табыстан.
Кейбір келесім шарттар бірінші жылы 2%, екінші жылы – 2,5%, үшінші жылы –
3,5%.
6. Келісімді жаңарту жағдайы. Көбінесе осындай жағдайларда шешім
қабылдау құқығын басқарушы компанияға беріледі.
7. Келісімді тоқтату шарты. Компания басқарушысына немесе иесіне
артықшылық беретін келісімді тоқтату кемінде төрт варианты бар:
- егерде екі жақтың бірі келісім шартты бұзу туралы ескертуді заңмен
бекітілген уақытта орындамаса;
- егерде екі жақтың бірі банкрот болып жарияланса немесе өз мүліктерін
кредиторларға қарыздарының орнына берсе;
- егерде екі жақтың бірі кәсіпорынның іс әрекет құқығының лицензиясынан
айырылса немесе тоқтату себебі болса;
- келісім шарт екі жақтың келісімімен тоқататылса [14].
Басқару компаниясы кәсіпорын мүлкіне ешқандай құқығы жоқ. Бірақ кейбір
кезде, компания басқарушысы компанияның жартылай мүлкіне ие бола алады, ол
жағдай келісім шартқа байланысты. Бұндай жағдай танснационалды (ТНК)
компанияларына тән.
Келісім шартпен басқарудың әлсіз және күшті жағы бар.
Кәсіпорын иесінің келісім шартпен басқарудағы артықшылығы мынада:
1. Келісім шарт жүйесіндегі компания басқарушысы немесе менеджер әдетте
мүлік үлесіне ие болмайды;
2. Компания басқарушысы немесе менеджердің ерігін таңдау;
3. Басқарушыға тәуелді болмай, кәсіпорын инвестициясын жүзеге асыру
мүмкіндігі;
4. Максимальды табыстан басқарушыға ақыны шегеру.
Кәсіпорын иесінің келісім шартпен басқарудағы кемшілігі мынада:
1. Бақылаудың тез орындаушылығының жоқтығы;
2. Максимальды тәүекел және басқарушының ақысын төлеу қажеттілігі.
3. Басқару процессіне араласуға құқығының жоқтығы;
4. Келісім шарттың мерзімінен бұрын тоқтатудың қиыншылық туғызуы.
Компания басқарушысына (менеджер) келісім шарт жүйесінің артықшылығы:
1. Әсер ету саласының кеңейуі;
2. Минимальды шығыннан кірістің көбейуі;
3. Компания иесіне толығымен ақы төлеу мәжбүрлігінің жоқтығы.
Кәсіпорын басқарушысына (менеджер) келісім шартпен басқарудағы кемшілігі
мынада:
1. Басқару ақысының самасының крксін шектеу;
2. Компания иесінің қаржы жағдайына бағынды болу;
3. Келісім шарттың (келісім шарттың қайта басталуы) бітуіне байланысты
жұмысты жоғалту, қызметтің тоқтатылуы.
Қонақ үй кәсіпорындарының басқару формалары басқа түрлерден де тұрады, ол
франчайзинг келісім шарты арқылы басқару. Франчайзинг термині француздан
тараған franchise - артықшылық, жеңілдік деп түсінеді және қазіргі
замаңғы түсінік бойынша ірі және кіші жеке кәсіпорындар арасындағы келісім
шарт жүйесі, кәсіпорындар өз қызметтерін және тауар түрлерін ірі фирманың
атымен және сауда маркасымен тауар өндіруге құқық алады.
Қазіргі замаңғы құқық теориясымен қатар, франчайзинг терминімен
франшизинг, франшиза келісім шарты және франчайз терминдері жүреді.
Франчайзинг анықтамасын халықаралық франчайзинг ұйымдарының ассоцияциясы
береді. Ол кәсіпорындар қызметімен айналысуға заң тәртібі арқылы қорғау
құқығын ұсынатын франчайзерлер (франшизоберушілер), және де осы ұйымның
қызметін, оқытылуын жүзеге асыруына және франчайзидің (франшизоалушылар)
басқарғанына ақы алуға көмек көрсетеді.
Бұл термин француздардан тараса да, франчайзинг келісім шарты ерекше түрі
ретінде АҚШ-та пайда болған. Бұл жүйе 1907 жылы қонақ үй индустриясында
қолдана бастады, Ritz Development Company нью-йорктік фирамсынан сатып
алып Ritfe-Carlton деп аталуға құқық алды. [4]
Хуард Джонсон 1927 жылы франчайзинг келісім шартына отырып, өз отельдерінің
басқаруын бастады. Ол өз ісін тез арада кеңейтуге мүмкіндік берді –
бірінші, Шығыс ағалауында, кейіннен – Орта батыс және 60-шы жылдардан
бастап – Калифорнияда. Қазіргі уақытта бұл тораптарға 900 кәсіпорындар
кіреді. 60-шы
жылдары франчайзинг-қонақ үйлері мен мотельдер даму стратегиясының өсуі
болды. 90-шы жылдары бұл тенденция сақталып қалды. Қонақ үй
индустриясында франчайзингпен айналысатын ірі компанияларының бірі болып
Парсиппанидағы (Нью-Джерси штаты) (3413 отельдер) Hospitality Franchise
System саналады. Одан кейін Choice Hotels International (Блэк стоундік
топтағы – 2487 отельдер – Нью-Йорк). Бұл тізімде үшінші болып тұратын ол –
Holiday Inn Worldwide.
Әр франчайзинг келісім шартында франчайзер франчайзиға өз фирмалық таңба
арқылы өздерірің жұмыс техналогиясы мен әдістерін резервтеу жүйесін,
өңдендірілген маркетиг процедурасын жеңілдік жүйесін және тағыды басқаларды
колдануға құқық береді. Әдетте шарт болып табылатын, ол – франчайзер
стратегиясына қатысу. Франчайзер өз нарық торапына жаңа мүшелерді тартуға
қызығушылық тудырады. Осы мақстапен ол қызығушылық танытқан адамдарға
арнайы құжат дайындайды, оның ішіндегі ең қажетті құжат шарттар туралы
Мәлімдеме. Бұл құжат франчайзерлерге хабарламаны ұсынады, франчайзилер кім
болатыны, оның жасаған бизнесінің ерекшелігі қандай екені туралы. Сонымен
қатар, шарттар туралы Мәліметте франчазер-кәсіпорынды басқару құрамын
мамандандыру туралы, оның қаржы тұрақтылығы туралы: келісім шартқа тұрған
кезде қарым-қатынастың мағынасы неде болатынын көрсетеді, қандай нақтылы
сұрақтарға франчайзерлер франчайзилерге көмек көрсетеді; қандай қосымша
құралдар алу керек екні туралы міндеті және т.б.
Франчайзер мен франчайзидің құқықтық ара-қатынасы келісім шартқа қол коюмен
бекітіледі. Келісім шарт франчайзингпен қамтитін кәсіпорындар саны нарық
және географиялық ортадағы кәсіпорынның жұмысына қатысты болуы мүмкін және
қызмет мерзімі мен бір қатар моменттер. Қонақ үй индустриясында франчайзинг
келісім шарты қонақ үй ғимаратының сырт пішініне, номерлер, холл, басқа
бөлмелерінің интерьрлеріне талаптарды анықтайды; номерлер саны және
қызметтер; қызмет сатысы. Келісім шартта сапа стандартының барлық
нюанстарын баяндауы қиындық туғызады. Франчайзинг келісім шартының қажетті
элементі - ақы төлеу формасымен бір пікірге келуі. Шетел тәжірибесінде ақы
төлеу формасы мынандай формаларды қолданады: кірі жарнасы, аударылған
сомасы немесе белгіленген жылдқ ақы (роялти) және маркетинг қызметіне ақы
төлеу. Бұдан басқа, орталықтандырылған брондау жүйесінің номерлерін
қолданағаны үшін қонақ үйден ақы алады.
Жарна – көрсетілген қызмет пен ұсынылған қызмет үшін бір жолға белгіленген
ақы. Ол өзіне мыналарды қамтиді: жоба құжаттары, кәсіпорынды басқарудың
толық жиынтық нұсқаулары, басқару звеносының жоғары және орта
квалификациясының көтерілуін, кәсіпорынның ашылуына дейін қызмет ету
персоналдарын оқыту, сонмен қатар, келісім шартың бітуіне дейін қызмет
персналдарын дайындау ақысы.
Кіру жарнасын төлеу келісім шартқа қол қоюдан кейін жүзеге асырылады немесе
екіге бөлінеді: 50% оқытуға дейін, 50 % оқытқан кезде.
Қосымша, операция көлеміне тікелей байланысты франчайзи кіру жарнасын
роялтиді (аудару сомасы) жүзеге асыруы міндетті. Қонақ үй индустриясына
олар номерден түскен кірістің орта шамамен 3-4%-зын құрайды. Алғашқы жарна
мен роялти франчайзер маркасының даңқына байланысты. Мысалы, McDonald's
барлық әлемде тез арада қызмет көрсету мейрамханасы ретінде танылған. Оны
Лондон да, Парижде, Мәскеуде және Минскіде таниды. Фираманың позициясы
нарықта мықты болса, оның фирмалық таңбасы жоғары болады.
Үлкен роялтиді алу мақсатында франчайзер оқтын-оқтын кәсіпорынды тексеруден
өткізеді, өндірісті көрсетеді. Франчайзер жаңа имиджді жасау үшін жаңа өнім
немесе қызмет түрлерін, жаңа құралдар мен кәсіпорынның сырт пішінін
өзгертуге ұсыныс бере алады.
Жалпы кірісі 1-5% аспайтын қосымша жарнама жиыны болады. Жаранам қорының
қаражатынан жаранама компаниялары өткізіледі, сатуға жағдай жасайды және
арнайы бағдарламаларды жүзеге асыруды ұйымдастырады.
Франчайзерлердің бақылау кеңесі жарнама бағдарламасының өткізілуіне
байланысты қадағалау жасайды және оған сәйкес ұсыныс жасайды.
Және де, франчайзинг келісім шарты оның бұзған кезін қарастырады. Келісім
шартты бұзу себептері түрлі болуы мүмкін, олар мыналар:
1. Франчайзерлермен орнатқан стандарт сатысына жету мүмкін еместігі;
2. Қызмет көрсету технологиясына, қызмет түріне, мейрамхана мәзіріне
қойылған тәртіптен ауытқуы;
3. келісім шарт бойынша белгіленген ақының орындалмауы.
Тәжірибе көрсеткендей, төлем ақыны төлемеу және келісім шарт бойынша
қаржы міндеттерін орындамау тамақтану кәсіпорындарының франчайзинг келісім
шартын бұзудың негізгі себептері осы болды. Қонақ үй индустриясындағы
франчайзинг келісім шартын бұзу сапалы көрсеткіштердің бұзылуы.
Соңғы жылдары франчайзингтің классикалық моделі (Қосымша П қараңыз) ең
аз шығынмен тез арада даму мүмкіндігімен франчайзерлерге бағыт берді.
Франчайзингтің түрлі варианттарының пайда болуы бір-бірінен келесі
моменттермен ерекшеленеді:
- франчайзер мен франчайзидің қарым-қатынасының ұзақтылығы;
- көмекті қайсы франчайзидан сұрау;
- анықталған жарнаны франчайзи кімге төлейді.
Франчайзингтің классикалық моделімен қатар мынандай варианттарды
дамытты: аймақты франчайзинг (Қосымша П қараңыз) және даму франчайзингі
(Қосымша П қараңыз) [5].
Аймақты франчайзингті таңдап, франчайзер өз қызметімен географиялық
аймақтарды қамтуды шешеді, ол ауыл, қала, штат, облыс және т.б. Франчайзер,
өзінің ойындағыдай тез дамуға коллективі мен құрал жабдықтарының
жетіспеушілігін ұғынып, бас франчайзидің қолдануына сүйенеді. Франчайзи
таңдаған географиялық аймақта жаңа франчайзиді қосуға құқығы бар, сонымен
қатар, олардың бастапқы оқытылуын қамтамасыздандырады және басқа
қызметтерді көрсетеді.
Бас франчайзи төлем ақыны бөлуге қосылған, көбінесе, жарнама қорына
жарна төлейді. Ол, әдетте франчайзинг беретін барлық артықшылықпен
қолданады. Осы үшін франчайзерлерге тіке қажетті жарнаны төлейді.
Франчайзерлермен келісім шартқа отыру әр жақтан нені күтуге болады
және қандай уақытта франчайзи ерекше рольды атқарады.
Дамушы франчайзингте франчайзидің бас қызметін аймақтың дамуына
құқықығы бар топ орындайды.
Франчайзингтен франчайзиден ерекшеленеді:
1. Жоспар және сипаттама құжатының пакеті, қызметтің дамуына көмек.
2. Барлық әлемге, елге жарнама.
3. Орталықтандырылған брондау жүйесі.
4. Қонаққа қызмет көрсеткендегі қолданған тауарларды және құралдарды,
жиһаздарды алғанда жеңілдікпен алу мүмкіндігі.
Франчайзидің франчайзиден кемшілігі:
1. Франчайзерлерге ақы төлеу қажеттілігі (жарна төлеу, роялти).
2. Франчайзермен анықталған стандартына қатаң сай болу қажеттілігі.
3. Франчайзерлердің қанағаттанарлықсыз жұмыс жағдайындағы негативті
имиджді алу мүмкіндігі.
Франчайзингтің франчайзерден ерекшелігі:
1. Минимальды инвестициямен бизнесті кеңейту, нарыққа терең кірі
мүмкіндігі.
2. Франчайзиден ақы алудың қосымша кірісі.
Франчайзингтің франчайзерден кемшілігі :
1. Франчайзиден алған ақысымен ғана шектелетін кіріс.
2. Сапа стандартын орындамаған жағдайда негативті имиджді алу қауыпі.
Франчайзинг келісім шарты арқылы қонақжайлық индустрияны басқару формасының
перспективасы көп. Американдық ғалымдардың зерттеуі бойынша жаңа ашылған
компаниялар 2-3 жылдан кейін өз жұмысын тоқтатады, ал 5 жылдан кейін
банкрот сатысы 70%-ға жетеді. Франчайзинг жүйесінде жұмыс істейтін
компаниялар басқа мәліметтерді береді. Кәсіпорын – франчайзидің жұмысы
бірінші бесм жылда 4 %-ды құрайды. Халықаралық ұйымдардың франчайзинг
ұйымдарының зерттеуі бойынша банкрот саны 1%-ды құрайды.
Аренда, қонақжайлық индустриясындағы кәсіпорындар ұйымдастырылған басқару
формасы ретінде 1950-1960 ж.ж. атақты бола бастады. Қазіргі уақытта ол
сирек қолданылады. Аренданың мағынасы, ол – отель белгіленген мерзімге
арендалып сатылудан келген пайызды береді (әдетте 20 дан 50 %-ға дейін).
Ме,млекеттік кәсіпорындарды арендаға беру дамыған елдерден пайда бола
бастады .[6]
1.3.Қонақ үй кәсіпорындарының басқару құрылымының ерекшеліктері
Қонақ үй кәсіпорындарының ұйымдастыру құрылымы қонақ үй белгілеуі, оның
орналасуы, қонақтар ерекшелігі мен басқа факторларымен анықталады. Ол әр
жұмысшыға қойған міндеті мен өкілділігі.
Идеалды және бірыңғай модельді менеджменті болмайды. Бірақ барлық шешімдер,
клиенттің қажеттілігін қанағаттандырумен ерекшелінуі қатаң тіркелген
басқару иерархиясына сүйенеді.
Менеджмент әр коммерциялық кәсіпорынға қонақ үй болса да, турфирма,
мейрамхана және тағыда басқа бірегей болды.
Қазіргі жағдайда бәсекеге қабілетті болу үшін басқару жүйесі жәй және
бейімді болуы тиіс, олай ету бәсекелестік қабілетті болуы үшін жасалады.
Бұл жүйе төмендегідей мінездемелерге сай келуі тиіс.
- басқару деңгейінің аз ғана саны;
- жоғары мамандармен жинақталған орта бөлімшелер;
- тұтынушыларға бағдарланған (кәсіпорын қонақтары) қызметті өндіру және
жұмысты ұйымдастыру.
Көптеген қонақ-үйлерде менеджменттің нақтылы иерархиясы болуы керек, және
мекеме қызметкерлері статусы бойынша нақтылы орынға ие болу керек.
Төменгі бөлім иерархиясында тікелей жұмыспен айналысатын адамдарды айтамыз.
Оларға жеке қатысушылардеп аталатын қонақ-үйдің өндірістік персоналдары
жатады. Олардың үстінен көп қабатты менеджерлер пирамидасы көтеріледі, олар
3 деңгейге бөлінеді:
- тек бөлек қызметкерлердің іс әрекеттерін басқаратын менеджер, олар
басқа менеджерлердің іс-әрекетін бақыламайды;
- басқа менеджерлердің жұмыстарын басқаратын менеджерлер, қажетті
мәселені шешуге әдіс іздейді, жоспар құрады;
- Жоғары звенодағы менеджерлер, олар глобальды мәселелерді дұрыс
қоюға жауап береді және қонақ үй кәсіпорынның ішкі құндылығы мен даму
стратегиясын құрады. Қонақ-үй басқармасының алдында жауапкершілікті
атқарады.
Менеджерлер жұмысында бес базалық операция бар .
Біріншіден, менеджер белгілі бір мақсатқа жетуге мақсат қояды, әрбір
топтың нақтылы мақсатын анықтайды, кәсіпорынның (қонақ үй, мейрамхана,
турфирма) басқа қызметіне хабарламаны эффективті жеткізеді.
Екіншіден, менеджер мақсатқа жету үшін іс-әрекеттерді анализ жасап шешім
қабылдайды, ұйымдастыру функциясын орындайды. Ол проблемаларды
ұйымдастырылған құрылымға топтап, жұмысты орындауға персонал таңдайды.
Үшіншіден, менеджер ұжымның коммуникациялық қызметін үнемі қолдап отыруы
тиіс.
Төртінші функцияда, бұйрықты орындау менеджері, бұл әрбір қызметкердің
жұмыс нәтижесін қорытып баға беруі тиіс.
Бесіншіден, ол өзімен бірге адамның өсуіне ықпал жасайды.
Жоғарыда аталған өзара әрекеттестік компоненттердің арқасында менеджер
қонақ үй саласындағы кәсіпорындар мен қонақжайлық индустрияларындағы іс-
әрекеттерді эффективті басқарып, табыс әкеледі.
Сонымен, басқарудың ортақ жауапкершілік шешімі болып ол жоғары звенодағы
басқару болады. Функционалды звенодағы бөлімшелер өздерінің ерекше
технологиясын қолданады, бірақ олардың жалпы мақсаты бір – клиенттердің
қажеттілігін қанағаттандыру. Бөлімшелер келесілерге жобаланады:
- тауар өніміне (яғни кір жуу бөлімі немесе асхана);
- қызметті ұсынуға (тазалаушылар және мейрамхана қызметі);
- хабарлама қызметі (яғни брондау қызметі және портье т.б.
қызмет.)
Ірі кәсіпорын болған сайын басқару құрылымы тармақталады, себебі ол жерде
аралық звенолар бар. Олардың негізгі функциясы – бақылау.
Стратегиялық мәселедегі жалпы шешімді кәсіпорын иесі немесе генеральды
директор қабылдайды. Қонақ үй комплексінің стратегиялық мақсаты мыналар
болуы мүмкін: мысалы, курорттық қызметке немесе бизнес-туристерді қабылдау
және қызмет көрсетуге жобалау.
Бас директор бір жағынан кәсіп орын иесі мен басқару персоналдары
арасындағы делдал және екінші жағынан кәсіпорынның қонағы болып табылады.
Бұл функция былай мінездемеленеді: жалпы мақсатты нақтылы басқару шешіміне
аудару функциясы.
Бұдан басқа, генеральды директор кәсіпорынның жалпы мақсатына байланысты
шешім қабылдайды, соның ішінде – персоналға кеткен шығын лимиттерін,
әкімшілік және шаруашылық қажеттіліктерінің шектік ассигнацияларын
анықтауға қаржы саясатын жүргізеді; сатып алу саясатының мәселелері және
т.б.
Сонымен қатар, жоғары звеноның басқармасы кәсіпорында клиенттермен қандай
еспетесу жүйесін қоладнуға болатыны туралы мәселерге шешім қабылдайды.
Бірақ осы мәселелердің жартысын төмендегі басқару звеносына берілуі де
мүмкін, егерде генеральды директорға шектен тыс міндеттер мен өкілділік
берілсе.
Қонақ үй тәүлік бойы жұмыс істеуіне байланысты, олардың іс әрекеттеріне
әкімшілік жағынан әрдайым бақылау керек. Сол себептен, ірі қонақ үйде
атқарушы директор қызметі бар.
Сондай-ақ, ірі қонақ үй кәсіпорындағы жоғарғы звеносындағы жетекшісіне
қосымша, атқарушы комитет ретінде ұйымдастыру формасын қолданады. Ол осы
формада жұмыс істейтін біріккен қонақ үй комплекстерінің шетел
партнерларына ұқсас.
Атқарушы комитет, тәртіп бойынша қонақ үйдің негізгі функционалды
бөлімшелерінің (қызмет) жетекшілерінен тұрады. Оған мынандай бағыттағы
жетекшілер кіреді: орналастыру, тамақтандыру, маркетинг (коммерциялық
қызмет), әкімшілік-шаруашылық жұмыс. Әр жетекші, өз бағытына байланысты
алдында тұрған мақсаттарды шешуге жауапты. [7]
Орта звенодағы жетекшілер (құрылымдық бөлімшелердің жетекшілері) өзінің
шеңберіндегі бөлімшелерде оперативті шешім қабылдауға құқығы бар
Көп қонақ үйде қонақтың келу процессі жәй іс сияқты. Қонақты қарсалып, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz