Нарық және экономикалық интеграция

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.1. Халықаралық интеграцияның нарыққа қатынастылығы ... ... ... ... ... ... ... .4
2.2. Интеграция . Еуропа Одағының тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2.3. Қазақстанның нарыққа көшуі және әлемдік қоғамдастық ... ... ... ... ... ... ..6
2.4. ТМД.дағы экономикалық интеграция және Қазақстан ... ... ... ... ... ... 7
2.5. Нарық экономика жүйесі және интеграция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.6. Ашық экономика және ОАЭҚ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.7. Нарық және интеграция: әлемдік тәжірибе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.8. Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастық: Қазақстанның қосқан үлесі..15
2.9. Нарық және Еуразиялық интеграция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.10. ЕАЭҚ. интеграция мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

КІРІСПЕ

Шаруашылық өмірде интернационалдандыру қазіргі дүниежүзілік шаруашылық дамуының жетекші мақсаты болып отыр. Бұл тенденцияны қайсібір державаны немесе барынша жоғары дамыған елдер тобының ықпалындағы кең байтақ аймақтардың құрылуынан көреміз, экономикасы қуатты мемлекеттер интеграциялық орталықты құрған, олардың төңірігінен басқа мемлекеттер топтасып интеграциядағы елдер дүниежүзілік шаруашылық байланыстарындағы өзінше бір жүйе болып отыр. Экономикалық интеграция бұл процеске қатысушы елдердің өндірісі мен капитал интернационалдандыруды жеделдетуге жағдай жасайды. Шартты түрде экономикалық интеграцияға елеулі түрде жетелейтін процесті мынандай тізбек арқылы көрсетуге болады. Өндірім күштердің дамуы халықаралық еңбек бөлінісі, өндіріс пен капиталды интернационалдандыру, экономикалық интеграция, экономикалық интеграцияға елеулі түрде 2 фактор әсер етеді; оларға ғылыми-техникалық революция және трансұлттық корпарациялардың қызметі жатады. Дүниежүзілік шаруашылықтағы интеграциялық процестер дамуының жинақталған тәжірибесі экономикалық интеграцияның қалыптасу мерзімінің 4 кезеңіменөтетінін дәлелдейді.
1. Тарифтерді, тағы басқа шектеулерді жоя отырып, еркін сауда аймақтарын құру.
2. Сауда және еңбек пен капитал қозғалысында бірыңғай тарифтерді орнықтырып, кедендік одақ құру.
3. Қатысушы елдердің экономикалық саясатын жүргізіп ортақ валюта жасау жәнз ұлттық экономикалардың үстінен қарап, реттейтін ұйым құру арқылы толық интеграцияға қол жеткізу.
4. Елдердің экономикалық саясатын үйлестіру арқылы ерікті экономикалық одақ құру.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Абдильдина Л.И. , Абдильдин С.С. Экономика предприятия. Алматы: Каз Нау ГРУ, 2004, 452стр.
2. Грибов В.Д., Грузинов В.П. . Экономика предприятии:Учебн. Практикум. -3-е изд.-М.: Финансы и статистика,2004.
3. Жалпы экономикалық теория Ө.Қ. Шеденов, Б.А. Жүнісов, Ү.С. Байжомартов, Комягин./ Жалпы ред басқарған Ө.Қ. Шеденов- Ақтөбе 2004
4. Калдыбаев О., Темирбаев А. Экономика предприятия (фирмы).-Учебн. Пособие.-Алматы, «Санат», 1997.-208стр.
5. Кендирбаев А., Омаров Г., Хагай В., Тасибеков, Ауганбаев А. Бизнес: составляющие успеха/ В помощъ предпренемателю. –Алматы ПРООН/ЮНИДО ,2000
6. Сабырбаев Б. Экономикалық орысша-қазақша түсіндірме сөздігі.-Алматы: Қазақстан, 1995
7. Экономика предприятия: Учеб. Для вузов/ И.Э Берзинь С.А., Н. Н. Савченко, С.Г Фалько-М.: Дрофа,2003.
8. Экономика предприятия: Учебник/ Под ред А.Е.Карменко М.Л. Шухгальтера. –М.: ИНФРА-М, 2004.
9. Экономика предприятия: Пер с нем-М: ИНФРА -М, 1999.
10. Экономика предприятия: Учебник/ Под ред. Проф О.И. Волкова. 2-е изд., перераб и доп.М.: ИНФРА-М 1999
11. Экономика предприятия: Учеб. Для вузов / Под ред. Проф В.Я Горфикеля, проф В.А. Швандара. -3-е изд, перераб и доп.-М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.1. Халықаралық интеграцияның нарыққа қатынастылығы ... ... ... ... ... .. ... ...4
2.2. Интеграция - Еуропа Одағының тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 5
2.3. Қазақстанның нарыққа көшуі және әлемдік қоғамдастық ... ... ... ... ... ... ..6
2.4. ТМД-дағы экономикалық интеграция және Қазақстан ... ... ... ... ... ... 7
2.5. Нарық экономика жүйесі және интеграция ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..9
2.6. Ашық экономика және ОАЭҚ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.7. Нарық және интеграция: әлемдік тәжірибе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.8. Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастық: Қазақстанның қосқан үлесі..15
2.9. Нарық және Еуразиялық интеграция ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 6
2.10. ЕАЭҚ- интеграция мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

КІРІСПЕ

Шаруашылық өмірде интернационалдандыру қазіргі дүниежүзілік шаруашылық дамуының жетекші мақсаты болып отыр. Бұл тенденцияны қайсібір державаны немесе барынша жоғары дамыған елдер тобының ықпалындағы кең байтақ аймақтардың құрылуынан көреміз, экономикасы қуатты мемлекеттер интеграциялық орталықты құрған, олардың төңірігінен басқа мемлекеттер топтасып интеграциядағы елдер дүниежүзілік шаруашылық байланыстарындағы өзінше бір жүйе болып отыр. Экономикалық интеграция бұл процеске қатысушы елдердің өндірісі мен капитал интернационалдандыруды жеделдетуге жағдай жасайды. Шартты түрде экономикалық интеграцияға елеулі түрде жетелейтін процесті мынандай тізбек арқылы көрсетуге болады. Өндірім күштердің дамуы халықаралық еңбек бөлінісі, өндіріс пен капиталды интернационалдандыру, экономикалық интеграция, экономикалық интеграцияға елеулі түрде 2 фактор әсер етеді; оларға ғылыми-техникалық революция және трансұлттық корпарациялардың қызметі жатады. Дүниежүзілік шаруашылықтағы интеграциялық процестер дамуының жинақталған тәжірибесі экономикалық интеграцияның қалыптасу мерзімінің 4 кезеңіменөтетінін дәлелдейді.
1. Тарифтерді, тағы басқа шектеулерді жоя отырып, еркін сауда аймақтарын құру.
Сауда және еңбек пен капитал қозғалысында бірыңғай тарифтерді орнықтырып, кедендік одақ құру.
Қатысушы елдердің экономикалық саясатын жүргізіп ортақ валюта жасау жәнз ұлттық экономикалардың үстінен қарап, реттейтін ұйым құру арқылы толық интеграцияға қол жеткізу.
Елдердің экономикалық саясатын үйлестіру арқылы ерікті экономикалық одақ құру.

І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1. Халықаралық интеграцияның нарыққа қатынастылығы

Шаруашылық өмірде интернационалдандыру қазіргі дүниежүзілік шаруашылық дамуының жетекші мақсаты болып отыр. Бұл тенденцияны қайсібір державаны немесе барынша жоғары дамыған елдер тобының ықпалындағы кең байтақ аймақтардың құрылуынан көреміз, экономикасы қуатты мемлекеттер интеграциялық орталықты құрған, олардың төңірігінен басқа мемлекеттер топтасып интеграциядағы елдер дүниежүзілік шаруашылық байланыстарындағы өзінше бір жүйе болып отыр. Экономикалық интеграция бұл процеске қатысушы елдердің өндірісі мен капитал интернационалдандыруды жеделдетуге жағдай жасайды.
Шартты түрде экономикалық интеграцияға елеулі түрде жетелейтін процесті мынандай тізбек арқылы көрсетуге болады.
Өндірім күштердің дамуы халықаралық еңбек бөлінісі, өндіріс пен капиталды интернационалдандыру, экономикалық интеграция, экономикалық интеграцияға елеулі түрде 2 фактор әсер етеді; оларға ғылыми-техникалық революция және трансұлттық корпарациялардың қызметі жатады.
Дүниежүзілік шаруашылықтағы интеграциялық процестер дамуының жинақталған тәжірибесі экономикалық интеграцияның қалыптасу мерзімінің 4 кезеңіменөтетінін дәлелдейді.
1. Тарифтерді, тағы басқа шектеулерді жоя отырып, еркін сауда аймақтарын құру.
Сауда және еңбек пен капитал қозғалысында бірыңғай тарифтерді орнықтырып, кедендік одақ құру.
Қатысушы елдердің экономикалық саясатын жүргізіп ортақ валюта жасау жәнз ұлттық экономикалардың үстінен қарап, реттейтін ұйым құру арқылы толық интеграцияға қол жеткізу.
Елдердің экономикалық саясатын үйлестіру арқылы ерікті экономикалық одақ құру.
Аймақтық интеграция екі деңгейде жүреді. Олар өздерінің шаруашылық қызметінің барысында ингеграциялық процестерге қатысатын жекелеген компаниялар деңгейі және бір топ елдердің еңбек пен капиталды үйлестіругемақсатты түрде бағытталған қызметі барысында пайда болатын интеграцияның мемлекеттік деңгей.
Шаруашылық өмірін интеграциялаңдыру, казіргі дүниежүзілікшаруашылықдамуының жетекші мақсаты болып отыр.
Бұлтенденцияны қайсібір державаның немесе барынша жоғары дамыған еддер тобының құрылуынан көреміз.
Экономикалық ингеграцияның дамуына Батыс Еуропа елдері қол жеткізді. Бұған объективті экономикалық қажеттіліктерман қатар, көптеген еуропалық қоғам қайраткерлері мен ойшылдардың бұрыннан келе жатқан біртұтас Еуропа туралы идеялары да көмектесті.
1.2. Интеграция - Еуропа Одағының тәжірибесі

Еуропалық Одақтыңпайда болып, дамуының қазіргі тарихы 1951жылдан басталады. Осы жылдың сәуірінде құрамына 6 ел - Франция, ФРГ,Италия, Бельгия, Нидерланды, Люксембург кірген.
Еуропалықкөмір жәнеболат бірлестігін құру туралы шартқа қол қойылды.
Бұл Батыс Еуропалық интеграцияның алғашқы қолданылуы еді. Жоғарыда аталған елдер Еуропалық экономикалық одақтастық және Атом энергиясы бойынша Еуропалық одақтастық құру туралы шарттарға қол қойды.
Одақтастыққұрылымдағы елдердің жоғары даму деңгейі, бұл ұйымының ондаған жылдар бойы экономикалық өсуінің карқындылығын қамтамасыз етті. Батыс Еуропалық экономикалық интеграция процесін шартты түрде 4 кезеңге бөлуге болады: бірінші кезең 50-жылдардың соңы, 70-жылдардың орта кезі.
Одақтастық өмірінің алтын ғасыры деп аталады. Осы уақыт аралығында жедел түрде кедендік одақ, Аграрлық рынок қалыптасып, Еуропалық экономикалық одақтастық құрамына жаңа үш ел Ұлыбритания, Дания, Ирландия қабылданды.
Еуропалық экономикалық одақтастық өзінің бірінші мақсаты етіп тауарлардың, капиталдардың, қызмет көрсетулердің және жұмысшы күшінің ортақ рыногын қалыптастыру мәжелесін қойды. Бұл үшін кедендік одақ құралды. Шындығына келсек Еуропалық экономикалық одақтастықтың негізін кедендік одақ құрайды.
Еуропалық экономикалық одақтастық елдерінің дамуы одақтастыққа мүше елдердіңтұйықталған ұлттық шаруашылық шеңберіненшығып, сыртқы рынокқа бейімделген,ашық типтегі экономикағақарқындытүрде бет алыстыкөрсетті.
Екінші кезең 70- жылдардың ортасы мен 80-жылдардың ортасына дейін Еуропалық Одақ тарихында негізінен тоқырау кезеңіболып есептеледі. Әділдігінайту керек, Еуропалық одаққа мүше елдер бұл кезеңде еуропалық валюталық ынтымақтастық бағдарламасын қабылдап, сыртқы саясат жөніндегі консультациялармеханизмінжасады.
Көрініс беребастаған негативті (теріс) тенденциялар Батыс Еуропалық интеграцияны едәуір дағдарысқа ұшыратты. Бұл дағдарыс еуросклероз деген атқа ие болды.
Үшінші кезең: 80-жылдардың екінші жартысы, 90-жылдардыңбасы Одақтастықтың құрамын одан әрі кеңейту кезеңі. Одақтастыққа 1986 жылы Испания мен Португалияның қосылуы бұрын да орын алып келген еларалық сәйкессіздіктерді ушықтыра түсті.
Еуропалық Одаққа кірген шақтағы Португалияның жан басына шаққандағы табысының жартысындай, ал Испанияның осы көрсеткіші 31,-тей болды. Аталған елдердің жұмысшы күшінің әрбір бесеуінің біреуі ауыл шаруашылығында да істеді, ал басқа мүше елдердің халық шаруашылығындағы жұмысшы күшінің 13-нің бірі ғана ауыл шаруашылығымен айналысқан. Дегенмен, нақ осы кезеңде Батыс Еуропалық интеграция біртұтас еуропалық актініңң қабылдануына байланысты елеулі екпін ала бастады.
Ұлтаралық өзара тығыз қарым-қатынастар, әсіресе экономика саласында кең қанат жаюда. Соңғы қырық жылда дүние жүзі мемлекеттерінің халықаралық саудасы олардың жиынтық өнімімен салыстырғанда 7,5 есе өскен, ал 2000 жылы дүуние жүзінде өндірілген өнімнің 30 пайызы халықаралық саудағатүсетін болады.
Дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуының материалдық шарттары, халықаралық еңбек бөлінісі, тауарлы өндірістің дамуы, нарықтың, нарықтық инфрақұрылымдардың пайда болуы.
Әсіресе ғылыми-техникалық өрлеу қатынастарының дүниежүзілік экономикалық кеңістік құрудағы орны ерекше.
Макроэкономикалық, бүкіл қоғамдық, мемлекетттік көлемдерде сыртқы сауданың субъектілерін объектілері анықтау және ұлттық табысты пайдалану мен кәсіпорындардың, қоғамдық сектордың тауарларын шет елдік рынокқа шығарудың қисынды жүйесін төмендегідей байланыстардан көруге болады.

1.3. Қазақстанның нарыққа көшуі және әлемдік қоғамдастық

Дүниежүзілік қоғамдастыққа енебастаған Қазақстанның алғашқы қадамдарын оның ұлғайып келе жатқан экономикалық байланыстарынан анық көреміз. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуында сыртқы экономикалық қатынастардың негізгі бағыттарына ТМД-дағы елдер мен байланыстарды нығайту, содан кейін алыстағы шетелдер мен қатынастарды өрістетуге назар аудару жатады.
Атап айтқанда Азия-тынық мұхиты аймағы Пекин-Сеул-Токио арқылы Онтүстік Шығыс Азияның басқа елдеріне шығу. Сонымон қатар ежелгі Жібек жолын қалпына келтірудің де маңызы зор. Сыртқы байланыстардыңтағы бір бағыты Азия деп аталады.
Мұнда ықтимал өткізу нарығы жәке нарықтың өткізу экономиканы дамыту үлгілгрінің бірі ретінде Түркияға басты назар аудару қажет.
Шетелдермен экономикалық байланыстың үшінші бір бағыты Еуропа, мұнда әсіресе ГФР-ға басты назар аударылуы керек, ол ТМД-ға басқа дамыған елдермен салыстарғанда мол қаржыжұмсауға әзір.
Біздің елде неміс диаспорасының болуы, ГФР-дың Қазақстанмен ірі көлемді экономикалық ынтымақтастық жасау мүмкіндігінің тағы бір кепілі. Оныңүстіне ГФР-дың экономикалық үлгісі біз үшін неғұрлым тартымды.
Дүниежүзілік жетекші экономикалық көш бастаушысы ретінде АҚШ-қа басты назар аудару қажет. Сонымен бірге Мексика және Латын Американың басқа елдерімен байланыстың болашағы өте зор.
Қазақстанның байтақ территориясы, табиғи экономикалық және еңбек ресурстары бола тұра бұрынғы КСРО-ның экспортының жалпы көлемінде оның алатын үлесі 1,4 пайыз, ал сыртқы экономикалық байланыстардағы үлгісі 3 пайыз ғана болатын.
Қазақстанның КСРО-ның басқа аймақтарына шығарылатын өнімнің негізгі бөлігі шикізат, қосалқы материалдар, жартылай фабрикаттар болып келеді. Бұл жалпы өнім көлемінің 72,4 пайызына тең болады.
Республика экспортының негізгі көлемі 70 %-ға жуығы қазбалы байлықтар өндірімінің үлгісіне тиеді. Бұлар мұнай, кек түсті металл, түсті және қара металлургияның жартылай фабриқаты, химия кәсібінің өнімдері, жеңіл және тамақ өнеркәсібіне арналған ауыл шаруашылық шикізаттары. Мысалы, Қазақстан хром кені одақтық экспортның0,5%-ын, қаржының 70%- фосфордың 90%-ын, мырыштың 40%-ын беріп келді.
Рыноктық қатынастарға көшкен сыртқы рынокқа шығуға құқылы Қазақстандағы ұйымдардың саны 1991 жылдың 1-қаңтарында 610-ға жетті. Егер 50-жылдардың аяғында Қазақстан өнімдері бары 31 шетелге шығарылса, бұл күндері олардың саны 86-дан асты, оның ішінде 13 бұрынғы социалистік елдер, 20 дамыған капиталистік, ал дамушы елдер 53 болады. Сыртқы сауданың дүниежүзілік жалпы ұлттық өнім көлемінде алатын үлесі үшін өсіп келеді.

1.4. ТМД-дағыэкономикалық интеграция және Қазақстан

XXI ғасыр адамзат тарихындағы ең дүбірге толы кезеңі. Әрине, сол дүбірлі оқиғалардың бірі - Кеңес Одағының социалистік лагерінің ыдырауы. Әлемдік қауымдастықтың қатары,жаңа тәуелсіз мемлекеттер қатарымен толыға түсті.
Бұрынғы Одақтас мемлекеттердің өз тәуелсіздіктерінің аясында экономикалық және әлеуметтік қиыншылықтармен бірде жеңіп, бірде жеңіліп дамып келеді. Қазіргі таңда жаңа тәуелсіз мемлекеттердің саяси егемендіктерінің халықаралық саяси стадиясының орнығуы аяқталды деп айтуға болады, тек бұл ғана емес қаржы-валюта, әлуметтік-экономикалық жүйелері де құрылып бітті.
Жаңа құрылған мемлекеттер арасындағы қатынастар үзілуге шақ қалды.
Көп жылдар бойы орныққанэкономикалық байланыстар да әлсірей бастады, ал бұл болса өз кезегінде әрбір жаңа мемлекеттердің экономикасына кері әсерін тигізді.
Орталық Азиядағы интеграциялық үрдістің, әлеуметтік өмірдің интернационализациялануы мен интеграцияланушы мемлекеттердің ұлттық, мемлекеттік қауіпсіздігін нығайтуға деген қажеттіліктің салдарынан туған халықаралық қатынастар жүйесіндегі жаңа ағым. Бұл тақырыптың Орталық Азиядағы интеграциялық үрдіске кіретін әрбір мемлекеттің дамуында тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету немесе жағдай жасауында да өз өзектілігін атап көрсетуге болады.
Президент Н.Назарбаев Қазақстан халқына Қазақстан-2030 жолдауыңда Ұлттық мүдделерді қорғауды, сондай-ақ таяудағы және алыс перспективалардағы күштердің тепе-теңдігін қамтамасыз етудегі біздің озық қаруымыз - интеграциясаясаты, бірінші кезекте Қазақстанның, Қырғызстанның, және Өзбекстанның арасындағы Орталық АзиялықОдақты нығайтуға қарсы тұру емес, басқа мемлекеттің істеріне араласпау, келісімге келу актілері үстем болуы тиіс деп атап көрсетті.
Орталық Азиялық интеграциялық үрдістің ерекшелігі жаңа тәуелсіз мемлекеттің тарихының, мәдениетінің, әлуметтік-саяси, экономикалық негіздердің ұқсастығында. Бұл аймақтағы этнотерриториялдық жүйенің күрделілігі кейбір халықаралық, немесе аймақтық қақтығыстық ошағына айналуы мүмкін және осы мәселелерді шешуде интеграциялықүрдістің тереңдігі басқа қажетті әдістермемен қатар ол да шешуші рөл атқаруы мүмкін.
Орталық Азиядағы су ресурстары мемлекеттер арасында теңдей бөлінбеген. Ірі-ірі деген өзендердің басы, ортасы, аяғы әр түрлі мемлекеттерде орналасқан.
Тәуелсіздікті алғаннан кейін бірінші жылдардың өзіңде-ақ бұл мәселе өз өткірлігін аңғартқан болатын. Осы аймақтағы ең ірі гидрологиялық жағдайлардың бірі Арал болып табылады. Әрине бұл мәселелерді интеграциялыққұрылым шеңберінде бірге отырып шешкен шешім ең дұрысы деп ойлаймыз.
Орталық Азиядағы интеграциялықағымның спецификалық ерекшеліктерінің бірі аймақтағы барлықмемлекеттердің теңіз транспортының коммуникациясына жолдың болмауы. Бұл аймақтарда кейбір державалардың болуы баланстың бұзылуы мүмкіншілігі аудырады, ал бұл өз кезегінде ұлттық қауіпсіздікке кері әсерін тигізуі мүмкін, ал интеграциялықүрдістер барлық жағдайда айтылғандарға жауап ретінде және қатысушы топтардың геостратегиялық мүдделерінің өзара байланыстылықты, яғни корреляцияны талап етеді.
Назарбаев ТМД елдері үшін интеграциялықынтымақтастықэкономика лыққажеттілік қанаемес, бұл керек десеңіз жақсару, тұрақтылық, керек десеңіз ергеңгі күнге дегенстимул деп көрсетті.
Қазіргі таңда әлем өзара интеграциялықжүйе үрдісінде дамуда. Әлемнің көптеген аймақтарында сауда, экономикалық валюталық, кешендік және саяси бірігулер болып жатыр. Бұл объекитвті және заңды үрдіс.
Интеграция қазіргі таңда әлемдік дамудағы күшейіп келе жатқан тенденцияның бірі. XXI ғасыр ол- интеграция ғасыры.
Интеграциялықүрдістің өзара бағыныштылығын сезіну адамға әлемдік және аймақтық мәселелерді шешіге көмектеседі. Бұрынғы Кеңестік республикалар өз тәуелсіздігін алғаннан кейін ішкі және сыртқы саясатын, саяси, экономикалық, әкіменіліқ қаржылық реформалар жүргізу жолымен жасай бастады. Бұрынғы Кеңестер Одағының құрамына кіретін мемлекеттердің алдында күрделі таңдау тұрды:
Қол жеткізілген егемендікке шүкіршілік ете отырып, оқшау қалу;
Күшті мемлекеттің ықпалына қалып, олардың шикізат көзіне айналу;
Біріккен Еуропаны мысал үлгі ете отырып, бұрынғы Кеңестер кеңістігінде жаңа еуразиялық даму орталығын құру.
Осылайша бұрынғы КСРО территориясында жаңа интеграциялықтоптар пайда бола бастады: Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы, Кедендік Одақ, Орталық Азиялық Кеңес, ГУУАМ т.б.

1.5. Нарық экономика жүйесі және интеграция

Экономика сөз жоқ, интеграцияның анағұрлым маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Тарихи қалыптасқаншаруашылық байланыстар, сондай-ақ геосаяси жағдайдың ерекшелігі жиынтық экспорттық және транзиттік-көліктік әлеуметті тиімді пайдалану қажеттілігін талап етеді. Оның үстіне жоғарыда көрсетіп кеткен екі жақты негізде шеше алмайтын мәселелер бар.
Атап айтсақ, суэнергетикалық ресурстарын және транзиттік-көліктік әлеуетін келіскен түрде, сондай-ақ ұтымды пайдалану, ауқымды экологиялық, яғни Арал теңізі ауданындағы апаттық салдарын бірлесіп еңсеру; аймақтық қауіпсіздіктің тиімді жүйесін құру; терроризмге, діни экстремизмге және есірткі бизнесіне қарсы күрестегі бірлескен қызметті үйлестіру туралы болып отыр.
Орталық Азия мемлекеттерін аймақтық интеграциялау идеясы Біртұтас ЭкономикалықКеңістік құру туралы (БЭК) шартқа 1994 жылы 30 сәуірде қол қоюмен нақты жүзеге асты.
Қатысушылары Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан (1998 жылы 26 наурыздан бастапТәжікстан шарттық толық құқықты қатысушысына айналды).
Бұл келісімнің 1-бабы бойынша былай делінген: Біртұтас Экономикалық Кеңістік Қазақстан Республикасы, Қырғызстан Республикасы, Өзбекстан Республикасы араларындағы, 1994-2000 жылдарға Қазақстан Республикасы, Қырғызстан Республикасы, Өзбекстан Республикасы арасында экономикалықинтеграцияның тереңдігі үшін бірлескен бағдарламаны жүзеге асыру мақсатында құрылып отыр, бұл бойынша тауар, қызмет көрсету, жұмыс күшінің еркін қозғалысына, бірлескен кредиттік-есептік, бюджет, салық, баға, кеден және валюта саясатын қамтамасыз етеді.
Шартты дамыту тұрғысында 1994 жылы шілдеде президенттердің шешімімен Мемлекетаралық Кеңес және оның негізгі институттары - Премьер-министр кеңесі, Сыртқы Істер Министрінің кеңесі, Қорғаныс Министрлер кеңесі және олардың тұрақты қызмет істейтін жұмыс органы - Атқару комитеті құрылды.
Атқарушы комитетке координациялық- кеңестік, болжау-сараптау, ақпараттық қызмет және Мемлекетаралық Кеңес пен оның институттарының шешімдерінің орындалуын бақылау, қадағалау жүктелді.
Әрбір мемлекет Мемлекетаралық Кеңесте бір дауысқа ие. Шешім - жалпының келісімімен - консенсус арқылы жүзеге асады.
Премьер - министр, Сыртқы Істер Министрллерінің кеңесі, Қауіпсіздік Министрінің кеңесінің мәжілісін жарты жылда, бір реттен кем болмауы тиіс.
Сөз болып отырған уақытта Орталық Азия ынтымақтастық және даму банкін құру туралы келісімдерге қол қойылды, оның капиталы қатысушы мемлекеттердің үлестік жарналарынан қалыптасады.
Соныменбірге Орталық Азия елдеріндегі экономикалық реформалар деңгейіндегі елулі айырмашылық, Орталық Азия Одағының біршама оқшаулығы осы ұйымның шеңберіндегі жұмыстың жаңа нысандарын қажет етті.
Сондықтан Мемлекетаралық Кеңестің мәжілісінде (1998 жылы 17-18 шілде) аймақтық бірлестіктің жаңа атауы - Орталық Азиялық Экономикалық Қауымдастығы (ОАЭҚ) бекітілді.
Мемлекетаралық кеңес 1996 жылы тамызында Ресейді байқаушы ретінде қабылдады, 1999 жылы шілдесінде тап осындай мәртебені Грузия, Түркия және Украйна алды.
Әлемнің жетекші мемлекеттерінің Орталық Азия мен Закавказға деген қызығушылықтары бірнеше себептерментүсіндіріледі:
Біріншіден, олардың территориясы арқылы әуе-коммуникациялық жолдар өтетін Азияның геостратегиялық маңызды жерінде орналасқан;
Екіншіден, бұл аймақта - жер қазба байлықтары - қымбат металдар, темір рудалық шикізат, энергетикалық ресурс, соның ішінде Каспий үлкен қызығушылық тудырып отыр;
Үшіншіден, бұл аймақ өте ауқымды, аз игерілген дайын өнімнің нарығы, ол табиғи ресурстарды ұтымды пайдаланған сайын өсе түспек;
Төртіншіден, жаңа тәуелсіз мемлекеттің өндірістік саласында ықпалды позицияны ұстана отырып, әсіресе экспорт, транспортта,көрші мемлекеттер иен аймақтарға экономикалық жағдайларына әсер етуге болады;
Бесіншіден, дәстүрлі көп ғасырлар бойы Ресей ықпалы мея ресей экономикасымен байланыстың әлсіреуі.
Сондықтан аймақтың өзіндік дамуына қажеттілік, басқа саяси және экономикалық күштердің ықпалына тез қабылдағыш.

1.6. Ашық экономика және ОАЭҚ

Орталық Азиялық мемлекеттерінің тәуелсіздік алуы мемлекетаралық ынтымақтастық пен аймақтық интеграция мәселелеріндегі жаңа стратегиялық тәсілдерді айқындауды қажет етті.
Орталық Азия елдерінің тиісті шарттары мен келісімдерінің орындалуына талдау жасау олардың саяси, сауда-экономикалық,әскери мәселелерін кең ауқымы бойынша ынтымақтастықты дамытудағы ұмтылысын көрсетеді. Қазақстанның ұстанымы өзара тиімді байланыстарды және әртарапты ынтымақтастықты дамыту, тереңдету жөніндегі қарқынды жұмысты жалғастыру қажеттілігі көңіл бөлуінен көрінеді. Бұл Орталық Азия халқының түпкі мүдделеріне жауап береді.
2000 жылы 14 маусымдағы Душанбедегі ОАЭҚ мемлекетаралық кеңестің Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан президенттері Қоғамдастықты дамыту перспективалары мен ОрталықАзия аймағыныңсуэнергетикалық ресурстарын бірлесіп пайдалану туралы ой-пікір алмасты.
Тараптар халықаралық су энергетикалық консорциумын құру туралы келісімге қол қоюға қатысты. Қазақстанның ұсынысын қабылдады, консорциум аймақтың барлық мемлекеттері мүлделерінің жолында трансшекаралық өзендердің су ресурстарын ұтымды пайдалануды қамтамасыз етеді.
ОАӘҚ шеңберіндегі интеграцияны тереңдетуге ұмтыла отырып, президенттер 2005 жылы кезеңге дейін арналған қоғамдастықтың даму стратегиясын бекітті. Бұл құжат экономикалық өзара іс-қимылдардың төмендегідей басымдық берілетін бағыттарда қатысушы мемлекеттердің күш-жігерін жұмылдыруды көздейді.
Сауда-экономикалық байланыстарды жандандыру;
Су және энергетикалық ресурстарды бірлескен түрде және ұтымды
пайдалану;
Көліктік-коммуникациялықжүйені дамыту саласында келісілгенсаясаттарды жүргізу;
Қалыптасқан шаруашылықбайланыстардыжетілдіру және импортты алмастыратын өндірісті дамыту;
ОАЭҚ елдерінің халықтар арасындағы гуманитарлық мәдени байланыстарды кеңейту үшін мейлінше қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету.
ОАЭҚ мемлекеттерінің 2002 жылға дейінгі кезеңге арналған біртұтас экономикалық кеңістікті қалыптастыру жөніндегі бірінші кезектегі іс-қимылдарының бағдарламасы бекітілді.
Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан ең алдымен еркін сауда аймағың сосын тауарлардың, қызмет көрсетудің және капиталдардың ортақ рыногына шығара отырып, кеден одағынтөлем және валюта одақтарын кезең-кезеңмен құру арқылы экономикалық интеграция мен өзара іс-қимылдарды тереңдетуге уағдаласты.
Мемлекетаралық автокөлік жолдары мен теміржол транспортында, транзиттік жүкті үшінші елдердің нарығына шығаруды қамтамасыз етуде; Транс-Азия-Европа (TAЕ) жолдарын жобалауда оң нәтижелер бар. Мемлекетаралық жерлерді жалға беру, автокөлікті, фармацевтикалық өндірісті және денсаулық сақтау салаларындакелісімдер бар және олар жүзеге асырылуда.
Егер Еуропа құрлығының тарихына көз жүгіртсек, ол құрлық бүгінгі күнге дейін бірнеше ауыр соғыстар мен конфронтациялар, көптеген елдерге әрқашан қауіп төну жағдайында күш кешу сияқты аласапыранға толы жолды жүріп өткенін көреміз.
Алайда, бұл қиындықтың барлығы тек интеграциялық процестердің арқасында ауыздықталғанын байкаймыз. Мысалы: Еуропаның екі ірі мемлекетіГермания мея Францияны алатын болсақ, екі ел тарихында да қантөгіс соғыстар болған, олар 1870, 1914-1918, 1939-1945 жылдардағы соғыс. Бұл соғыстар тек Еуропаны емес, бүкіл әлемді тітіркендірді. Франция және Германияның сол кездегі басшылары де Голь мен Адэнауэр ол мемлекеттердің қауіпсіздігін конфронтациялар мен соғыстардан бас тартып, экономикалық ынтымақтастық жолына түсу керектігін сезініп, Еуропабейбітдамуғабеталды.
1951 жылыЕуропаныңБолатжәне Көмір ұйымы 1957 жылы Орталық Рынок құру туралы Рим келісімінен кейін Еуропаның интеграциялық үрдісі серпіліс алып, 1993 жылы Маастрихт келісімі бойынша Еуропалық Одақ құрылды.
Немесе АСЕАН мүше елдерінің аймақтың интеграциялық тәжірибесін алайық. Оңтүстік-Шығыс Азияның бұл аймағы 60-80 жылдары ұрыс даласы болатын (Вьетнам соғысы, Камбоджа шиеленісі, т.б. қарулы қақтығыстар).
Бұл елдердің арасындағы жанжалдар себебі негізінен экономикалық жайттардан туыңдаған еді, мысалы, балық аулауға байланысты шекаралық тартыстар, су және орман ресурстарын қолдану т.б. Сонымен бірге бұл аймақтағы ірі көлемдегі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.